Systemy Logistyczne Wojsk nr 41/2014 CHARAKTERYSTYKA KODÓW KRESKOWYCH STOSOWANYCH DO IDENTYFIKACJI DANYCH BARCODE APPLICATION CHARAKTERISTICS FOR IDENTIFICATION DATA PUPROSES Sebastian SIEKIERSKI Wojskowa Akademia Techniczna Wydział Logistyki Instytut Logistyki Streszczenie: Niniejszy artykuł zawiera informacje dotyczące stosowanych w dzisiejszych czasach kodów kreskowych z uwzględnieniem ich charakterystyki. Przedstawiono najpopularniejsze rodzaje kodów pod kątem ich budowy i zastosowania, jak również zalet i wad. Skupiono się głównie na możliwości utraty czytelności zakodowanych danych i zastosowanych zabezpieczeniach. Na końcu artykułu przedstawiono wnioski dotyczące przyszłości kodów kreskowych, głównie w dobie rosnącej popularności kodyfikacji elektronicznej. Abstract: This article contains information about barcodes characteristics used nowadays. Shows the most common types of codes in terms of their design and use, as well as the advantages and disadvantages. The main focus is on the possibility of losing legibility and used coded data security. The article concludes with a summary and conclusions concerning the future of bar codes, especially in the era of the growing popularity of electronic codification. Słowa kluczowe: kody kreskowe, identyfikacja towarów, logistyka. Keywords: bar codes, identification of goods, logistics.
S. Siekierski Wprowadzenie Współczesny świat, a w szczególności współczesna logistyka, nie mogłyby istnieć bez obecności kodów kreskowych. To właśnie one dają ogromne pole do popisu systemom automatycznej identyfikacji. Każdy człowiek codziennie spotyka się z kodami kreskowymi w wielu aspektach życia. Chociaż istnienie ich zaczęło się od znakowania towarów, dzisiaj ciężko jest wymienić dziedziny, w których nie występują. Dlatego też temat kodów kreskowych wart jest poświęcenia mu chwili uwagi i zgłębienia wiedzy o nim. Gdyby nie rozwój przemysłu i produkcji masowej, może do tej pory działałyby jedynie zakłady rzemieślnicze, wytwarzające produkty w niewielkiej ilości. Jednak rewolucja przemysłowa oraz inne czynniki sprawiły, że towary zaczęto produkować w masowych ilościach i różnych wariantach, a rozwój wszystkich gałęzi transportu przyczynił się do rozprzestrzeniania ich po całym świecie. Pojawił się więc problem rozróżniania produktów, a osiągnął on swoje apogeum, gdy powstały pierwsze supermarkety, głównie w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Należało więc stworzyć rozwiązanie ułatwiające pracę kasjerom oraz podwyższające poziom obsługi klienta. Mawia się, że potrzeba jest matką wynalazku i tak też się stało w przypadku kodów kreskowych. Obecnie wykorzystywanych jest kilkadziesiąt różnych typów kodów kreskowych, dających możliwość zakodowania różnych danych i w różnej ilości; w zależności od tego, jaką jednostkę towarową mamy zakodować, stosuje się dany kod kreskowy. Rozwój tej dziedziny towaroznawstwa sprawił, że należało wynaleźć takie urządzenia, które umożliwiłyby odczyt kodów oraz ich wydrukowanie. W dzisiejszych czasach rynek przepełniony jest nimi i każde przedsiębiorstwo może znaleźć coś, co zaspokoi jego potrzeby. Ponieważ człowiek jest istotą wciąż poszukującą nowych rozwiązań w celu ułatwienia sobie życia, szuka też substytutów dla kodów kreskowych. Jedną z takich technologii jest Radio Frequency Identyfication (RFID), o której mówi się, że w przyszłości może zastąpić kody kreskowe, lecz czy jest to prawdą pozostaje sprawą sporną. Z uwagi na obszerność opracowania, systemy identyfikacji oparte na technologii RFID zostaną omówione w kolejnym artykule. Definicje kodu kreskowego Według normy PN-EN 1556: kod kreskowy to graficzne odzwierciedlenie określonych znaków poprzez kombinację ciemnych i jasnych elementów, ustaloną według przyjętych reguł budowy danego kodu (symboliki). Symbolika to opis zasad tworzenia poszczególnych rodzajów kodów, czyli sposobu, w jaki znaki pisma, czytelne wzrokowo, odwzorowane są poprzez jasne i ciemne elementy o różnej szerokości. Z kolei symbol kodu kreskowego składa się z zestawu elementów, których struktura wynika z danej 330
