Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.

PRIORYTET 2 WZMOCNIENIE ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W REGIONACH DZIAŁANIE 2.1 ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI POWIĄZANY Z POTRZEBAMI REGIONALNEGO RYNKU PRACY I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W REGIONIE Analiza empiryczna ofert pracy ukazujących się w prasie regionalnej województwa dolnośląskiego w II kwartale 2006 r. w przekroju zawodowo-kwalifikacyjnym Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Wałbrzych, lipiec 2006 r. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 1

1.1. Wyniki ogólne analiz empirycznych prasowych ofert pracy W okresie od 01 kwietnia do 30 czerwca 2006 r. zostało przeprowadzone badanie prasowych ofert pracy w przekroju kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim na potrzeby monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Źródłem danych do analizy były publikacje Gazeta Wyborcza oraz Gazeta Wrocławska. Dobór źródła danych został dokonany na podstawie następujących kryteriów: obszar terytorialny, na którym prowadzone są prace analityczne zasięg publikatora liczba prasowych ofert pracy ukazujących się w publikatorze dostępność publikatorów, których oferty pracy z taką samą szansą mogą uzyskać odbiorcy w każdym powiecie. Oferty pracy i kwalifikacje zostały zebrane i zsumowana dla całego okresu sprawozdawczego w bazie prasowych ofert pracy. Do badania zostały wykorzystane następujące wskaźniki struktury: liczba ofert w okresie sprawozdawczym liczba i rodzaj kompetencji suma wszystkich ofert sumy ofert dla poszczególnych poziomów wykształcenia liczba zawodów występujących w okresie sprawozdawczym, z podziałem wg poziomu wykształcenia W zbiorze 860 zebranych prasowych ofert pracy wyniki analiz empirycznych wskazują na wysokie zróżnicowanie poziomu zapotrzebowania na pracowników różnych zawodów i specjalności (Załącznik nr 1 prezentuje ranking wszystkich zarejestrowanych w ramach badania zawodów i specjalności). Wśród ofert pracy poddanych analizie zidentyfikowano 129 zawody i specjalności, spośród których 15 stanowiło największy bądź znaczący udział w ogólnej liczbie zebranych ofert. Najliczniejszą grupę zawodową stanowili Przedstawiciele handlowi (214906)- 129 ofert pracy. Niższa liczba 94 ofert pracy wystąpiła w grupie Handlowiec (zaw. szk.: Technik handlowiec) (341501). Nieco niższa liczba ofert pracy wystąpiła w grupach: Telemarketer (341504)- 56 ofert pracy, Pracownik biurowy (419101)- 42 oferty pracy, Specjalista ds. marketingu i handlu (241912)- 37 ofert, Kierownik działu marketingu i sprzedaży (123301)- 34 oferty pracy. Kolejne grupy zawodowe kształtowała niewielka różnica w liczbie ofert i były to: Projektant wzornictwa przemysłowego (245207)- 22 oferty, Przedstawiciel medyczny (241906)- 21 ofert pracy, Księgowy (samodzielny) (343201)- 19 ofert, Specjalista ds. finansów (analityk finansowy) (241204)- 18 ofert, Dyrektor wykonawczy (121102)- 17 ofert, Programista (213201)- 16 ofert. W badaniu wzięto również pod uwagę 3 grupy zawodowe, w których zarejestrowano poniżej 15 ofert pracy i są to: Magazynier (412103)- 14 ofert, Inżynier organizacji i planowania produkcji (214908)- 12 ofert, Pozostali agenci ds. sprzedaży (handlowcy) (341590)- 11 ofert. W pozostałych grupach zawodowych wielkości ofert pracy wyraźnie były mniejsze, występując na poziomach liczbowych zbyt niskich by mogły podlegać weryfikacji i nie zostały objęte badaniem. 2

Liczba rejestracji prasowych ofert pracy i ich udział procentowy w ogólnej liczbie ofert odpowiadający grupom wielkim na podstawie obserwacji regionalnego rynku pracy woj. Dolnośląskiego w ostatnim kwartale 2005 r. kod grupy wielkiej 1 Nazwa grupy wielkiej liczba rejestracji ofert pracy Liczba zarejestrowanych zawodów i specjalności w % Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy 128 20 15,0 2 Specjaliści 212 42 24,8 3 Technicy i inny średni personel 376 26 43,9 4 Pracownicy biurowi 71 9 8,3 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 8 3 0,9 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy 0 0 0,0 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 44 18 5,1 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 14 9 1,6 9 Pracownicy przy pracach prostych 3 2 0,4 10 Siły zbrojne 0 0 0,0 RAZEM: 856 129 Udział procentowy liczby ofert pracy w grupie wielkiej na podstawie obserwacji regionalnego rynku pracy woj. Dolnośląskiego w drugim kwartale 2006r. 8% 1% 5% 2% PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY 15% SPECJALIŚCI 25% TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL 44% PRZEDSTAWICIELE WŁADZ PUBLICZNYCH, WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY SPECJALIŚCI TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL PRACOWNICY BIUROWI PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY ROLNICY, OGRODNICY, LEŚNICY I RYBACY ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH SIŁY ZBROJNE Należy zaznaczyć, iż większość ofert ukazujących się w prasie pochodziła z powiatu wrocławskiego (w tym głównie z Wrocławia- 76% ofert). Na tej podstawie wywnioskować można, iż przedsiębiorstwa działające na terenie powiatu wrocławskiego ujawniają największy popyt na pracę. W treści ogłoszeń zarejestrowano również dużą ilość oferty pochodzących z powiatów: legnickiego (6%), wałbrzyskiego (3%), jeleniogórskiego (3%), świdnicki, lubiński, oławski (2%), zgorzelecki, bolesławiecki, dzierżoniowski, kłodzki, głogowski, trzebnicki (1%). Można stwierdzić, iż taka koncentracja ofert pracy, występujących tylko w niektórych powiatach województwa wynika z dynamiki rozwoju gospodarczego danych aglomeracji bądź regionów oraz z bliskości Specjalnych Stref Ekonomicznych (Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna), które znacząco przyczyniają się do agregacji zapotrzebowania na pracowników. 3

Udział procentowy ofert pracy ze względu na miejsce występowania zapotrzebowania. legnicki 6% w ałbrzyski 3% 3% 2% 2% 2%1%1%1%1%1%1% w rocław ski 76% wrocławski legnicki wałbrzyski jeleniogórski świdnicki lubiński oławski zgorzelecki bolesławiecki dzierżoniowski kłodzki głogowski trzebnicki 1.2. Wyniki szczegółowe analiz empirycznych prasowych ofert pracy. 1.2.1 Charakterystyka struktury ofert pracy występujących w prasie pod względem ilościowym. Pierwszym etapem prac analitycznych było obliczenie udziału ofert pracy w zawodach i specjalnościach. Poziom udziału ofert pracy został wyznaczony na podstawie struktury Klasyfikacji zawodów i specjalności Ministerstwa Pracy i polityki Społecznej na pięciu poziomach: grupy wielkiej, grupy dużej, grupy średniej, grupy elementarnej, zawody i specjalności. Analiza udziałów procentowych zebranych ofert pracy w zawodach i specjalnościach o największej liczbie występowania w prasie wykazały następujące wyniki. W grupie wielkiej Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy do bazy prasowych ofert pracy zarejestrowano 128 ofert w 20 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 15,0%. W grupie średniej Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy zarejestrowano 36 ofert pracy w 6 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Dyrektor wykonawczy, gdzie zebrano 17 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 32,4%, w grupie dużej 12,8%, w grupie wielkiej 12,8%, w 1,5%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy (121) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Dyrektor generalny 121101 1 2,8 0,8 0,8 0,1 2. Dyrektor wykonawczy 121102 17 47,2 13,7 13,3 2,0 3. Prezes 121103 3 8,3 2,4 2,3 0,4 4. Z-ca dyr./prezesa ds. finans.-administr. 121202 5. 6. Z-ca dyr./prezesa ds. marketingu i dystr. Pozost. z-cy dyr.generalnych i prezesów 4 121203 2 121290 9 11,1 3,2 3,1 0,5 5,6 1,6 1,6 0,2 25,0 7,3 7,0 1,1 4

