Zielona Góra, dnia 15 marca 2017 r. dr hab. inż. Sebastian Saniuk, prof. UZ Wydział Ekonomii i Zarządzania Uniwersytet Zielonogórski Recenzja rozprawy doktorskiej Pana mgr. inż. Stanisława Gacka na temat: "Model koncepcyjny i system wspomagania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej" napisanej pod kierunkiem dr. hab. inż. Marka Karkuli Wstęp Podstawą recenzji jest pismo Dziekana Wydziału Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie Pana dr hab. inż. Piotra Łebkowskiego, prof. nzw. AGH z dn. 25.01.2017 r. o powołaniu mnie na recenzenta rozprawy doktorskiej na posiedzeniu Rady Wydziału Zarządzania z dnia 19.01.2017 r. Aktualność tematu - obszar problemowy rozprawy Wzrost konkurencji spowodowany postępującym procesem globalizacji oraz dynamicznym rozwojem technologii informacyjnej wywołał potrzebę stosowania metod zarządzania przedsiębiorstwami produkcyjnymi zorientowanych na wzrost produktywności. Poza tym, istnieje presja do ciągłego dostosowywania się do rosnących wymagań klienta w zakresie m. in. wprowadzania nowych' produktów, skracania terminów realizacji zleceń produkcyjnych, redukcji kosztów związanych z wytwarzaniem, poprawy jakości wyrobów i usług, itd. W nowych warunkach globalnej konkurencji następuje decentralizacja i skierowanie uwagi na kluczowe procesy w przedsiębiorstwie. Ten trend powoduje potrzebę szczegółowej analizy procesów produkcyjnych oraz logistycznych w celu poszukiwania możliwości str. 1
usprawnień prowadzących do wzrostu elastyczności i produktywności systemów produkcyjnych, a tym samym budowania przewagi konkurencyjnej na rynku. Przedstawiona do opinii praca porusza aktualną i wpisującą się w nowoczesne trendy inżynierii produkcji problematykę terminowości realizowanych zleceń produkcyjnych w systemach produkcji małoseryjnej Poruszana tematyka jest szczególnie istotna z uwagi na stosowaną współcześnie dużą zmienność i różnorodność asortymentową w produkcji, jak i potrzebę szybkiej, oceny możliwości realizacji szczególnie nowowprowadzanych zleceń produkcyjnych. W pracy Doktorant podjął próbę opracowania modelu koncepcyjnego i systemu wspomagania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej Szczególnie wiele uwagi poświęcono analizie : przyczyn źródłowych opóźnień oraz działań zorientowanych na redukcję ich skutków. Do rozważań naukowych Doktorant przyjął następującą hipotezę badawczą: H: Modelowanie koncepcyjne jest skutecznym narzędziem wspomagania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej W kontekście tak postawionej hipotezy celem głównym jest budowa modelu koncepcyjnego procesu zwiększania i/lub utrzymania poziomu terminowości w produkcji małoseryjnej Cel główny został zdekomponowany na trzy cele pomocnicze: I: Identyfikacja przyczyn opóźnień i warunków, w jakich do nich dochodzi w produkcji małoseryjnej II: Identyfikacja działań ograniczających częstość długość opóźnień w produkcji małoseryjnej III: Budowa systemu wspomagania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej Kompozycja rozprawy Treść pracy została przedstawiona na 197 stronach i składa się z 6 rozdziałów, wprowadzenia, wniosków końcowych i podsumowania oraz spisów bibliografii, tablic, rysunków oraz załączników oraz wykazów najważniejszych oznaczeń i akronimów stosowanych w pracy. Struktura pracy poza małymi wyjątkami nie budzi większych zastrzeżeń. Treści poszczególnych części pracy układają się w logiczny ciąg poruszanych kwestii. Dobrym zabiegiem stosowanym przez Doktoranta jest str. 2
