Spis treści Przedmowa... V Wstęp... VII Wstęp do wydania drugiego... VIII Wykaz skrótów... XV Wybrana literatura... XVII Rozdział I. Rodzina i prawo rodzinne... 1 1. Rodzina i powiązania rodzinne... 1 2. Prawo rodzinne i źródła prawa rodzinnego... 4 I. Prawo rodzinne... 4 II. Źródła prawa rodzinnego... 6 Rozdział II. Ochrona praw rodzinnych... 9 3. Prawa rodzinne... 9 I. Pojęcie praw rodzinnych... 9 II. Ochrona praw rodzinnych... 10 III. Sąd rodzinny i zakres jego kompetencji... 16 Rozdział III. Zawarcie małżeństwa... 17 4. Pojęcie małżeństwa... 17 I. Definicja... 17 II. Podstawowe zasady prawa rodzinnego odnoszące się do małżeństwa... 17 III. Charakter prawny konkubinatu... 18 5. Zawarcie małżeństwa... 19 I. Pojęcie zawarcia małżeństwa... 19 II. Charakter prawny zaręczyn... 19 III. Sposoby zawarcia małżeństwa... 20 IV. Przesłanki zawarcia małżeństwa... 22 1. Uwagi ogólne... 22 2. Przesłanki istnienia małżeństwa... 22 3. Przesłanki formalno-porządkowe zawarcia małżeństwa... 24 4. Przesłanki unieważnienia małżeństwa... 29 6. Prawa i obowiązki małżonków... 33 I. Uwagi ogólne... 33 II. Zasada równości małżonków... 34
X Spis treści III. Prawa i obowiązki małżonków o charakterze niemajątkowym... 35 IV. Prawa i obowiązki małżonków o charakterze majątkowym... 37 7. Separacja małżonków... 40 I. Uwagi ogólne... 40 II. Separacja faktyczna... 40 III. Separacja sądowa... 41 IV. Skutki orzeczenia separacji... 46 V. Zniesienie separacji... 48 Rozdział IV. Ustroje majątkowe małżeńskie... 51 8. Uwagi wstępne... 51 9. Zasady związane z ustrojem majątkowym małżeńskim... 52 10. Rodzaje i typy ustrojów majątkowych małżeńskich... 52 11. Ustawowy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej... 55 I. Uwagi ogólne... 55 II. Skład majątku wspólnego małżonków... 56 III. Składniki majątków osobistych małżonków... 59 IV. Zarząd majątkiem wspólnym małżonków... 63 1. Uwagi ogólne... 63 2. Wykonywanie zarządu... 64 3. Sprzeciw... 65 4. Wyjątki od zasady samodzielnego zarządu... 67 5. Zarządzanie przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu... 67 6. Zgoda małżonka na dokonanie czynności wymienionych w art. 37 KRO... 67 7. Ingerencja sądu w zarząd... 69 8. Korzystanie przez małżonków z majątku wspólnego... 71 V. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania... 71 1. Uwagi wstępne... 71 2. Zobowiązania zaciągnięte za zgodą współmałżonka... 72 3. Brak zgody... 73 4. Inne przypadki niż brak zgody, gdy wierzyciel może dochodzić zaspokojenia także z niektórych składników majątku wspólnego... 74 5. Zaspokojenie z majątku wspólnego należności publicznoprawnych... 75 VI. Ustanie ustroju wspólności majątkowej i podział majątku wspólnego... 76 1. Uwagi ogólne... 76 2. Ustalenie wielkości udziałów w majątku wspólnym... 77 3. Rozporządzanie udziałem w składnikach majątku wspólnego oraz w majątku wspólnym po ustaniu wspólności małżeńskiej... 79 4. Odpowiedzialność małżonków za długi po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej... 80 5. Podział majątku wspólnego... 80 6. Rozliczenie wydatków i nakładów poczynionych przez małżonków z majątku wspólnego na majątki osobiste i z majątków osobistych na majątek wspólny... 82 12. Umowne ustroje majątkowe... 86 I. Uwagi ogólne... 86 II. Skuteczność umów majątkowych wobec osób trzecich... 88