Udział procentowy zawodów i specjalności w grupie średniej Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 25,0 2,8 5,6 47,2 11,1 8,3 Dyrektor generalny Prezes Z-ca dyr./prezesa ds.marketingu i dystr. Dyrektor wykonawczy Z-ca dyr./prezesa ds. finans.-administr. Pozost. z-cy dyr.generalnych i prezesów W grupie średniej Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej zarejestrowano 17 ofert pracy w 6 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Kierownik w jednostce działalności podstawowej gdzie indziej niesklasyfikowany, gdzie zebrano 5 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 29,4%, w grupie dużej 4,0%, w grupie wielkiej 3,9%, w 0,6%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej (122) na podstawie obserwacji ostatniego drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Kier.w.jed.dział.pod.w przem.przetwór. 122201 3 17,6 2,4 2,3 0,4 2. Kier.w.jed.dział.podst. w budownictwie 122301 1 5,9 0,8 0,8 0,1 3. Kier.w.jed.dzi.pod.w handlu hurt.i det. 122401 3 17,6 2,4 2,3 0,4 4. Kier.w.jed.dział.pod.w gas.hotel.i tur. 122501 2 11,8 1,6 1,6 0,2 5. Kier.w.j.dz.pod.w prz.usł.os.porz.i pok. 122801 3 17,6 2,4 2,3 0,4 6. Kier.w.j.dz.pod.gdzie indziej niesklas. 122901 5 29,4 4,0 3,9 0,6 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 29,4 17,6 5,9 17,6 11,8 17,6 Kier.w.jed.dział.pod.w przem.przetwór. Kier.w.jed.dzi.pod.w handlu hurt.i det. Kier.w.j.dz.pod.w prz.usł.os.porz.i pok. Kier.w.jed.dział.podst. w budownictwie Kier.w.jed.dział.pod.w gas.hotel.i tur. Kier.w.j.dz.pod.gdzie indziej niesklas. W grupie średniej Kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych zarejestrowano 71 ofert pracy w 7 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Kierownik działu marketingu i sprzedaży (123301), gdzie zebrano 34 oferty pracy a ich udział 5

procentowy był następujący: w grupie średniej 47,9%, w grupie dużej 27,4%, w grupie wielkiej 26,6%, w 4,0%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych (123) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 1. 2. 3. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % Kier.działu finansowego i administracyj. 123101 7 9,9 5,6 5,5 0,8 Kier.działu osobowego i działów pokrewn. 123201 4 5,6 3,2 3,1 0,5 Kierownik działu marketingu i sprzedaży 123301 34 47,9 27,4 26,6 4,0 4. 5. 6. Kier.działu rekl.promocji i dział.pokr. 123401 3 4,2 2,4 2,3 0,4 Kierownik działu zaopatrzenia i dystryb. 123501 2 2,8 1,6 1,6 0,2 Kierownik działu badawczorozwojowego 123701 8 11,3 6,5 6,3 0,9 7. Kier.w.jedn.org.gdzie indziej niesklas. 123901 13 18,3 10,5 10,2 1,5 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 18,3 9,9 5,6 11,3 2,8 4,2 47,9 Kier.działu finansow ego i administracyj. Kier.działu osobow ego i działów pokrew n. Kierow nik działu marketingu i sprzedaży Kier.działu rekl.promocji i dział.pokr. Kierow nik działu zaopatrzenia i dystryb. Kierow nik działu badaw czo-rozw ojow ego Kier.w.jedn.org.gdzie indziej niesklas. W grupie W grupie średniej Kierownicy małych przedsiębiorstw zarejestrowano 4 oferty pracy w 1 zawodzie i specjalności. Popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił jedynie w zawodzie Kierownik małego przedsiębiorstwa w handlu hurtowym i zagranicznym (131401), gdzie zebrano 4 oferty pracy, a ich udział procentowy był następujący: 1. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % Kierownik małego przedsiębiorstwa w handlu hurtowym i zagranicznym 131401 4 100 100 3,1 0,5 Porównanie liczby prasowych ofert pracy z liczbą zawodów występujących w analizowanych grupach średnich ujawniło, iż w badanym okresie nie występuje zapotrzebowanie na nowe zawody, odnotowano natomiast wzrost zapotrzebowanie na zawody, które stale występują w ofertach prasowych. 6

Stosunek liczby ofert pracy do liczby zawodów w ofertach prasowych odpowiadających grupom średnim: Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy, Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej, Kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych. 80 71 60 40 20 36 17 6 6 7 0 liczba ofert pracy w % liczba zawodów w % Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej Kolejną analizowaną grupą wielką jest grupa Specjaliści, w której zebrano 212 ofert pracy w 42 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 24,8%. W grupie średniej Informatycy zarejestrowano 25 ofert pracy w 5 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Programista, gdzie zebrano 16 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 64,0%, w grupie dużej 23,2%, w grupie wielkiej 7,5%, w 1,9%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Informatycy (213) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % Analityk systemów komputerowych 1. 213103 2 8,0 2,9 0,9 0,2 2. Inżynier systemów komputerowych 213104 2 8,0 2,9 0,9 0,2 3. Poz.projektanci i analitycy sys.komput. 213190 1 4,0 1,4 0,5 0,1 4. Programista 213201 16 64,0 23,2 7,5 1,9 5. Specjalista zastosowań informatyki 213903 4 16,0 5,8 1,9 0,5 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Informatycy na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 16,0 8,0 8,0 4,0 64,0 Analityk systemów komputerowych Poz.projektanci i analitycy sys.komput. Specjalista zastosowań informatyki Inżynier systemów komputerowych Programista 7

W grupie średniej Inżynierowie i pokrewni zebrano 44 oferty pracy w 13 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Inżynier planowania i organizacji produkcji (214908), gdzie zebrano 12 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 27,3%, w grupie dużej 17,4%, w grupie wielkiej 5,7%, w 1,4%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Inżynierowie i pokrewni (214) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Inż. budownictwa - budownictwo ogólne 214203 4 9,1 5,8 1,9 0,5 2. 3. Inż. budownictwa - drogi,ulice,lotniska Inżynier elektryk 214204 1 2,3 1,4 0,5 0,1 214301 2 4,5 2,9 0,9 0,2 4. Inżynier mechanik - środki transportu 214505 2 4,5 2,9 0,9 0,2 5. Inż. mechanik - technologia mechaniczna 214506 1 2,3 1,4 0,5 0,1 6. Pozostali inżynierowie mechanicy 214590 2 4,5 2,9 0,9 0,2 7. Inżynier automatyki i robotyki 214903 1 2,3 1,4 0,5 0,1 8. Inżynier kontroli jakości 214906 6 13,6 8,7 2,8 0,7 9. Inż. organizacji i planowania produkcji 214908 12 27,3 17,4 5,7 1,4 10. Inżynier sprzedaży 214911 4 9,1 5,8 1,9 0,5 11. Inżynier transportu (logistyk) 214917 6 13,6 8,7 2,8 0,7 12. Specjalista bezpieczeńst.i higieny pracy 214923 1 2,3 1,4 0,5 0,1 13. Pozost.inż.i pokrew.gdzie indziej niesk. 214990 2 4,5 2,9 0,9 0,2 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Inżynierowie i pokrewni na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 13,6 2,3 4,5 9,1 2,3 4,5 4,5 9,1 27,3 13,6 2,3 4,5 2,3 Inż. budow nictw a - budow nictw o ogólne Inżynier elektryk Inż. mechanik - technologia mechaniczna Inżynier automatyki i robotyki Inż. organizacji i planow ania produkcji Inżynier transportu (logistyk) Pozost.inż.i pokrew.gdzie indziej niesk. Inż. budow nictw a - drogi,ulice,lotniska Inżynier mechanik - środki transportu Pozostali inżynierow ie mechanicy Inżynier kontroli jakości Inżynier sprzedaży Specjalista bezpieczeńst.i higieny pracy W kolejnej grupie średniej Specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania zebrano 112 ofert pracy w 15 zawodach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Specjalista ds. marketingu i handlu, gdzie zebrano 37 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 33,0%, w grupie dużej 26,4%, w grupie wielkiej 17,5%, w 4,3%. 8

Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania (241) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Ekonomista 241102 2 1,8 1,4 0,9 0,2 2. Specjalista ds.finansów (analityk finan.) 241204 18 16,1 12,9 8,5 2,1 3. Specjalista do spraw rachunkowości 241205 1 0,9 0,7 0,5 0,1 4. Specjalista ds.ubezp.majątkowych i osob. 241206 2 1,8 1,4 0,9 0,2 5. Pozostali specjaliści ds. finansowych 241290 2 1,8 1,4 0,9 0,2 6. Specjalista ds. szkol. i rozwoju zawod. 241305 4 3,6 2,9 1,9 0,5 7. Specjalista do spraw wynagrodzeń 241306 6 5,4 4,3 2,8 0,7 8. Kontroler wewnętrzny 241904 5 4,5 3,6 2,4 0,6 9.. Przedstawiciel medyczny 241906 21 18,8 15,0 9,9 2,5 10. Specjalista analizy rynku 241910 2 1,8 1,4 0,9 0,2 11. Specjalista ds. marketingu i handlu 241912 37 33,0 26,4 17,5 4,3 12. Specjalista ds. org. i rozwoju przemysłu 241913 2 1,8 1,4 0,9 0,2 13. Specjalista ds.org. i rozwoju transportu 241914 3 2,7 2,1 1,4 0,4 14. Specjalista do spraw reklamy 241917 2 1,8 1,4 0,9 0,2 15. Poz.spec.ds.ekon.i zarz.gdzie in.nieskl. 241990 5 4,5 3,6 2,4 0,6 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 1,8 2,7 1,8 4,5 1,8 16,1 0,9 1,8 1,8 3,6 33,0 5,4 1,8 18,8 4,5 Ekonomista Specjalista ds.finansów (analityk finan.) Specjalista do spraw rachunkow ości Specjalista ds.ubezp.majątkow ych i osob. Pozostali specjaliści ds. finansow ych Specjalista ds. szkol. i rozw oju zaw od. Specjalista do spraw w ynagrodzeń Kontroler w ew nętrzny Przedstaw iciel medyczny Specjalista analizy rynku Specjalista ds. marketingu i handlu Specjalista ds. org. i rozw oju przemysłu Specjalista ds.org. i rozw oju transportu Specjalista do spraw reklamy Poz.spec.ds.ekon.i zarz.gdzie in.nieskl. Porównanie liczby prasowych ofert pracy z liczbą zawodów występujących w analizowanych grupach średnich ujawniło, iż w badanym okresie nie występuje zapotrzebowanie na nowe zawody, lecz widoczny jest wzrost zapotrzebowanie na zawody, które stale występują w ofertach prasowych. 9

Stosunek liczby ofert pracy do liczby zawodów w ofertach prasowych odpowiadających grupom średnim: Informatycy, Inżynierowie i pokrewni, Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania. 120 112 100 80 60 40 20 0 25 44 liczba ofert 5,0 13,0 15 liczba zawodów Informatycy Inżynierowie i pokrewni Specjaliści ds. Ekonomiii i zarządzania Kolejną analizowaną grupą wielką jest grupa Technicy i inny średni personel. W grupie tej do bazy prasowych ofert pracy zarejestrowano 173 oferty w 26 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 43,9%. W grupie średniej Pracownicy do spraw finansowych i handlowych zarejestrowano 323 ofert pracy w 8 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Przedstawiciel handlowy (341503), gdzie zebrano 129 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 45,6%, w grupie dużej 37,7%, w grupie wielkiej 34,4%, w 7,1%. Nieco niższy popyt pracy jednak również znaczący wystąpił w zawodzie Handlowiec (341501), gdzie zebrano 94 oferty pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 43%, w grupie dużej 35,5%, w grupie wielkiej 32,5, w 6,7%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Pracownicy ds. finansowych i handlowych (341) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Handlowiec (zaw.szk.:technik handlowiec) 341501 94 29,1 26,1 44,3 11,0 2. Przedstawiciel handlowy (przed.region.) 341503 129 39,9 35,8 60,8 15,1 3. Telemarketer 341504 56 17,3 15,6 26,4 6,5 4. Pozostali agenci ds.sprzedaży(handlowcy) 341590 11 3,4 3,1 5,2 1,3 5. Zaopatrzeniowiec 341601 4 1,2 1,1 1,9 0,5 6. Asystent bankowości 341901 9 2,8 2,5 4,2 1,1 7. Asystent ekonomiczny(technik ekonomista) 341902 11 3,4 3,1 5,2 1,3 8. Poz.prac.ds.fin.i handl.gdzie in.nieskl. 341990 9 2,8 2,5 4,2 1,1 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Pracownicy ds. finansowych i handlowych na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. 3,4 1,2 2,8 3,4 2,8 29,1 17,3 39,9 Handlow iec (zaw.szk.:technik handlow iec) Telemarketer Zaopatrzeniow iec Asystent ekonomiczny(technik ekonomista) Przedstaw iciel handlow y (przed.region.) Pozostali agenci ds.sprzedaży(handlow cy) Asystent bankow ości Poz.prac.ds.fin.i handl.gdzie in.nieskl. 10

W następnej analizowanej grupie średniej Średni personel biurowy, zebrano 24 oferty pracy w 3 zawodach i specjalnościach. Największy popyt pracy w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Księgowy (343201), gdzie zebrano 19 ofert pracy a ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 79,2%, w grupie dużej 13,0%, w grupie wielkiej 5,1%, w 2,2%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Średni personel biurowy (343) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Sekretarz asystent 343104 1 4,2 0,3 0,5 0,1 2. Sekretarz biura zarządu 343105 4 16,7 1,1 1,9 0,5 3. Księgowy (samodzielny) 343201 19 79,2 5,3 9,0 2,2 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Średni personel biurowy na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Sekretarz asystent 4,2 Sekretarz biura zarządu 16,7 Księgowy (samodzielny) 79,2 Kolejną analizowaną grupą wielką jest grupa Pracownicy biurowi. W grupie tej do bazy prasowych ofert pracy zarejestrowano jedynie 71 ofert w 6 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 8,3%. Przeanalizowano grupę średnią Pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowani, w której zarejestrowano 42 oferty pracy w jednym zawodzie. Popyt na pracę w tej grupie zawodowej wystąpił w zawodzie Pracownik biurowy, gdzie zebrano 42 oferty pracy a ich udział procentowy w grupie dużej to 65,6%, wielkiej 59,2%, w 4,9%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Pracownicy obsługi biurowej (419) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Pracownik biurowy 419101 42 100 65,6 59,2 4,9 Następną przeanalizowaną grupą średnią Pracownicy ds. ewidencji materiałowej, transportu i produkcji, w której zarejestrowano 15 ofert pracy w jednym zawodzie. Popyt na pracę w tej grupie zawodowej wystąpił wyłącznie w zawodzie Magazynier, gdzie zebrano 14 ofert pracy a ich udział procentowy w grupie dużej to 23,4%, wielkiej wyniósł 21,1%, a w 1,8%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Pracownicy ds. )ewidencji materiałowej, transportu i produkcji na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Magazynier 413103 14 100 21,9 19,7 1,6 11