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych symboliki oraz ze znaków czytelnych wzrokowo, przedstawionych graficznie (PN-EN 1556:2001. Kody kreskowe. Terminologia). Słownik terminologii logistycznej podaje następującą definicję: jedna z technik ADC; kombinacja znaków symbolu i cech wymaganych w określonej symbolice, zawierająca ciche strefy, znaki start i stop, znaki danych, znaki kontrolne i inne znaki pomocnicze, które razem tworzą kompletną całość, czytelną dla skanera (M. Fretsch, Słownik terminologii logistycznej, Biblioteka Logistyka, Poznań 2006, s. 74). Kody kreskowe służą do kodowania danych za pomocą graficznego symbolu automatycznie odczytywanego i interpretowanego, co umożliwia szybkie i bezbłędne wprowadzenie tych danych do pamięci komputera. [ ] Kody kreskowe to obecnie jeden z najczęściej stosowanych sposobów kodowania i identyfikacji danych (M. Lisińska- -Kuśnierz, M. Ucherek, Znakowanie i kodowanie towarów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005, s. 73). Podstawowe parametry kodów kreskowych Każdy kod posiada kilka cech parametrów, które je charakteryzują, a wśród najważniejszych znajdują się: znaki danych (dany kod kreskowy potrafi odzwierciedlić tylko dany zakres znaków, zawartych w symbolice) znaki kontrolne (nie zawierają żadnych informacji, służą jedynie wykrywaniu błędów odczytu kodu) znaki pomocnicze i margines (znaki: start, stop, jasny margines mają na celu minimalizację popełnienia błędu odczytu, margines musi być zachowany przed znakiem start oraz po znaku stop) systemy kodowania (ciągłe, w których koniec jednego znaku jest początkiem kolejnego i nieciągłe, w których znaki rozpoczynają się i kończą ciemnymi kreskami, a także muszą być rozdzielone poprzez jasną kreskę) szerokości kresek, moduły, wymiar X (istnieją dwa rodzaje kodów: te, w których występują tylko dwie szerokości, tzw. kody szeroko-wąskie oraz druga grupa kodów, gdzie kreski mają różne szerokości, w kodach szeroko-wąskich ważnych parametrem jest wymiar N, czyli stosunek między szerokością kreski szerokiej i wąskiej od 2 : 1 do 3 : 1; w kodach, gdzie kreski mają różną grubość (przeważnie są to kody modularne, zbudowane z modułów; moduł natomiast jest najwęższą kreską wymiar X mierzony w milsach), istnieje zasada, że na każdy znak składa się określona liczba jasnych i ciemnych kresek) długość symbolu (jest zależna od symboliki, bardzo często ograniczona lub o długości zmiennej; na długość symbolu składają się: długości znaków kodujących informacje, długości znaków kontrolnych i pomocni- 331
S. Siekierski czych, margines) samosprawdzalność (reguła polegająca na tym, że jeśli zaistnienie jednego błędu w wydrukowanym kodzie nie przyczyni się do odczytu tegoż błędu jako innego (jeśli chodzi o tę samą symbolikę), a skaner odczyta go prawidłowo, można wtedy powiedzieć, iż symbolika jest samosprawdzalna (T. Janiak (red.), Kody kreskowe. Rodzaje, standardy, sprzęt, zastosowania, Instytut Gospodarki Magazynowej, Poznań 1994, s. 35-40). Rodzaje kodów kreskowych Na przestrzeni lat stworzono kilkaset rodzajów kodu kreskowego, jednak do codziennego użytku weszło ich jedynie kilkanaście. Można je podzielić wg kilku klasyfikacji (J. Długosz, Nowoczesne technologie w logistyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009, s. 80-81). 