Środki Wyrazu Twórczego Wybrane zagadnienia z teorii barwy Zajęcia I Barwa i Kolor Powstawanie kolorów Kolory są tak oczywistym składnikiem naszego życia, że rzadko zastanawiamy się nad sposobem ich powstawania. Zaczynamy się zastanawiać dopiero wtedy, gdy przyjdzie nam stworzyć "dzieło", którego jednym z elementów jest kolor. W nocy wszystkie koty są czarne Aby widzieć kolory potrzebujemy światła Kiedy na jakiś przedmiot pada światło, jego część jest pochłaniana, reszta zaś odbijana Odbite promienie docierają do naszych oczu Co prowadzi do wytworzenia wizualnego wyobrażenia tego przedmiotu w mózgu W mózgu jest ono przetwarzane w kolorowy obraz Teoria koloru Teoria koloru interdyscyplinarny dział wiedzy zajmujący się powstawaniem u człowieka wrażeń barwnych, oraz teoretycznymi i praktycznymi aspektami czynników zewnętrznych biorących udział w procesie powstawania tych wrażeń. Teorię koloru można również nazywać teorią barwy, jednak w praktyce zwykło używać się pierwszego terminu. Kolor a barwa Terminy kolor i barwa są w języku polskim synonimami. Kolor pochodzi z łaciny - color, a barwa, jako przetworzenie słowa farba, występuje w podobnie brzmiących słowach w językach krajów sąsiednich Polsce. Aczkolwiek np. w poligrafii upowszechnia się rozróżnienie na barwę (to konkretne wrażenie wzrokowe) i kolor (np. farba o określonym kolorze, która po nałożeniu na różne podłoża może dać efekt widzenia różnej barwy). Także w malarstwie używa się rozróżnienia pojęciowego: kolor jest cechą "materii" farby, także wtedy, gdy jest ona już położona na obrazie, barwa zaś jest rozumiana jako zjawisko psychofizyczne związane ze zdolnością do widzenia. Kolor (barwa) jako wrażenie psychiczne Widzenie kolorów to wyłącznie subiektywne wrażenie psychiczne powstające w mózgu człowieka (a także części zwierząt). W fizyce mamy jedynie do czynienia z str. 1
pewnym zakresem promieniowania elektromagnetycznego, które do odbiorcy dociera najczęściej w postaci mieszaniny fal o różnych częstotliwościach. W szczególności - ten sam kolor obserwator może odczuwać poprzez odbiór wielu różnych kombinacji ilościowych fal o różnych częstotliwościach, i odwrotnie: ta sama mieszanina fal może u obserwatora wywołać odmienne wrażenia kolorystyczne w zależności od wielu czynników dodatkowych, takich jak np.: rodzaj oświetlenia czy obecność innych kolorów w polu widzenia. Barwa jako wielkość mierzalna Konkretną barwę można zmierzyć w zastanych warunkach za pomocą odpowiednich urządzeń (np. spektrofotometrem) i przedstawić w postaci liczbowej umieszczając ją w określonej przestrzeni barw. Żaden pomiar nie jest jednak w stanie oddać subiektywnego odczucia barwy przez oko ludzkie. Koło barw - graficzny model poglądowy służący do objaśniania zasad mieszania się i powstawania barw, mający postać koła, w którym wokół jego środka zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara wrysowano widmo ciągłe światła białego w ten sposób, że barwa fioletowa (najkrótsze promieniowanie widzialne) płynnie przechodzi w barwę czerwoną (najdłuższe promieniowanie widzialne) a więc widmo zostaje połączone w zamknięty cykl zmian barw. Barwy znajdujące się po przeciwnych stronach środka koła nazywane są barwami dopełniającymi. Takie barwy nałożone na siebie w syntezie addytywnej dają barwę białą, a w syntezie subtraktywnej - barwę czarną, natomiast zmieszane dają neutralną szarość. Addytywne i subtraktywne mieszanie barw Możemy wyróżnić dwa różniące się zasadniczo sposoby mieszania kolorów. Jeżeli mieszane są kolorowe światła, rezultat zawsze będzie jaśniejszy niż poszczególne kolory składowe, a jeśli odpowiednie kolory są mieszane w odpowiedni sposób, wówczas wynik ostateczny będzie kolorem białym. Proces ten nazywamy addytywnym mieszaniem barw. Jeżeli mieszane są kolorowe farby, to wynik będzie zawsze ciemniejszy niż kolory składowe. Jeśli odpowiednie kolory są mieszane w odpowiedni sposób, wówczas wynik ostateczny będzie kolorem czarnym. Taki sposób mieszania nazywamy subtraktywnym mieszaniem barw. Trzy kolory podstawowe Addytywne i subtraktywne mieszanie barw można omówić biorąc pod uwagę trzy kolory podstawowe widma widzialnego: czerwony, zielony i niebieski. Kolory te nazywamy barwami podstawowymi. str. 2
