Ekonomia polityczna Katarzyna Metelska-Szaniawska Wykład 1 Sprawy organizacyjne Geneza i ewolucja ekonomii politycznej
cel nauczania: Krótki opis zajęć wyjaśnienie mechanizmów społecznopolitycznych determinujących procesy gospodarowania oraz dokonanie analizy skutków społecznych tych procesów przygotowanie do bardziej kompleksowego i interdyscyplinarnego sposobu analizowania zjawisk gospodarczych niż ma to miejsce w standardowym ujęciu mikro- i makroekonomii 2
Planowane tematy zajęć (1) 1. Podstawy metodologiczne i główne nurty ekonomii politycznej (dwa wykłady) - Ewolucja roli ekonomii politycznej w naukach ekonomicznych; - Specyficzne cechy i podstawy metodologiczne ekonomii politycznej na tle ekonomii "głównego nurtu"; - Przegląd wybranych nurtów ekonomii politycznej; - Dlaczego wzrasta zainteresowanie ekonomią polityczną? 3
Planowane tematy zajęć (2) 2. Ekonomia polityczna wzrostu i rozwoju gospodarczego (dwa wykłady) - Identyfikacja głównych problemów wzrostu i rozwoju w skali światowej; - Instytucjonalne podstawy rozwoju gospodarczego; - Zawodność rynku i zawodność państwa; - Neoklasyczna ekonomia polityczna i ekonomiczna teoria polityki; - Wpływ czynników politycznych i instytucji politycznych na rozwój gospodarczy; - Czy demokracja sprzyja wzrostowi i rozwojowi gospodarczemu? 4
Planowane tematy zajęć (3) 3. Ekonomia polityczna transformacji postsocjalistycznej (dwa wykłady) - Obszary badań ekonomii politycznej transformacji; - Transformacja systemowa jako przykład fundamentalnej zmiany instytucjonalnej; - Czynniki polityczne reform gospodarczych; - Przyczyny zróżnicowania sposobów i efektów transformacji w krajach postsocjalistycznych. 5
Planowane tematy zajęć (4) 4. Ekonomia polityczna bezrobocia Bezrobocie a teoria ekonomii krótki przegląd; Bezrobocie jako problem ekonomii politycznej; Polityczne aspekty pełnego zatrudnienia wg Michała Kaleckiego; Bezrobocie wg Mancura Olsona; Teoria politycznego cyklu koniunkturalnego. 6
Planowane tematy zajęć (5) 5. Międzynarodowa ekonomia polityczna - Przyczyny i sposoby przenikania się czynników ekonomicznych i politycznych w kształtowaniu polityki handlowej; - Dlaczego istnieje protekcjonizm handlowy? - Handlowe efekty globalizacji i ich ocena; - Interesy ekonomiczno-polityczne a negocjacje handlowe w ramach WTO. 7
Planowane tematy zajęć (6) 6. Ekonomia polityczna integracji europejskiej - Przesłanki polityczne i gospodarcze integracji; - Integracja europejska w świetle teorii wyboru publicznego; - Analiza procesu osiągania kolejnych etapów integracji; - Ekonomia polityczna integracji europejskiej na przykładzie polityki spójności. 8
Planowane tematy zajęć (7) 7. Problemy podziału i nierówności w świetle ekonomii politycznej (dwa wykłady) - Dlaczego ekonomiści powinni zajmować się nierównościami społeczno-ekonomicznymi? - Rozwój gospodarczy a nierówności, ubóstwo i wykluczenie społeczne; - Modele kapitalizmu a nierówności ekonomiczne; - Instytucjonalne przyczyny ubóstwa; - Efektywność a sprawiedliwość - dylemat realny czy pozorny? 9
Planowane tematy zajęć (8) 8. Ekonomia polityczna migracji - Dlaczego ludzie migrują? - Migracje a funkcjonowanie rynków pracy; - Ekonomiczne, społeczne i polityczne czynniki migracji w Polsce - PRL i okres transformacji; - Polityka państwa i Unii Europejskiej a migracje. 10
