TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA

Podobne dokumenty
Podstawowe badania obrazowe. Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011

dr n.med. Bartosz Żabicki Zakład Radiologii Klinicznej Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu

ŚWIADCZENIA TOMOGRAFII KOMPUTEROWEJ. Kod. Lp. ICD TK głowy bez środka kontrastującego 1. Personel:

Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. Radiologia zabiegowa. dr n.med. Jolanta Meller

SPIS TREŚCI Przedmowa Mięsaki kości charakterystyka kliniczna i metody leczenia Objawy radiologiczne zmian nowotworowych kości Guzy z tkanki kostnej

Wykorzystuje metody obrazowania narządów i specjalistyczny sprzęt do przeprowadzania zabiegów diagnostycznych i leczniczych zastępując, uzupełniając

Przygotowanie pacjenta

Kierownik pracowni: Mirosław Jagoda. pielęgniarka: Szpital Powiatowy w Węgrowie ul. Kościuszki 201

Układ moczowy metody diagnostyczne

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz.

BOŻENA ROMANOWSKA-DIXON ZARYS ONKOLOGII OKULISTYCZNEJ DLA STUDENTÓW MEDYCYNY

FLUOROURACILUM. Załącznik C.26. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz.

Dr n. med. Piotr Malinowski,

Układ moczowy. Przypadki kliniczne

Pytanie 3 W powyższym przypadku jeśli kielichy byłyby poszerzone przy miedniczce normalnej wielkości jakie byłoby najbardziej prawdopodobne

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie

Przykładowe badania PET/CT wykonane w ZMN SCO

Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego

Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego

CENNIK PROCEDUR MEDYCZNYCH WYKONYWANYCH W PRACOWNI ULTRASONOGRAFII ŚWIĘTOKRZYSKIEGO CENTRUM ONKOLOGII W KIELCACH NA 2019 ROK

10. DIAGNOSTYKA OBRAZOWA RADIOLOGIA

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz.

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015/2021

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA

Cena brutto w zł RTG nosogardzieli bez kontrastu (1 projekcja) Rtg nosa (1 projekcja) Rodzaj usługi

Procedury TK i MR - zalecenia PLTR

BADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE

Seminarium dla studentów Przemysław Pyda

Chirurgia - opis przedmiotu

Torbiele przymiedniczkowe nie mogą być mylone z wodonerczem i torbielami okołomiedniczkowymi.

DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa

Lp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi

UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU SYLABUS - CHIRURGIA.... (imię i nazwisko)

Zaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego.

Praktyczne aspekty ultrasonografii jamy brzusznej u małych zwierząt

Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej

Rodzaj działalności leczniczej oraz zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych

CENNIK BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH wykonywanych w II Zakładzie Radiologii Lekarskiej SPSK Nr 1

GRUCZOLAKOWŁÓKNIAK (fibroadenoma mammae) ZWYRODNIENIE WŁÓKNISTPTORBIELOWATE (mastopathia fibrocystica,morbus Kronig, morbus Reclus)

NIE nowotworom u dzieci

DIAGNOSTYKA OBRAZOWA 1/2 WYKŁADY (10 h): AULA CSM

ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ

Anatomia radiologiczna raka przełyku, raka żołądka i raka trzustki z uwzględnieniem grup węzłowych. Joanna Socha

Zdjęcie rentgenowskie oraz tomografia komputerowa u chorych z mechanicznym wspomaganiem oddychania

ABC tomografii komputerowej

tomografia komputerowa informacje dla pacjentów

57.94 Wprowadzenie na stałe cewnika do pęcherza moczowego

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM

Spojrzenie patologa na diagnostykę guzów neuroendokrynnych. Anna Nasierowska-Guttmejer Zakład Patomorfologii CSK MSW w Warszawie

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU

CENNIK PODSTAWOWY PROCEDUR KOMERCYJNYCH REALIZOWANYCH W ZAKŁADZIE RADIOLOGII

Obrazowanie zmian w wątrobie - rozmowa z dr n. med. Arturem Wojciechowskim

Mężczyzna, 60 lat Bóle w lewej okolicy lędźwiowej z promieniowaniem do pachwiny. W wywiadzie kamica nerkowa.

