Centralna Komisja Egzaminacyjna Warszaie EGAMIN MATURALNY 010 FIYKA I ASTRONOMIA POIOM ROSERONY Klucz punktoania odpoiedzi MAJ 010
adanie 1.1. Narysoanie i zapisanie naz si dziaajcyc na balon znoszcy si ze sta prdkoci 1 p. narysoanie ektoró trzec dziaajcyc si, oznaczenie i zapisanie ic naz, np.: F gr sia graitacji, F sia yporu, F o sia oporu 1 p. zacoanie aciyc relacji dugoci ektoró adanie 1.. Ustalenie nazy przemiany, jakiej ulega odór podczas znoszenia si balonu 1 p. zapisanie nazy przemiany gazoej: przemiana izocoryczna adanie 1.3. Wykazanie, e dokadn arto ciaru balonu na ysokoci nad poierzcni iemi mona obliczy ze zoru przytoczonego treci zadania 1 p. zastosoanie praa poszecnego cienia dla balonu znajdujcego si na poierzcni iemi i na ysokoci : na poierzcni iemi: F G M R m m g na ysokoci nad poierzcni iemi: 1 p. przeksztacenie do postaci adanie 1.4. F m g R G M F R m R Sformuoanie yjanienia, dlaczego arto siy yporu maleje podczas znoszenia balonu 1 p. zapisanie yjanienia, np.: Warto siy yporu maleje podczas znoszenia balonu, poniea maleje gsto poietrza.
3 adanie 1.5. Obliczenie cinienia poietrza na maksymalnej ysokoci, na któr zniós si balon 1 p. zastosoanie rónania Clapeyrona z uzgldnieniem gstoci i redniej masy R T moloej poietrza, otrzymanie zoru, np.: p 1 p. obliczenie cinienia poietrza p 647 Pa lub p 650 Pa lub p 6,5 kpa adanie 1.6. Obliczenie ysokoci, na której znajduje si balon, jeeli cinienie poietrza na tej ysokoci jest 16 razy mniejsze ni na poierzcni iemi 1 p. zastosoanie zalenoci p 1 p oraz 5, otrzymanie zoru, p 16 p 1 5 4 5 np.: lub 16 1 p. obliczenie ysokoci, na któr zniós si balon = 0 km adanie.1. 0 0 Obliczenie pracy prdu elektrycznego podczas ogrzeania ody czajniku elektrycznym do czasu jej zagotoania 1 p. zastosoanie zalenoci pracy prdu od mocy urzdzenia i czasu jego pracy, np.: W P t 1 p. obliczenie pracy prdu elektrycznego W = 300 kj adanie.. Obliczenie spranoci procesu ogrzeania ody czajniku 1 p. zapisanie zoru na sprano proces ogrzeania ody czajniku, m c T np.: P t 1 p. obliczenie spranoci 0,73 lub 73% adanie.3. Sformuoanie niosku dotyczcego zizku zgldnej straty energii z mas zagotoanej ody czajniku 1 p. zapisanie niosku, np.: Im iksza masa ody tym zgldne straty energii s mniejsze.