1. Ze względu na wymiarowość kodu: kody jednowymiarowe (1D, liniowe), w których informacje zapisuje się w jednej linii za pomocą kresek kody dwuwymiarowe piętrowe dane zapisywane są w kilku liniach kody dwuwymiarowe matrycowe do zapisu informacji nie używa się kresek, ale innych oznaczeń na przeznaczonej do tego powierzchni kody złożone (hybrydowe) zbudowane z elementów kodów jedno- i dwuwymiarowych kody trójwymiarowe kody jednowymiarowe wytłoczone na powierzchni np. opakowania. 2. Ze względu na szerokość kresek: kody, w których kreski są tej samej szerokości podczas kodowania korzysta się z możliwości umieszczenia lub nieumieszczenia kreski w danym miejscu kody o dwóch szerokościach kresek kody modularne (o kilku szerokościach kresek). 3. Ze względu na rodzaj kodowanych symboli: kody alfanumeryczne koduje się w nich cyfry, a także inne znaki kodu ASCII oraz niekiedy znaki innych alfabetów kody numeryczne zakodowane poprzez cyfry w systemie dziesiętnym. 4. Ze względu na ciągłości kodów: kody ciągłe bez przerw pomiędzy kodowanymi znakami kody dyskretne w których występują przerwy między kodowanymi znakami. 5. Ze względu na liczbę kodowanych znaków: kody o stałej długości (o dokładnie określonej liczbie kodowanych znaków) kody o zmiennej długości. 332
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych 6. Ze względu na przyjęty sposób weryfikacji odczytanych danych: kody ze znakiem kontrolnym (najczęściej w postaci cyfry) kody samosprawdzalne niektóre kody są tak zbudowane, aby symbole kodowane znacznie się od siebie różniły, a co za tym idzie ewentualne błędne odczytanie było natychmiastowo wykrywane kody samosprawdzalne z dodatkowym znakiem kontrolnym. W tabeli 1 znajdują się najbardziej rozpowszechnione kody wraz z ich charakterystycznymi cechami. Tabela 1. Zestawienie najczęściej stosowanych kodów kreskowych wraz z ich cechami Nazwa kodu Wymiarowość Rodzaj kodowanych symboli Liczba kodowanych znaków Ciągłość EAN-13 1D Numeryczny stała ciągły EAN-8 1D Numeryczny stała ciągły Datamatrix 2D matrycowy Alfanumeryczny zmienna ciągły QR 2D matrycowy Alfanumeryczny zmienna ciągły GS1-128 1D alfanumeryczny zmienna ciągły Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Lisińska-Kuśnierz, M. Ucherek, Znakowanie i kodowanie towarów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005, s. 78-81 Charakterystyka wybranych kodów kreskowych EAN (European Article Number) jest to europejski odpowiednik kodu UPC, wprowadzony do użytku w 1976 roku, początkowo tylko w Europie, później zaczęto go stosować na całym świecie. Kod EAN ma swoje zastosowanie przede wszystkim w znakowaniu jednostek w obrocie detalicznym. Posiada on dwie wersje: pełną oraz skróconą. Istnieje kilka cech, które charakteryzują kody typu EAN, m.in.: EAN jest kodem numerycznym, ciągłym, modularnym (każda cyfra zbudowana jest z siedmiu modułów; wymiar X wynosi 0,33 mm), występuje w nim cyfra kontrolna (obliczana wg stałego wzoru), występują w nim znaki start i stop oraz znak rozdzielający. Ponadto długość symbolu w kodzie zależy od użytego kodu. Wadą tych kodów jest brak ich samosprawdzalności. Kody EAN wykorzystywane są do oznaczania produktów różnych branż, zarówno w opakowaniach detalicznych, jak i zbiorczych (jednostek wysyłkowych); mają one jednoznacznie identyfikować produkt (T. Janiak (red.) dz. cyt., s. 45-48). EAN-13 Kod EAN-13 został zaprojektowany i wykonany przez IANA, wzorowany jest na standardzie UPC-A. Różnicą pomiędzy tymi kodami jest zwiększenie ilości 333