W grupie wielkiej Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy również zarejestrowano niewielką liczbę ofert- 8 w 3 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 0,9%. W grupie średniej Pracownicy ochrony odnotowano największą liczbę ofert w zawodzie i specjalności Pracownik ochrony mienia i osób (515902)- 6 ofert pracy pracy. Udział ofert pracy kształtował się następująco: w grupie średniej 100%, w grupie dużej 100%, w grupie wielkiej 87,5%, w 4,8%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Pracownicy ochrony na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa zawodu i specjalności Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Pracownik ochrony mienia i osób 515902 6 100 75,0 75,0 0,7 W grupie wielkiej Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy nie zebrano żadnych ofert pracy, nie podlega, więc ona dalszemu badaniu. Wywnioskować należy jednak, iż brak rejestracji prasowych ofert pracy uwidacznia nieistnienie zapotrzebowania na zawody i specjalności omawianej grupy zawodowej. Odnotowuje się, zatem w okresie badawczym zerowy popyt na pracowników danej grupy na regionalnym rynku pracy województwa dolnośląskiego. Kolejną grupą wielką poddaną badaniu jest grupa Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. W grupie tej zebrano 44 ofert pracy w 18 zawodach i specjalnościach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ofertach pracy wyniósł 5,1%. Przeanalizowano grupę średnią Elektrycy (zawód szkolny: Elektryk), w której zarejestrowano 14 ofert pracy w 2 zawodach. Największą liczbę ofert pracy w tej grupie zarejestrowano dla zawodu i specjalności Elektromechanik sprzętu domowego (724103)- 8 ofert pracy a ich udział był następujący: w grupie średniej 57,1%, w grupie dużej 21,6%, w grupie wielkiej 18,2%, w 0,9%. Nieco niższą liczbę oferty pracy zarejestrowano dla zawodu Elektromonter (elektryk) zakładowy (724201)- 6 ofert pracy a ich udział był następujący: w grupie średniej 42,9%, w grupie dużej 16,2%, w grupie wielkiej 13,6%, w 0,7%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Elektrycy (zawód szkolny: Elektryk) (724) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. Elektromechanik sprzętu gospodarst.dom. 724103 8 57,1 21,6 18,2 0,9 2. Elektromonter (elektryk) zakładowy 724201 6 42,9 16,2 13,6 0,7 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Elektrycy (zawód szkolny: Elektryk)i na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Elektromonter (elektryk) zakładowy 42,9 Elektromechani k sprzętu gosp.dom. 57,1 Kolejną grupą średnią są Kowale, ślusarze i pokrewni, w której zarejestrowano 9 ofert pracy w 5 zawodach. Największą liczbę ofert pracy zarejestrowano dla zawodu i specjalności Ślusarz (722204) oraz Tokarz (722304) po 3 oferty pracy, a ich udział był następujący: w grupie średniej 33,3%, w grupie dużej 8,1%, w grupie wielkiej 6,8%, w 0,4%. 12

Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej Kowale, ślusarze i pokrewni na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie dużej w % grupie wielkiej w % w % 1. ślusarz 722204 3 33,3 8,1 6,8 0,4 2. Frezer 722301 1 11,1 2,7 2,3 0,1 3. Tokarz 722304 3 33,3 8,1 6,8 0,4 4. Poz.ustawiacze-oper.obrab.skraw.do met. 722390 1 11,1 2,7 2,3 0,1 5. Poz.szlifierze narzędzi i polerow.metali 722490 1 11,1 2,7 2,3 0,1 Udział procentowy ofert pracy według zawodów i specjalności w grupie średniej Kowale, ślusarze i pokrewni na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Poz.ustaw iaczeoper.obrab.skraw.d o met. 11,1 Poz.szlifierze narzędzi i polerow.metali 11,1 ślusarz 33,3 Tokarz 33,3 Frezer 11,1 Zaznaczyć należy, że w badanej grupie wielkiej występuje bardzo duża liczba zawodów w stosunku do liczby ofert pracy. Wywnioskować, więc należy, iż wzrósł popyt na pracowników różnych zawodów i specjalności danej grupy zawodowej w stosunku do zebranej liczby ofert pracy. Odnotowuje się, zatem w okresie badawczym wzrost zapotrzebowania na zróżnicowane zawody w analizowanej grupie na regionalnym rynku pracy województwa dolnośląskiego.. Kolejną analizowaną grupą wielką jest grupa Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń. W grupie tej zebrano 14 ofert pracy w 9 zawodach. Udział ofert pracy w tej grupie zawodowej w ogólnej liczbie ofert wyniósł 1,6%. Największą liczbę ofert odnotowano w grupie średniej Kierowcy pojazdów, w której zarejestrowano 6 ofert pracy dla 2 zawodów. Największą liczbę ofert pracy zarejestrowano dla zawodu i specjalności Kierowca samochodu ciężarowego (832302)- 4 oferty. Ich udział procentowy był następujący: w grupie średniej 96,2%, w grupie dużej 96,2%, w grupie wielkiej 41,0%, w 4,1%. Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie średniej: Kierowcy pojazdów (832) na podstawie obserwacji drugiego kwartału 2006r. Nazwa Kod zawodu i specjalności Liczba ofert pracy grupie średniej w % grupie grupie dużej w % wielkiej w % w % 1. Kierowca samochodu osobowego 832101 2 33,3 28,6 14,3 0,2 2. Kierowca samochodu ciężarowego 832302 4 66,7 57,1 28,6 0,5 Kolejne grupy wielkie Pracownicy przy pracach prostych oraz Siły zbrojne nie zostały wzięte pod uwagę w dalszym badaniu ze względu na zbyt niski poziom ilościowy. 13

Podsumowanie Podsumowując, analizę udziałów zebranych ofert pracy w zawodach i specjalnościach odpowiadających grupie wielkiej Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy wykazała następujące wyniki. Największy udział procentowy w poszczególnych analizowanych grupach średnich miały zawody i specjalności: Dyrektor wykonawczy (121102)- 29,4%; Kierownik w jednostce działalności podstawowej gdzie indziej niesklasyfikowany (122901)- 54,8%; Kierownik działu marketingu i sprzedaży (123301) 47,9%. Największą liczbę ofert zarejestrowano dla zawodu Kierownik działu marketingu i sprzedaży- 34 oferty. W grupie wielkiej Specjaliści największy udział procentowy w poszczególnych analizowanych grupach średnich miały zawody i specjalności: Specjalista ds. marketingu i handlu (241912)- 33,0%; Inżynier organizacji i planowania produkcji (214908)- 27,3%; Programista (213201)- 64,0%. Największą liczbę ofert zarejestrowano dla zawodu Specjalista ds. marketingu i handlu- 37 ofert. W grupie wielkiej Technicy i inny średni personel największy udział procentowy w poszczególnych analizowanych grupach średnich miały zawody i specjalności Przedstawiciel handlowy (341503)- 39,9%, Handlowiec (341501)- 29,1%, Księgowy (343201)- 79,2%. Największą liczbę ofert zarejestrowano dla zawodu Przedstawiciel handlowy- 129 ofert. W grupie wielkiej Pracownicy biurowi największy udział procentowy w analizowanej grupie średniej miał zawód Pracownik biurowy (419101)-100% z ogólną liczbą ofert 42. W grupie wielkiej Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy największy udział ofert w analizowanej grupie średniej odnotowano dla zawodu Pracownik ochrony mienia i osób (515902)- 100% z ogólną liczba ofert 6. W grupie wielkiej Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy nie zebrano żadnych ofert pracy. W grupie wielkiej Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy największy udział procentowy ofert w poszczególnych analizowanych grupach średnich miały zawody Elektromechanik sprzętu gospodarstwa domowego (724103)- 57,1%; Ślusarz (722204) i Tokarz (722304) 33,3%. Największą liczbę ofert zarejestrowano dla zawodu Elektromechanik sprzętu gospodarstwa domowego 8 ofert. W grupie wielkiej Operatorzy maszyn i urządzeń największy udział ofert w analizowanej grupie średniej odnotowano dla zawodu Kierowca samochodu ciężarowego (832302)- 66,7% z ogólną liczbą 4 ofert. Analizując zawody o największej ogólnej liczbę ofert pod względem ich liczby w poszczególnych miesiącach kwartału zobrazowano, w jaki sposób kształtowała się dynamika występowania określonych zawodów w badanym okresie. Poziom popytu na zawody i specjalności o największej ogólnej liczbie ofert w poszczególnych miesiącach kwartału 70 60 50 40 30 20 10 0 VII VIII IX Kierownik działu marketingu i sprzedaży Przedstawiciel handlowy Pracownik ochrony mienia i osób Kierowca samochodu cięzarowego Specjalista ds. marketingu i handlu Pracownik biurowy Elektromechanik sprzętu gospodarstwa domowego 14