Prowadzący: dr hab. med. Stanisław MALINGER prof. PWSZ dr Grażyna BĄCZYK mgr piel. Justyna Skrzyńska

Paweł Szwedowicz. Sialoendoskopia w diagnostyce i leczeniu schorzeń gruczołów ślinowych - analiza doświadczeń własnych

I. Rentgenodiagnostyka

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...

Seminarium VI. Diagnostyka obrazowa: trzustki. dróg żółciowych. wątroby. śledziony

rezonans magnetyczny informacje dla pacjentów

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA

tomografia komputerowa informacje dla pacjentów

Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.

RADIOLOGIA KONWENCJONALNA

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE

Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania

Badania obrazowe w diagnostyce chorób serca. II Katedra i klinika Kardiologii CM UMK

ANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006

Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?

SYLABUS. Część A - Opis przedmiotu kształcenia. Diagnostyka obrazowa (radiologia) Kod modułu LK.3.F.007

Grzegorz Lewandowski. Wydanie poprawione

dr n. med. Andrzej Zieliński - specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej

Agnieszka Gaczkowska Malwina Grobelna Beata Łęgowicz Magdalena Łęgowicz Maria Staniek Marcin Strojny Wiktor Suchy. #zdajlek

Wznowa raka gardła. Możliwości rekonstrukcji.

Sylabus 2017 / Opis przedmiotu kształcenia. Nazwa modułu/przedmiotu RADIOLOGIA Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy W,U

Samokształcenie (Sk) Zajęcia praktyczne (W) (Ć) (L) (S) (Zp) laboratoryjne III

Diagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł

Cennik Badań Obrazowych Zakład Diagnostyki Obrazowej z Pracownią PET-CT

Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:

Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ

Aneks III. Zmiany do odpowiednich punktów druków informacyjnych

Spis treści ROZDZIAŁ 1 ROZDZIAŁ 2 ROZDZIAŁ 3 ROZDZIAŁ 4. Spis Autorów Wstęp

Diagnostyka i klasyfikacja raka nerki

Obrazy CT w fazie tętniczej wykrywają infekcje grzybicze

JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby

Część II - Ceny świadczeń medycznych i usług diagnostyki obrazowej r. Dział pierwszy - ŚWIADCZENIA I USŁUGI RADIODIAGNOSTYCZNE

Pełna nazwa zakładu:... Adres:... Adres

KARTA PRZEDMIOTU/SYLABUS

Dr hab. n. med. Prof. PAN Marek Durlik

ELEKTROMAGNETYCZNA NAWIGACJA W DIAGNOSTYCE OBWODOWYCH GUZKÓW PŁUC

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA ZAKRES BADAŃ

Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki.

Nieprawidłowa masa stwierdzona podczas badania przedmiotowego. Dr n. med. Maciej Siński

Ból w klatce piersiowej. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych PUM

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Transkrypt:

W. Richard WEBB William E. BRANT Nancy M. MAJOR TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA ZASTOSOWANIE KLINICZNE Wydanie 4 Redakcja wydania polskiego JERZY WALECKI

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA Zastosowanie kliniczne Wydanie czwarte W. Richard Webb William E. Brant Nancy M. Major Redakcja wydania polskiego Jerzy Walecki