4 adanie.4. Narysoanie ykresu zalenoci spranoci ogrzeania ody czajniku od masy ody 1 p. yskaloanie i opisanie osi 1 p. naniesienie szystkic punktó dla danyc z tabeli 1 p. narysoanie ykresu adanie.5. Wykazanie, e bezzgldne straty energii dostarczonej do czajnika podczas zagotoyania nim ody rosn raz z mas ody znajdujcej si czajniku 1 p. yznaczenie bezzgldnyc strat energii korzystajc z zalenoci: E i = (1/ i - 1) m i c T 0,75 m c T; 0,45 (m) c T; 0,3 (3m) c T; 0,7 (4m) c T; 0,3 (5m) c T; 0, (6m) c T 1 p. porónanie przynajmniej dla dóc mas ody artoci bezzgldnyc strat energii i ykazanie, e teza postaiona zadaniu jest pradzia adanie 3.1. Obliczenie maksymalnego napicia na uzojeniu pierotnym transformatora 1 p. obliczenie maksymalnego napicia na uzojeniu pierotnym transformatora U U U max 1 35 V max1 adanie 3.. sk1 Wiadomoci i rozumienie apisanie nazy zjaiska, dziki któremu energia elektryczna przekazyana jest transformatorze z uzojenia pierotnego do tórnego 1 p. zapisanie nazy zjaiska: indukcja elektromagnetyczna
5 adanie 3.3. Wiadomoci i rozumienie apisanie zakoczenia zdania podanie nazy materiau, z którego ykonano rdze transformatora 1 p. praidoe uzupenienie zdania: ferromagnetyk adanie 3.4. Wiadomoci i rozumienie Obliczenie ilorazu liczby zojó nainityc na uzojenia transformatora 1 p. obliczenie stosunku liczby zojó korzystajc z przekadni transformatora N 1 /N = U 1 /U = 1 p. podanie praidoej odpoiedzi: Uzojenie pierotne ma razy icej zojó ni uzojenie tórne. adanie 3.5. Wiadomoci i rozumienie Ustalenie i zapisanie zakoczenia zda okrelenie sposobu poczenia opornikó sytuacjac przedstaionyc zadaniu 1 p. praidoe uzupenienie pierszego zdania:... szeregoo 1 p. praidoe uzupenienie zdania:... rónolegle adanie 3.6. Obliczenie adunku zgromadzonego na kondensatorze czonym obód cili, gdy napicie na jego okadkac bdzie najiksze 1 p. obliczenie adunku zgromadzonego na kondensatorze C adanie 3.7. Q U Q C U Q 1, mc lub Q 1 mc lub Q 1, 10 - C Wykazanie, e napicie na okadkac kondensatora bdzie róne maksymalnemu napiciu na uzojeniu tórnym transformatora 1 p. obliczenie napicia maksymalnego U max MN U sk AB zatem U maxmn 163V 1 p. zapisanie praidoego yjanienia np.: Kondensator po naadoaniu nie bdzie sie rozadoya, poniea ukadzie znajduje si dioda poczona z kondensatorem kierunku zaporoym dla prdu rozadoania.
6 adanie 4.1. Obliczenie zdolnoci skupiajcej soczeki skupiajcej 1 p. obliczenie zdolnoci skupiajcej soczeki = 10 D ( = 10 m 1 ) adanie 4.. Obliczenie rednicy obrazu Soca otrzymanego przy uyciu soczeki skupiajcej 1 p. obliczenie rednicy obrazu Soca d = f d = 1 mm lub d = 0,1 cm adanie 4.3. Obliczenie dugoci promieni krzyizn soczeki skupiajcej dla podanyc zadaniu arunkó R1 1 p. uzgldnienie rónaniu soczeki zalenoci 1,, R otrzymanie zoru, np.: n 1 f 1, R R 1 p. obliczenie promienia R 9,cm 1 p. obliczenie promienia R 1 11 cm adanie 4.4. 1 1 1 Wykazanie, e uycie soczeki opisanej zadaniu pooduje 900 krotny zrost natenia oietlenia poierzcni drena 1 p. zauaenie, e energia promienioania padajcego na soczek jest taka sama jak energia otrzymanym obrazie Soca E 1 = E 1 p. uzgldnienie, e poierzcnia soczeki oraz poierzcnia obrazu Soca s proporcjonalne do kadratu ic rednicy S ~ d 1 p. obliczenie stosunku natenia oietlenia poierzcni drena i poierzcni soczeki I 1 900 I
