Zatrudnienie, sprawy społeczne i włączenie społeczne

ZROZUMIEĆ POLITYKĘ UNII EUROPEJSKIEJ Wspieranie zatrudnienia, integracji i polityki społecznej jako inwestycji na przyszłość Zatrudnienie, sprawy społeczne i włączenie społeczne W Europie bez pracy pozostaje ponad 26 mln osób, w tym ponad 5,5 mln młodych ludzi. Taki poziom bezrobocia, wraz z narastającym ubóstwem i wykluczeniem społecznym, jest po prostu niedopuszczalny. Ponadto jeżeli nie uda się nam stworzyć większej liczby miejsc pracy, nie będziemy mogli zapewnić trwałej odbudowy. Europa nie jest częścią problemu. Europa to część rozwiązania. László Andor, komisarz UE ds. zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego

SPIS TREŚCI ZROZUMIEĆ POLITYKĘ UNII EUROPEJSKIEJ Ta publikacja jest częścią serii wydawniczej poświęconej działaniom, jakie podejmuje Unia w różnych obszarach, powodom ich podejmowania i osiąganym wynikom. Dlaczego potrzebujemy unijnej polityki w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych... 3 Kontekst jak UE realizuje politykę w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych... 6 Czym zajmuje się UE... 9 Perspektywy... 15 Więcej informacji... 16 Publikacje z tej serii można pobrać ze strony: http://europa.eu/pol/index_pl.htm Jak działa Unia Europejska Europa 2020 europejska strategia na rzecz wzrostu Założyciele Unii Europejskiej Agenda cyfrowa Badania i innowacje Bezpieczeństwo żywności Budżet Cła Działania w dziedzinie klimatu Energia Gospodarka morska i rybołówstwo Granice i bezpieczeństwo Handel Konkurencyjność Konsumenci Kształcenie, szkolenie, młodzież i sport Kultura i sektor audiowizualny Migracja i azyl Opodatkowanie Polityka regionalna Pomoc humanitarna i ochrona ludności Przedsiębiorstwa Rolnictwo Rozszerzenie Rozwój i współpraca Rynek wewnętrzny Sprawiedliwość, obywatelstwo, prawa podstawowe Sprawy zagraniczne i polityka bezpieczeństwa Środowisko Transport Unia gospodarcza i walutowa oraz euro Zatrudnienie i sprawy społeczne Zdrowie publiczne Zwalczanie nadużyć finansowych Zrozumieć politykę Unii Europejskiej Zatrudnienie, sprawy społeczne i włączenie społeczne Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Społecznej Publikacje 1049 Bruksela BELGIA Tekst ukończono w kwietniu 2014 r. Zdjęcie na okładce i na str. 2: Glowimages/F1online 16 str. 21 29,7 cm ISBN 978-92-79-37697-9 doi:10.2775/54461 Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2014 Unia Europejska, 2014 Zezwala się na powielanie niniejszej publikacji. Wykorzystywanie lub powielanie pojedynczych zdjęć wymaga bezpośredniej zgody posiadaczy praw autorskich.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 3 Dlaczego potrzebujemy unijnej polityki w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych Unia Europejska opiera się na koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Pełne zatrudnienie, postęp społeczny, włączenie społeczne, ochrona socjalna, solidarność i spójność społeczna to zagadnienia priorytetowe zapisane w Traktacie UE. Faktycznie stanowi on, że przy kształtowaniu i realizowaniu polityki UE w każdej dziedzinie należy brać pod uwagę takie kwestie, jak wysoki poziom zatrudnienia, odpowiedni poziom ochrony socjalnej oraz walka z wykluczeniem społecznym. Traktat zawiera również Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, której postanowienia mają charakter prawnie wiążący. Ta Karta gwarantuje prawa socjalne wszystkim mieszkańcom UE. Są to m.in.: prawo pracowników do tego, by pracodawca informował ich o sprawach związanych z zatrudnieniem i zasięgał ich opinii w tych kwestiach, prawo do prowadzenia negocjacji i organizowania strajków, prawo dostępu do usług pośrednictwa pracy, prawo do ochrony w przypadku niesprawiedliwego zwolnienia, prawo do uczciwych i godnych warunków pracy, zakaz zatrudniania dzieci, ochrona młodych ludzi w pracy, godzenie życia rodzinnego i zawodowego przez ochronę przed zwolnieniem z pracy z powodów związanych z macierzyństwem oraz prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, prawo do ubezpieczeń społecznych, pomocy mieszkaniowej i usług opieki zdrowotnej. W 2010 r. Unia Europejska rozpoczęła realizację 10-letniej strategii na rzecz wzrostu gospodarczego, służącej przezwyciężeniu kryzysu, który wciąż dotyka wielu państw UE Europa 2020 (dodatkowe informacje dotyczące tej strategii znajdują się pod adresem: europa.eu/pol/index_pl.htm). Celem strategii jest stworzenie warunków do odmiennego zrównoważonego wzrostu, opartego na inteligentnych rozwiązaniach i sprzyjającego integracji społecznej. Aby ją zrealizować, wyznaczono pięć najważniejszych celów pośrednich, które UE ma osiągnąć do 2020 r. Obejmują one zatrudnienie, edukację, badania i innowacje, włączenie społeczne i walkę z ubóstwem oraz klimat i energię. Temat tej broszury to zatrudnienie, ochrona socjalna i włączenie społeczne. STRUKTURA LUDNOŚCI W UE WG WIEKU (2000 2035) Zatrudnienie Ponieważ w listopadzie 2013 r. ponad 26,5 mln obywateli UE pozostawało bez pracy, należy zwiększyć wysiłki służące zmniejszeniu tej liczby. Jednym z najważniejszych celów strategii Europa 2020 jest to, aby do końca tego dziesięciolecia zatrudnienie znalazło 75% ludności aktywnej zawodowo (w wieku 20 64 lata). Źródło: Eurostat, LFS. Europejskie społeczeństwo jest coraz starsze UE stara się reagować na te zmiany. Aby zrealizować ten cel, UE podjęła szereg inicjatyw służących tworzeniu miejsc pracy (np. przez wspieranie przedsiębiorstw społecznych), przywróceniu dynamiki rynku pracy (np. proponując ramy UE dla oczekiwanej restrukturyzacji gospodarki) oraz usprawnieniu zarządzania w UE (np. publikując każdego roku system wskaźników wzorcowych, porównujących wyniki poszczególnych krajów UE na podstawie wybranych wskaźników zatrudnienia).