S. Siekierski cyfr systemu numerowego, który stał się prefiksem każdego z krajów oraz pewne odchylenie graficzne w postaci umieszczenia cyfry kontrolnej pod kodem kreskowym, a nie z jego prawej strony, jak jest w przypadku kodu UPC-A; zabieg ten nie zmienia jednak samego kodowania (http://wipos.p.lodz.pl/zylla/ut/barcode/ean13pl. html#skladniki [online], stan na: 29 marca 2014 r.). Kod EAN-13 można podzielić na 4 strefy: system numerowania (prefiks), kod wytwórcy, kod produktu oraz cyfrę kontrolną. Budowa EAN-13 dokładniej została przedstawiona na rysunku 1. Rys. 1. Budowa kodu EAN-13 Źródło: http://www.issn.pl/budowa.php [online] (stan na 12 kwietnia 2014 r.) Prefiks składa się z 2-3 cyfr i identyfikuje państwo lub region gospodarczy, z którego pochodzi dany produkt. Kod wytwórcy przydzielany jest każdemu przez organizację właściwą do tego celu (w Polsce jest to GS1-Polska); każdy wyrób wyprodukowany przez danego wytwórcę będzie opatrzony właśnie tym kodem zawartym w EAN-13. Kod wytwórcy jest zmiennej długości, ze względu na to, że wiele kodów zostałoby niewykorzystanych, jeśli na przykład producent wytwarzałby jedynie kilka produktów. W takim przypadku firma dostaje dłuższy kod producenta, a zarazem ograniczoną liczbę możliwych produktów do zakodowania. Kod produktu przydzielany jest przez wytwórcę i ma on pełną władzę nad tą strefą, musi jednak zadbać o to, aby kody nie dublowały się, czyli aby do nowych produktów nie przydzielić starych, już użytych wcześniej kodów. Cyfra kontrolna służy natomiast sprawdzeniu, czy dany 334
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych kod został poprawnie zeskanowany. Błędy mogą wynikać z niedokładności druku kodu, różnej prędkości skanowania oraz innych (http://wipos.p.lodz.pl/zylla/ut/ barcode/ean13pl.html#skladniki [online], stan na: 29 marca 2014 r.). Cyfrę kontrolną oblicza się w oparciu o pozostałe liczby wg algorytmu przedstawionego w tabeli 2. Tabela 2. Standardowe obliczanie cyfry kontrolnej dla struktury numeru GS1 Położenie cyfr GTIN-8 N 1 N 2 N 3 N 4 N 5 N 6 N 7 N 8 GTIN-12 N 1 N 2 N 3 N 4 N 5 N 6 N 7 N 8 N 9 N 10 N 11 N 12 GTIN-13 N 1 N 2 N 3 N 4 N 5 N 6 N 7 N 8 N 9 N 10 N 11 N 12 N 13 GTIN-14 N 1 N 2 N 3 N 4 N 5 N 6 N 7 N 8 N 9 N 10 N 11 N 12 N 13 N 14 18 cyfr N 1 N 2 N 3 N 4 N 5 N 6 N 7 N 8 N 9 N 10 N 11 N 12 N 13 N 14 N 15 N 16 N 17 N 18 Pomnożyć wartość każdej pozycji przez *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 *1 *3 Wyniki zsumowane = SUMA Odjąć SUMĘ od kolejnej wielokrotności dziesięciu (uzupełnienie do pełnej dziesiątki) = SUMA KONTROLNA Źródło: http://www.gs1pl.org/publikacje/doc_download/24-algorytm-liczenia-cyfry- kontrolnejw-numerach-gtin-13gtin-14-gtin-8-gtin-12-oraz-sscc+&cd=4&hl=pl&ct=clnk&gl=pl [online] (stan na 29 marca 2014 r.) Jeśli obliczona cyfra kontrolna zgadza się z zeskanowaną, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że i cały kod został zeskanowany w prawidłowy sposób. Sprawdzenia poprawności działania algorytmu wyliczającego cyfrę kontrolną można dokonać na prostym wzorze matematycznym, utworzonym na podstawie danych z tabeli 2 oraz przykładowych danych numerycznych wziętych z opakowania produktu X. Cyfry kodu to: 5903978396371. Wzór (1), do którego zostaną podstawione cyfry kodu, przyjmie postać: N1*1 N2*3 N3*1 N4*3 N5*1 N6*3 N7*1 N8*3 N9*1 N *3 N *1 N *3 SUMA 10 11 12 gdzie: N 1 -N 12 kolejne cyfry kodu. Po podstawieniu cyfr wzór (1) będzie się przedstawiał następująco: 5*1 9*3 0*1 3*3 9*1 7*3 8*1 3*3 9*1 6*3 3*1 7 *3 139 (1) 335