Planowane tematy zajęć (9) 9. Sprawiedliwy podział i sprawiedliwy system podatkowy: - Czy można osiągnąć podział, który jest efektywny oraz postrzegany jako sprawiedliwy? - Jakie trudności pojawiają się przy definiowaniu sprawiedliwego systemu podatkowego? 11
Zasady zaliczenia Egzamin końcowy (pisemny) 0-60 pkt. Ocena z ćwiczeń 0-40 pkt. W tym: a) referat 0-12 pkt. b) prezentacja 0-6 pkt. c) komentarze i aktywność 0-10 pkt. d) wejściówki 0-12 pkt. Łącznie: maks. 100 pkt 12
Egzamin końcowy egzamin pisemny składający się z 30 pytań testowych, jednokrotnego wyboru, 2 pkt za każdą poprawną odpowiedź obowiązujący materiał: wykłady + ewentualnie literatura wskazywana konkretnie do egzaminu w trakcie wykładów łącznie można uzyskać 60 punktów minimum zaliczeniowe: 31 punktów 13
Oceny 0-50 pkt ocena ndst (2) 51-60 pkt ocena dst (3) 61-65 pkt ocena dst+ (3+) 66-75 pkt ocena db (4) 76-80 pkt ocena db+ (4+) 81-100 pkt ocena bdb (5) Obowiązkowe jest zaliczenie ćwiczeń przed przystąpieniem do egzaminu Warunkiem uzyskania pozytywnej oceny z przedmiotu jest otrzymanie przynajmniej 31 pkt. z egzaminu Ćwiczenia zaliczane są na stopień (minimum 21 punktów) 14
Kontakt kmetelska@wne.uw.edu.pl Dyżur: piątek, 13:15-14:15, pok. 217 (po uprzedniej zapowiedzi mailowej) Strona wykładu: http://www.ekonpol.wne.uw.edu.pl/index.ph p?n=dydaktyka.ep2015-wykladkmsz Strona ogólna, w tym ćwiczeń: http://www.ekonpol.wne.uw.edu.pl/index.ph p?n=dydaktyka.ep2015 15
Dlaczego ekonomia polityczna znajduje się w programie studiów na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW? 16
Cztery etapy kształtowania się ekonomii i ekonomii politycznej 1. Prapoczątki ekonomii: ekonomia gospodarstwa domowego i gospodarstwa produkcyjnego - dominacja gospodarki naturalnej - niewielki zakres wymiany i znaczenia pieniądza - niewielki wpływ władzy publicznej na przebieg i efekty gospodarowania 17
Cztery etapy (2) 2. Badanie zasad gospodarowania w skali kraju i roli państwa w tym procesie - poszukiwanie źródeł bogactwa narodów; - ścisły związek ekonomii z filozofią; - narodziny ekonomii jako nauki (science of political economy); - ekonomia przybiera postać ekonomii politycznej, jako nauki społecznej. 18
Cztery etapy (3) Za prekursora ekonomii politycznej O. Lange uznawał francuskiego ekonomistę Antoine de Montchretiena, który w 1615 r. opublikował pracę: Traite de l economie politique (Lange 1975, s. 786) W początkowym okresie rozwoju ekonomii politycznej, zwłaszcza we Francji, traktowano ją wręcz jako naukę o zarządzaniu i administrowaniu państwem; Nurty wczesnej ekonomii politycznej: Fizjokratyzm, Ekonomia klasyczna, Marksizm 19
Cztery etapy (4) 3. Ekonomia polityczna przekształca się w ekonomię (Political Economy Economics) - wyodrębnianie się (wyalienowanie) systemu gospodarki rynkowej z otoczenia społecznego autonomia gospodarki; - ekonomia przekształca się w odmianę prakseologii (nauki o skutecznym i racjonalnym działaniu); - Economics ekonomia mechanizmu równoważącego (mechanizmu cenowego) 20