Addytywne mieszanie barw Mieszanie addytywne (w formie światła) barw podstawowych da następujące rezultaty (rys. 1): czerwony + zielony daje żółty, czerwony + niebieski daje purpurowy (magenta), zielony + niebieski daje cyjan (turkusowy), czerwony + zielony + niebieski daje biały. Żółty, purpurowy i cyjan są barwami wtórnymi, ponieważ są one wynikiem zmieszania dwóch barw podstawowych. Nazywane są one barwami dopełniającymi. Jest tak, ponieważ barwa dopełniająca, po zmieszaniu z nieskładową (przeciwstawną) barwą podstawową daje barwę białą (rys. 2): żółty + niebieski daje biały, purpurowy + zielony daje biały, cyjan + czerwony daje biały. Subtraktywne mieszanie barw Mieszanie subtraktywne (w formie farb) barw podstawowych, zawsze daje w rezultacie barwę czarną (nie czystą, głęboką czerń, lecz czerń o odcieniu brązowym lub niebieskim, ponieważ barwniki farb nie są idealnie nasycone). Patrz rys. 3: czerwony + zielony daje czarny, czerwony + niebieski daje czarny, zielony + niebieski daje czarny, a trzy kolory podstawowe po zmieszaniu również dają czarny. W drodze mieszania subtraktywnego barw dopełniających ponownie uzyskiwane są barwy podstawowe. Patrz rys. 4: żółty + purpurowy daje czerwony, żółty + cyjan daje zielony, purpurowy + cyjan daje niebieski, lecz żółty + purpurowy + cyjan daje czarny. Subtraktywne mieszanie barw Subtraktywne mieszanie barw podstawowych zawsze powoduje powstanie barwy czarnej Subtraktywne mieszanie barw dopełniających powoduje powstawanie barw podstawowych oraz barwy czarnej Jedno zdjęcie i dwa sposoby mieszania barw Składowe RGB (R - czerwony, G - zielony, B - niebieski) Składowe CMY (C - cyjan, M - magenta, Y - żółty) str. 3
Efekt Zadanie Mieszanie pigmentów i powstawanie kolorów w praktyce Powstawanie kolorów Możemy je podzielić na grupy kolorów podstawowych, drugorzędnych oraz trzeciorzędnych. Kolory podstawowe i drugorzędne Kolory podstawowe to te, które nie powstały w wyniku mieszania innych. Jeśli zmiesza się je w różnych ilościach, można otrzymać niemal nieskończoną liczbę barw. Trzy podstawowe kolory pigmentów to żółcień, czerwień i błękit. Kolory drugorzędne powstające w wyniku zmieszania dwóch sąsiednich barw podstawowych. Efektem poszczególnych połączeń barw podstawowych są następujące kolory drugorzędne: fiolet (czerwień+błękit), oranż (żółcień+czerwień), zieleń (błękit+żółcień). Aby otrzymać czysty kolor drugorzędny, należy barwy podstawowe zmieszać w równych proporcjach. Kolory trzeciorzędne Kolory trzeciorzędne to, jak sama nazwa wskazuje, trzecia kategoria na kole kolorystycznym. Mieszczą się pomiędzy każdą z barw podstawowych i drugorzędnych. Każdy kolor trzeciorzędny uzyskuje się mieszając podstawowy z najbliższym drugorzędnym. Czyli kolor trzeciorzędny to barwa drugorzędna składająca się w jednej trzeciej z podstawowej i w dwóch trzecich z innej. Istnieje sześć kolorów trzeciorzędnych. Poza powyższym podziałem, kolory możemy również podzielić na ciepłe, zimne lub neutralne. Kolory ciepłe I zimne Kolory ciepłe kojarzą się z gorącem i wrażeniem bliskości. Przykładami takich barw są czerwienie i żółcienie, ich kolory trzeciorzędne i - niekiedy - drugorzędne. Barwa traci ciepło, gdy w mieszance zaczyna dominować błękit. Jednak błękitna zieleń może wydawać się ciepła, gdy zestawi się ją z czystym błękitem. Temperatura barwy często zależy od zestawienia. Sposób, w jaki postrzegamy czy "czujemy" barwę, często zależy też od skojarzeń wizualnych, na przykład błękitu z zimą, żółcieni ze słońcem, czerwieni str. 4
z krwią i przemocą, zieleni ze wzrostem, fioletu z tajemnicą, czerni ze śmiercią, bieli z czystością. Kolory ciepłe I zimne Kolory zimne to wszystkie barwy, które stwarzają wrażenie chłodu i odległości, jak błękit, błękitnawozielony i szary. Barwy te wykorzystuje się w obrazach takich jak pejzaże zimowe, pejzaże morskie i sceny nocne. Używa się ich także, by stworzyć złudzenie odległości, na przykład od gór czy nieba. Kolory zimne wykorzystujemy do tworzenia nastrojów malarskich: romantycznych, tajemniczofantazyjnych czy spokojnych. Kolory neutralne Kolory neutralne to takie, które neutralizują się po zmieszaniu z barwami dopełniającymi, czyli leżącymi dokładnie po przeciwnej stronie koła kolorystycznego. Na przykład czerwień i zieleń: zależnie od proporcji w mieszance, jeden lub drugi kolor zblaknie i zszarzeje. Dzięki zneutralizowaniu barwy unika się nieprzyjemnych wibracji optycznych, które powstają czasem po nałożeniu na siebie niektórych kolorów. Interesujące w łączeniu barw z przeciwległych