Spis treści XI III. Wspólność umowna rozszerzona... 89 1. Zakres wspólności rozszerzonej... 89 2. Ochrona wierzycieli jednego z małżonków przed rozszerzeniem wspólności majątkowej... 91 IV. Wspólność umowna ograniczona... 91 V. Rozdzielność umowna majątkowa pełna... 92 1. Istota ustroju rozdzielności majątkowej... 92 2. Zarząd majątkiem osobistym przez małżonków w ustroju rozdzielności majątkowej... 93 VI. Rozdzielność umowna majątkowa z wyrównaniem dorobków... 93 1. Uwagi ogólne... 93 2. Dorobek każdego z małżonków... 94 3. Zasady obliczania wartości dorobku... 95 4. Ustanie rozdzielności i wyrównanie dorobków... 95 13. Przymusowy ustrój majątkowy małżeński... 97 I. Istota ustroju przymusowego... 97 II. Powstanie ustroju przymusowego... 97 III. Ustanie ustroju przymusowego... 101 Rozdział V. Ustanie małżeństwa... 102 14. Przyczyny ustania małżeństwa... 102 15. Ustalenie nieistnienia lub istnienia małżeństwa... 105 I. Ustalenie nieistnienia małżeństwa... 105 II. Unieważnienie aktu małżeństwa... 107 III. Ustalenie istnienia małżeństwa... 108 16. Ustanie małżeństwa na skutek śmierci małżonka lub uznania za zmarłego... 108 17. Unieważnienie małżeństwa... 110 I. Pojęcie i przyczyny unieważnienia małżeństwa... 110 II. Konwalidacja małżeństwa... 111 III. Legitymacja czynna i bierna w procesie o unieważnienie małżeństwa... 113 IV. Skutki unieważnienia małżeństwa... 114 18. Rozwód i postępowanie rozwodowe... 117 I. Pojęcie rozwodu i problem jego dopuszczalności... 117 II. Przesłanki rozwodu... 121 1. Pozytywna przesłanka rozwodu... 122 2. Negatywne przesłanki rozwodu... 124 III. Postępowanie rozwodowe... 134 1. Uwagi ogólne... 134 2. Skutki rozwodu... 137 3. Możliwość powrotu do dotychczasowego nazwiska... 150 4. Ponowny proces o rozwód... 152 Rozdział VI. Macierzyństwo i ojcostwo... 153 19. Zagadnienia wstępne... 153 I. Pokrewieństwo i powinowactwo... 153 II. Zasady związane z pochodzeniem dziecka... 156
XII Spis treści III. Charakter i znaczenie prawne orzeczeń w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka... 159 IV. Osobisty charakter dochodzenia ustalenia macierzyństwa i ojcostwa... 160 V. Dowody wykorzystywane w postępowaniach dotyczących pochodzenia dziecka; zagadnienia medycznego wspomagania prokreacji... 161 20. Macierzyństwo... 163 I. Istota macierzyństwa... 163 II. Ustalenie macierzyństwa... 164 III. Zaprzeczenie macierzyństwa... 167 21. Ojcostwo... 169 I. Istota ojcostwa... 169 II. Domniemanie pochodzenia od męża matki... 170 III. Zaprzeczenie ojcostwa... 172 IV. Uznanie ojcostwa... 181 V. Nieistniejące uznanie ojcostwa... 190 VI. Bezskuteczność uznania ojcostwa... 192 VII. Sądowe ustalenie ojcostwa... 194 22. Przysposobienie... 196 I. Pojęcie i funkcja przysposobienia... 196 II. Przesłanki przysposobienia... 197 III. Rodzaje przysposobienia... 204 IV. Charakter prawny postanowienia o przysposobieniu... 212 V. Tryb przysposobienia... 213 VI. Rozwiązanie przysposobienia... 215 VII. Tryb rozwiązania przysposobienia... 220 Rozdział VII. Władza rodzicielska... 222 23. Pojęcie władzy rodzicielskiej... 222 24. Powstanie władzy rodzicielskiej... 222 25. Przysługiwanie władzy rodzicielskiej... 223 26. Zakres i wykonywanie władzy rodzicielskiej... 224 I. Uwagi ogólne... 224 II. Wykonywanie władzy rodzicielskiej... 224 III. Obowiązek posłuszeństwa dziecka wobec rodziców... 226 IV. Piecza nad dzieckiem... 226 V. Reprezentacja dziecka... 228 1. Zakres umocowania rodziców do reprezentacji dziecka... 228 2. Wyłączenia ustawowego przedstawicielstwa rodziców... 228 3. Sankcje wadliwej reprezentacji dziecka... 230 VI. Zarząd majątkiem dziecka... 230 1. Uwagi ogólne... 230 2. Sposób wykonywania zarządu... 231 3. Przeznaczenie dochodu z majątku dziecka... 233 4. Ingerencja sądu w zarząd... 233 5. Obowiązki rodziców po ustaniu zarządu... 233 VII. Pomoc sądu w wykonywaniu władzy rodzicielskiej... 234