Tytuł oryginału: Fundamentals of Body CT 4th edition Autorzy: W. Richard Webb, William E. Brant, Nancy M. Major ELSEVIER SAUNDERS Copyright 2015 by Saunders, an imprint of Elsevier Inc. All rights reserved. This edition of Fundamentals of Body CT (4e) by W. Richard Webb, William E. Brant, Nancy M. Major is published by arrangement with Elsevier Inc. Książka Fundamentals of Body CT (wyd. 4), autorzy: W. Richard Webb, William E. Brant, Nancy M. Major, została opublikowana przez Elsevier Inc. ISBN 978-0-323-22146-7 Wszelkie prawa zastrzeżone, zwłaszcza prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa. Ze względu na stały postęp w naukach medycznych lub odmienne nieraz opinie na temat leczenia i diagnozowania, jak również możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podejmowania decyzji terapeutycznej uważnie oceniać zamieszczone w książce informacje. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego. Copyright for the Polish edition by Edra Urban & Partner, Wrocław 2017 Redakcja naukowa wydania 4: prof. dr hab. med. Jerzy Walecki Tłumaczenie wydania 4: lek. med. Beata Feldman (rozdz. 1-11), lek. med. Agnieszka Pomianowska (rozdz. 12-21) W wydaniu 4 częściowo wykorzystano teksty redagowane i tłumaczone przez następujące osoby: redakcja naukowa prof. dr hab. med. Jerzy Walecki, dr n. med. Tomasz Bulski; tłumaczenie Biuro Tłumaczeń Specjalistycznych COGITO: lek. med. Joanna Syta-Tarnowska, mgr biol. Maciej Tarnowski, mgr farm. Maciej Łukasz Goniewicz Prezes Zarządu: Giorgio Albonetti Redaktor naczelny: lek. med. Edyta Błażejewska Redaktor prowadzący: Renata Wręczycka Opracowanie skorowidza: Aleksandra Ozga ISBN 978-83-65625-63-2 Edra Urban & Partner ul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocław tel. +48 71 726 38 35 biuro@edraurban.pl www.edraurban.pl Łamanie i przygotowanie do druku: Krzysztof Zdunek Druk i oprawa: Drukarnia Legra Sp. z o.o., Kraków

Spis Treści CZĘŚĆ I KLATKA PIERSIOWA W. Richard Webb 1 Wprowadzenie do Tomografii Komputerowej Klatki Piersiowej: Stosowane Techniki, 3 2 Śródpiersie: Wprowadzenie i Anatomia Radiologiczna, 9 3 Śródpiersie: Anomalie Naczyniowe i Zatorowość Płucna, 23 4 Śródpiersie: Nieprawidłowości Węzłów Chłonnych oraz Guzy, 46 5 Wnęki Płuc, 72 6 Choroby Płuc, 94 7 Opłucna, Ściany Klatki Piersiowej oraz Przepona, 137 CZĘŚĆ II JAMA BRZUSZNA I MIEDNICA William E. Brant 8 Wstęp do Tomografii Komputerowej Jamy Brzusznej i Miednicy, 157 9 Jama Otrzewnej, Naczynia, Węzły Chłonne oraz Ściana Jamy Brzusznej, 164 10 Urazy Jamy Brzusznej, 183 11 Wątroba, 197 12 Drogi Żółciowe i Pęcherzyk Żółciowy, 225 13 Trzustka, 237 14 Śledziona, 254 15 Nerki i Moczowody, 263 16 Nadnercza, 293 17 Przewód Pokarmowy, 306 18 Miednica, 342 CZĘŚĆ III UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY Nancy M. Major 19 Zastosowanie TK w Urazach Układu Mięśniowo-Szkieletowego, 363 20 Zastosowanie Badania TK w Obrazowaniu Układu Mięśniowo-Szkieletowego, 372 21 Zmiany Wykrywane Przypadkowo w Badaniach TK, 387 xi