stron koła jest to, że jeśli zmieszamy w równych proporcjach trzy kolory trzeciorzędne, uzyskamy czerń. Jak postrzegamy kolory czyli NCS NCS System NCS bazuje na zdolności człowieka do rozróżniania sześciu podstawowych kolorów: bieli W, czerni S, żółci Y, czerwieni R, błękitu B i zieleni G. Symboliczna notacja opiera się na podobieństwie między nimi, a kolorem badanym. Kolor (Hue) opisujemy przez stopień podobieństwa do dwóch najbliższych podstawowych kolorów chromatycznych. Ponadto podajemy podobieństwo do czerni (Blackness), oraz chromatyczność (Chromaticness), czyli stopień podobieństwa do najczystszego odcienia w danym kolorze. Numer koloru określa jednocześnie konkretną lokalizację w trójwymiarowym modelu, przedstawianym jako podwójny stożek, zwany bryłą barw NCS. Dla ułatwienia model przestrzenny można przedstawić w postaci przekrojowych modeli dwuwymiarowych, są to krąg kolorów NCS oraz trójkąt odcieni NCS. Kolory funkcjonalne i niefunkcjonalne Kolory funkcjonalne mają na celu: Przyciąganie Tworzenia nastroju str. 5
Informowanie Porządkowanie Uczenie (str. 200) Wybór koloru Kontekst kolorystyczny i kombinacje kolorów (str. 204) Kolory, które szepczą Kolory, które mówią Kolor i Barwa według słownika języka Polskiego Kolor 1. «postrzegana wzrokowo właściwość przedmiotu, zależna od stopnia pochłaniania, rozpraszania lub przepuszczania promieni świetlnych» 2. «substancja barwiąca» 3. «każdy z czterech zespołów kart w talii, opatrzony jednakowym znakiem i barwą» kolorek Kolor kolor przedmiotu w przeciwieństwie do zmian zabarwienia zachodzących pod wpływem refleksów świetlnych» kolor ochronny «kolor mundurów i wyposażenia wojskowego podobny do barw występujących w otoczeniu, służący do zamaskowania obecności wojska w terenie» mocny kolor «zestaw wysokich kart w danym kolorze u jednego gracza» kolory 1. «różowe zabarwienie policzków» 2. «barwna odzież, bielizna, tkaniny» kolorki kolory narodowe, kolory państwowe zob. barwy narodowe. kolory ekologiczne «kolory drzew, ziemi, piasku» kolory naturalne zob. barwy naturalne. kolory podstawowe, zasadnicze «kolory: żółty, czerwony, niebieski» Barwa 1. «kolor» 2. «znak, kolor symbolizujący dane państwo, stowarzyszenie, klub itp.» 3. «odcień, piętno, cecha nadające charakter komuś lub czemuś» 4. «charakterystyczne brzmienie dźwięku, głosu ludzkiego» 5. zob. farba w zn. 3. 6. daw. «mundur, umundurowanie» str. 6
7. daw. «ubiór dla służby» Barwa barwa heraldyczna zob. tynktura w zn. 2. barwa lokalna zob. kolor lokalny. barwa nasycona «barwa o dużym stopniu intensywności» barwa ochronna 1. zob. kolor ochronny. 2. «ubarwienie upodabniające zwierzę do otoczenia» barwa samogłoski «cechy fonetyczne samogłoski odróżniające ją od innych w danym języku» barwy interferencyjne «barwy powstałe w wyniku interferencji światła, np. barwy baniek mydlanych» barwy narodowe, państwowe «połączenie kolorów w ściśle określonym porządku, będące symbolem danego państwa, występujące na flagach i innych znakach państwowych» barwy naturalne «barwy takie jak w naturze» barwy polskie «biel i czerwień; też: sztandar biało-czerwony» ślepota barw zob. daltonizm. Kolory w pomieszczeniach czyli ergonomia i higiena pracy Przed podjęciem decyzji co do koloru wnętrza pomieszczeń należy wziąć pod uwagę jego przeznaczenie i funkcję użytkową. Pod uwagę należy brać czy praca jest monotonna (dużo kolorów), czy też wymaga dużej koncentracji (kolory jasne, jednolite). Płaszczyzny większe należy malować barwami mało nasyconymi, a mniejsze bardziej nasyconymi, w zestawieniu z barwami neutralnymi. Warto przy tym pamiętać, że poszczególne powierzchnie barwne różnią się między sobą współczynnikami odbicia światła. Białe sufity odbijają światło w dużym stopniu (ok. 80%), a ciemna podłoga betonowa znacznie mniej, bo tylko około 12% światła. W odniesieniu do pomieszczeń pracy podstawowym kryterium doboru barw są zasady prawidłowego rozkładu jasności w polu widzenia w całym pomieszczeniu. Dla komfortu wzroku duże powierzchnie barwne powinny zapewniać dobre wykorzystanie oświetlenia, dzięki właściwemu odbijaniu światła. Zaleca się stosować w pomieszczeniach pracy kolory jasne, odbijające powyżej 50% światła. Zadanie: Uzupełnij tabelkę przynajmniej 15 przykładami roślin Literatura, którą polecam Bergströn B., Komunikacja wizualna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009. str. 7