S. Siekierski Zgodnie z algorytmem, od kolejnej wielokrotności dziesięciu odejmuje się sumę, a wynikiem powinna być cyfra kontrolna, w tym przypadku 1, a prezentuje to wzór (2): 140 139 1 (2) EAN-8 Kod EAN-8 koduje osiem cyfr: 7 znaków danych oraz cyfrę kontrolną. Stosowany jest przeważnie przy znakowaniu małych produktów, ale także półek, pojemników w magazynach. Dwie lub trzy cyfry EAN-8 przeznaczone są na kod systemu, a pozostałe cztery lub pięć na kod towaru. Wspomniany wcześniej kod może być nadany firmie tylko przez IliM GS1 Polska. GTIN w kodzie EAN-8 może zostać przyznany, jeśli etykieta lub powierzchnia opakowania przeznaczona do zadrukowania nie przekracza powierzchni 40 cm 2, a w przypadku gdy opakowanie jest okrągłe jego średnica nie może przekroczyć 3 cm (http://wipos.p.lodz.pl/zylla/ut/barcode/ean8pl. html [online], stan na 29 marca 2014 r.). Jak każdy kod, EAN-8 ma swoje plusy i minusy. Jego zaletą jest m.in. to, że każda firma może go otrzymać bez względu na to, czy posiada kod producenta dla kodu EAN-13 oraz ile numerów niewykorzystanych dla produktów jeszcze posiada oraz małe rozmiary w porównaniu z kodem pełnym. Niewątpliwą zaś wadą EAN-8 jest niemożność przetłumaczenia go na jego odpowiednik kodu EAN-13, więc należy go przechowywać w osobnej bazie danych. Na kod EAN-8 składają się 3 części: prefiks (2-3 cyfry), kod towaru (4-5 cyfr) oraz suma kontrolna (1 cyfra) (http://ean-8.dlawas. com/ [online], stan na 29 marca 2014 r.). Dokładna budowa kodu została przedstawiona na rysunku 2. Rys. 2. Budowa kodu EAN-8 Źródło: http://www.issn.pl/budowa.php [online] (stan na 12 kwietnia 2014 r.) 336
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych DataMatrix Kod DataMatrix to nowoczesny kod należący do grupy kodów kreskowych dwuwymiarowych, modularnych i matrycowych, zaprojektowany po to, aby na jak najmniejszej powierzchni umieścić jak największą liczbę znaków. Zbudowany jest z czarno-białych pól ułożonych w kwadrat lub prostokąt, jak pokazuje przykładowy rysunek 3. Rys. 3. Kod DataMatrix Źródło: http://www.pwsk.pl/kody-kreskowe/dwuwymiarowe-kody-kreskowe-2d/ [online] (stan na 12 kwietnia 2014 r.) Rozmiar kodu zależy od ilości informacji w nim umieszczonych. Dzięki nim można zakodować znaki ASCII, a długość kodu może być zmienna (do 3316 cyfr w przypadku znaków numerycznych, do 2335 znaków alfanumerycznych oraz tylko do 1556 znaków 8-bitowych). Wyżej wymieniony kod został opracowany przez firmę Robotic Vision Systems Inc., a korzystanie z niego jest całkowicie bezpłatne. Można spotkać dwa rodzaje DataMatrix: ECC 000-140 (mają nieparzystą liczbę kolumn i rzędów; prawy górny róg jest zawsze ciemny) oraz ECC 200 (kod o parzystej liczbie kolumn i wierszy, jego prawy górny róg jest zawsze jasny), a każda jest oparta na innych sposobach wykrywania i korekcji błędów; odmianę kodu rozpoznaje się poprzez numer następujący po nazwie ECC, który to identyfikuje typ korekcji błędów. Niezaprzeczalną zaletą kodu DataMatrix jest to, że nawet przy częściowym jego uszkodzeniu można odczytać dane w nim zawarte (http://www.datamatrix.pl/ [online], stan na 29 marca 2014 r.). Kod DataMatrix należy do grupy kodów matrycowych. Złożony jest on z obszarów danych, składających się z małych kwadratowych modułów, które wspólnie układają się w systematyczną tablicę. Jeżeli symbol, na przykład ECC 200, należy do większych, stosuje się wzory organizujące, a każdy z regionów danych obwiedziony 337