4 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J European Union UE przedstawia propozycje dotyczące zwalczania bezrobocia w Europie. W szczególności UE podejmuje działania na rzecz zmniejszenia stopy bezrobocia wśród młodzieży, która jest ponad dwukrotnie wyższa w porównaniu z dorosłymi (23,6% w porównaniu z 9,5% w listopadzie 2013 r.). UE wspiera też lepiej ukierunkowane i całościowe podejście do walki z bezrobociem wśród młodzieży: bezpośrednie wsparcie dla młodych osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, połączone z reformami strukturalnymi służącymi wzmocnieniu we wszystkich państwach UE partnerstwa między działami administracji rządowej, systemami edukacji formalnej, instytucjami szkolenia zawodowego, agencjami zatrudnienia, przedsiębiorstwami, partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Integracja społeczności Romów W Europie jedną z największych grup ludności znajdujących się w trudnej sytuacji jest społeczność Romów. To 10 12 mln osób, z których 80% jest zagrożonych ubóstwem. Ponad 70% ludności romskiej nie ukończyło nauki w szkole na poziomie podstawowym. To nie tylko uniemożliwia takim osobom znalezienie pracy, ale również stawia je w złym świetle w oczach ogółu społeczeństwa. Co z kolei sprawia, że wykluczeni stają się jeszcze bardziej wykluczeni. Okazuje się, że wszystkie problemy, jakie UE zamierza zwalczać w ramach strategii Europa 2020, czyli brak wykształcenia, bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe, wykluczenie ze społeczeństwa oraz dyskryminacja, to problemy, z jakimi boryka się społeczność Romów. UE stworzyła plan integracji Romów obejmujący działania krajowe podejmowane we wszystkich państwach członkowskich przy udziale władz regionalnych i lokalnych oraz organizacji pozarządowych, w tym organizacji reprezentujących Romów. W ramach tego planu Komisja Europejska ocenia strategie krajowe i sprawdza, czy przekładają się one na konkretne programy i działania. W dniu 9 grudnia 2013 r. Rada Ministrów UE przyjęła pierwszy w historii instrument prawa UE dotyczący integracji Romów: zestaw zaleceń służących wzmocnieniu integracji gospodarczej i społecznej Romów.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 5 Monty Rakusen/cultura/Corbis Lepsze warunki pracy w całej UE dzięki ujednoliceniu stosowanych rozwiązań. Integracja społeczna W 2012 r. w UE 124,5 mln osób, czyli 24,8% całej ludności, było zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Dużą część z tych osób stanowiły kobiety i dzieci. Ponadto w 2011 r. nieco ponad jedna szósta (18,5%) mieszkańców UE była pozbawiona możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych. Uznaje się, że prawie połowa z tych osób (8,9% wszystkich mieszkańców) znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej i nie może sobie pozwolić na takie rzeczy, które wielu z nas wydają się niezbędne do normalnego funkcjonowania, jak np. ogrzewanie, pralka, telefon, samochód czy nieprzewidziane wydatki. W najbiedniejszych państwach UE wskaźnik ten przekracza 45%. Ochrona socjalna Systemy ochrony socjalnej w państwach członkowskich stworzono między innymi po to, by sprawniej zarządzać ryzykiem, jakie mogą za sobą pociągać bezrobocie, choroby, niepełnosprawność, trudna sytuacja rodzinna, czy podeszły wiek. Choć to kraje UE są odpowiedzialne za funkcjonowanie i finansowanie swoich systemów zabezpieczenia społecznego, UE odgrywa ważną rolę w koordynowaniu systemów krajowych, zwłaszcza w kwestiach związanych z mobilnością pracowników między państwami członkowskimi. 10% Europejczyków w wieku produkcyjnym mieszka w gospodarstwach domowych, w których nikt nie ma pracy. Sytuacja niewątpliwie pogorszyła się z powodu kryzysu gospodarczego i jest absolutnie niedopuszczalna w I w. Dlatego jednym z najważniejszych celów strategii Europa 2020 jest to, by do 2020 r. zmniejszyć liczbę osób żyjących w ubóstwie o co najmniej 20 mln.