ROZDZIAŁ 12 Drogi Żółciowe i Pęcherzyk Żółciowy William E. Brant DROGI ŻÓŁCIOWE W obrazowaniu dróg żółciowych w pierwszej kolejności stosujemy obecnie tomografię komputerową (TK), rezonans magnetyczny (MR), a w szczególności cholangiopankreatografię rezonansu magnetycznego (MRCP). Inwazyjna metoda endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW) jest obecnie rzadziej stosowana w diagnostyce dróg żółciowych. Wielorzędowa tomografia komputerowa (MDCT), pozwalająca na uzyskanie cienkich warstw oraz rekonstrukcji wielopłaszczyznowych, umożliwia dokładne zobrazowanie anatomii prawidłowej, wariantów anatomicznych, złogów, guzów oraz zmian zapalnych w obrębie dróg żółciowych. Anatomia Przewody żółciowe biorą początek z włosowatych kanalików żółciowych usytuowanych między hepatocytami. Włosowate kanaliki żółciowe łączą się, tworząc wewnątrzwątrobowe przewody żółciowe, te zaś rozgałęziają się regularnie w sposób odpowiadający zrazikowej budowie wątroby. Przewody żółciowe wewnątrzzrazikowe łączą się, tworząc dwa główne przewody żółciowe wewnątrzwątrobowe: przewód wątrobowy prawy i przewód wątrobowy lewy. Przewód wątrobowy wspólny, który ma długość 3 4 cm, powstaje z połączenia przewodu wątrobowego prawego i przewodu wątrobowego lewego we wnęce wątroby. Przewód pęcherzykowy biegnie do tyłu i w dół od szyjki pęcherzyka żółciowego, uchodząc do przewodu wątrobowego wspólnego, który od tego miejsca jest nazywany przewodem żółciowym wspólnym. Przewód żółciowy wspólny, który ma długość 6 7 cm, leży do przodu od żyły wrotnej i na prawo od tętnicy wątrobowej, jeżeli patrzy się od wnęki wątroby; biegnie wzdłuż wolnego brzegu więzadła wątrobowo-dwunastniczego i układa się na tylnej części opuszki dwunastnicy. Jego dystalny koniec skręca w kierunku doogonowym, biegnie w bruździe między zstępującą częścią dwunastnicy i głową trzustki, do przodu od żyły głównej dolnej. Przewód żółciowy wspólny kończy się szpiczasto zwieraczem Oddiego, który wystaje do światła dwunastnicy jako brodawka Vatera. Przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy u 60% pacjentów mają wspólne ujście, u pozostałych zaś uchodzą osobno. Zawsze jednak ich ujścia leżą w tak bliskim sąsiedztwie, że guzy brodawki Vatera przeważnie powodują obturację obydwu przewodów. Wewnątrzwątrobowe drogi żółciowe prawidłowej wielkości zazwyczaj nie są widoczne na przeglądowym TK jamy brzusznej. Jednak przy małej kolimacji (2,5 5 mm) i odpowiednim wzmocnieniu kontrastowym (szybka podaż środka kontrastowego) można je uwidocznić u prawie 40% pacjentów. Wewnątrzwątrobowe drogi żółciowe prawidłowej wielkości mają w centralnej części wątroby średnicę 2 mm i zwężają się stopniowo w kierunku obwodowym. Przewód wątrobowy wspólny zwykle jest widoczny we wnęce wątroby, natomiast przewód żółciowy wspólny przylega do części zstępującej dwunastnicy. Wygodne jest używanie nazwy przewód wspólny w odniesieniu do przewodu zarówno wątrobowego wspólnego, jak i żółciowego wspólnego, ponieważ miejsca przyłączenia się przewodu pęcherzykowego, które określa granicę ich anatomicznego podziału, zazwyczaj nie widać na zdjęciu TK. U większości pacjentów średnica ta zwykle nie przekracza 6 mm. U starszych pacjentów średnica prawidłowego przewodu wspólnego wzrasta o 1 mm co 10 lat życia (np. średnica 7 mm jest prawidłowa u pacjentów 70-letnich, a 8 mm u pacjentów 80-letnich). Podanie środka kontrastowego ułatwia identyfikację przewodów żółciowych, zarówno prawidłowych, jak i poszerzonych, poprzez wzmocnienie zarysu naczyń krwionośnych i otaczającego miąższu. Przewody żółciowe są widoczne jako hipodensyjne, rozgałęziające się struktury cewkowe. Odróżnienie przewodów żółciowych od naczyń krwionośnych może sprawiać trudności, jeżeli badanie jest wykonywane bez środka kontrastowego. 225