Hornung D. Kolor. Kurs dla artystów i projektantów, Wydawnictwo Universitas. Wybrane zagadnienia z teorii barwy Cechy plastyczne materiału florystycznego Zajęcia II Powtórzenie wiadomości Na podstawie artykułu Piotra Salachna Barwa Barwa należy do podstawowych elementów składowych kompozycji florystycznej. Za pomocą barwy można w kompozycji wyrazić temat, wywołać emocje, budować przestrzeń. W systemie oceny prac florystycznych ustanowionym przez FLORINT barwa stanowi aż 20% sumy punktów i jest jedynym wyodrębnionym środkiem wyrazu artystycznego szczegółowo analizowanym przez sędziów. Na temat barwy dyskutowano od zawsze, napisano masę książek, wymyślono wiele teorii. W literaturze poświęconej florystyce na ogół funkcjonuje jedna teoria barw Jana Ittena oparta na powszechnie znanym, składającym się z 12 części, kole barw. Koło Barw Jana Ittena Barwy podstawowe Są to trzy główne barwy w kole barw w najczystszej formie: żółta, czerwona, niebieska. Barwy te nazywane są jako generatywne kolory pierwotne, barwy zasadnicze lub barwy pierwszorzędowe. Są one podstawowe w tym sensie, że żadnej z nich nie można otrzymać w wyniku zmieszania z innymi barwami i żadna nie posiada jakiegokolwiek wspólnego elementu z dwoma pozostałymi. Barwy pochodne Pomiędzy barwami podstawowymi w kole znajdują się barwy pochodne, nazywane drugorzędnymi, złożonymi, pośrednimi lub wtórnymi. Są to str. 8
pomarańczowa, zielona, fioletowa. Powstają one w wyniku zmieszania w równych częściach sąsiadujących barw podstawowych: żółty + czerwony = pomarańczowy niebieski + żółty = zielony czerwony + niebieski = fioletowy (nazywany także purpurowym). Barwy trzeciorzędowe Jeżeli połączy się barwy pierwszorzędowe i drugorzędowe, wówczas otrzyma się barwy trzeciego stopnia, które zajmują pozostałe miejsca w kole barw. Monochromatyczne łączenie barw Polega na łączeniu odcieni jednej barw, np. jasnoniebieski + niebieski + ciemnoniebieski. Ten rodzaj kompozycji kolorystycznej nazywany jest także jako harmonia monochromatyczna ton-sur-ton, harmonia małych kontrastów lub harmonia zgodności tonów. Analogiczne łączenie barw Dopasowuje się do siebie barwy leżące bezpośrednio koło siebie w kole barw, np. żółty + żółtozielony + zielony. W literaturze ten sposób łączenia barw określany jest jako harmonia polichromatyczna ton-sur-ton, harmonia barw sąsiadujących i podobnie jak wcześniej, harmonia małych kontrastów. Komplementarne łączenie barw Polega na tworzeniu kontrastowych połączeń barw, które w kole znajdują się w prostej linii naprzeciwko siebie. Najsilniejsze efekty uzyskuje się zestawiając barwy podstawowe i pochodne, w proporcjach: czerwony + zielony (50% : 50 %), żółty + fioletowy (25% : 75%), niebieski + pomarańczowy (70% : 30%). W przypadku kombinacji złożonych z trzech barw w układzie komplementarnym łączy się barwę podstawową z barwami trzeciorzędowymi znajdującymi się po obu bokach barwy naprzeciwległej, np. żółty + niebieskofioletowy + czerwonofioletowy. Jeżeli w kompozycji mają być użyte cztery barwy to wpisuje się do koła barw kwadrat lub prostokąt ich boki wskazują barwy, które ze sobą tworzą podwójny kontrast komplementarny, np. zielony + żółtopomarańczowy + czerwony + niebieskofioletowy. Kontrast komplementarny nazywany jest inaczej jako kontrast dopełniający, harmonia barw dopełniających, a także harmonia dużych kontrastów. str. 9
Kontrast kolor kontra kolor Ten rodzaj kontrastu dotyczy barw czystych. Najsilniejszym przykładem jest kombinacja trzech barw podstawowych: żółtej, czerwonej i niebieskiej. Kontrast ten bywa nazywany harmonią trójkątną ponieważ barwy w nim użyte tworzą układ trójkąta równobocznego wpisanego w koło barw. Kontrast kolor nie kolor Czerń i biel nie znajdują się na kole barw dlatego nie są uważne za kolory, podobnie jak wszystkie odcienie szarego. Czerń interesująco kontrastuje z ciemnymi, ciężkimi barwami (np. bordo), biel z lekkimi, pastelowymi (np. róż). Kontrast ilościowy Stosowany przy kompozycjach bardzo bogatych kolorystycznie, wręcz wzorzystych, w których niektóre barwy tylko się akcentuje, inne stanowią zaś dominantę. W celu zrównoważenia efektu pomocny jest opracowany przez Goethego system punktacji: żółty 9, pomarańczowy 8, czerwony 6, zielony 6, niebieski - 4, fioletowy 3. Punkty wskazują że np. barwa niebieska musiałaby w kompozycji mieć dwa razy większy udział niż pomarańczowa, żeby osiągnąć ten sam efekt ilościowy. Kontrast ilościowy Kontrast jakościowy Ten kontrast jest utworzony przez barwy czyste i złamane. Barwy czyste to w pierwszej kolejności barwy podstawowe. Są proste, surowe w przeciwieństwie do barw złamanych, które charakteryzują się większą subtelnością i naturalnością. Kontrast jakościowy Kontrasty ciepły-zimny, jasny-ciemny, aktywny-pasywny Ze względu na temperaturę można wyróżnić barwy ciepłe jasne (np. jasnożółty), ciepłe ciemne (np. fuksja), zimne jasne (np. limonkowy), zimne ciemne (np. oliwkowy), neutralne (np. szary). Barwy ciepłe jasne dają str. 10