6 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J Kontekst jak UE realizuje politykę w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych Instrumenty polityki W 2010 r. powstało jedno z najważniejszych narzędzi, jakim jest europejski semestr, który co roku trwa od stycznia do lipca. Pozwala on na wspólną analizę na poziomie UE polityki gospodarczej poszczególnych państw członkowskich oraz przyjęcie unijnych zaleceń dla poszczególnych krajów, zanim ich rządy opracują projekty budżetu i przedłożą je do przedyskutowania parlamentom krajowym. Duża część tych zaleceń dotyczy zatrudnienia, ochrony socjalnej i włączenia społecznego (np. reform rynku pracy, walki z ubóstwem, ułatwiania wejścia na rynek pracy osobom w szczególnie trudnej sytuacji, reform systemów emerytalnych). Ponieważ polityka zatrudnienia, spraw społecznych i integracji społecznej jest skuteczniej realizowana na poziomie państw członkowskich, zadanie Unii w tej dziedzinie polega na tym, by wspierać i uzupełniać działania władz krajowych. UE wypełnia to zadanie, korzystając z tzw. otwartej metody koordynacji (OMK). Tworzy ona ramy współpracy, w których polityka krajowa każdego z państw UE jest ukierunkowana na realizację wspólnych celów i następnie monitorowana na szczeblu UE. Metoda otwartej koordynacji dotyczy dwóch dziedzin: strategii zatrudnienia oraz polityki ochrony socjalnej i włączenia społecznego. Traktat UE zapewnia związkom zawodowym i organizacjom pracodawców możliwość negocjowania umów na poziomie unijnym. W niektórych dziedzinach (np. warunki pracy lub zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy) tego rodzaju umowy mogą być wprowadzane w życie w formie unijnych przepisów. Ogólnounijne porozumienia między partnerami społecznymi dotyczące np. urlopu rodzicielskiego, umów na czas określony czy pracy w niepełnym wymiarze godzin zostały już przekształcone w przepisy UE. Z europejską kartą ubezpieczenia zdrowotnego możemy korzystać z usług opieki zdrowotnej podczas krótkich pobytów w innych krajach UE. Instrumenty prawne UE przyjmuje akty prawne, które na szczeblu unijnym określają wymogi minimalne. Następnie kraje członkowskie włączają unijne akty prawne do swojego prawa krajowego (tzw. transpozycja) i wdrażają je. Gwarantuje to podobny poziom ochrony praw i obowiązków w całej UE. Władze krajowe, w tym sądy, są odpowiedzialne za egzekwowanie tych krajowych środków transpozycji. Komisja Europejska kontroluje transpozycję prawa UE i dba o to, by było ono prawidłowo wdrażane. Ważną rolę odgrywa tutaj Europejski Trybunał Sprawiedliwości, który rozstrzyga spory i udziela porad prawnych, jeśli sądy krajowe mają wątpliwości co do interpretacji unijnych przepisów. Zgodnie z zasadą swobodnego przepływu osób zapisaną w Traktacie, obywatele UE mogą: szukać pracy w innym kraju UE, pracować tam bez zezwolenia na pracę, mieszkać w innym kraju UE, kiedy poszukują pracy, pozostać w tym kraju nawet po wygaśnięciu umowy o pracę, korzystać z takich samych warunków, jeśli chodzi o dostęp do rynku pracy, warunki pracy oraz wszelkie inne świadczenia socjalne i korzyści podatkowe, jak obywatele tego kraju. Obywatele UE mogą też przenieść do kraju, w którym szukają pracy, niektóre rodzaje uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego. Mogą się również starać o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych za granicą. Zakres przysługujących praw może być jednak nieco odmienny w przypadku osób zakładających własną działalność gospodarczą, studentów, emerytów czy osób nieaktywnych zawodowo. Obowiązują również pewne ograniczenia podyktowane względami bezpieczeństwa i porządku publicznego, uwarunkowaniami publicznej opieki zdrowotnej oraz wymogami w przypadku zatrudnienia w sektorze publicznym. Z zasady unijne przepisy dotyczące swobodnego przepływu pracowników obejmują również Islandię, Liechtenstein i Norwegię (wchodzące w skład Europejskiego Obszaru Gospodarczego) oraz Szwajcarię.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 7 znacznie się poprawiła. We współpracy z Europejską Agencją ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy oraz Europejską Fundacją na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy instytucje europejskie starają się również dostarczać informacji i porad oraz wspierać tworzenie bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy. Unijne prawo pracy dotyczy dwóch głównych obszarów: Ten krótki film wyjaśnia, jak działa Europejski Fundusz Społeczny i jaka jest jego rola. Akty prawne dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE istnieją od 1959 r. Dzięki nim obywatele UE, którzy przeprowadzają się do innego kraju UE, nie tracą prawa do świadczeń i są traktowani tak samo jak obywatele tego kraju, jeśli chodzi o uprawnienia w zakresie zabezpieczenia społecznego. Obywatele UE mogą na przykład nadal pobierać swoją emeryturę, nawet jeśli mieszkają w innym kraju UE niż ich kraj rodzinny. Unijne przepisy dotyczące zabezpieczenia społecznego chronią prawa obywateli mieszkających poza swoim krajem w obrębie UE, jak również w Islandii, Lichtensteinie, Norwegii i Szwajcarii. UE wprowadza też przepisy gwarantujące minimalne wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do wszystkich rodzajów działalności, w sektorze publicznym i prywatnym. Dzięki tym solidnym podstawom prawnym sytuacja w wielu krajach UE warunków pracy (w tym czasu pracy, pracy w niepełnym wymiarze godzin, pracy na czas określony i delegowania pracowników), informowania i zasięgania opinii pracowników (również w przypadku zwolnień grupowych i przeniesienia własności przedsiębiorstw). Instrumenty finansowe Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jeden z funduszy strukturalnych UE powstał w 1957 r. Jego celem jest wyrównanie poziomu życia w różnych regionach i państwach członkowskich UE. Z funduszu, na który przeznacza się około 10% budżetu ogólnego UE, finansowane są dziesiątki tysięcy projektów w całej Unii. Środki trafiają do różnych państw i regionów, ale przede wszystkim do tych, które są mniej rozwinięte gospodarczo. W latach 2007 2013 projekty finansowane z EFS przynosiły każdego roku korzyści prawie 10 mln osób. Fundusz wypłacił około 76 mld euro krajom i regionom UE, uzupełniając około 36 mld euro pochodzących z krajowych środków publicznych. W UE obowiązują surowe przepisy w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa. Stockphoto.com/Mark Ballantyne

