EKOZNAKOWANIE czyli krótko EKOETYKIETACH W ciągu ostatnich kilkunastu lat pojawiło się wiele inicjatyw mających na celu oznaczanie wyrobów i usług, które spełniają wyŝsze od przeciętnych standardy w odniesieniu do ochrony środowiska. Celem ujednolicenia podejścia do tego typu działań Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO wydała grupę norm dotyczących tych zagadnień a mianowicie: ISO 14020, ISO 14021, ISO 14024, ISO 14025. Wg ISO moŝna wyróŝnić 3 typy informacji wskazujących na walory środowiskowe wyrobu lub usługi: 1. TYP I - znaki (etykiety) potwierdzające zgodność z kryteriami środowiskowymi, przyznawane przez niezaleŝne jednostki po dokonaniu badań i analiz pod kątem spełniania szeregu szczegółowych kryteriów. 2. TYP II - informacje dołączane do wyrobu przez przedsiębiorców na podstawie ich własnych standardów ekologicznych, dotyczących pewnych wybranych cech wyrobu np.: moŝliwość biodegradacji, recykling. 3. TYP III - deklaracje środowiskowe zatwierdzone przez niezaleŝne jednostki. Informacje w niej zawarte oparte są na wynikach oceny cyklu Ŝycia (LCA), a zasady ich umieszczania w dokumencie są ujednolicone, co ułatwia porównywanie podobnych wyrobów i usług. W praktyce, najszerzej stosowanym instrumentem są ekoetykiety umieszczane na produktach lub ich opakowaniach i świadczące o cechach wyrobu. Poza etykietami istnieją znaki związane z konkretną branŝą oraz znaki efektywności energetycznej. Inną grupą oznaczeń są symbole stosowane na opakowaniach i wskazujące na ich cechy (a nie samego wyrobu). Na rynku moŝna spotkać jeszcze inne typy oznakowań. Dotyczą one organizacji, która produkuje lub wprowadza na rynek wyroby. NaleŜy podkreślić, Ŝe nie ma bezpośredniego związku między faktem, Ŝe organizacja spełnia określone wymagania a tym, czy oferowany przez nią produkt spełnia inne kryteria środowiskowe. Ekoznakowanie to oznaczanie produktów ekologicznymi znakami towarowymi i tym samym sposób wywierania wpływu na rynek. Zakłada ono wyróŝnianie pewnej grupy wyrobów spełniających określone wymagania ekologiczne spośród wszystkich innych tej samej kategorii, obecnych na rynku. Ekoznaki moŝna znaleźć na produktach, które kupujemy codziennie. To wystarczy, aby ocenić czy wyrób lub opakowanie produktu, jest przyjazne dla środowiska i czy moŝna je powtórnie wykorzystać. Dla kaŝdej grupy towarów istnieją inne kryteria przyznawania ekoznaku. W Europie, zgodnie z załoŝeniami ustalonymi przez OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) ekoznak zostaje nadany przez odpowiednią organizację publiczną lub prywatną (np. Europejska Organizacja ds. Eko znaku). W Polsce kryteria przyznawania oznaczenia ekologicznego ustala akredytowane Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 1
Ekoetykiety pełnią następujące funkcje: marketingową (konkurencyjną) - oznaczanie towarów ekoetykietą ma na celu zwiększenie obrotu towarami o proekologicznym charakterze; polityczną - ekoetykietowanie traktowane jest jako jedno z podstawowych narzędzi prewencyjnej polityki ochrony środowiska. Polityka ochrony środowiska winna wspierać model konsumpcji, który zmniejszałby presję na środowisko naturalne i angaŝował całość społeczeństwa w procesy ochrony środowiska przez nabywanie produktów przyjaznych ludziom i środowisku; środowiskową (ekologiczna) - ekoetykieta słuŝy poprawie stanu środowiska naturalnego, poniewaŝ promuje produkty najmniej dla niego uciąŝliwe; informacyjną - ekoetykieta informuje konsumentów o przyjaznych dla środowiska cechach produktu, ułatwiając wybór towarów, a tym samym zachęca do unikania zakupu produktów niebezpiecznych dla środowiska, względnie uciąŝliwych dla zdrowia ludzi; stymulacyjną - istnienie systemu ekoetykiet winno zachęcać producentów do podejmowania działań proekologicznych: zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, zuŝycia energii, eliminowania szkodliwych dla środowiska składników produktu, a takŝe szkodliwych procesów technologicznych; edukacyjną - ekoetykieta wzbogaca wiedzę konsumentów o prośrodowiskowych towarach i ich cechach, co przyczynia się do poprawy stanu świadomości ekologicznej społeczeństw. Ubieganie się o ekoetykietę jest całkowicie dobrowolne, jeśli jednak producent będzie chciał się posługiwać takim znakiem, musi poddać się stosownej procedurze oceny oraz dostarczyć potrzebne informacje. Ekoetykiety są znakami prawnie zastrzeŝonymi i nie wolno się nimi posługiwać bez uzyskania do nich praw. Kryteria środowiskowe brane pod uwagę podczas oceny danego towaru i środowiskowe parametry produktu są waŝne przez określony przedział czasu najczęściej 3 lata, potem muszą być poddane weryfikacji. Na świecie istnieje kilkadziesiąt systemów ekoznakowania. Niektóre z nich mają charakter regionalny, inne krajowy czy międzynarodowy. Jeden produkt moŝe posiadać wiele certyfikatów. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej polscy producenci mogą uzyskać w certyfikat na unijny ekoznak - tzw. Margerytka. PoniŜej przedstawiam większość róŝnych ekoznaków i symboli około ekologicznych: ZNAK EKO, przyznawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji dla produktów przemysłowych. które nie powodują negatywnych skutków dla środowiska naturalnego oraz spełniają szereg kryteriów odnoszących się do ochrony zdrowia, środowiska oraz ekonomicznego wykorzystania zasobów. ECOLABEL znany takŝe jako Stokrotka lub Margerytka, to oficjalny znak, nadawany produktom, na podstawie skróconej analizy cyklu Ŝycia, spełniającym wymagania uzgodnione przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Otrzymanie tego znaku jest równoznaczne ze spełnianiem najostrzejszych norm środowiskowych. Przyznawany jest przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. EKOLAND to znak ekologiczny nadawany produktom spoŝywczym, których produkcja odbywała się w sposób przyjazny dla środowiska, bez uŝycia nawozów mineralnych, z zachowaniem naturalnego obiegu substancji w przyrodzie. NaleŜy uzyskać atest Polskiego Stowarzyszenia Producentów śywności Metodami Ekologicznymi, a certyfikat mogą wydać jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym. Znak ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO Unii Europejskiej. Produkty znakowane muszą pochodzić z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych. UŜycie tego znaku gwarantuje, Ŝe produkt spełnia wymogi oficjalnego nadzoru, pochodzi bezpośrednio od producenta lub został przygotowany w zamkniętym opakowaniu oraz zapewnia, Ŝe przynajmniej 95% składników produktu zostało wyprodukowane metodami ekologicznymi. Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 2
Znak towarowy ZIELONY PUNKT to informacja, Ŝe producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie systemu recyklingu i odzysku odpadów polskiej organizacji Rekopol Organizacja Odzysku S.A. ZIELONE PŁUCA POLSKI Znak ten nadawany jest przedsiębiorstwom oraz instytucjom prowadzącym działalność na obszarze "Zielonych Płuc Polski" zgodnie z zasadami zrównowaŝonego rozwoju. Przyznawany jest towarom, usługom oraz waŝnym społecznie inicjatywom na mocy decyzji Kapituły Znaku Promocyjnego ZPP. Znak certyfikowanego rolnictwa ekologicznego Znak nadawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. ENERGY STAR to znak ekologiczny nadawany w ramach programu prowadzonego przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (U.S. Environmental