kompozycji energię, mają przyjazny i aktywny charakter, mocno rzucają się w oczy. Barwy ciepłe ciemne budzą skojarzenia z tradycją i odprężeniem. Zimne jasne nie skupują uwagi, dają poczucie ładu i spokoju. Barwy zimne ciemne są pasywne, wyrażają stabilność i jakość. Kontrast "jasny-ciemny" http://www.forumkwiatowe.pl Piotr Salachna - ceniony florysta, od 2007 roku jest adiunktem w Katedrze Roślin ozdobnych na szczecińskiej Akademii Rolniczej Tomasz Kuczyński Piotr Sekunda Janusz Błaszczyk Magdalena Birula-Białynicka Monika Bębenek Podstawowe elementy kompozycji Kompozycja Oznacza sposób powiązania takich elementów jak linie, bryły, płaszczyzny, kolor, światłocień itp. W każdej dziedzinie działalności artystycznej, także we florystyce, zasady kompozycji pozwalają na połączenie, uporządkowanie i grupowanie poszczególnych elementów w jedną, harmonijną całość. Kompozycja Kompozycja kwiatowa, tworząca efektowną całość, składa się z kilku elementów, z których najważniejszym są: Punkty (kwiaty) Linie (łodygi) Proporcje str. 11
Formy Płaszczyzny itp. Punkt Jest to najprostszy element kompozycji. Stanowi go kwiat czy pewne rodzaje kwiatostanów. Większość kwiatów ma kształt okrągły, a formy okrągłe są równorzędne punktom. W jednych kompozycjach kilka czy kilkanaście kwiatów stwarza wrażenie pożądanej koncentracji punktów. W innych jedna efektowna roślina, np. piękna rozwinięta róża, może być głównym ośrodkiem uwagi, punktem centralnym ( oczkiem ) kompozycji. Linie Linie tworzone są w kompozycji roślinnej przez poszczególne punkty (kwiaty) ułożone szeregowo lub wyznaczone przez łodygi kwiatów, liście i gałęzie. Rodzaje linii: - Linia pozioma związana z ziemią, podtrzymująca od dołu całą kompozycję; - Linia pionowa tworząca kąt prosty z linią poziomą, wznosi się do słońca, podkreślając uroczysty nastrój; - Linie ukośne powszechnie występujące w naturze, podzielona na dwie grupy: wznoszące się (pozytywne, aktywne) i opadające (negatywne, pasywne) Linie Linie proste poziome i pionowe występują w naturze znacznie rzadziej niż wszelkie linie ukośne tak zwane linie w ruchu Pokrój Duże znaczenie dla kompozycji ma pokrój, użytych do niej roślin. Wyróżnia się kilka rodzajów pokrojów. Pokrój strzelisty i wzniesiony charakteryzuje rośliny o kwiatostanach wydłużonych typu kolba, kłos, grono, np. naparstnica, ostróżka, mieczyk str. 12
Pokrój wzniesiony z silnym akcentem na szczycie - np. lilia, anturium Pokrój łukowaty - np. trawy Pokrój rozłożysty - np. agawa, dracena Pokrój powyginany występuje właściwie u wszystkich roślin drzewiastych i krzewiastych, np. wierzba mandżurska, Leszczyna pospolita Pokrój nieregularny zmienny i zwisający np. bluszcze, hoja itp. Zagadnienia do dyskusji Formy pojedyncze i grupowe Płaszczyzna Związek pomiędzy kątem a płaszczyzną Struktura powierzchni i faktura STRUKTURY/ TEKSTURY/ FAKTURY Struktura (łc. structura "budowa, sposób budowania") - 1. rozmieszczenie elementów składowych danego układu i zespół relacji (wzajemnych powiązań) między tymi elementami, charakterystyczny dla tego układu[1]; sposób w jaki części jakiejkolwiek całości są powiązane ze sobą. Struktura jest tym, co nadaje całości jedność, jest stałym elementem zorganizowanej całości[2]. 2. sposób ułożenia czegoś w jakimś porządku; 3. budowa wewnętrzna ciała; 4. układ, którego elementy są powiązane ze sobą w określony sposób danymi relacjami; całość zbudowana w pewien sposób z jakichś elementów; zespół. Tekstura - w sensie ogólnym oznacza cechę powierzchni przedmiotu, wrażenie, które odczuwa się za pomocą dotyku. Teksturą nazywa się też str. 13