każdorazowe wprowadzenie do zawartości merytorycznej danego rozdziału, ale pewien niedosyt może budzić brak syntetycznej konkluzji na końcu każdego z rozdziałów. Spis literatury zawiera 163 pozycje bibliograficzne. Doktorant jest autorem 2 z nich. Dobór źródeł nie budzi żadnych zastrzeżeń. Na uwagę zasługuje wykorzystanie licznych źródeł literatury zagranicznej. We wprowadzeniu Autor zaprezentował przesłanki wyboru tematu i krytyczną, ocenę stanu badań w zakresie poruszanej problematyki. Autor prawidłowo dostrzega potrzebę badań w zakresie terminowości zleceń produkcyjnych i umiejętnie nawiązuje do ogólnie panujących trendów zorientowanych na wzrost elastyczności i produktywności systemów produkcyjnych. Ponadto, definiuje pojęcia terminowości,. I zlecenia produkcyjnego, terminu zlecenia i potwierdzenia terminu. Pewien niedosyt może budzić jedynie brak ustosunkowania się do wyzwań, jakie rodzi w tym zakr~sie czwarta rewolucja przemysłowa (ang. Industry 4.0). W rozdziale I "Cele i hipoteza badawcza" Autor opracowania sformułował hipotezę badawczą, cel główny oraz trzy cele pomocnicze. W mojej opinii zaprezentowana treść tego rozdziału powinna zostań połączona z punktem "Przesłanki wyboru tematu pracy i stan zagadnienia" oraz "Krytyczna ocena zakresu badań naukowych w literaturze" w jeden rozdział pracy. Natomiast treść wprowadzenia powinna ograniczyć się jedynie do strony 8 i 9. Rozdział drugi "Metody i narzędzia wspomagające" stanowi prezentację wykorzystanych w pracy metod i narzędzi badawczych. Zawiera uzasadnienie ich doboru do podjętych w pracy rozważań. Szczególnie wiele uwagi Doktorant poświęcił prezentacji metody studium przypadku. Uznał ją za najwłaściwszą do badań w zakresie identyfikacji przyczyn opóźnień produkowanych wyrobów i zaprezentował jednocześnie wybrane wyniki badań empirycznych. Poza tym w rozdziale zostało scharakteryzowane, używane w późniejszej analizie, pojęcie krytyczności przyczyn opóźnień oraz omówiona m.in. zastosowana analiza drzewa błędów FTA (ang. fault tree analysis), modelowanie koncepcyjne i metodyka doskonalenia Six Sigma DMAIC (ang. Define Measure Analyze Improve Control), w oparciu której zbudowano zaproponowany model koncepcyjny i system wspomagania decyzji. Ponadto, Doktorant odniósł się do metod symulacyjnych, które wykorzystał w swoich rozważaniach do poszukiwania rozwiązań problemów w zakresie terminowości w budowanym systemie wspomagania decyzji. str. 3
W trzecim rozdziale "Analiza i dyskusja wyników z zakresu terminowości w studium przypadku" Doktorant dokonał identyfikacji 38 przyczyn opóźnień w terminowości realizacji zleceń produkcyjnych na podstawie analizy 495 opóźnień zleceń z 2014 roku w badanym przedsiębiorstwie. Dla wyodrębnionych opóźnień przeprowadzono analizę ilościową. Na uwagę zasługuje zidentyfikowanie przyczyn źródeł opóźnień w ujęciu: częstości występowania, średniej długości opóźnienia i krytyczności opóźnienia. Autor opisuje również stosowane w badanym, przedsiębiorstwie działania naprawcze w zakresie terminowości. W tabeli 11. prezentuje częstość stosowania dziesięciu metod skutkujących wprowadzanymi rozwiązaniami usprawniającymi w zakresie terminowości realizacji zleceń produkcyjnych. W oparciu o obserwacje i ich analizę zbudowano drzewo błędów, którego analiza pozwoliła sformułować zalecenia w zakresie ograniczenia częstości i długości opóźnień odpowiadających zidentyfikowanym przyczynom źródłowym opóźnień. W rozdziale czwartym "Analiza przyczyn opóźnień, ich skutków, sposobu identyfikacji możliwych do zastosowania rozwiązań" Doktorant dokonał szczegółowej analizy każdej ze zidentyfikowanych przyczyn opóźnień w ujęciu sposobu ich identyfikacji oraz możliwych do zastosowania rozwiązań ograniczających ich negatywne skutki w realizacji zleceń. Treść rozdziału może stanowić doskonałe źródło informacji dla omawianej klasy przedsiębiorstw w zakresie sposobu identyfikacji przyczyn oraz zapobiegania skutkom opóźnień w realizacji zadań produkcyjnych. Proponowane rozwiązania w mojej opinii zostały dobrane poprawnie i często w rozważanych przypadkach są stosowane w praktyce., produkcyjnej. Prowadzone w rozdziale rozważania, a w szczególności. proponowane ' rozwiązania, mogą potwierdzać duże doświadczenie praktyczne Doktoranta w badanym obszarze. W rozdziale piątym "Model koncepcyjny w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej wieloasortymentowej" Autor dysertacji zaproponował model koncepcyjny stanowiący proces doskonalenia terminowości realizacji zleceń produkcyjnych w oparciu o metodykę DMAIC. Model podzielono na pięć podsystemów odpowiadających poszczególnym etapom metodyki (Define - podsystem kwalifikacji, Measure - podsystem identyfikacji, Analyze - podsystem poszukiwania rozwiązań, Improve - podsystem wdrożenia, Control - podsystem oceny). Autor podkreśla, że proponowany model i jego komputerowa implementacja str. 4