8 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J istockphoto.com/chris Schmidt Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji pomaga zwolnionym pracownikom znaleźć nową pracę lub dalej się szkolić. Od 1 stycznia 2014 r. rola EFS jako głównego instrumentu UE do inwestowania w ludzi uległa kolejnemu wzmocnieniu. Służy on krajom UE pomocą przy reagowaniu na priorytety i zalecenia UE w zakresie krajowych reform strategicznych w obszarach polityki aktywnego rynku pracy, włączenia społecznego i zatrudnienia, potencjału administracji i reformy administracji publicznej. 20% środków EFS przypadających na dany kraj musi być wydanych na projekty włączenia społecznego, a Fundusz otrzymuje co najmniej 23,1% ze wszystkich środków finansowych na politykę spójności na szczeblu UE, co kształtuje wielkość całkowitego finansowania z EFS we wszystkich państwach członkowskich. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji (EFG) zapewnia pomoc dopasowaną do potrzeb zwalnianych pracowników w przypadku szczególnych masowych zwolnień w Europie. Od 1 stycznia 2014 r. zakres tego funduszu rozszerzono w celu uwzględnienia pracowników zwalnianych ze względu na nieoczekiwany kryzys, a także na rodzaje pracowników poprzednio nieobjętych EFG, np. pracowników zatrudnionych na podstawie umowy na czas określony i pracowników samozatrudnionych. W regionach, w których występuje wysokie bezrobocie wśród młodzieży, EFG może obecnie finansować działania na rzecz młodych ludzi pozostających bez pracy, kształcenia lub szkolenia. Na nowy Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) przeznaczono na lata 2014 2020 maksymalną kwotę 3,5 mld euro w cenach z 2011 r. Stanowi to niewielki wzrost w ujęciu realnym w porównaniu z poprzednim Programem Pomocy Żywnościowej. Ponadto kraje UE zapewnią współfinansowanie krajowe w wysokości 15%. Wreszcie na lata 2014 2020 połączono trzy istniejące instrumenty finansowe zarządzane bezpośrednio przez Komisję Europejską program na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej PROGRESS, europejską sieć publicznych służb zatrudnienia EURES oraz europejski instrument mikrofinansowy Progress oraz rozszerzono je w ramach jednego nowego programu Europejskiego programu na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych EaSI.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 9 Czym zajmuje się UE Komisja Europejska podejmuje konkretne działania, aby pomagać różnym grupom obywateli (np. bezrobotnym) oraz zachęcać do reagowania na nowe wyzwania (np. bezrobocie wśród młodych, starzenie się społeczeństwa) na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Oto kilka przykładów obecnie realizowanych projektów. Zatrudnienie wśród młodzieży W grudniu 2012 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet propozycji w dziedzinie aktywizacji zawodowej młodzieży, w tym gwarancję dla młodzieży, zgodnie z którą młodzi ludzie do 25. roku życia w ciągu czterech miesięcy od zakończenia formalnej edukacji lub zarejestrowania się jako bezrobotni mają prawo do otrzymania oferty zatrudnienia zgodnej z kwalifikacjami bądź też propozycji dalszego szkolenia, zatrudnienia połączonego ze szkoleniem lub stażu. Unijna gwarancja dla młodzieży to nowa koncepcja parasolowa, nowe podejście do zatrudnienia młodzieży. W ramach unijnej gwarancji dla młodzieży każde państwo członkowskie tworzy nowe partnerstwa między ministerstwami krajowymi, administracją centralną i lokalną oraz środowiskiem edukacyjnym, przedsiębiorstwami, organizacjami młodzieżowymi, agencjami pracy, ośrodkami socjalnymi i zdrowotnymi, aby zainicjować reformy strukturalne: szeroką reformę edukacji, aby mogła ona zapewniać umiejętności niezbędne na rynku pracy, wdrożenie kształcenia drugiej szansy i o wiele szerszych kontaktów z osobami przedwcześnie kończącymi naukę, wspieranie ściślejszej współpracy między agencjami pracy i innymi podmiotami. W 2013 r. utworzono europejski sojusz na rzecz przygotowania zawodowego, aby zgromadzić różne podmioty publiczne i prywatne, które chcą zwiększyć ilość, poprawić jakość i wizerunek przygotowania zawodowego. Komisja Europejska zaproponowała ramy jakości dla staży, aby zapewnić, by staże mogły być faktyczną ścieżką wejścia młodych ludzi na rynek pracy. Obecnie co trzeci staż nie spełnia oczekiwań w zakresie warunków pracy lub zdobywanej wiedzy. Komisja Europejska sugeruje między innymi, by staże opierały się na pisemnej umowie stażu, obejmującej cele kształcenia, nadzór, ograniczony czas trwania, wymiar czasu pracy, jasne stwierdzenie, czy stażyści otrzymają wynagrodzenie lub inną gratyfikację oraz czy uzyskują uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. Heide Benser/Corbis Unijne inicjatywy, takie jak Mobilna młodzież, ułatwiają młodym ludziom podejmowanie pracy w całej Europie.