226 Jama Brzuszna i Miednica Technika Najczęstszym wskazaniem do wykonania badania TK dróg żółciowych jest ocena stopnia ich obturacji. W takiej sytuacji klinicznej jako środek kontrastowy jest wykorzystywana woda podawana doustnie, ponieważ wypełnienie dwunastnicy środkiem kontrastowym o dużej gęstości może generować smugi i przysłaniać kamienie w przylegającym przewodzie żółciowym wspólnym. TABELA 12.1 Przyczyny żółtaczki zaporowej u dorosłych Kamienie zatykające drogi żółciowe Zwężenie dróg żółciowych Uraz, zabieg operacyjny, wziernikowanie Przewlekłe zapalenie trzustki Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych Orientalne (wschodnie) zapalenie wątroby i dróg żółciowych Zapalenie dróg żółciowych związane z AIDS Procesy złośliwe Rak trzustki Rak dwunastnicy lub brodawki Vatera Cholangiocarcinoma Przerzuty Pasożyty (Ascaris, Clonorchis, Fasciola) Cholangiopatia związana z AIDS Torbiel dróg żółciowych Pacjent powinien wypić 300 ml wody w ciągu 15 20 minut bezpośrednio przed rozpoczęciem badania TK. Cienkie przekroje (1 2,5 mm) uzyskuje się za pomocą tomografii komputerowej wielorzędowej, co zapewnia wysoką rozdzielczość obrazowania przewodów żółciowych. Powszechnie używa się obrazowania wielofazowego. Kamienie są najlepiej widoczne na niezakontraktowanych obrazach. Skanowanie podczas fazy tętniczej najdokładniej uwidacznia zmiany w obrębie trzustki. Obrazowanie wykonane 15 20 minut po podaniu środka kontrastowego może uwidocznić opóźnione wzmocnienie typowe dla nowotworów wychodzących z dróg żółciowych. Obrazowanie z zastosowaniem izotropowego woksela pozwala uzyskać rekonstrukcje wielopłaszczyznowe i trójwymiarowe w wysokiej rozdzielczości. Obturacja dróg żółciowych Badanie TK ma ok. 96% czułość w określaniu obecności obturacji dróg żółciowych, 90% w określaniu lokalizacji obturacji i 70% w określaniu jej przyczyny. Do głównych przyczyn obturacji dróg żółciowych zalicza się: kamienie, guz, zwężenie i zapalenie trzustki (tab. 12.1). Rzadką, ale ciekawą przyczyną obturacji dróg żółciowych jest zespół Mirizzi. Kamień pęcherzyka żółciowego, który przedostanie się do przewodu RYC. 12.1 n Poszerzone przewody żółciowe. Obraz po wzmocnieniu kontrastowym uwidacznia poszerzone przewody żółciowe (groty strzałek) jako hipodensyjne okrągłe, owalne i podłużne kręte struktury. Uwagę zwraca to, że poszerzony przewód żółciowy (żółta strzałka) jest nieco szerszy od towarzyszącej mu gałęzi żyły wrotnej (niebieska strzałka). Szerokość prawidłowych wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych nie powinna być większa niż 40% szerokości towarzyszącej gałęzi żyły wrotnej.

12 Drogi Żółciowe i Pęcherzyk Żółciowy 227 A B RYC. 12.2 n Poszerzone przewody żółciowe. A Na zdjęciu TK bez kontrastu hipodensyjne poszerzone przewody żółciowe są trudne do odróżnienia od niezakontrastowanych naczyń krwionośnych. B Po dożylnym podaniu środka kontrastowego poszerzone przewody żółciowe (groty strzałek) i naczynia krwionośne są znacznie lepiej widoczne i łatwiejsze do rozróżnienia. pęcherzykowego, wywołuje zapalenie dróg żółciowych lub przechodzi dalej do przewodu wspólnego, powodując żółtaczkę zaporową. Nowotwory występujące w tej okolicy to: rak wywodzący się z nabłonka przewodów żółciowych, rak trzustki, rak brodawki większej dwunastnicy i łagodne nowotwory dróg żółciowych, takie jak torbielakogruczolaki i guzy ziarnistokomórkowe. Diagnostyka obturacji dróg żółciowych za pomocą TK zależy od uwidocznienia poszerzonych przewodów żółciowych. Drogi żółciowe ulegają poszerzeniu proksymalnie do miejsca obturacji, podczas gdy przewody żółciowe leżące poniżej pozostają prawidłowe lub mają mniejsze rozmiary. W przypadku marskości wątroby, zapalenia dróg żółciowych lub zwłóknienia dróg żółciowych, z towarzyszącą żółtaczką zaporową, drogi żółciowe nie są poszerzone i badanie TK nie wykaże nieprawidłowości. Wyznacznikami obturacji dróg żółciowych w badaniu TK są: Obficie rozgałęzione, okrągłe lub owalne, cewkowe struktury o niskiej gęstości, przedstawiające poszerzone wewnątrzwątrobowe przewody żółciowe, biegnące do wnęki wątroby (ryc. 12.1 i 12.2). Poszerzenie przewodu wspólnego we wnęce wątroby, widoczne jako struktura o cylindrycznym lub owalnym kształcie, o gęstości analogicznej do gęstości płynu oraz o średnicy przekraczającej 7 mm. Poszerzenie przewodu żółciowego wspólnego w obrębie głowy trzustki, widoczne jako struktura okrągłego kształtu, o gęstości analogicznej do gęstości płynu i o średnicy przekraczającej 7 mm. Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Poziom 4 ZŁOŚLIWY ŁAGODNY KAMIEŃ A B C RYC. 12.3 n Przyczyny obturacji dróg żółciowych. A Nowotwory złośliwe powodują nagłe przerwanie ciągłości dystalnego odcinka przewodu żółciowego wspólnego. B Zwężenia zapalne i ostre zapalenie trzustki powodują postępujące zwężanie się dystalnego odcinka przewodu żółciowego wspólnego. C Zaklinowane kamienie żółciowe są widoczne jako okrągłe struktury w dystalnym odcinku przewodu żółciowego wspólnego. Na zdjęciu TK gęstość złogów może być różna, począwszy od gęstości wapnia do gęstości tkanki tłuszczowej.