charakterystyczne dla danego materiału powtarzalne wzory na powierzchni przedmiotów, jak np. słoje drewna. Faktura - w technice powierzchnia typowa dla przedmiotu, zależna od tworzywa z jakiego został wykonany i sposobu wykonania w plastyce jest to charakterystyczny sposób ukształtowania powierzchni dzieła (np. obrazu, rzeźby) wynikający z tworzywa, techniki i woli artysty. Jeden z podstawowych problemów plastycznych Z TEORII FLORYSTYKI. STRUKTURY POWIERZCHNI Obok form i barw bardzo istotną rolę w kompozycji florystycznej odgrywa struktura powierzchni zarówno roślin, jak i łączonych z nimi elementów technicznych i dekoracyjnych. Dzięki analizie płatków, liści, pędów, a także owoców i korzeni można zauważyć, że powierzchnie części roślin posiadają własny charakter, o wyraźnie określonym działaniu. Poznanie tej cechy plastycznej materiału roślinnego pozwala łatwiej podejmować decyzję o wyborze elementów kompozycji i uzyskać w efekcie spokojną harmonię czy interesujące napięcie. Struktury metaliczne Struktura metaliczna może być różna. Na przykład chrom jest błyszczący i gładki, optycznie ciężki. Przykładami gatunków roślin, które mają liście o tej mocnej, twardej strukturze powierzchni są Anthurium cultorum, Camellia japonica, Ficus elastica, Hoya carnosa, Ilex aquifolium. Aluminium z kolei jest w dotyku matowe, w porównaniu do chromu optycznie lżejsze. Taki rodzaj powierzchni możemy odnaleźć m.in. u liści juki karolińskiej (Yucca filamentosa). Jeszcze inny charakter powierzchni ma metal pokryty rdzą. Powierzchnia wówczas jest w dotyku chropowata i nierówna. Przykładem w świecie roślin tego rodzaju powierzchni są liście niektórych gatunków z rodzaju Begonia. Struktury porcelanowe Wśród struktur o porcelanowym charakterze można wyodrębnić trzy. Wyjściową jest struktura samej porcelany, gładka i błyszcząca. Ten typ struktury maja kwiaty np. konwalii, stefanotisa, lilii długokwiatowej, białe str. 14
owoce pernecji. Innym wariantem porcelanowej struktury powierzchni jest struktura połyskująca, mieniąca się, wręcz iryzująca jak masa perłowa. Przykładem są białe kwiaty neriny (Nerina). Wyróżnia się również porcelanę o powierzchni matowej, nazywanej porcelaną biskwitową podobną w odbiorze do marmuru paryskiego. Taką powierzchnię mają płatki ciemiernika białego (Helleborus niger) i grzybienia białego (Nymphea alba). Struktury szklane Szkliste powierzchnie dobrze przepuszczają promienie widzialne. W świece flory promienie światła przenikają przez delikatne kwiaty frezji, begonii, łuszczyny miesiącznicy rocznej, zielone jagody winorośli, owoce wiśni, czerwonej porzeczki itp. Struktury brokatowe Powierzchnia brokatowa przypomina grubą tkaninę z wypukłym, wzorzystym wzorem, przeplatanym złotym lub srebrnym motywem. Ten typ powierzchni można zaobserwować szczególnie u liści begoni królewskiej (Begonia rex) i begonii Masona (Begonia masoniana). Bogatą, brokatową strukturą liści odznaczają się też liście roślin z rodzaju pilea (Pilea) i peperomia (Peperomia) Struktury aksamitne Powierzchnie te są w dotyku miękkie, przyjemne. Strukturą aksamitną odznaczają się kwiaty tzw. gloksynii (Sinningia hybrida), szarotki alpejskiej (Leontopodium alpinum), liście czyśćca wełnistego (Stachys lanata), kalanchoe (Kalanchoe beharensis), kotki. Struktury jedwabne Struktury jedwabne cechują się połyskiem, na ogół są gładkie, cienkie i bardzo przyjemne w dotyku. Jedwabne płatki mają kwiaty groszku pachnącego, maku nagołodygowego, kosmosu, jaskra. Wiotkie, lekkie liście posiada wiele roślin doniczkowych, w tym adiantum i kaladium. Struktury wełniste Wełnista struktura powierzchni jest w dotyku miękka, ciepła. Ten typ struktury wykazują np. trawa pampasowa (Cortaderia selloana), dmuszek jajowaty (Lagurus ovatus) i wełnianka (Eriophorum). Struktury rustykalne Są to struktury szorstkie, chropowate, nie szlachetne. Tę strukturę wykazuje wiele roślin nadających się do zasuszania jak krwawnik (Achillea), nawłoć str. 15