10 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J Pakiet zatrudnienia W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu Dzięki programowi Gwarancja dla młodzieży osoby, które nie ukończyły 25. roku życia, mogą otrzymać odpowiednią ofertę pracy, kontynuacji kształcenia, nauki w miejscu pracy lub stażu w ciągu 4 miesięcy od chwili zakończenia formalnej edukacji lub zarejestrowania się jako bezrobotni. Partnerstwo Green Skills na rzecz umiejętności ekologicznych w Wielkiej Brytanii Partnerstwo Green Skills, które jest koordynowane przez Unionlearn, organizację brytyjskiej federacji związków zawodowych (TUC) promującą zdobywanie umiejętności, łączy szeroką paletę podmiotów w celu wsparcia szkolenia i reintegracji osób bezrobotnych lub nisko wykwalifikowanych dzięki rozwojowi ścieżek do zdobycia zatrudnienia w zielonej gospodarce. Organizacje partnerskie obejmują związki zawodowe, kolegia dokształcające, sektorowe rady umiejętności, a także różne rady dzielnic Londynu, przedsiębiorstwa prywatne, grupy społeczne i organizacje wolontariuszy. Partnerstwo, funkcjonujące w trybie projektowym, w którym Unionlearn pełni rolę pośrednika lub mediatora, zapewnia możliwości akredytowanego uczenia się przez całe życie. W celu włączenia pracowników do działalności ekologicznej przedstawiciele związków mogą przejść szkolenie jako liderzy lub ambasadorzy poprzez mentoring lub szkolenia internetowe. Partnerstwo na rzecz Kompetencji Ekologicznych działa szczególnie aktywnie w sektorach ogrodnictwa, budowlanym i gospodarowania odpadami. Opracowano ścieżki wejścia i postępu dla osób bezrobotnych, nisko wykwalifikowanych i pochodzących z innych grup znajdujących się w trudnej sytuacji (np. byłych więźniów), aby ułatwić im powrót na rynek pracy za pomocą programów modernizacji mieszkań socjalnych. W 2012 r. Komisja przedstawiła pakiet zatytułowany W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu. Zawiera on środki i propozycje, w jaki sposób kraje UE mogą zwiększyć zatrudnienie dzięki zmniejszeniu obciążeń podatkowych związanych z zatrudnieniem oraz wspieraniu nowych firm. Wskazuje się w nim obszary o największym potencjale tworzenia miejsc pracy w przyszłości, a mianowicie usługi zdrowotne, sektor ICT oraz gospodarkę ekologiczną. Oczekuje się, że sektor odnawialnych źródeł energii zwiększy swój udział w zatrudnieniu przy wytwarzaniu energii z 19% w 2010 r. do 32% do 2020 r. (czyli około 3 mln osób do 2020 r.). Europa ma potencjał, by zdobyć wiodącą pozycję w wykorzystywaniu energii ze źródeł odnawialnych oraz by rozszerzyć swoje rynki eksportowe. Zapewniłoby to dodatkowe możliwości tworzenia miejsc pracy. Modernizacja domów mogłaby zapewnić 280 450 tys. nowych miejsc pracy dla audytorów energetycznych, certyfikatorów, inspektorów systemów ogrzewania, instalatorów technologii odnawialnych źródeł energii i sektorów przemysłowych wytwarzających efektywne energetycznie materiały budowlane. Ponadto bardziej zaawansowana konserwacja, modernizacja i powtórne wykorzystanie 70% najważniejszych materiałów w całym cyklu życia produktu mogłoby stworzyć około 560 tys. nowych miejsc pracy do 2025 r., a lepsza gospodarka odpadami mogłaby przyczynić się do powstania ponad 400 tys. miejsc pracy do 2020 r. W Europie istnieje już około 21 mln miejsc pracy, które są pośrednio lub bezpośrednio związane ze środowiskiem, a w przyszłości będzie ich jeszcze więcej. Z badania przeprowadzonego przez Eurobarometr w 2011 r. wynika, że 78% Europejczyków uważa walkę ze zmianami klimatu za czynnik, który może pozytywnie wpłynąć na wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. UE zainwestuje 105 mld euro, aby pomóc wielu sektorom gospodarki w przejściu na technologie ekologiczne i stworzyć nowe możliwości zatrudnienia w zrównoważonej gospodarce niskoemisyjnej.