ma zastosowanie do działań związanych z pojedynczym opozruonym zleceniem produkcyjnym, grupą opóźnień zdefiniowaną przez odpowiednie kryteria oraz zleceniem będącym w toku produkcji, którego terminowe zakończenie jest zagrożone. Stąd nasuwa się pytanie o możliwość wykorzystania proponowanego rozwiązania w przypadku oceny możliwości terminowej realizacji nowych, dotychczas nie realizowanych zleceń produkcyjnych, szczególnie na etapie negocjacji z klientem. Pewną wątpliwość może również rodzić skuteczność metodyki, w stosunku do aktualnie realizowanego zlecenia zagrożonego opóźnieniem z uwagi na czasochłonność przeprowadzenia procesu usprawnienia opisanego w zaproponowanej metodyce. W mojej opinii proponowane rozwiązanie będzie doskonałym narzędziem wpływającym na usprawnienie terminowości realizacji zleceń w przypadku przyszłej produkcji, szczególnie w zakresie powtarzalnych zleceń produkcyjnych. W ostatnim rozdziale "Koncepcja systemu wspomagania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej i wieloasortymentowej" Doktorant przedstawił prototyp systemu wspornaqania decyzji w zakresie terminowości w produkcji małoseryjnej i wieloasortymentowej, który stanowi komputerową implementację zaproponowanego modelu koncepcyjnego. System posiada modułową budowę i składa się z następujących modułów: "podsystem kwalifikacji/oceny", "podsystem identyfikacji", "podsystem poszukiwania rozwiązań" oraz "podsystem wdrożenia". Zaproponowany system wykorzystuje bazę danych zawierającą rzeczywiste dane badanego przedsiębiorstwa, dzięki czemu możliwa jest weryfikacja zaproponowanego narzędzia w praktyce produkcyjnej badanego przedsiębiorstwa. Autor zapewnia, że system wspomaga użytkownika w kwalifikacji opóźnień, ocenie wdrożeń, identyfikacji przyczyn źródłowych opóźnień, poszukiwaniu rozwiązań i wdrożeniu usprawnień. Pewien niedosyt może budzić brak wyodrębnionych przykładów wykorzystania poszczególnych podsystemów dla rzeczywistych danych,. ' prezentujących praktyczne wykorzystanie systemu. Bardzo pozytywnym zabiegiem w tym zakresie było przeprowadzenie symulacji w module "podsystem poszukiwania rozwiązań" dla konkretnego problemu określenia wymaganej liczby stanowisk na ślusarni w badanym przedsiębiorstwie. Dysertację zamyka rozdział siódmy "Wnioski i podsumowanie", w którym Autor prezentuje najważniejsze osiągnięcia uzyskane w wyniku przeprowadzonych badań str. 5
oraz formułuje kierunki dalszych badań w obszarze podjętej w dysertacji problematyki. Oryginalność i waga osiągnięć zaprezentowanych w dysertacji Sformułowane w pracy cele zostały osiągnięte a postawiona hipoteza potwierdzona. Doktorant uzyskał szereg nowych rezultatów, z których za najważniejsze, stanowiące jego samodzielny i oryginalny dorobek, należy uznać: I prawidłowe sformułowanie oryginalnego tematu rozprawy oraz kompetentne osadzenie go w ramach literatury przedmiotu; skonstruowanie celowo dobranej metodyki badań; zidentyfikowanie przyczyn opóźnień i warunków, w jakich do nich dochodzi dla wybranego przypadku przedsiębiorstwa charakteryzującego się produkcją małoseryjną i wieloasortymentową; opracowanie modelu koncepcyjnego procesu poprawy illub utrzymania terminowości realizacji zleceń w produkcji małoseryjnej i wieloasortymentowej; opracowanie prototypu systemu wspomagania decyzji w zakresie terminowości stanowiącego komputerową implementację zaproponowanego modelu koncepcyjnego. Uwagi ogólne i pytania 1. W opinii recenzenta sposób prowadzenia wywodu myślowego przez Doktoranta jest dość logiczny, a sposób formułowania wniosków świadczy o dużej wiedzy merytorycznej z zakresu poruszanej problematyki. Na uwagę zasługuje również sposób prezentacji treści wzbogacony o dużą liczbę zbiorczych zestawień tabelarycznych i rysunków, który bardzo korzystnie wpływa na przejrzystość prezentowanych treści. 