7 adanie 4.5. Ustalenie najmniejszej liczby onierzy, którzy najbardziej sprzyjajcyc arunkac doproadzili by do zapalenia drenianego statku, uyajc odbityc od soic tarcz promieni sonecznyc 1 p. zapisanie praidoej liczby onierzy n = 900 (lub n = 899 przypadku, gdy odpoied zaiera yjanienie, e onierze kieruj odbite promienie soneczne na oietlon poierzcni statku) 1 p. zapisanie dodatkoego arunku, np.: adanie 5.1. Promienie odbite od tarcz onierzy musz oietla/by skieroane jedno miejsce na statku. Interpretoanie informacji podanyc treci zadania celu yboru zasad, które s spenione podczas rejestroania fotonó detektorze umieszczonym na satelicie 1 p. za podanie jednej sporód ymienionyc poniej zasad p. za podanie dóc sporód ymienionyc poniej zasad (zasada zacoania adunku, zasada zacoania energii, zasada zacoania pdu) adanie 5.. Selekcjonoanie i ocenianie informacji dotyczcyc molioci yznaczenia dugoci fali fotonó oraz sposobu rejestroania tyc fotonó urzdzeniac umieszczonyc na satelicie 1 p. za zapisanie prada dla zdania: Pomiar energii ydzielonej kalorymetrze umoliia yznaczenie dugoci fali dla fotonu rejestroanego LAT. 1 p. za zapisanie fasz dla zdania: Teleskop LAT umoliia ledzenie toró fotonó przy pomocy detektoró krzemoyc. adanie 5.3. Oszacoanie maksymalnej liczby fotonó, która moe by zarejestroana czasie 1 sekundy przez teleskop LAT umieszczony na satelicie 1 p. oszacoanie maksymalnej liczby fotonó n 10 5
8 adanie 5.4. Obliczenie najikszej dugoci fali fotonó rejestroanyc teleskopie LAT c 1 p. zastosoanie zoru E i przeksztacenie go do postaci 1 p. obliczenie dugoci fali adanie 5.5. 0,6 10 13 m ( 0,6 10 13 m, 6, 10 14 m, 6 10 14 m) c E Obliczenie okresu obiegu satelity GLAST okó iemi 1 p. obliczenie okresu obiegu satelity R R v T T v T 5700 s lub T 95 min lub T 1,6 lub T 1 35 min adanie 5.6. apisanie nazy urzdzenia dostarczajcego energii do urzdze satelity, gdy soim rucu po orbicie znajduje sie cieniu iemi 1 p. zapisanie nazy urzdzenia: akumulator adanie 5.7. Wiadomoci i rozumienie Wyjanienie pojcia czarna dziura 1 p. yjanienie pojcia czarna dziura, np.: Czarna dziura to obiekt astronomiczny, który tak silnie oddziauje graitacyjnie na soje otoczenie, e naet fotony nie mog ydosta si z jego poierzcni (prdko ucieczki jest iksza od prdkoci iata). adanie 6.1. Obliczenie ilorazu objtoci czci niezanurzonej i zanurzonej szecianu pyajcego odzie 1 p. zapisanie arunku pyania cia, np.: F lub g m g lub V g V g yp F gra V zan zan d szecianu 1 p. zapisanie zizku midzy gstociami a objtociami czci zanurzonyc Vyn d i niezanurzonyc, np.: Vzan d V zan Vyn lub V 1 p. obliczenie ilorazu objtoci V V yn zan 1 9 zan d
9 adanie 6.. Obliczenie najmniejszej artoci dodatkoej siy, która dziaajc na szecian pyajcy odzie, spoodoaaby jego cakoite zanurzenie pod poierzcni ody 1 p. zapisanie zizku midzy siami F Q F 1 p. yznaczenie minimalnej dodatkoej siy 3 F d g a 1 p. obliczenie artoci siy F 0,1 N adanie 6.3. Formuoanie niosku, dotyczcego zanurzenia drenianego szecianu cieczy o innej gstoci 1 p. okrelenie zmiany pooenia szecianu i uzasadnienie odpoiedzi, np.: adanie 6.4. anurzenie klocka zmieni si, poniea sona oda ma inn gsto ni sodka. lub Poniea oda morska ma iksz gsto ni oda sodka zanurzenie szecianu zmaleje. Obliczenie artoci siy, z jaka olej dziaa na szecian sytuacji opisanej zadaniu 1 p. yznaczenie objtoci tej czci szecianu, która nie znajduje si odzie (znajdujcej si oleju) 1 3 V ko a a a a 3 3 1 p. zapisanie zoru na arto siy z jak olej dziaa na szecian F g a 3 o 3 1 p. obliczenie artoci siy z jak olej dziaa na szecian F 0,7 N