S. Siekierski jest poprzez wzór pozycjonujący (obwód obszaru zakodowanych danych, którego szerokość wynosi jeden moduł). Dwa graniczące ze sobą boki tablicy układają się w literę L, co wykorzystuje się głównie do identyfikacji wielkości fizycznej, orientacji lub deformacji symbolu. Inne, naprzeciwległe boki stworzone są z jasnych i ciemnych modułów, ułożonych naprzemiennie, które zazwyczaj stosuje się do określania struktury komórkowej symbolu, ale także do określania fizycznej wielkości i deformacji symbolu (http://www.datamatrix.pl/budowa.php [online], stan na 29 marca 2014 r.). Schemat ten ukazuje rysunek 4. Rys. 4. Schemat wzorów organizujących i pozycjonujących w kodach DataMatrix Źródło: http://www.datamatrix.pl/budowa.php [online] (stan na 30 września 2013 r.) Kod QR QR Code (Quick Response Code) należy do rodziny kodów dwuwymiarowych, który pozwala na zapis danych o dużej gęstości, lecz nie w postaci linii, jak w przypadku kodu kreskowego, ale za pomocą modułów, czyli ciemnych i jasnych kwadratów, będących odpowiednikami zer i jedynek. Dzięki nim można zapisać znaki numeryczne, alfanumeryczne (nawet korzystając z alfabetu arabskiego, hebrajskiego, japońskiego, greckiego czy cyrylicy) czy inne dane. Istnieje niejeden wariant kodu QR, począwszy od wersji 1, zawierającej się w tablicy o wymiarach 21 21 modułów, aż do wersji 40, której wymiar to 177 177 modułów. Tak jak w przypadku kodów DataMatrix, kody QR także posiadają korekcję błędów. Wyróżnia się 4 typy korekcji błędów: L, M, Q i H; decydują one o tym, w jakim stopniu może być uszkodzony kod, aby jeszcze móc go odszyfrować, co prezentuje tabela 3 (http://www.komputerswiat.pl/jak-to-dziala/2011/06/wszystko-o-kodach-qr.aspx [online], stan na 30 marca 2014 r.). 338
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych Tabela 3. Typ korekcji błędów a maksymalny stopień uszkodzenia kodu Typ korekcji błędów L M Q H Maksymalny stopień uszkodzenia kodu (%) 7 15 25 30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://www.komputerswiat.pl/jak-todziala/2011/06/wszystko-o-kodach-qr,2.aspx [online] (stan na: 4 kwietnia 2014 r.) Wadą skuteczniejszych typów korekcji jest ograniczenie w liczbie znaków, które można zakodować. Przykładowo, w wersji 40, dla dwóch skrajnych korekcji, tj. L i H, różnica w ilości zapisanych znaków wynosi ponad 2000. Poza wspomnianymi wcześniej znakami, takimi jak litery, cyfry czy znaki specjalne, kod QR można wygenerować tak, aby umożliwić wykonanie innej akcji niż tylko odczytanie zapisu, co możliwe jest poprzez wcześniejsze zapisanie kodu w danym formacie, z których najpowszechniejsze obecnie to m.in.: adresy stron www (po zeskanowaniu dają możliwość natychmiastowego uruchomienia przeglądarki internetowej ze stroną zaszyfrowaną w kodzie) dane kontaktowe (w formie gotowej do zapisania wizytówki) adresy poczty elektronicznej lub wiadomości gotowe do wysłania sms (wiadomości gotowe do wysłania po uprzednim zatwierdzeniu działania) pozycja geograficzna (zapisane dane geolokalizacyjne) tekst numer telefonu (nawet automatyczne wybranie numeru telefonu poprzez zeskanowanie kodu urządzeniem, które pozwala na realizowanie połączeń telefonicznych) wydarzenie (jako przypomnienie ustawione w kalendarzu urządzenia, np. telefonu komórkowego) informacje o sieci Wi-Fi (np. login i hasło potrzebne do korzystania z takowej sieci). Rys. 5. Kody QR z zakodowanymi informacjami Źródło: Opracowanie własne przy użyciu strony internetowej http://www.qr-online.pl/ [online] (stan na 24 kwietnia 2014 r.) 339