2. Praca na pewno zyskałaby na jakości po dopracowaniu podziału treści w zakresie wprowadzenia i pierwszego rozdziału (uwagę szerzej omówiono w części "Kompozycja rozprawy"). W mojej opinii pewnym niedostatkiem zredagowanej treści pracy jest mało wyraźnie określony podział pracy na analizę literatury i badania własne. str. 6
3. Na str. 29. stwierdzono, że "nie zawsze opłacalne jest dążenie do jak najwyższego poziomu terminowości". Proszę o podanie przykładów takich sytuacji w praktyce produkcyjnej. 4. Na str. 33. Autor wspomina o wykorzystywaniu dedykowanego, zintegrowanego w skali całego przedsiębiorstwa systemu ERP. Proszę o ustosunkowanie się do możliwości przyszłej współpracy systemu ERP oraz proponowanego w pracy systemu wspomagania decyzji SWD. I 5. Na rysunku 11. przedstawiono częstość stosowania metod wykorzystywanych do znalezienia rozwiązań usprawniających w zakresie terminowości. Co zdaniem Autora decydowało o takiej częstotliwości stosowania tych metod w przedsiębiorstwie? Czy badana była ich skuteczność, wpływ na' rozwiązanie problemu terminowości? 6. Z uwagi na przeprowadzone badania tylko w jednym przedsiębiorstwie, czy zaproponowany model koncepcyjny oraz system wspomagania decyzji może mieć charakter uniwersalny i możliwe jest jego wykorzystanie w innych przedsiębiorstwach produkcyjnych charakteryzujących się produkcją małoseryjną i wieloasortymentową? 7. Na str. 44, powołując się na źródło, stwierdzono że analiza drzewa błędów - FTA pozwala na ilościową ocenę niezawodności systemu (czyli obliczenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia głównego). Czy zaprezentowane w pracy rozważania nie powinny zostać rozszerzone o dokonanie tej oceny w pracy? 8. Na str. 144. Autor wskazuje na cel zastosowania zaproponowanego modelu koncepcyjnego, którym jest ograniczenie lub wyeliminowanie opóźnień - w stopniu określonym w strategii firmy - w bieżącej lub przyszłej produkcji. Czy zdaniem Autora zaproponowany model może być użyteczny w szybkiej ocenie możliwości (weryfikacji) terminowej realizacji nowych, planowanych zleceń produkcyjnych w systemie produkcyjnym? str. 7
Uwagi szczegółowe: Istnieje nieścisłość pomiędzy. zawartością. tabeli 29. a opisem w tekście w odniesieniu do prezentacji liczby przeprowadzonych eksperymentów symulacyjnych i ich wyników. - Nieliczne uchybienia edytorskie zaznaczyłem na dostarczonym egzemplarzu pracy. Konkluzja Przytoczone wyżej uwagi krytyczne nie podważają mojej ogólnie pozytywnej oceny pracy. Pragnę stwierdzić, że przedstawiona do recenzji rozprawa wnosi wkład w rozwój dyscypliny naukowej inżynieria produkcji, szczególnie w zakresie zapewnienia terminowości realizacji zleceń produkcyjnych. Dysertacja zawiera oryginalne elementy, z których ważniejsze przytoczone zostały I w punkcie "Oryginalność i waga osiągnięć zaprezentowanych w dysertacji". Doktorant wykazał się dobrą znajomością problematyki zapewnienia terminowości w produkcji małoseryjnej Udowodnił ponadto, że potrafi samodzielnie i poprawnie rozwiązywać nietrywialne problemy naukowe, a także - co równie ważne - logicznie i dość starannie prezentować wyniki swoich badań. Przedstawiona do opinii rozprawa doktorska świadczy o wysokim poziomie wiedzy Autora w dyscyplinie naukowej - inżynieria produkcji. Uważam, że opiniowana praca spełnla warunki stawiane przez obowiązującą ustawę o stopniach naukowych i tytule naukowym w określeniu do rozpraw doktorskich (Dz. U. Nr 65 z dn. 14 marca 2003 r. oraz nowelizacja ustawy z dn. 18 marca 2011 r.) i powinna być dopuszczona do publicznej obrony. dr hab. inż. Sebastian San' k, prof. UZ ~nn,,_ ) fi ~txf)jgilj ~1 ~1(l{jlt str. 8