Nasiona roślin strączkowych i innych. Większość roślin strączkowych uprawianych w Polsce stanowią rośliny jednoroczne wytwarzające duże strąki i duże nasiona. Uprawiane są głównie w celu pozyskania nasion zasobnych w białko od 21 do 45% s.m. oraz smakowita zielonka zawierająca w suchej masie od 15% do 25 % białka. Cechą wspólną wszystkich roślin strączkowych jest symbioza z bakteriami brodawkowymi, asymilującymi wolny azot z powietrza, co w praktyce oznacza oszczędności w nawożeniu azotem. Zostawiają po sobie bardzo dobre stanowisko w płodozmianie bogate w składniki organiczne i azot. 1
Facelia błękitna jest rośliną jednoroczną, miododajną z 1 ha można pozyskać ok. 300 do 700 kg miodu. W płodozmianie spełnia rolę fitosanitarną i strukturotwórczą. Jest też rośliną szczególnie przydatną do uprawy w poplonach ścierniskowych. Posiada krótki okres wegetacji wynoszący od 90 do 110 dni, co pozwala w krótkim czasie wyprodukować wysokie plony masy zielonej, dochodzące nawet do 400dt/ha. Uprawa jej w poplonach ścierniskowych korzystnie wpływa na stan fitosanitarny i kulturę gleby a uprawniane po niej rośliny okopowe, warzywne oraz zbożowe dają znacznie wyższe plony o lepszej jakości. Posiada dobrze rozwinięty i głęboki system korzeniowy, dzięki czemu ma zdolność pobierania składników pokarmowych z głębszych warstw gleby. Facelia ma małe wymagania glebowe, rośnie prawie na wszystkich gruntach nawet tych najsłabszych z wyjątkiem jednak stanowisk, które wykazują skłonności do tworzenia zastoisk wodnych i zaskorupienia się wierzchniej warstwy gleby 2
3
Seradela jest jednoroczną pastewną rośliną strączkową, w zasadzie jednokośną, ale z możliwością jednorazowego odrośnięcia w korzystnych warunkach cieplnych i wilgotnościowych. System korzeniowy seradeli jest bogato rozgałęziony. Łodyga seradeli jest cienka, bardzo wiotka, rozgałęziona, w początkowych fazach wegetacji półstojąca, a od pełni kwitnienia często płożąca. Seradela jako roślina pastewna ma szereg bardzo korzystnych cech. Przede wszystkim jest jedną z niewielu roślin udających się na glebach lekkich i zakwaszonych. Daje wartościową paszę o dużej zawartości białka w zielonce, dużej zawartości soli mineralnych, szczególnie wapnia i fosforu oraz witamin. W jej składzie nie stwierdzono związków szkodliwych dla zwierząt. Zielonka z seradeli nie powoduje wzdęć. Łodygi i liście seradeli są delikatne, łatwo strawne, dlatego jest chętnie zjadana przez wszystkie zwierzęta. Wysoką wartością pokarmową odznacza się nie tylko zielona masa, ale także kruche i delikatne siano, kiszonka oraz plewy. Seradela doskonale nadaje się do spasania, nie jest wrażliwa na przygryzanie i udeptywanie. Jest odporna na przymrozki, na polu może pozostawać do około 15 października. Pozostawia ona glebę w dobrej strukturze wzbogaconą w związki azotu. Resztki pożniwne seradeli stanowią cenną masę organiczną, użyźniającą glebę. Specjalne znaczenie ma ona w płodozmianie zbożowym na glebach lekkich. Seradela pod względem plenności i wierności plonowania ustępuje wielu innym roślinom pastewnym. Dlatego w plonie głównym na ogół się jej nie uprawia. Walory pastewne i nawozowe seradeli przemawiają za uprawą jej jako wsiewki lub jako poplonu ścierniskowego. 4