228 Jama Brzuszna i Miednica V D P A A B C RYC. 12.4 n Złośliwy nowotwór powodujący niedrożność przewodu żółciowego wspólnego (PŻW). Powiększone obrazy sekwencyjnych przekrojów TK po podaniu środka kontrastowego w kolejności od góry. A PŻW (grot strzałki) w obrębie głowy trzustki (P) jest nieco poszerzony do 10 mm. Sąsiadujący z nim odcinek przewodu trzustkowego (strzałka) jest również poszerzony; D dwunastnica, A tętnica krezkowa górna, V żyła krezkowa górna. B PŻW (grot strzałki) i przewód trzustkowy (strzałka) zwężają się w wyniku obecności guza w głowie trzustki. C Oba przewody znikają w obrębie słabo zdefiniowanego guza (zakrzywione strzałki). Badanie histopatologiczne potwierdziło adenocarcinoma trzustki. RYC. 12.5 n Łagodne zwężenie przewodu żółciowego wspólnego spowodowane przewlekłym zapaleniem trzustki. Na kolejnych skanach widoczne jest postępujące zwężanie się dystalnego odcinka przewodu żółciowego wspólnego (groty strzałek) wzdłuż jego przebiegu przez głowę trzustki. Głowa trzustki jest zdeformowana, liczne zwapnienia (zakrzywione strzałki) i zmiany torbielowate wskazują na przewlekłe zapalenie tego narządu.