(Solidago), mikołajek (Eryngium), kocanka (Helichrysum), wiecznik (Gomphrena), złociszek (Ammobium), lonas (Lonas), suchokwiat (Xeranthemum). Struktury skórzaste Skóra nie jest jednorodna. Może być gładka jak skórzaste liście drzew i krzewów z rodzaju Magnolia. Skóra bywa również szorstka. Do roślin o takich liściach można zaliczyć kalinę sztywnolistną (Viburnum rhytidophyllum). Skóra może być także matowa, podobnie jak liście echmei wstęgowatej (Aechmea fasciata). Struktury drzewne Spotyka się dwa rodzaje tych struktur: gładkie i szorstkie. Do pierwszej grupy należą rośliny o zwięzłej, gładkiej korze, np. bambus zwyczajny (Bambusa vulgaris). Do drugiej grupy można zaliczyć spękaną korę brzozy brodawkowatej (Betula pendula), szyszki roślin iglastych czy zasuszone kwiatostany roślin z rodzaju Protea. Ćwiczenie/Praca domowa Charakterystyka pod kątem cech plastycznych 20 wybranych gatunków roślin ozdobnych wykorzystywanych we florystyce Np. opis w formie tabeli 20 najważniejszych gatunków roślin ozdobnych (+nazwy łacińskie) Literatura, którą polecam Gładka A., Melerska H., Kompozycje kwiatowe. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1988. Szendel I., Artystyczne układanie roślin. Wydawnictwo Spółdzielcze. Dział III: Podstawowe zasady kompozycji plastycznej Florystyka jako sztuka układania kwiatów Style florystyczne Kompozycje Florystyczne str. 16
Drugie życie zwykłej butelki podstawy decoupage Kompozycja 1. «budowa utworu literackiego, muzycznego itp.; też: układ elementów tworzących jakąkolwiek estetyczną całość» 2. «utwór lub jakakolwiek całość, w których poszczególne elementy są rozmieszczone i uporządkowane w określony sposób» 3. «sztuka komponowania utworów muzycznych» 4. «w średniowiecznym prawie karnym: okup uiszczony przez sprawcę przestępstwa w celu uchronienia się przed krwawą zemstą» kompozycyjny kompozycyjnie Kompozycja kompozycja ramowa «kompozycja składająca się z cyklu opowiadań lub nowel, w którym każdy z utworów jest elementem ściśle związanym z całością cyklu» szkatułkowa forma, kompozycja utworu, dzieła itp. «forma, kompozycja utworu, dzieła polegająca na wpleceniu w opowieść główną opowiadań pobocznych, stanowiących odrębne całości» szufladkowa forma, kompozycja utworu, dzieła itp. zob. szkatułkowa forma Kompozycja Ułożenie elementów (środków wyrazu plastycznego) na płaszczyźnie lub w przestrzeni Barw Tonów Linii i kresek Kształtów, figur, plam str. 17
Oznacza sposób powiązania takich elementów jak linie, bryły, płaszczyzny, kolor, światłocień itp. W każdej dziedzinie działalności artystycznej, także we florystyce, zasady kompozycji pozwalają na połączenie, uporządkowanie i grupowanie poszczególnych elementów w jedną, harmonijną całość. Kompozycja kwiatowa, tworząca efektowną całość, składa się z kilku elementów, z których najważniejszym są: Punkty (kwiaty) Linie (łodygi) Proporcje Formy Płaszczyzny Barwy Światło Barwy Podstawowe i dopełniające Ciepłe i zimne Achromatyczne i chromatyczne Koło barw pozwala ustalić jak zestawić kolory, żeby uzyskać kompozycję kontrastową lub stonowaną Barwy jasne i ciepłe zaliczane są do barw lekkich, bliskich człowiekowi, powinny znajdować się w górnych partiach kompozycji, natomiast kolory zimne, ciemne a przez to wydające się cięższymi winny stanowić akcent dolny. Światło i cień Umiejętne zastosowane, skierowane na kompozycję we właściwy sposób światło uplastycznia ją, stwarza wrażenie głębi. Kompozycje przestrzenne powinny mieć trzy wymiary, nie mogą być płaskie. Należy pamiętać, aby światło nigdy nie padało równomiernie ze wszystkich stron. str. 18
Jeśli w kompozycji roślinnej główną rolę odgrywają barwy, to powinna być ona oświetlona światłem padającym na wprost. Rodzaje kompozycji Centralna Otwarta Zamknięta Symetryczna Asymetryczna Rytmiczna Arytmiczna Statyczna Dynamiczna Ćwiczenie 1 Za pomocą kompozycji pokazujemy emocje, uczucia, nastroje: Emocje w sztuce W malarstwie emocje można ukazywać za pomocą rozmaitych "operacji". Malarz może "działać" kształtem malowanych postaci, barwą, w tym walorem, akcentem kolorystycznym itp. Operacje malarskie uwydatniające emocje Radość barwy: "cukierkowe", błyszczące, zwykle ciepłe lub zimne kształty : idealnie proporcjonalne Smutek barwy: zimne, matowe, lub odcienie czerni i bieli, czasem barwy złamane, kształty: zniekształcone, zaburzone proporcje str. 19
Miłość - barwy: łagodne odcienie czerwieni lub różu, również w towarzystwie z czernią, kształty: doskonałe, uwypuklające piękno postaci Reguła złotego podziału Złoty podział (łac. sectio aurea), podział harmoniczny, złota proporcja, boska proporcja (łac. divina proportio) podział odcinka na dwie części tak, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Innymi słowy: długość dłuższej części ma być średnią geometryczną długości krótszej części i całego odcinka. Stosunek, o którym mowa w definicji, nazywa się złotą liczbą i oznacza grecką literą φ (czyt. "fi"). Złoty podział wykorzystuje się często w estetycznych, proporcjonalnych kompozycjach