Cztery etapy (5) 4. Renesans ekonomii politycznej - wzrost zainteresowania ekonomistów kontekstem społeczno-politycznym gospodarowania; - pluralizm metodologiczny ekonomii politycznej; - ekonomia polityczna jako alternatywny bądź komplementarny sposób uprawiania ekonomii współczesnej; - znaczenie rozwoju ekonomii instytucjonalnej dla odnowienia ekonomii politycznej 21
Kurt Rothschild o warunkach przynależności do klubu ekonomii politycznej Mają głęboką świadomość, że polityczne i inne nieekonomiczne czynniki odgrywają ważną rolę w kształtowaniu procesów ekonomicznych i ich rezultatów. Zwracają specjalną uwagę na niektóre elementy, które są zazwyczaj zaniedbywane, bądź nie przypisuje im się należytej uwagi w ekonomii, a zwłaszcza problemy władzy, konfliktu interesów, założenia behawioralne dotyczące homo politicus, rola instytucji i zmian instytucjonalnych oraz zmieniające się struktury świata (polityczne i ekonomiczne). 22
Klub ekonomii politycznej c.d. Aktywne zainteresowanie teoriami i podejściami innych nauk społecznych. Skłonność do podejścia interdyscyplinarnego. Źródło: K. W. Rotschild, Political Economy or Economics? Some Terminological and Normative Considerations, European Journal of Political Economy 1989, nr 5, s. 11. 23
Przykład: Kryzys gospodarczy 2007-2011? Kalendarium kryzysu: - Luty 2007: pęka bańka spekulacyjna na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych; - Wrzesień 2007: bank detaliczny Northern Rock (UK) występuje o pomoc do Banku Anglii, a potem następuje przejęcie banku przez państwo; - Marzec 2008: Amerykański bank Bear Stearns po licznych kłopotach przęjety przez JP Morgan Chase; 24
Kalendarium kryzysu, c.d. Wrzesień 2008: Upadłość banku Lehman Brothers największa upadłość w historii USA; Październik 2008: Wielka akcja pomocy rządu USA dla banków: 700 mld$, uzupełniona wsparciem FED (banku centralnego USA): 900 mld $ dla banków i 1,3 bln $ dla przedsiębiorstw; Kwiecień-maj 2010: Obligacje greckie osiągają poziom śmieciowy, obniża się rating Hiszpanii; 25
Kalendarium kryzysu, c.d. Maj 2010: UE tworzy Europejski Fundusz Stabilności, a Grecja otrzymuje pakiet ratunkowy na kwotę 110 mld ; 2010-2011: kłopoty z zadłużeniem i kondycją ekonomiczna: Islandii, Irlandii, Hiszpanii, Włoch i w perspektywie innych krajów. Obniżki ratingu wielu krajów europejskich i USA; Grudzień 2011: Traktat UE o dyscyplinie budżetowej, zawetowany przez W. Brytanię; Zmiana rządów w kilku krajach UE. 26
Kryzys gospodarczy 2007-2011: perspektywa ekonomii politycznej Kryzys finansowy, gospodarczy, kryzys państwa, czy też kryzys ekonomii jako nauki? Czy państwa (i UE) powinny pozwolić na bankructwa banków i przedsiębiorstw? Czy Grecja powinna zbankrutować? Dlaczego rządy krajów i władze UE pomagają przedsiębiorstwom i bankom i na jakich podstawach teoretycznych oparta jest ta interwencja? Fenomen: too big to fail (za duży żeby upaść) 27
Konkluzje Ekonomia nie odpowiada jasno na takie pytania; Są to pytania z zakresu wyboru publicznego, a odpowiedzieć na nie mogą jedynie instytucje polityczne, jako depozytariusze woli politycznej społeczeństw; Ekonomia jako nauka, nie jest izolowana od sfery politycznej, bowiem odpowiedzi na pytania ekonomistów formułowane są bardzo często przez polityków. 28
Dziękuję za uwagę