1.2.2. Charakterystyka wymaganych kompetencji na przykładzie wybranych zawodów. Kolejnym etapem prac analitycznych była charakterystyka struktury wymaganych kompetencji poprzez stworzenie obrazu zawodów. Dla przedstawienia wyników przeprowadzonego badania skupiono się na dziesięciu pierwszych grupach zawodowych o największej ogólnej liczbie ofert pracy, które stale występowały w ofertach prasowych w badanym okresie. W badaniu kompetencji zawodowych wzięto pod uwagę następujące elementy struktury ofert pracy pojawiających się w prasie: - rodzaj i poziom wykształcenia - liczba i rodzaj kompetencji odnoszących się do posiadanej wiedzy - liczba i rodzaj kompetencji społecznych (odnoszących się do umiejętności komunikowania się i współdziałania z ludźmi), cech charakteru oraz prezentowanych postaw - zapotrzebowanie na wybrane zawody w powiatach Wyniki analiz empirycznych prasowych ofert pracy pod względem kwalifikacyjnym wykazały następujące wyniki. Porównując proporcje liczby ofert pracy dla poszczególnych poziomów wykształcenia zaobserwowano, że w badanym okresie szczególnie preferowani byli pracownicy o wyższym (54,2%) i średnim (41%) poziomie wykształcenia. Zapotrzebowanie na pracowników z wykształceniem zawodowym kształtowało się na poziomie 4,1%, natomiast pomaturalnym 0,25%. Udział procentowy ofert pracy w ogólnej liczbie ofert według poziomu wykształcenia. zawodowe 4,7 pomaturalne 0,2 średnie 41,0 wyższe 54,2 Na podstawie przeprowadzonego porównania liczby ofert z liczbą zawodów w poszczególnych poziomach wykształcenia stwierdzono, iż w analizowanych zawodach w badanym okresie największe zapotrzebowanie występowało na pracowników z wykształceniem wyższym- 313 ofert pracy w 75 zawodach, średnim- 237 oferty dla 51 zawodów oraz zawodowym- 27 w 19 zawodach. 15

Stosunek liczby ofert pracy do liczby zawodów w ofertach prasowych w wykształceniu 350 300 250 200 150 100 50 0 313 237 75 51 27 11 wyższe średnie zawodowe liczba ofert liczba zawodów Charakterystyka wymaganych kompetencji opiera się na rankingu zawodów, wśród których występuję najwyższa liczba rejestracji ofert pracy (gdzie zebrano więcej niż 11 ofert pracy) i od zawodu z największą liczbą ofert zostanie rozpoczęta właściwa analiza. Nazwa Symbol* Suma ofert dla zawodu Przedstawiciel handlowy (przed.region.) 341503 129 Handlowiec (zaw.szk.:technik handlowiec) 341501 94 Telemarketer 341504 56 Doradca personalny 241302 39 Specjalista ds. marketingu i handlu 241912 37 Kierownik działu marketingu i sprzedaży 123301 34 Projektant wzornictwa przemysłowego 245207 22 Przedstawiciel medyczny 241906 21 Księgowy (samodzielny) 343201 19 Specjalista ds.finansów(analityk finan.) 241204 18 Dyrektor wykonawczy 121102 17 Programista 213201 16 Magazynier 413103 14 Kier.w.jedn.org.gdzie indziej niesklas. Inż. organizacji i planowania produkcji Pozostali agenci ds.sprzedaży(handlowcy) 123901 13 214908 12 341590 11 Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród Przedstawicieli handlowych pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem średnim- 75,6 %, wyższym- 23,2 % oraz zawodowym- 1,2%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 21 kompetencji, w tym są to kompetencje w podziale na odnoszące się do wiedzy oraz społeczne wraz z cechami i postawami oczekiwanymi od przyszłego pracownika. Zestawiając obydwie grupy kompetencji ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców (stopień ważności 16

ustalono na podstawie liczby zebranych kompetencji tj. od najmniejszej do największej liczby kompetencji występujących w ofertach dla danego zawodu). Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym stanowisku- 16,1%, dodatkowe uprawnienia-prawo jazdy kat. B- 13,5%. Na niższym poziomie znalazły się takie kompetencje jak: umiejętność obsługi komputera- 6,5% oraz znajomość rynku- 6,2%. Na ostatnich miejscach znalazły się: znajomość języka obcego- 2,6% oraz znajomość technik sprzedaży i negocjacji- 2,1%. W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadała umiejętność komunikowania się z innymi- 10,8%. Duży procent wskazań miały również takie cechy jak: dyspozycyjność 7,1%, zdolność do zaangażowania w wykonywaną pracę 5,8%. Najmniej pożądana umiejętnością, która występowała w ofertach dla tego zawodu jest ambicja- 0,7%. Zestawienie liczby kompetencji odnoszących się do wiedzy, kompetencji społecznych,cech i postaw oraz procent wskazań w ogólnej liczbie kompetencji. Kompetencje odnoszące się do wiedzy 1. liczba kompetencji % wskazań w doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 86 16,1 2. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 72 13,5 3. umiejętność obsługi komputera 35 6,5 4. znajomość rynku-branży 33 6,2 5. znajomość języka obcego 14 2,6 6. znajomość technik sprzedaży i negocjacji 11 2,1 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji 1. % wskazań w umiejętność komunikowania się z innymi, zdolności interpersonalne 58 10,8 2. dyspozycyjność 38 7,1 3. zdolność do zaangażowania się w wykonywaną pracę 31 5,8 4. umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji 30 5,6 5. motywacja do pracy, ambicja 22 4,1 6. 7. umiejętność kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy 18 3,4 umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych (odporność na stres) 17 3,2 8. umiejętność organizacji własnej pracy 16 3,0 9. nastawienie na cele i rozwój 13 2,4 10. wysoka kultura osobista 11 2,1 11. odpowiedzialność, rzetelność, skuteczność 8 1,5 12. Uczciwość 7 1,3 13. Dynamizm 6 1,1 14. Umiejętność pracy w zespole 5 0,9 15. Ambicja 4 0,7 Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 90) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie wyróżniono kolorami dwie linie: różową, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy; niebieską, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy. 17