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 11 Twoja pierwsza praca z EURES-em to nowy program, który ułatwia młodym Europejczykom poszukiwanie pracy na europejskim rynku pracy i zachęca pracodawców do zatrudniania młodych, mobilnych pracowników na kluczowych stanowiskach. EURES EURES to europejska sieć mobilności zawodowej, obejmująca wszystkie kraje UE oraz Norwegię, Islandię, Liechtenstein i Szwajcarię. Sieć ta zapewnia informacje, porady oraz usługi rekrutacji i pośrednictwa dla pracodawców, osób szukających pracy i wszystkich obywateli chcących skorzystać ze swobodnego przepływu pracowników. EURES posiada 900 doradców świadczących usługi w terenie. W listopadzie 2013 r. na portalu internetowym EURES znajdowało się około 1,9 mln ofert pracy, ponad 1,2 mln życiorysów i około 32 tys. zarejestrowanych pracodawców. Rocznie za pośrednictwem EURES pracę znajduje około 150 tys. osób. W latach 2014 2020 dalej rozwijane będą programy celowe (np. Twoja pierwsza praca z EURES em ma pomagać młodym ludziom w wieku 18 30 lat, którzy szukają pracy w innym państwie UE, oraz małym i średnim przedsiębiorstwom, które próbują ich zatrudnić). Portal EURES i jego narzędzia samoobsługowe są stale unowocześniane, czego przykładem jest aktualizowana oferta internetowych Europejskich Dni Pracy, odbywających się w całej UE. Na początku 2014 r. Komisja Europejska zaproponowała reformę sieci EURES, służącą dalszemu zwiększeniu jej skuteczności. Zapewni to więcej ofert pracy, zwiększy prawdopodobieństwo dopasowania stanowiska oraz pomoże pracodawcom, zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom, szybciej i lepiej zapełnić wakaty. Propozycja Komisji pomogłaby obywatelom szukającym pracy za granicą w podjęciu decyzji dzięki możliwie najszerszym informacjom. EURES OGROMNIE MI POMÓGŁ Karina z Wielkiej Brytanii po ukończeniu studiów znalazła pierwszą pracę w Hiszpanii za pośrednictwem brytyjskich publicznych służb zatrudnienia. Informacje o warunkach pracy i ogólnie życia w Hiszpanii były jej potrzebne jak najszybciej. Skierowano ją do serwisu EURES. EURES ogromnie mi pomógł. Trudno mi było szukać na odległość mieszkania w Madrycie i bardzo się denerwowałam, że mi się nie uda. Ale dzięki EURES owi bardzo szybko znalazłam mieszkanie. SZWEDZI POSZUKUJĄCY PRACY KORZYSTAJĄ Z OTWARCIA HOTELU W NORWEGII Otwarcie nowego hotelu w Trondheim, w Norwegii, stworzyło wiele możliwości zatrudnienia dla Szwedów gotowych w pełni skorzystać z europejskiej mobilności. Dzięki serwisowi EURES wielu Szwedów mogło zrealizować swoje ambicje. Pracodawca był naprawdę zadowolony z usług EURES, a my oczekujemy, że nasza współpraca będzie kontynuowana mówi Leif. Prognozowanie restrukturyzacji Między 2002 a 2013 r. Europejskie Centrum Monitorowania Zmian (EMCC) zarejestrowało ponad 16 tys. działań restrukturyzacyjnych, w wyniku których spadek zatrudnienia netto wyniósł ponad 2 mln miejsc pracy. W trzecim kwartale 2013 r. Europejski Monitor Restrukturyzacji zarejestrował 250 przypadków działań restrukturyzacyjnych, wiążących się z likwidacją 57 081 i utworzeniem 27 792 miejsc pracy. Kontrastuje to z sytuacją w tym samym kwartale 2007 r., kiedy sumaryczny wynik wyniósł 23 537 nowych miejsc pracy, i pokazuje tendencję występującą w ostatnich latach. Restrukturyzacja dotyka każdego kraju w Europie i jest głównym źródłem obaw w kontekście recesji. Tym bardziej potrzebne są inwestycje w kapitał ludzki i odpowiednie zarządzanie działaniami restrukturyzacyjnymi. Z tego względu pod koniec 2013 r. Komisja Europejska przedstawiła ramy jakości dotyczące restrukturyzacji, zapewniające doradztwo przedsiębiorstwom, pracownikom, związkom zawodowym, organizacjom pracodawców i administracji publicznej, aby ułatwić proces restrukturyzacji dla przedsiębiorstw i pracowników dzięki lepszemu przewidywaniu i inwestycjom w kapitał ludzki oraz minimalizacji skutków społecznych. Komisja wzywa państwa członkowskie do wsparcia i propagowania wdrażania ram jakości, a także do rozważenia zastosowania ich do pracowników sektora publicznego. Wzywa również wszystkie zainteresowane podmioty do współpracy na podstawie tych wytycznych.