architektonicznych, malarskich, fotograficznych, itp. Znany był już w starożytności i przypisywano mu wyjątkowe walory estetyczne. Stosowano go np. w planach budowli na Akropolu. Złoty Podział Dlaczego taki brak symetrii może się podobać? Dlaczego zdjęcie niesymetryczne wydaje się bardziej interesujące? Odpowiada za to reguła złotego podziału, inaczej nazywana trójpodziałem. Polega na dzieleniu kadru, który najczęściej jest prostokątem, na dziewięć pól, przy pomocy poziomych i pionowych linii na wysokości (szerokości) 1/3 i 2/3. Przecięcia tych linii tworzą tak zwane punkty mocne. Jeżeli jakiś element obrazu znajdzie na linii złotego podziału lub w jej pobliżu, będzie łatwiej zauważalny. Podobnie jest z punktami jeżeli jakiś obiekt, rzecz, plama, barwa znajdzie się w punkcie mocnym lub jego pobliżu to widz zwróci na to miejsce szczególną uwagę. Proporcje i rytm w kompozycji roślinnej str. 20
Podobną definicję proporcji można odnieść do dzieła, jakim jest kompozycja kwiatowa. Przez proporcje należy rozumieć harmonijny stosunek wymiarów poszczególnych części, wzajemnie do siebie i do całości. Za podstawę wzajemnych stosunków przyjęto złoty podział odcinka wyrażony proporcjami a:b=b:c lub 3:5=5:8. Ład w układzie kompozycyjnym Każda kompozycja wprowadza ład będący przeciwieństwem chaosu. Aby wprowadzić ład w aranżacji składającej się z wielu różnorodnych elementów należy ustalić cel dekoracji, a następnie dobrać takie elementy, które umożliwią wykonanie zamierzonej aranżacji. Istnieją trzy możliwości wprowadzenia ładu: uszeregowanie, układ symetryczny, układ asymetryczny. Uszeregowanie Takie same elementy usytuoawane są w takiej samej odległości od siebie. Wyróżniamy uszeregowanie proste i rytmiczne. Uszeregowanie wywołuje wrażenie spokoju, stałości i regularności. Układ symetryczny Otrzymujemy wtedy, gdy obie części układu znajdują się po dwóch stronach osi symetrii. Jakby były odbite w lustrze. str. 21
Dzięki proporcjonalnemu wyważeniu symetria ma poważny, uroczysty charakter. Układ asymetryczny To układ swobodny, bez zachowanej osi symetrii. Polega na nieregularnym zgrupowaniu elementów kompozycji. Motyw główny stale dominuje nad pozostałymi. Grupowanie elementów W kompozycji wyróżnia się motywy główne i uboczne. Motyw główny jest najważniejszy. W układzie symetrycznym znajduje się zawsze w jego geometrycznym środku. Elementy kompozycji kwiatowej: Elementy główne Elementy uzupełniające Elementy wypełniające Punkt wzrostu, w którym lokalizowany jest motyw główny. Przestrzenność układu Kompozycja roślinna jest trójwymiarową bryłą, można bowiem określić jej trzy wymiary: długość, szerokość i głębokość. Punkt środkowy z którego wychodzą wszystkie elementy i który je wiąże, stanowi motyw główny w kompozycji i jest on punktem wzrostu całego układu. str. 22
Kontrasty Oprócz kontrastów barwnych o których była już mowa w układach przestrzennych wyróżniamy: - Kontrasty wielkości duże formy wsród małych i odwrotnie, - Kontrasty kształtu formy kuliste wsród kanciastych i odwrotnie, - Kontrasty ilości zagęszczenie wśród rozproszenia i odwrotnie, - Kontrasty kierunku formy pionowe wsród form poziomych Zasada równowagi optycznej Zasada zachowania równowagi optycznej dotyczy nie tylko prawidłowego rozłożenia optycznego ciężaru po obu stronach osi symetrii, lecz także, i to w szerszym zakresie, przestrzenności i proporcji aranżowanego układu. Klucz kompozycyjny Cztery zasady projektowania: Kontrast Równowaga Wyrównanie Rytm Ćwiczenie 2 DRUGIE ŻYCIE BUTELKI/PUSZKI Wykonujemy wazonik lub świecznik w technice decoupage, wykorzystując powyższe zasady Style układów kompozycyjnych Styl wegetatywny Styl dekoracyjny Styl formalno-linearny str. 23
Styl wiązania formy (styl formalny) Ćwiczenie 3: Wymień jak najwięcej rodzajów roślinnych układów kompozycyjnych. Znajdź przykłady np. w literaturze. Sporządź szkice poglądowe. Powstawanie projektu: Pomysł (tytuł) Koncepcja (temat) Treść (zagadnienie) Szkic (notatka graficzna) Projekt Bibliografia Gładka A., Melerska H., Kompozycje kwiatowe. Wydawnictwo Watra, Warszawa 1988. Szendel I., Artystyczne układanie roślin. Wydawnictwo Spółdzielcze.Internetowy Słownik Języka Polskiego PWN: http://sjp.pwn.pl/ Słownik pojęć http://zs5elk.boo.pl/download/kf/slownik_pojec.pdf http://www.fotal.pl/foto-poradnik-pawla-dumy-zloty-podzial-czyli-kolejny-sposobna-skomponowanie-zdjecia/ Dziękuję za uwagę na zajęciach str. 24