Łubin żółty należy do rodziny roślin strączkowych Uprawiamy jest głównie na nasiona, lub zieloną masę, jako pasza dla zwierząt. Wysiewny jest również jesienią jako roślina poplonowa do przyorania. Dostarczana przez łubin żółty treściwa pasza białkowa w postaci nasion jest najbardziej skoncentrowana, bo zawiera od 42-45% białka, które po ześrutowaniu mogą być zjadane przez wszystkie zwierzęta gospodarskie. W chwili obecnej wszystkie zarejestrowane odmiany łubinu żółtego w Polsce są odmianami o niskiej zawartości alkaloidów (poniżej 0,1%) co czyni je odmianami słodkimi. Jest rośliną gleb lekkich i nie znosi zbyt dużej ilości wapnia, doskonale radzi sobie na glebach lekko kwaśnych. Zdolność tworzenia głęboko rosnącego korzenia palowego, sięgającego nawet do 2 metrów, pozwala do pobierania wody oraz składników pokarmowych z głębszych warstw gleby i dzięki temu rośliny są bardziej odporne na suszę. Dodatkową cechą roślin motylkowych w tym również łubinu żółtego jest symbioza z bakteriami brodawkowymi z rodzaju Rhizobium wiążącymi azot z powietrza, dzięki temu plantacja łubinu jest samowystarczalna i nie potrzebuje nawożenia azotowego. Jest pierwszorzędną rośliną przedplonową pod wszystkie rośliny w płodozmianie, pozostawia dużo materii organicznej i zasymilowanego azotu. 5
6
Łubin wąskolistny należy do rodziny roślin strączkowych. Uprawiany jest głównie na nasiona, ponieważ charakteryzuje się dużym potencjałem plonowania, większym niż łubin żółty. Wymaga nieco lepszych stanowisk, niż łubin żółty, który uprawiamy zazwyczaj na glebach klasy bonitacyjnej VI lub słabej V. Nasiona są cennym źródłem białka, którego zawierają od 30-35%. Wyhodowane odmiany słodkie są pełnowartościową paszą, którą można stosować w żywieniu świń oraz bydła. Z łubinu wąskolistnego natomiast uzyskujemy zazwyczaj nieco mniej masy zielonej niż łubinu żółtego. W gatunku łubin wąskolistny oprócz odmian słodkich występują również odmiany gorzkie, których niewątpliwą zaletą jest fakt, że nie jest przygryzany przez zwierzynę łowną, więc może być uprawiany na polach położonych w okolicy lasów. Łubin wąskolistny ma system korzeniowy typu palowego sięgający do głębszych warstw gleby skąd pobiera wodę i składniki pokarmowe mniej dostępne dla innych roślin. Korzenie rośliny dzięki symbiozie z bakteriami z rodzaju Rhizobium, potrafią wiązać azot atmosferyczny w ilości ok. 50-70 kg, który następnie nie jest wypłukiwany do wód gruntowych i zostaje w glebie. Pole po łubinie jest doskonałym przedplonem pod rośliny następcze np. zboża, które na takim stanowisku potrafią plonować dodatkowo od 10-15 q/ha. 7
8
Bobik jest cenną rośliną pastewną z grupy roślin strączkowych, uprawianą na nasiona w plonie głównym. Spośród roślin strączkowych wyróżnia się najwyższym potencjałem plonotwórczym. Przeciętne plony nasion w warunkach produkcyjnych wynoszą 3 tony z hektara, a warunkach wyjątkowo korzystnych 4-5 t/ha. Nasiona bobiku zawierają 28-30% białka ogólnego o wysokiej wartości biologicznej. Pod względem składu aminokwasowego białko bobiku bilansuje się z białkami występującymi w śrutach zbożowych, dlatego śruta bobikowa jest dobrym komponentem wysokobiałkowym do produkcji pasz treściwych. Dotyczy to szczególnie nowych niskotaninowych odmian, których udział w mieszankach może być wysoki. Bobik stanowi wartościowy przedplon dla roślin zbożowych, a zwłaszcza dla pszenicy ozimej. Jest rośliną fitomelioracyjną i fitosanitarną. Po zbiorze bobiku na 1 ha pozostaje 4-5 ton resztek pożniwnych zawierających około 70 kg azotu, 20 kg fosforu i 40 kg potasu. 9
10
Wyka siewna jest cenną rośliną pastewną z grupy roślin strączkowych. Uprawiana na nasiona i zielonkę w plonie głównym oraz na zielonkę w poplonie ścierniskowym. Podobnie jak pozostałe rośliny strączkowe jej korzenie wchodzą w symbiozę z bakteriami brodawkowymi z rodzaju Rhizobium wiążącymi azot z powietrza, dlatego też nie wymaga nawożenia azotowego. Wyjątkiem jest wysiew wyki w mieszance z roślinami zbożowymi, gdzie zaleca się zastosować ok. 40-60 kg N/ha. Rośliny charakteryzują się pośrednim systemem korzeniowym, tzn. między palowym a wiązkowym, łodygi są wiotkie, liście parzystopierzaste zakończone wąsem czepnym. Wymagania glebowe wyki są średnie do większych. Odpowiednie do uprawy są gleby kompleksu pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego. 11