12 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J Stockphoto.com/Jacob Wackerhausen W przyszłości wiele nowych miejsc pracy może powstać w sektorze usług opieki zdrowotnej. Inwestycje społeczne W 2013 r. Komisja Europejska opracowała Pakiet dotyczący inwestycji społecznych na rzecz wzrostu gospodarczego i spójności, który ma pomóc UE osiągnąć do 2020 r. wzrost sprzyjający integracji społecznej. Dokument określa ramy polityczne i zawiera propozycje konkretnych działań, jakie należy podjąć na poziomie UE oraz państw członkowskich, oraz wytyczne dotyczące wykorzystania unijnych funduszy na wsparcie reform. Opisuje też najważniejsze problemy, takie jak pomoc dla dzieci w trudnej sytuacji, starzenie się społeczeństwa, umożliwienie wejścia na rynek pracy osobom wykluczonym, bezdomność, usługi socjalne świadczone w interesie ogólnym, opieka długoterminowa i zdrowie. Jedną z głównych funkcji polityki społecznej, oprócz zapewniania ochrony socjalnej i stabilizowania gospodarki, są inwestycje społeczne. Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Ta platforma umożliwia zorganizowany dialog między UE a zainteresowanymi tą problematyką europejskimi organizacjami i środowiskami (organizacjami pozarządowymi, związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, środowiskami akademickimi, władzami krajowymi i regionalnymi, organizacjami międzynarodowymi, europejskimi kuźniami idei i fundacjami). Jej zadaniem jest realizacja 64 działań na szczeblu UE wymierzonych przeciwko ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. Większość tych działań ma charakter polityczny i dotyczy m.in. zmniejszenia liczby osób przedwcześnie kończących naukę, zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do usług bankowych, promowania przedsiębiorczości społecznej, zwalczania ubóstwa wśród dzieci i zapewnienia Romom pełnego udziału w życiu społecznym. Komisja co roku we współpracy z krajem sprawującym przewodnictwo w Radzie UE organizuje konferencję gromadzącą główne podmioty z ponad 40 krajów zaangażowane w walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Uczestnicy dokonują przeglądu dotychczasowych działań na poziomie unijnym i krajowym i dyskutują o nowych inicjatywach w dziedzinie walki z ubóstwem. Obecnie platforma i jej doroczna konferencja stały się ważnym narzędziem mobilizowania wszystkich podmiotów na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym w związku z inwestycjami społecznymi.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 13 UE prowadzi kampanie informacyjne dotyczące grup osób zagrożonych dyskryminacją, w tym osób niepełnosprawnych. Image Source/Corbis Finansowanie W latach 2014 2020 w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) ponad 80 mln euro (uzupełnione przez środki krajowe) inwestuje się w podniesienie umiejętności mieszkańców Europy i zwiększenie zatrudnienia. EFS współfinansuje inicjatywę na rzecz zatrudnienia ludzi młodych wyodrębnione unijne źródło finansowania, służące wsparciu konkretnych działań na rzecz zbliżenia do rynku pracy (w możliwie jak największym stopniu) młodych ludzi pozostających bez pracy, kształcenia lub szkolenia w regionach najsilniej dotkniętych bezrobociem. EFS ma również kluczową rolę do odegrania przy wdrażaniu unijnej gwarancji dla młodzieży, służącej zapewnieniu, by wszyscy młodzi ludzie do 25. roku życia otrzymali korzystną ofertę pracy, dalszego szkolenia, zatrudnienia połączonego ze szkoleniem lub stażu w ciągu czterech miesięcy po uzyskaniu statusu bezrobotnego lub po ukończeniu formalnego kształcenia. Na przykład kraje UE mogą wykorzystać środki EFS na uruchomienie lub zwiększenie zakresu swoich strategii kontaktu z młodymi ludźmi i stworzenie dla nich punktów kontaktowych. Współfinansowanie z EFS można wykorzystać również do zaoferowania osobom przedwcześnie kończącym naukę szkolną i nisko wykwalifikowanym młodym ludziom różnych sposobów powrotu do kształcenia i szkolenia, likwidacji niedopasowania umiejętności i poprawy ich umiejętności cyfrowych. Niektórzy są po prostu zbyt wykluczeni, aby skorzystać z istniejących w EFS środków aktywizacji na rynku pracy. W celu likwidacji tej luki Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym zapewnia żywność, ale również podstawowe dobra konsumpcyjne, np. odzież, obuwie i produkty higieniczne. Oprócz pomocy materialnej Fundusz wspiera również ludzi w wydostaniu się z ubóstwa za pomocą środków integracji społecznej. Każde państwo UE ponosi główną odpowiedzialność za swój program krajowy i na każdym etapie prowadzi konsultacje z właściwymi zainteresowanymi podmiotami. Od 2007 r. do sierpnia 2013 r. Komisja Europejska otrzymała 110 wniosków o pomoc w ramach Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG) na ogólną kwotę 471,2 mln euro z 20 państw członkowskich. Wsparcie z EFG uzyskało ponad 100 tys. zwolnionych pracowników. W 2012 r. EFG pomógł 15 700 pracownikom zwolnionym wskutek kryzysu gospodarczego i skutków globalizacji znaleźć nową pracę. Pozwolił on krajom UE na aktywniejsze działania w obszarach dotkniętych zwolnieniami. Dzięki temu więcej osób i przez dłuższy czas zostało objętych bardziej odpowiednim i efektywnym wsparciem, niż byłoby to możliwe bez środków EFG. W latach 2014 2020 maksymalną roczną kwotę finansowania z EFG zmniejszono z 500 do 150 mln euro, ale ten pułap nadal pozostaje na poziomie wyższym od maksymalnego dotychczasowego rocznego poziomu wsparcia (135 mln euro).