Charakterystyka kompetencji dla zawodu Przedstawiciel handlowy (przedst. Regionalny) (341503) odpowiedzialność, rzetelność, skuteczność umiejętnośc pracy w zespole uczciwość dynamizm doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa ambicja 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B umiejętność obsługi komputera znajomość rynku-branży znajomość języka obcego znajomość technik sprzedaży i negocjacji wysoka kultura osobista umiejętność komunikowania się z innymi, zdolnośc interpersonalne nastawienie na cele i rozwój dyspozycyjność umiejętność organizacji własnej pracy umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych (odporność na stres) umiejętność kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy zdolność do zaangażowania się w wykonywaną pracę umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji motywacja do pracy, ambicja 18

W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się: językiem angielskim na poziomie dobrym w 80% oraz podstawowym w 20%; językiem niemieckim na poziomie podstawowym w 66,7% oraz dobrym w 33,3%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie: biegłym w 11,43%, bardzo dobrym w 14,29%, dobrym w 45,7% oraz podstawowym w 28,6%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności biegły bardzo dobry dobry podstawowy 1. znajomość j. angielskiego 0 80,0 20,0 2. znajomość j. niemieckiego 33,3 66,7 3. znajomość j. obcego 100,0 4. umiejętność obsługi komputera 11,43 14,29 45,7 28,6 % wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Przedstawiciel handlowy 100 100,0 80 80,0 66,7 60 45,7 40 20 11,43 14,29 33,3 20,0 28,6 0 biegły bardzo dobry dobry podstwaowy znajomość j. angielskiego znajomość j. obcego znajomość j. niemieckiego umiejętność obsługi komputera Przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Przedstawicieli handlowych. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 56,6%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w województwie- 13,2%, w powiecie legnickim-10,1%, jeleniogórskim- 3,9%, lubińskim, oławskim i wałbrzyskim- 2,3%, trzebnickim, ząbkowickim i głogowskim- 1,6%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 73 56,6 2. województwo 17 13,2 3. legnicki 13 10,1 4. jeleniogórski 5 3,9 5. lubiński 3 2,3 6. oławski 3 2,3 7. wałbrzyski 3 2,3 8. trzebnicki 2 1,6 9. głogowski 2 1,6 10. ząbkowicki 2 1,6 11. świdnicki 1 0,8 12. polkowicki 1 0,8 13. zgorzelecki 1 0,8 19

14. bolesławiecki 1 0,8 15. górowski 1 0,8 16. kłodzki 1 0,8 Udział procentowy ofert pracy w ogólnej liczbie ofert zebranych dla zawodu przedstawiciel handlowy ze względu na obszar występowania zapotrzebowania 1,6 1,6 2,3 2,3 2,3 3,9 10,1 56,6 13,2 wrocławski województwo legnicki jeleniogórski lubiński oławski wałbrzyski trzebnicki głogowski ząbkowicki świdnicki polkowicki zgorzelecki bolesławiecki górowski kłodzki Na pozycji drugiej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Handlowiec- 94 oferty. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród Handlowców pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem średnim- 71,1 %, wyższym- 20% oraz zawodowym- 8,9%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 19 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej podstawie jak we wcześniejszym przypadku. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 12,7%, posiadanie prawa jazdy kat. B i umiejętność obsługi komputera- 7,9% Na ostatnim miejscu znalazła się znajomość technik sprzedaży i negocjacji- 1,6%. W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: komunikowania się z innymi- 15,1%; dyspozycyjność- 7,9%; zdolność do zaangażowania się w wykonywaną pracę- 3,8%. Najrzadziej wskazywaną umiejętnością, która występowała w ofertach dla tego zawodu jest umiejętność brania odpowiedzialności za powierzone zadania- 1,2% Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 53 12,7 2. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 33 7,9 3. umiejętność obsługi komputera 33 7,9 4. umiejętność komunikacji z klientem oraz określania jego potrzeb i problemów 32 7,7 5. znajomość języka obcego 15 3,6 6. znajomość rynku-branży 10 2,4 7. znajomość technik sprzedaży i negocjacji 3 0,7 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 20

1. umiejętność komunikowania się z innymi 63 15,1 2. dyspozycyjność 33 7,9 3. zdolność do angażowania się w wykonywaną pracę 22 5,3 4. wysoka kultura osobista 19 4,5 5. umiejętności organizacyjne 17 4,1 6. umiejętność kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy 16 3,8 7. odporność na stres 16 3,8 8. motywacja do pracy 14 3,3 9. umiejętność pracy w zespole 13 3,1 10. umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji 11 2,6 11. uczciwość, rzetelność, sumienność 10 2,4 12. odpowiedzialność za powierzone zadania 5 1,2 W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się: językiem angielskim na poziomie dobrym w 62,5%, bardzo dobrym w 25,0%, biegłym w 12,5%; językiem niemieckim na poziomie bardzo dobrym w 60,0%, dobrym w 40,0%; językiem rosyjskim na poziomie dobrym i bardzo dobrym w 50%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie: podstawowym w 54,5%, dobrym w 24,2%, biegłym w 18,2% oraz bardzo dobrym w 3%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. j. angielski 12,5 62,5 25,0 2. j. niemiecki 40,0 60,0 3. j. rosyjski 50,0 50,0 4. obsługa komputera 18,2 3,0 24,2 54,5 % wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Handlowiec 70,0 60,0 50,0 40,0 50,0 62,5 40,0 50,0 60,0 54,5 30,0 20,0 10,0 0,0 24,2 25,0 18,2 12,5 3,0 biegły bardzo dobry dobry podstwaowy j. angielski j. niemiecki j. rosyjski obsługa komputera Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Handlowców. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 66,0%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie legnickim- 5,3%, bolesławieckim, jeleniogórskim, świdnickim, lubińskim, zgorzeleckim- 3,2%, głogowskim, wałbrzyskim i w województwie- 2,1%. 21

L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 62 66,0 2. legnicki 5 5,3 3. bolesławiecki 3 3,2 4. jeleniogórski 3 3,2 5. świdnicki 3 3,2 6. lubiński 3 3,2 7. zgorzelecki 3 3,2 8. głogowski 2 2,1 9. wałbrzyski 2 2,1 10. województwo 2 2,1 11. kłodzki 1 1,1 12. oleśnicki 1 1,1 13. strzeliński 1 1,1 14. lubański 1 1,1 15. złotoryjski 1 1,1 16. trzebnicki 1 1,1 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu Handlowiec jeleniogórski 3,9 2,3 2,3 2,3 1,6 1,6 1,60,80,80,80,80,80,8 legnicki 10,1 w rocław ski 69,8 lubiński oławski wałbrzyski trzebnicki głogowski ząbkowicki świdnicki polkowicki zgorzelecki bolesławiecki górowski kłodzki Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 70) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: różową, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy oraz niebieską, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy. 22

Charakterystyka kompetencji dla zawodu Handlowiec (341501) odpowiedzialność za powierzone zadania uczciwość, rzetelność, sumienność iejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji umiejętność pracy w zespole motywacja do pracy doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 70 60 50 40 30 20 10 0 dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B umiejętność obsługi komputera umiejętność komunikacji z klientem oraz określania jego potrzeb i problemów znajomość języka obcego znajomość rynku-branży odporność na stres znajomośc technik sprzedaży i negocjacji umiejętność kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy umiejętność komunikowania się z innymi umiejetności organizacyjne wysoka kultura osobista dyspozycyjność zdolność do angażowania się w wykonywaną pracę 23