12 Drogi Żółciowe i Pęcherzyk Żółciowy 229 Powiększenie średnicy pęcherzyka żółciowego powyżej 5 cm, gdy obturacja znajduje się dystalnie do przewodu pęcherzykowego. Możliwe przyczyny obturacji dróg żółciowych przedstawiono na rycinie 12.3. Są to: Nagłe zakończenie poszerzonego przewodu żółciowego wspólnego, które jest cechą charakterystyczną nowotworu złośliwego (ryc. 12.4) nawet w przypadku nieobecności guza na zdjęciu TK; guzami, które najczęściej powodują obturację dróg żółciowych, są: rak trzustki, rak brodawki większej dwunastnicy, rak wywodzący się z nabłonka z dróg żółciowych; guz zazwyczaj jest widoczny na zdjęciu TK w miejscu obturacji. Stopniowe zwężanie się poszerzonego przewodu widoczne zazwyczaj w przypadku łagodnych chorób, takich jak zwężenie na tle zapalnym lub zapalenie trzustki (ryc. 12.5); zwapnienia w obrębie trzustki wskazują na przewlekłe zapalenie tego narządu. Obecność kamicy przewodowej (ryc. 12.6) może być trudna do wykrycia ze względu na zróżnicowany obraz kamieni żółciowych w TK. Kamienie w przewodach żółciowych są widoczne jako struktury uwapnione (kamienie składające się ze złogów wapnia i bilirubiny), struktury o gęstości tkankowej analogicznej do gęstości tkanek miękkich (kamienie o mieszanym składzie) lub tkanki tłuszczowej (kamienie składające się ze złogów cholesterolu) (ryc. 12.6). Kamienie mogą mieć taką samą gęstość, jak żółć, i nie są widoczne na zdjęciu TK (15 25% kamieni). Kamienie mogą również zawierać azot i tym samym wykazywać ogniskowo densyjność powietrza. Kamienie mogą mieć wygląd centralnie położonych struktur, otoczonych okrągłą lub półksiężycowatą obwódką żółci, o mniejszej gęstości, wówczas obraz przypomina tarczę lub półksiężyc. Hipodensyjne kamienie są wyraźnie widoczne na tle zewnętrznego hiperdensyjnego pierścienia tak powstaje objaw pierścienia. Nagłe zakończenie przewodu żółciowego wspólnego proksymalnie do brodawki większej dwunastnicy sugeruje obecność kamienia w przewodzie żółciowym wspólnym. Kamica przewodowa Kamica przewodowa jest częstą przyczyną zapalenia trzustki, żółtaczki, kolki żółciowej lub zapalenia dróg żółciowych, choć kamienie w przewodach żółciowych mogą nie dawać żadnych objawów. Większość (95%) kamieni powstaje z barwników żółciowych w pęcherzyku żółciowym, niektóre mogą pochodzić z przewodów żółciowych. TK uwidacznia ok. 75% kamieni znajdujących się w przewodzie żółciowym wspólnym. Rak wywodzący się z nabłonka dróg żółciowych Rak wywodzący się z nabłonka dróg żółciowych (cholangiocarcinoma) jest wolno rosnącym gruczolakorakiem. Powstaje jako powikłanie torbieli przewodu żółciowego, pierwotnego stwardniającego zapalenia D IVC Ao RYC. 12.6 n Kamień w przewodzie żółciowym wspólnym (PŻW). Powiększony obraz dystalnego odcinka PŻW u pacjenta z niedrożnością dróg żółciowych uwidacznia kamień (grot strzałki) jako nieco hiperdensyjne ognisko w PŻW. Cienka obwódka żółci (strzałka) częściowo otacza złóg; D dwunastnica, IVC żyła główna dolna, Ao aorta. RYC. 12.7 n Cholangiocarcinoma naciekające wnękę wątroby. Cholangiocarcinoma, naciekające miejsce połączenia prawego i lewego przewodu wątrobowego (guz Klatskina), powodują uogólnione poszerzenie wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych. Pierwotne ognisko nowotworu nie jest widoczne na zdjęciu TK.