Protection Agency) oraz Amerykański Departament Energii (U.S. Department of Energy). Otrzymują je produkty takie jak: RTV, AGD, sprzęt biurowy, ogrodniczy, urządzenia klimatyzacyjne, wyróŝniające się energooszczędnością. Od 2006r. w programie biorą takŝe udział państwa członkowskie Unii Europejskiej. Niemiecki znak ekologiczny BŁĘKITNY ANIOŁ (Der Blaue Engel) świadczący o znacznie lepszej charakterystyce środowiskowej oznaczonego produktu od analogicznych artykułów. Ocena odbywa się na podstawie uproszczonej analizy cyklu Ŝycia produktu. Certyfikacja znakiem Błękitny Anioł obejmuje 75 grup produktów. Od 1992 roku istnieje znak "Dobry Ekologiczny Wybór" (Good Environmental Choice) - "Falkon" (Sokół) reprezentujący kryteria pozarządowej organizacji ekologicznej Szwedzkiego Towarzystwa Ochrony Przyrody. Przy atestacji brane są pod uwagę wyłącznie ekologiczne cechy towaru. Ekologiczny znak "Krav" (Szwecja), istniejący od 1985 roku, przyznawany jest przez Związek Plantatorów Upraw Ekologicznych. Oznaczone nim artykuły Ŝywnościowe zostały wytworzone bez stosowania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków ochrony roślin. Znak "Krav-import" gwarantuje, Ŝe importowana Ŝywność pochodzi z gospodarstw ekologicznych. Od 1989 roku funkcjonuje najbardziej znany, wspólny dla krajów skandynawskich ekologiczny znak towarowy "Svanen" (Łabędź). Produkty charakteryzują się mniejszym negatywnym oddziaływaniem na ludzi i środowisko naturalne niŝ inne towary z tej samej grupy o takim samym przeznaczeniu. Znakowi graficznemu towarzyszy napis "ekooznakowany" oraz krótki opis wyjaśniający proekologiczny charakter produktu. Bezpieczny dla ozonu. Produkt nie zawiera związków CFC (chloro-fluoro-carbon). Oznaczenie moŝe występować w języku angielskim Ozon Friendly (Przyjazny dla ozonu) lub jako CFC free (bez chlorofluorowęglowodorów). Nie jest nadawany przez Ŝadną z organizacji certyfikujących, stosowność jego uŝycia moŝe być zweryfikowana przez organizacje konsumenckie Bio-Siegel Niemiecki certyfikat ekologicznego rolnictwa. Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 3
ECOCERT Certyfikat Ŝywności ekologicznej m.in we Francji. Produkt nie testowany na zwierzętach. Oznacza, Ŝe w fazie badań produkt nie był testowany na zwierzętach. Najczęściej występuje na kosmetykach. Dodatkowo mogą być one opatrzone literami BWC - Beauty Without Cruelty (piękno bez okrucieństwa) lub hasłem Animal Friendly (przyjazny dla zwierząt). Umieszczanie tego oznaczenia na opakowaniach nie jest poprzedzone weryfikacją bądź certyfikacją Międzynarodowy znak FAIRTRADE przyznawany jest przez organizacje zrzeszone w fairtrade Labeling Organizations International FLO. Umieszczany jest na towarach importowanych takich jak: banany, kakao, kawę, miód, owoce, przyprawy, ryŝ, wino Celem znakowania jest troska o pracowników z krajów ubogich, równe warunki dla kobiet i męŝczyzn, sprawiedliwe wynagrodzenia pracowników oraz standardy ekologiczne. Certyfikaty wydaje FLO-Cert. OPAKOWANIE BIODEGRADOWALNE, które w czasie kompostowania nie uwalnia Ŝadnych szkodliwych substancji. Certyfikat przyznawany jest przez Niemiecki Instytut Standaryzacji DIN CERTCO DBAJ O CZYSTOŚĆ. Wyrzuć do kosza Symbol przypomina, Ŝe opakowanie po zuŝytym produkcie naleŝy wyrzucić do kosza, tak aby nie zaśmiecać otoczenia. OPAKOWANIE DO PONOWNEGO WYKORZYSTANIA. Symbol ten oznacza, Ŝe po wykorzystaniu produktu jego opakowanie nadaje się do ponownego wykorzystania co najmniej drugi raz - nie staje się odpadem. Znak moŝna znaleźć na kontenerach, beczkach, pudełkach, puszkach, kanistrach Opakowanie nadaje się do recyklingu Znak informuje, Ŝe opakowanie nadaje się do ponownego wykorzystania, czyli