Na pozycji trzeciej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Telemarketer- 56 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród Telemarketerów pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem średnim- 96,4 % i wyższym- 3,6%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 11 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej podstawie jak we wcześniejszym przypadku. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: znajomość języków obcych- 12,2%, umiejętność obsługi komputera- 7,3%, doświadczenie 1,2%. Na ostatnim miejscu znalazło się posiadanie prawa jazdy 0,6%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Telemarketer dośw iadczenie 1,2 dodatkow e upraw nienia - praw o jazdy kat. B 0,6 umiejętność obsługi komputera 7,3 znajomość j. obcych 12,2 W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: komunikatywność- 20,1%; umiejętność pracy w zespole- 15,2%; nastawienie na realizację celów- 14,0%; silna motywacja do pracy- 12,2% Najrzadziej wskazywaną cechą, która występowała w ofertach dla tego zawodu jest dyspozycyjność- 4,3%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Telemarketer 12,2 7,3 komunikatyw ność 20,1 nastaw ienie na realizacje celów 14,0 umiejętność pracy w zespole 15,2 komunikatyw ność nastaw ienie na realizacje celów umiejetności oraganizacyjne umiejętność pracy w zespole silna motyw acja do pracy 24

Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. znajomość j. obcych 20 12,2 2. umiejętność obsługi komputera 12 7,3 3. Doświadczenie 2 1,2 4. dodatkowe uprawnienia - prawo jazdy kat. B 1 0,6 Kompetencje dotyczące wiedzy społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. Komunikatywność 33 20,1 2. umiejętność pracy w zespole 25 15,2 3. nastawienie na realizacje celów 23 14,0 4. silna motywacja do pracy 20 12,2 5. umiejętności organizacyjne 12 7,3 6. odporność na stres 9 5,5 7. dyspozycyjność 7 4,3 Przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Telemarketerów. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 94,6%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie wałbrzyskim- 3,6% oraz świdnickim- 1,8%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 53 94,6 2. wałbrzyski 2 3,6 3. świdnicki 1 1,8 Obszary występowania zapotrzebowania na zawód Telemarketer wg powiatów w ałbrzyski 3,6 św idnicki 1,8 w rocław ski 94,6 Na pozycji czwartej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Pracownik biurowy- 42 oferty. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż w grupie tej pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem średnim- 62,1 % oraz wyższym 37,9%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 19 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak w poprzednich przypadkach. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 22,2%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: umiejętność obsługi 25

komputera- 6,6%, posiadanie prawa jazdy kat. B- 6,0%, znajomość technik negocjacji i sprzedaży- 4,2%. Najrzadziej wskazywaną umiejętnością dla tego zawodu była znajomość języka obcego- 3,6%. W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy i postawy: umiejętność komunikowania się z innymi- 12,0%, zdolności organizacyjne- 7,8%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: nastawienie na realizacje celów oraz odpowiedzialność i sumienność- 4,8%; umiejętność pracy w zespole, dyspozycyjność, kreatywność oraz inicjatywa, zaangażowanie- 3,6%, kultura osobista, dokładność- 3,0%, dynamizm- 2,4%. Najrzadziej wskazywaną umiejętnością, która występowała w ofertach dla tego zawodu jest umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych (odporność na stres) oraz zdolności interpersonalne- 1,8%. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 37 22,2 2. umiejętność obsługi komputera 11 6,6 3. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 10 6,0 4. znajomość technik negocjacji i sprzedaży 7 4,2 5. znajomość języka obcego 6 3,6 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętność komunikowania się z innymi 20 12,0 2. zdolności organizacyjne 13 7,8 3. nastawienie na realizacje celów 8 4,8 4. odpowiedzialność, samodzielność 8 4,8 5. umiejętność pracy w zespole 6 3,6 6. dyspozycyjność 6 3,6 7. inicjatywa, kreatywność 6 3,6 8. zaangażowanie 6 3,6 9. kultura osobista 5 3,0 10. dokładność 5 3,0 11. dynamizm 4 2,4 12. motywacja do pracy 3 1,8 13. odporność na stres 3 1,8 14. zdolności interpersonalne 3 1,8 W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące umiejętności obsługi komputera oraz znajomości języków obcych według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym w 50,0% oraz na poziomie podstawowym- 33,3% i bardzo dobrym w 16,7%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym w 54,5%, podstawowym oraz bardzo dobrym w 18,2%, natomiast biegłym w 9,1%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. znajomość j. angielskiego 16,7 50,0 33,3 2. umiejętność obsługi komputera 9,1 18,2 54,5 18,2 26

% wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Pracownik biurowy 60,0 50,0 54,5 50,0 40,0 33,3 30,0 20,0 10,0 9,1 16,7 18,2 18,2 0,0 biegły bardzo dobry dobry podstwaowy znajomość j. angielskiego umiejętnośc obsługi komputera Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na Pracowników biurowych. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 71,4%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie wałbrzyskim- 9,5%, legnickim- 7,1% i jeleniogórskim- 4,8%; kłodzkim, polkowickim i złotoryjskim- 2,4%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1 wrocławski 30 71,4 2 wałbrzyski 4 9,5 3 legnicki 3 7,1 4 jeleniogórski 2 4,8 5 kłodzki 1 2,4 6 polkowicki 1 2,4 7 złotoryjski 1 2,4 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu Pracownik biurowy wg powiatów w ałbrzyski 9,5 legnicki 7,1 4,8 2,4 2,4 2,4 w rocław ski 71,4 wrocławski wałbrzyski legnicki jeleniogórski kłodzki polkowicki złotoryjski Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 40) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: różowym, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy oraz niebieskim, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy. 27

28

Charakterystyka kompetencji dla zawodu Pracownik biurowy (419101) motywacja do pracy dynamizm dokładność doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa zdolności interpersonalne odporność na stres 40 35 30 25 20 15 10 5 0 umiejętnośc obsługi komputera dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B znajomość technik negocjacji i sprzedaży znajomość języka obcego umiejętność komunikowania się z innymi kultura osobista zdolności organizacyjne zaangażowanie nastawienie na realizacje celów inicjatywa, kreatywność dyspozycyjność odpowiedzialność, samodzielność umiejętnośc pracy w zespole 29

Na pozycji piątej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Specjalista ds. marketingu i handlu- 37 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż w grupie tej pracodawcy poszukują osób z wykształceniem wyższym- 65,4% oraz średnim- 34,6%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 18 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak w poprzednich przypadkach. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 15,8%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: umiejętność obsługi komputera- 12,4%, posiadanie prawa jazdy kat. B- 10,7%, znajomość języka angielskiego- 10,2%. Najrzadziej wskazywaną umiejętnością dla tego zawodu były zdolności negocjacyjne i sprzedaży- 7,3% oraz znajomość rynku- 5,7% W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadała umiejętność komunikowania się z innymi- 9,8%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: umiejętność kreatywnego myślenia i działania- 5,4%, umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji- 4,3%, dyspozycyjność- 3,8%, umiejętność pracy w zespole oraz zdolności organizacyjne- 3,3%. Najrzadziej wskazywane umiejętności, które wystąpiły w ofertach dla tego zawodu są: wytrwałość w pracy i konsekwencja- 2,7%, motywacja do pracy i kultura osobista- 2,2%, odporność na stres- 1,6%, zdolność angażowania się w wykonywaną pracę- 1,1% oraz zdolność do dynamicznego działania- 0,5% Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 28 15,8 2. umiejętność obsługi komputera 22 12,4 3. posiadanie dodatkowych uprawnień - prawo jazdy kat. B 19 10,7 4. znajomość języka angielskiego 18 10,2 5. zdolności negocjacyjne i sprzedaży 13 7,3 6. znajomość rynku - branży 10 5,7 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba cech % wskazań w 1. umiejętność komunikowania się z innymi 18 9,8 2. 3. umiejętność kreatywnego myślenia i działania, inicjatywa 10 5,4 umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji 8 4,3 4. dyspozycyjność 7 3,8 5. umiejętność pracy w zespole (współdziałania z innymi) 6 3,3 6. umiejętność organizacji własnej pracy 6 3,3 7. wytrwałość w pracy, w dążeniu do celów oraz konsekwentna ich realizacja 5 2,7 8. motywacja do pracy 4 2,2 9. kultura osobista 4 2,2 10. odporność na stres 3 1,6 11. zdolność do angażowania się w wykonywaną pracę 2 1,1 12. zdolność do dynamicznego działania 1 0,5 30