14 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J carlos Unijne przepisy chronią równość kobiet i mężczyzn. Będący częścią europejskiego programu na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI), PROGRESS stanowi 61% budżetu EaSI (550 mln euro). Wspiera on działania mające wyraźny wymiar ogólnoeuropejski, np. analizy porównawcze, wzajemne uczenie się oraz wymianę praktyk w dziedzinie zatrudnienia i polityki społecznej. Specjalny budżet w kwocie około 100 mln euro przeznacza się na badanie nowych rozwiązań na rzecz zatrudnienia i polityki społecznej w najważniejszych dziedzinach, np. zatrudnieniu młodzieży czy integracji. Przy wsparciu EFS najbardziej udane rozwiązania mogą być wdrażane na szerszą skalę. Około 200 mln euro (21% budżetu EaSI) przeznacza się na wsparcie podmiotów i instytucji udzielających mikrokredytów, aby zwiększyć dostępność pożyczek. Pomaga to rozwijać rynek inwestycji społecznych i dostęp do finansowania dla przedsiębiorstw społecznych. Od uruchomienia w 2010 r. instrumentu mikrofinansowego Progress prawie 9 tys. przedsiębiorców skorzystało już z pożyczek o ogólnej wartości ponad 80 mln euro. Około 160 mln euro (18% budżetu EaSI) przeznacza się na sieć EURES, zapewniającą informacje i doradztwo osobom poszukującym pracy, które chcą podjąć zatrudnienie w innym kraju UE. EaSI finansuje najważniejsze działania na szczeblu UE, podczas gdy działania krajowe mogą uzyskać środki z EFS.

Z A T R U D N I E N I E, S P R A W Y S P O Ł E C Z N E I W Ł Ą C Z E N I E S P O Ł E C Z N E 15 Perspektywy UE będzie nadal walczyć z bezrobociem, które w tej chwili jest udziałem milionów Europejczyków. Szczególną troską zostanie otoczona młodzież, która jest wyjątkowo mocno dotknięta tą sytuacją. Unijna gwarancja dla młodzieży zapewnia dodatkową uwagę, cel i wsparcie na walkę z bezrobociem. W rzeczywistości ogólna stopa bezrobocia nie zmniejszy się w sposób znaczący, póki odpowiednio nie zajmiemy się bezrobociem wśród młodych dwa razy wyższym od przeciętnej. W swoich staraniach Unia weźmie pod uwagę długoterminowe wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa oraz konieczność zapewnienia Europejczykom możliwości nabycia kompetencji globalnych, które umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej, a tym samym tworzenie miejsc pracy w UE oraz przyszłego dobrobytu UE (np. w takich sektorach, jak gospodarka ekologiczna, technologie informacyjno komunikacyjne oraz opieka zdrowotna). Wzmocnienie europejskiego rynku pracy w celu zwiększenia zatrudnienia będzie miało zasadnicze znaczenie dla ożywienia gospodarczego, dla działań podejmowanych z myślą o osobach w trudnej sytuacji i dla lepszego wykorzystania innowacji w edukacji oraz do celów szkoleniowych i zatrudnienia. Pakiet dotyczący inwestycji społecznych zapewni ramy, w jakich można będzie zrealizować reformy. Dzięki nim ochrona socjalna będzie bardziej odpowiednia i trwalsza, będzie można inwestować w umiejętności i wiedzę obywateli oraz wspierać ich w najtrudniejszych chwilach. Pomoże to państwom członkowskim pokonać kryzys i wyjść z niego w lepszej kondycji, opartej na spójności i konkurencyjności. Komisja Europejska będzie nadal wspierać swobodny przepływ pracowników na prawdziwie unijnym rynku pracy jako sposób poprawy sytuacji gospodarczej i zatrudnienia. Przedstawi również pakiet środków służących zmianie przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, aby pomóc najmobilniejszym pracownikom i zapewnić lepsze stosowanie unijnych przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług. W 2013 r. Komisja Europejska zaproponowała wzmocnienie wymiaru społecznego unii gospodarczej i walutowej. Jej propozycja obejmowała stworzenie tablicy wyników służącej śledzeniu głównych wskaźników zatrudnienia i rozwoju społecznego: stopy bezrobocia, odsetka młodych ludzi pozostających bez kształcenia, pracy i szkolenia, stopy bezrobocia wśród młodzieży, dochodu brutto w ujęciu realnym, jakim dysponują gospodarstwa domowe, wskaźnika zagrożenia ubóstwem ludności w wieku produkcyjnym oraz nierówności. Te nowe wskaźniki umożliwią wykrycie na wczesnym etapie niekorzystnych zjawisk społeczno ekonomicznych, ich lepsze monitorowanie oraz wspólne znalezienie dla nich remedium na szczeblu UE.

16 Z R O Z U M I E Ć P O L I T Y K Ę U N I I E U R O P E J S K I E J NA-04-14-405-PL-C Więcej informacji Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego: http://ec.europa.eu/social/home.jsp?langid=pl László Andor, komisarz UE ds. zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego: http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/andor/index_en.htm Strategia Europa 2020 : http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm Przewodnik po Europie społecznej, część 1 Polityka zatrudnienia: http://bookshop.europa.eu/pl/employment-policy-pbkebc11001/ Przewodnik po Europie społecznej, część 2 Dialog społeczny: http://bookshop.europa.eu/pl/social-dialogue-pbkebc11002/ Przewodnik po Europie społecznej, część 3 Demografia, aktywne starzenie się i emerytury: http://bookshop.europa.eu/pl/demography-active-ageing-and-pensions-pbkebc12001/ Przewodnik po Europie społecznej, część 4 Gospodarka społeczna i przedsiębiorczość społeczna: http://bookshop.europa.eu/pl/social-economy-and-social-entrepreneurship-pbkebc12002/ Przewodnik po Europie społecznej, część 5 Polityki społeczne: http://bookshop.europa.eu/pl/social-policies-pbkebc13001/ EaSI: nowy program parasolowy na rzecz zatrudnienia i polityki społecznej: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catid=738&langid=pl&pubid=7682 ISBN 978-92-79-37697-9 doi:10.2775/54461