recyklingu. Umieszcza się go na opakowaniach z tworzyw sztucznych bądź aluminium Znak CE Towar został wyprodukowany zgodnie z przepisami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Obowiązkowy dla ponad dwudziestu grup produktów, w tym urządzeń elektrycznych, zabawek. Dolphin Safe Amerykański znak stanowiący własność Earth Island Institute. Wprowadzono go w 1990 roku. Dotyczy bezpiecznego dla delfinów połowu tuńczyka. Amerykański znak Departamentu Handlu (USCD) Dolphin Safe, dotyczący bezpiecznego dla delfinów połowu tuńczyka. Znaku mogą uŝywać rybacy, którzy ograniczyli śmiertelność delfinów przy połowie tuńczyka do 1%. Znak Marine Stewardship Council Znak przyznaje powstała w 1997 roku organizacja MSC - Marine Stewardship Council. Mogą otrzymać go produkty, które spełniają zasady zrównowaŝonego rybołówstwa, a więc przyjaznego ekosystemom i bezpiecznego dla populacji zwierząt. Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 4
EKO-ITB Znak przeznaczony dla produktów budowlanych. Jest przyznawany przez centrum akredytacji Instytutu Techniki Budowlanej. Fair Trade Certified Znak przyznawany przez amerykańską organizację TransFair USA, zrzeszoną w Fairtrade Labelling Organizations International (FLO). Fair Trade Federation Znak organizacji, która zrzesza północnoamerykańskich producentów działających zgodnie z ideą sprawiedliwego handlu. FSC (Polska) Znak przeznaczony dla produktów gospodarki leśnej. Mogą go pozyskać firmy zainteresowane zrównowaŝonym korzystaniem z zasobów leśnych, ochroną przyrody i respektowaniem praw ludności związanej z obszarami leśnymi. Przydatność do recyklingu Znak przydatności opakowania do recyklingu. RugMark RugMark jest organizacją, która stara się przeciwdziałać praktyce zatrudniania dzieci przy produkcji dywanów. SmartWood Certyfikat, który określa międzynarodowe standardy dla leśnictwa, odpowiedzialnego pod względem środowiskowym i społecznym. Został powołany przez Rainforest Alliance w 1989 roku. Przyznawany jest juŝ w 64 krajach świata. Soil Association Soil Association pomaga identyfikować produkty, które otrzymały certyfikat rolnictwa ekologicznego w Wielkiej Brytanii. TCO Development Znak przeznaczony dla sprzętu komputerowego. Warunkiem jego przyznania jest przede wszystkim energooszczędność. USDA Organic Amerykański znak przyznawany Ŝywności przez The National Organic Program (NOP). V lebel Współczesny znak "V" został stworzony przez włoskiego projektanta Bruno Nascimbena. Zaprezentowano go na kongresie European Vegetarian Union w 1985 roku. Wkrótce stał się znakiem wegetariańskiej Ŝywności na całym świecie. Niskie zuŝycie wody Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 5
Niska emisja promieniowania z monitorów komputerowych Energia wytwarzana ze źródeł odnawialnych W następnych artykułach przedstawię podstawy udzielania zielonych zamówień publicznych. Robert Jeleniewski rzeczoznawca zamówień publicznych 6.07.2009r. PowyŜszy artykuł jest utworem. śadna część jak i całość utworów zawartych na stronie SUBSIDIUM.pl nie moŝe być powielana i rozpowszechniania lub dalej rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (w tym takŝe elektroniczny lub mechaniczny lub inny albo na wszelkich polach eksploatacji) włącznie z kopiowaniem, szeroko pojętą digitalizacją lub fotokopiowaniem, w tym takŝe zamieszczaniem w Internecie - bez pisemnej zgody Kancelarii Mediacyjno Prawnej Subsidium. Jakiekolwiek uŝycie lub wykorzystanie utworów w całości lub w części bez zgody Kancelarii Subsidium lub autorów z naruszeniem prawa jest zabronione pod groźbą kary i moŝe być ścigane prawnie. Robert Jeleniewski, rzeczoznawca zamówień publicznych, www.subsidium.pl Strona 6