S. Siekierski W wygenerowanych kodach, które pokazane zostały na rysunku 5, zakodowane zostały informacje dotyczące autora artykułu i wizytówka kontaktowa. Odczytanie kodu z rysunku możliwe jest dzięki darmowej aplikacji, np. NeoReader dostępnej dla systemów Android. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż wykonanie akcji zgodnie z zaleconym formatem zależy od możliwości urządzenia, za pomocą którego odczytuje się dany kod QR. Kod GS1-128 Symbolika kodu GS1-128 jest odmianą symboliki kodu 128, który został stworzony specjalnie dla potrzeb systemu GS1 w celu standaryzacji zapisu informacji zawartych w kodach na całym świecie. Głównym jej atutem jest zastosowanie Identyfikatorów Zastosowania (IZ) GS1. W obecnych czasach, kiedy podstawowa potrzeba (automatyczna identyfikacja) została już zrealizowana, poszukuje się rozwiązań, które pokrywałyby inne zaistniałe potrzeby, a są to między innymi: przedstawienie za pomocą kresek kodu informacji dotyczących daty produkcji, numeru seryjnego czy daty przydatności danego towaru. Naprzeciw tym wymaganiom współczesnego rynku wychodzą właśnie Identyfikatory Zastosowań. Prefiksy w postaci IZ mają za zadanie czytelnie zdefiniować znaczenie oraz format obszarów po nich występujących, w których zawarte będą dane. Standaryzacja tej symboliki pozwala na uproszczenie procedury wymiany danych między kontrahentami na całym świecie. Kod 128 pozwala na zakodowanie 128 znaków ASCII w trzech zbiorach: A, B i C. Kod GS1 128, w odróżnieniu od kodu 128, po znaku START zawiera symbol FNC1, lecz w obu, pomimo widocznych w fizycznym zapisie nawiasów, nie kodują ich (http:// www.gs1pl.org/gs1-128 [online], stan na 30 marca 2014 r.). Kod 128 charakteryzuje się dużym zagęszczeniem informacji. Początkowo był wykorzystywany jedynie w Stanach Zjednoczonych, lecz dzięki jego zdolności do przenoszenia dużej ilości informacji, stał się jednym z najczęściej wykorzystywanych kodów na świecie już w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Kod 128 charakteryzują m.in. następujące cechy: za jego pomocą można zakodować 128 znaków ASCII w trzech zestawach zawiera znak kontrolny jest znakiem ciągłym jest znakiem modularnym każdy z symboli kodu kończy się znakiem STOP długość symbolu jest zmienna kod jest samosprawdzalny. Wzór kodu GS1-128 wraz z przykładowymi identyfikatorami zastosowań przedstawiony został na rysunku 6. 340
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych Rys. 6. Kod GS1-128 Źródło: http://www.gs1pl.org/gs1-128 [online] (stan na 12 kwietnia 2014 r.) W dzisiejszych czasach zastosowanie kodów kreskowych w towaroznawstwie jest bardzo duże, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. To, co zaczęło się od kodyfikacji towarów w amerykańskich supermarketach, obecnie osiągnęło swoje apogeum nikt nie wyobraża sobie życia bez kodów kreskowych, począwszy na zwykłym konsumencie, a skończywszy na specjalistach branży TSL. Przykłady zastosowania praktycznego opisanych kodów przedstawia rysunek 7. Rys. 7. Zastosowanie kodów kreskowych w różnych dziedzinach życia Źródło: http://www.pablik.pl/index.php/18380/pkp-intercity-wprowadza-bilet-ektroniczny.html, http://www.hitkody.com.pl/twoja_branza/sluzba_zdrowia/, http://news.thomasnet.com/companystory/, http://muprimeblog.blogspot.com/ [online] (stan na 12 kwietnia 2014 r.) 341