230 Jama Brzuszna i Miednica dróg żółciowych, choroby Caroliego, kamicy przewodów wewnątrzwątrobowych, klonorchozy [zakażenia przywrą wątrobową chińską przyp. tłum.]. Rokowanie w przypadku cholangiocarcinoma jest złe ze wznową w 60 do 90% po resekcji chirurgicznej. Opisywany nowotwór może mieć charakter guza, nacieku okołoprzewodowego lub wykazywać wzrost wewnątrzprzewodowy. W 10% przypadków guzy lokalizują się w obwodowej części wątroby, w 25% przypadków we wnęce wątroby, a w 65% przypadków w przewodach żółciowych zewnątrzwątrobowych. Guzy mają skąpe unaczynienie i cechują się znacznym stopniem zwłóknienia, które objawia się słabym wzmocnieniem kontrastowym i słabą wykrywalnością za pomocą TK, szczególnie na skanach wykonanych bezpośrednio po RYC. 12.8 n Cholangiocarcinoma w postaci polipa wewnątrzprzewodowego. Cholangiocarcinoma w postaci polipa (grot strzałki) powoduje żółtaczkę obturacyjną z wyraźnym poszerzeniem przewodu żółciowego wspólnego. Proszę zwrócić uwagę na podobieństwo wyglądu guza i hipodensyjnego kamienia widocznego na ryc. 12.6. podaniu środka kontrastowego. Optymalnie obrazują guz skany wykonane 10 20 minut po podaniu środka kontrastowego. Cholangiocarcinoma mające postać wewnątrzwątrobowego guza charakteryzują się jednorodną strukturą, nieregularnymi brzegami i hipodensyjnym charakterem. Guz wykazuje znaczny stopień zwłóknienia, często ulegając słabemu obwodowemu wzmocnieniu na skanach wykonanych bezpośrednio po podaniu środka kontrastowego (ryc. 11.25). Skany wykonane z opóźnieniem (nawet kilka godzin po podaniu środka kontrastowego) mogą uwidocznić wzmocnienie centralne lub rozproszone. Przewody żółciowe zlokalizowane obwodowo od guza są zazwyczaj poszerzone i niedrożne. Nowotwór naciekający przestrzeń okołoprzewodową szerzy się wzdłuż przebiegu przewodów żółciowych. Nieregularne zwężenie światła przewodów żółciowych powoduje ich niedrożność. Przewody zajęte przez proces nowotworowy mają zwężone światło i pogrubiałe ściany, natomiast przewody leżące obwodowo są poszerzone. Guz jest widoczny jako struktura o bardzo małej wielkości. Cholangiocarcinoma w miejscu spływu prawego i lewego przewodu wątrobowego jest zwykle zmianą małą i naciekającą, co powoduje wczesne uniedrożnienie dróg żółciowych (ryc. 12.7). Nowotwory te nazywane są guzami Klatskina. Guzy wewnątrzprzewodowe mają postać polipa lub bezszypułkowej brodawkowatej zmiany, rozciągającej się na powierzchni błony śluzowej wzdłuż przewodów żółciowych. Niektóre RYC. 12.9 n Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych. Obraz TK po wzmocnieniu kontrastowym uwidacznia nieregularne poszerzenia przewodów żółciowych. Jedynie ogniskowo poszerzone odcinki przewodów są widoczne. Zwężone odcinki nie są widoczne, ale na podstawie takiego obrazu można wnioskować o ich obecności.

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA ZASTOSOWANIE KLINICZNE Tomografia komputerowa to niezbędny podręcznik dla rezydentów radiologii oraz lekarzy specjalistów w tej dziedzinie. Obecne wydanie, gruntownie poprawione i skrupulatnie zaktualizowane, obejmuje najnowsze zagadnienia dotyczące tomografii komputerowej, w tym zastosowanie tomografii wielorzędowej w diagnostyce zaburzeń w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej i układu mięśniowo-szkieletowego, a także rolę tomografii 3D i angiografii TK w praktyce klinicznej. Książka zawiera wszystkie informacje niezbędne do skutecznego wykonywania i interpretowania tomografii komputerowej. DZIĘKI TEJ KSIĄŻCE: Zdobędziesz najnowsze informacje niezbędne do skutecznej interpretacji obrazów TK oraz poznasz najistotniejsze zasady ustalania prawidłowego rozpoznania. Dowiesz się, jak szczegóły anatomiczne poszczególnych obszarów ciała przedstawiają się w obrazowaniu TK. Zwięzły, ale wyczerpujący format pozwoli ci szybko poznać podstawowe kroki procesu wykonywania i odczytywania skanów TK. Porównasz uzyskane obrazy z przedstawionymi skanami TK dotyczącymi najczęstszych jednostek chorobowych, pomocnymi w diagnostyce różnicowej. Poznasz najnowsze wskazania i reguły dotyczące tomografii 64-rzędowej i dwuźródłowej. W NOWYM WYDANIU: Aktualizacje zaleceń klinicznych wynikających z najnowszych zmian w praktycznym zastosowaniu obrazowania TK, w tym dotyczących diagnostyki i leczenia nowotworów płuc, zespołów paranowotworowych i zespołu żyły głównej górnej, a także reakcji na kontrast oraz biopsji igłowej pod kontrolą TK. Tytuł oryginału: Fundamentals of Body CT. Publikację wydano na podstawie umowy z Elsevier. www.edraurban.pl