Spis treści XIII 27. Ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz inne jej modyfikacje... 236 I. Uwagi ogólne... 236 II. Ograniczenie władzy rodzicielskiej... 237 III. Zawieszenie władzy rodzicielskiej... 244 IV. Piecza zastępcza... 244 1. Uwagi ogólne... 244 2. Rodzaje i formy pieczy zastępczej... 245 3. Instytucjonalna piecza zastępcza... 248 4. Umieszczenie w pieczy zastępczej... 250 5. Podział obowiązków między pieczą zastępczą a rodzicami... 251 6. Powrót dziecka do rodziny... 252 V. Pozbawienie władzy rodzicielskiej... 253 28. Ustanie władzy rodzicielskiej... 255 29. Inne modyfikacje władzy rodzicielskiej... 256 30. Pozostałe stosunki między rodzicami a dziećmi... 257 I. Uwagi ogólne... 257 II. Obowiązek rodziców i dzieci wzajemnego szacunku i wspierania się... 257 III. Nazwisko dziecka... 258 IV. Osobista styczność rodziców i dzieci... 261 Rozdział VIII. Obowiązek alimentacyjny... 265 31. Uwagi wstępne... 265 32. Pojęcie i zakres obowiązku alimentacyjnego... 265 33. Charakterystyczne cechy obowiązku alimentacyjnego i prawa do alimentów... 268 34. Przesłanki powstania i zakres konkretnego obowiązku alimentacyjnego... 269 I. Przesłanka powstania roszczenia do świadczeń alimentacyjnych... 269 II. Zakres świadczeń alimentacyjnych... 270 III. Postacie obowiązku alimentacyjnego... 272 35. Obowiązek alimentacyjny ze względu na jego źródło... 273 I. Źródła obowiązku alimentacyjnego... 273 II. Obowiązek alimentacyjny między krewnymi... 273 III. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem niesamodzielnego dziecka... 276 IV. Obowiązek alimentacyjny wynikający z przysposobienia... 278 V. Obowiązek alimentacyjny po rozwiązaniu przysposobienia... 279 VI. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami... 280 VII. Obowiązek alimentacyjny po ustaniu małżeństwa i w czasie separacji orzeczonej przez sąd... 281 VIII. Obowiązek alimentacyjny między powinowatymi... 285 IX. Obowiązek alimentacyjny ojca dziecka urodzonego poza małżeństwem względem jego matki... 287 36. Realizacja obowiązku alimentacyjnego... 289 I. Uwagi wstępne... 289 II. Umowy dotyczące roszczeń alimentacyjnych... 289 III. Uprzywilejowanie roszczeń alimentacyjnych... 290 IV. Sądowe dochodzenie roszczeń alimentacyjnych... 290 V. Fundusz alimentacyjny... 292
XIV Spis treści VI. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego oraz zmiana wysokości alimentów... 293 VII. Roszczenia zwrotne i alimenty za okres przeszły... 294 VIII. Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych i roszczeń regresowych... 296 IX. Uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego... 297 Rozdział IX. Opieka i kuratela... 299 37. Opieka... 299 I. Pojęcie i charakter prawny opieki... 299 II. Zasady rządzące opieką... 300 III. Organy opieki... 301 IV. Ustanowienie opieki nad małoletnim i powołanie opiekuna... 301 V. Treść opieki... 306 VI. Sprawowanie opieki... 307 VII. Ustanie opieki i wygaśnięcie funkcji opiekuna... 312 VIII. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie... 315 38. Kuratela... 317 I. Uwagi ogólne... 317 II. Rodzaje kurateli... 320 III. Instytucje zbliżone do kurateli... 323 Indeks rzeczowy... 325