S. Siekierski Wnioski W artykule wskazano najważniejsze możliwości stosowania kodów kreskowych, zarówno w towaroznawstwie, jak i w innych dziedzinach życia, np. medycynie czy transporcie pasażerskim. Na tej podstawie można wysnuć wnioski, iż liczne zalety standardów EPC, współpracujących z RFID, będą zagrażać pozycji kodów w łańcuchach dostaw. Nie będzie prostym zadaniem wyparcie kodów kreskowych z logistyki i towaroznawstwa z kilku oczywistych przyczyn: ludzie mają zaufanie do tego rodzaju automatycznej identyfikacji, są sceptycznie nastawieni do nowości oraz tego, co nie jest widoczne czarno na białym przedsiębiorstwa, które nie potrzebują kodować wielu danych, pozostaną przy starych rozwiązaniach, głównie ze względów ekonomicznych z uwagi na konieczność zainwestowania w odmienny system, zmiana rodzaju automatycznej identyfikacji zajmie przedsiębiorstwom w łańcuchach dostaw bardzo dużo czasu, głównie ze względów ekonomicznych cena pojedynczego tagu stosowanego w systemie RFID jest nadal za wysoka, by można było ją stosować w obrocie detalicznym towarów. Kody kreskowe zatem jeszcze przez dłuższy czas pozostaną niezastąpioną formą automatycznej identyfikacji, tym bardziej że obecnie kodyfikacja zmierza w stronę dwuwymiarowości. Kodami kreskowymi można oznaczać nie tylko detaliczne towary, ale również opakowania zbiorcze, jednostki transportowe, książki i wydawnictwa ciągłe, lokalizacje magazynowe. Oprócz najbardziej znanego konsumentom kodu EAN-13, obecnie najczęściej spotykanym kodem kreskowym jest QR Code, który daje ogromne możliwości, gdyż oprócz kodowania danych, pozwala na dodawanie odsyłaczy do stron WWW, bezpośrednie wysyłanie wiadomości tekstowych SMS czy wiadomości e-mail. Kody QR wykorzystywane w transporcie osobowym pozwalają na posiadanie biletu kolejowego czy lotniczego na telefonie komórkowym zmniejsza to ryzyko zapomnienia biletu czy zagubienia go oraz upraszcza procedurę samego zakupu. Rozwój kodów będzie występował nadal, jednak Elektroniczne Kody Produktu będą zdobywać kolejnych zwolenników, dzięki swoim licznym zaletom, np. ochronie przeciwkradzieżowej czy oznaczaniu każdej sztuki danego asortymentu z osobna. Bez wahania można stwierdzić, że ewolucja kodów w przeciągu ostatnich 15-20 lat jest na tyle zaawansowana, że można spodziewać się kolejnych innowacyjnych rozwiązań zastosowania kodów. Być może usprawni to nie tylko działania logistyczne, ale również życie każdego przeciętnego człowieka, tak jak dzieje się w przypadku kodów QR. Kodyfikacja jest tematem, który ciągle się zmienia i będzie się zmieniać, ze względu na postęp techniki, jaki można zaobserwować oraz nowatorskie pomysły 342
Charakterystyka kodów kreskowych stosowanych do identyfikacji danych specjalistów wielu dziedzin, np. informatyki. Dzięki właśnie takim działaniom możliwe jest usprawnianie działań logistycznych, co wpływa w końcowym efekcie na poprawę jakości obsługi klienta. LITERATURA [1] Długosz J. (red.), 2009, Nowoczesne technologie w logistyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. [2] Dudziński Z., 2007, Opakowania w gospodarce magazynowej, ODDK, Gdańsk. [3] Fertsch M., 2008, Podstawy logistyki, Biblioteka Logistyka, Poznań. [4] Gołembska E., 2010, Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa. [5] Jałowiec T. (red.), 2011, Towaroznawstwo dla logistyki, Difin SA, Warszawa. [6] Janiak T., 2006, Słownik terminologii logistycznej, Biblioteka Logistyka, Poznań. [7] Janiak T. (red.), 1994, Kody kreskowe. Rodzaje, standardy, sprzęt, zastosowania, Instytut Gospodarki Magazynowej, Poznań. [8] Lisińska-Kuśnierz M., Ucherek M., 2005, Znakowanie i kodowanie towarów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków. [9] Majewski J., 2006, Informatyka w magazynie, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań. [10] Podręcznik stosowania systemu GS1, 2008, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań. [11] http://wipos.p.lodz.pl/zylla/ut/barcode/ean13pl.html#skladniki [12] http://ean-8.dlawas.com/ [13] http://www.datamatrix.pl/ 343