12
Groch siewny odgrywa podstawową rolę w grupie roślin strączkowych, jako roślina jadalna i pastewna. Można go uprawiać na nasiona lub zbierać w postaci zielonki. Nasiona roślin strączkowych, w tym grochu odznaczają się dużą zawartością białka około 23-25% w suchej masie o bardzo korzystnym składzie aminokwasowym (zawierają dużo lizyny). W obrębie gatunku można wyróżnić dwie zasadnicze grupy. Pierwszą stanowią odmiany o większych wymaganiach glebowych, które uprawia się głównie na nasiona wykorzystywane w żywieniu zwierząt lub do konsumpcji (grochy jadalne). W grupie tej przeważają odmiany zaopatrzone w wąsy czepne zamiast listków, tworzą bardziej zwarty łan. Drugą grupę tworzą odmiany o mniejszych wymaganiach glebowych zwane potocznie jako peluszka, które można uprawiać na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego i zbożowo-pastewnego słabego. Pozyskane nasiona przeznacza się na paszę dla zwierząt gospodarskich. Odmiany peluszki są z powodzeniem wykorzystywane w mieszankach roślin strączkowych i zbożowo-strączkowych (najczęściej ze zbożami jarymi: jęczmieniem i owsem). Groch siewny odgrywa bardzo ważną rolę w płodozmianie, jako roślina przerywająca częste następstwo zbóż po sobie. Jest rośliną fitosanitarną. Krótki okres wegetacji sprawia, że jest bardzo dobrym przedplonem dla gatunków ozimych: rzepaku, jęczmienia i pszenicy. Stanowisko po grochach zostawia dla rośliny następczej sporo resztek pożniwnych zasobnych w składniki mineralne, w tym około 30-50 kg azotu w czystej formie. 13
14
Gryka siewna jest rośliną jednoroczną, owadopylną, należy do rodziny rdestowatych. Gryka ma małe wymagania wodne i zdolność pobierania trudno dostępnych form składników pokarmowych z gleby, nadaje się na gleby słabsze nawet piaszczyste, takie, na których zwykle uprawia się żyto lub łubin. Gryka cechuje się dużą dynamiką narastania biomasy. Uprawiana w międzyplonie ścierniskowym już po 7-8 tygodniach od zasiewu może dać obfity pokos zielonki. Poza tym nie wymaga intensywnego nawożenia mineralnego, gdyż dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe z naturalnych zasobów gleby. Roślina ta wykazuje właściwości fitosanitarne i zostawia dobre stanowisko dla innych roślin, w szczególności zbożowych, m.in. przeciwdziała występowaniu w glebie niektórych nicieni. Gryka jest rośliną miododajną. Z jednego hektara zasiewów gryki można uzyskać w wyniku oblotu pszczół 40-100 kg bardzo cennego miodu. Bezpieczna żywność. Kasza i mąka z gryki nie zawierają glutenu, co jest ważne w produkcji specjalnych pożywek dla dzieci i osób cierpiących na niektóre schorzenia metaboliczne. Istotne jest, że kasza i inne produkty z gryki są zaliczane do tzw. bezpiecznej żywności. 15
Mieszanka strączkowo-zbożowa została skomponowana z kwalifikowanych nasion roślin strączkowych w tym: bobiku, wyki siewnej, grochu siewnego (peluszka), łubinu wąskolistnego oraz dwóch roślin zbożowych: jęczmienia jarego i owsa. Przeznaczona jest do wysiewów na poplony. Uzyskaną masę zieloną można przeznaczyć do żywienia zwierząt gospodarskich jako doskonała pasza o dużej zawartości białka, lub do przyorania jako nawóz zielony. Pole po mieszance strączkowo-zbożowej jest doskonałym przedplonem pod rośliny następcze np. zboża. Norma wysiewu to ok. 160-180 kg/ha. Poniżej skład procentowy. 16