W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące umiejętności obsługi komputera oraz znajomości języków obcych według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym w 45,5% oraz na poziomie podstawowym- 27,3%, biegle w 18,2% oraz bardzo dobrze- 9,1%, natomiast językiem niemieckim biegle w 60,0%, a na poziomie dobrym w 40,0%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym w 59,1%, podstawowym- 22,7%, biegle- 13,6%, a na poziomie bardzo dobrym- 4,5%. L.p. Kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. j. angielski 18,2 9,1 45,5 27,3 2. j. niemiecki 60,0 40,0 3. obsługa komputera 13,6 4,5 59,1 22,7 % wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Specjalista ds. marketingu i handlu 100,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 60,0 59,1 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 45,5 40,0 18,2 13,6 27,3 22,7 9,1 4,5 biegły bardzo dobry dobry podstaw ow y j. angielski j. niemiecki j. francuski obsługa komputera Przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Specjalistów ds. marketingu i handlu. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 78,4%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie wałbrzyskim- 5,4%, w całym województwie również- 5,4%, w powiecie dzierżoniowskim, jeleniogórskim, lubińskim i jaworskim- 2,7%. Lp Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 29 78,4 2. wałbrzyski 2 5,4 3. województwo 2 5,4 4. dzierżoniowski 1 2,7 5. jeleniogórski 1 2,7 6. lubiński 1 2,7 7. jaworski 1 2,7 Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 40) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: różowym, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy oraz niebieskim, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy. 31

Charakterystyka kompetencji dla zawodu Specjalista ds. marketingu i handlu (241812) zdolność do dynamicznego działania zdolność do angażowania się w wykonywaną pracę doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 30 25 20 umiejętność obsługi komputera posiadanie dodatkowych uprawnienień - prawo jazdy kat. B odporność na stres kultura osobista motywacja do pracy 15 10 5 0 znajomość języka angielskiego zdolności negocjacyjne i sprzedaży znajomość rynku - branży wytrwałość w pracy, w dążeniu do celów oraz konsekwentna ich realizacja umiejętność komunikowania się z innymi umiejetność organizacji własnej pracy umiejetność pracy w zespole (współdziałania z innymi) dyspozycyjność umiejętność kreatywnego myslenia i działania, inicjatywa umiejętność samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji 32

Na pozycji szóstej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Kierownik działu marketingu i sprzedaży- 34 oferty. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż w grupie Kierowników działu marketingu i sprzedaży pracodawcy poszukują osób z wykształceniem wyższym- 89,5% i średnim- 10,5%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 18 kompetencji. Ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak w poprzednich przypadkach. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 16,6%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: umiejętność obsługi komputera oraz znajomość języka obcego- 8,9%, znajomość rynku- 6,4%, natomiast posiadanie prawa jazdy kat. B- 5,7%, a znajomość technik negocjacji i sprzedaży- 5,1%. Najrzadziej wskazywaną zdolnością była umiejętność zarządzania zespołem i rozwiązywania konfliktów w grupie- 3,2%. W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadała umiejętność komunikowania się z innymi- 8,3%. Średni procent wskazań posiadały takie umiejętności jak: umiejętności organizacyjne- 5,7%, dyspozycyjność, odpowiedzialność i silna motywacja do pracy- 5,1%. Najrzadziej wskazywane umiejętności, które wystąpiły w ofertach dla tego zawodu są: zaangażowanie i samodzielność- 3,8%, umiejętność kreatywnego myślenia- 3,2%, mobilność, dynamizm w działaniu oraz zorientowanie na cele- 1,9%. Na najniższym poziomie znalazły się takie cechy jak: umiejętność pracy w zespole oraz odporność na stres- 0,6%. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 26 16,6 2. znajomość języka obcego 14 8,9 3. umiejętność obsługi komputera 14 8,9 4. znajomość rynku-branży 10 6,4 5. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 9 5,7 6. znajomość technik negocjacji i sprzedaży 8 5,1 7. umiejętność zarządzania zespołem i rozwiązywania konfliktów w grupie 5 3,2 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętność komunikowania się z innymi 13 8,3 2. umiejętności organizacyjne 9 5,7 3. dyspozycyjność 8 5,1 4. odpowiedzialność 8 5,1 5. silna motywacja do pracy 8 5,1 6. zaangażowanie 6 3,8 7. samodzielność 6 3,8 8. umiejętność kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy 5 3,2 9. mobilność, dynamizm w działaniu 3 1,9 10. zorientowanie na cele 3 1,9 11. umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych (odporność na stres) 1 0,6 12. umiejętność pracy w zespole 1 0,6 Popyt na pracowników zawodu- Kierownik działu marketingu i sprzedaży wystąpił jedynie w trzech powiatach: wrocławskim- 70,6%, na terenie całego województwa- 26,5% oraz w powiecie jeleniogórskim- 2,9%. 33

L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 24 70,6 2. województwo 9 26,5 3. jeleniogórski 1 2,9 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu Kierownik działu marketingu i sprzedaży województwo 26,5 jeleniogórski 2,9 wrocławski 70,6 Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 30) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: różowym, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy oraz niebieskim, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy. 34

Charakterystyka kompetencji dla zawodu Kierownik działu marketingu i sprzedaży (123301) zorientowanie na cele doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa umiejętnośc pracy w zespole umiejętnośc radzenia sobie w sytuacjach stresowych (odporność na stres) 30 25 20 15 znajomość języka obcego umiejętnośc obsługi komputera znajomość rynku-branży mobilność, dynamizm w działaniu ość kreatywnego myślenia, wykazywanie inicjatywy 10 5 0 dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B znajomość technik negocjacji i sprzedaży samodzielność umiejętność zarządzania zespołem i rozwiązywania konfliktów w grupie zaangaażowanie umiejętność komunikowania się z innymi silna motywacja do pracy odpowiedzialność dyspozycyjność umiejetności organizacyjne 35

Na pozycji siódmej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Projektant wzornictwa przemysłowego- 22 oferty.. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują osób jedynie z wykształceniem wyższym. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 10 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. znajomość języka obcego 20 39,2 2. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 17 33,3 3. obsługa komputera 14 27,5 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1 umiejętności organizacyjne 4 28,6 2 umiejętność pracy w zespole 3 21,4 3 samodzielność 2 14,3 4 inicjatywa 2 14,3 5 odpowiedzialność 2 14,3 6 komunikatywność 1 7,1 7 dyspozycyjność 1 7,1 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: znajomość języka obcego- 39,2%, doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- 33,3%, obsługa komputera- 27,5%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Projektant wzornictwa przemysłowego obsługa komputera 21,2 znajomość języka obcego 30,3 doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa 25,8 W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: zdolności organizacyjne- 28,6%, umiejętność pracy w zespole- 21,4%. Na średnim poziomie wskazanych umiejętności, które występowały w ofertach dla tego zawodu były: samodzielność, inicjatywa, odpowiedzialność- 14,32%. Najrzadziej występującymi cechami były: umiejętność komunikacji oraz dyspozycyjność- 7,1%. 36

% wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Projektant wzornictwa przemysłowego 3,0 1,5 1,5 umiejętności organizacyjne 6,1 3,0 samodzielność 3,0 umiejętność pracy w zespole 4,5 umiejętności organizacyjne samodzielność odpow iedzialność umiejętność pracy w zespole inicjatyw a komunikatyw ność dyspozycyjność W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języka obcego oraz umiejętności obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim w stopniu dobrym w 70,6%, podstawowym w 25% oraz biegle w 5,9%, językiem niemieckim: na poziomie dobrym- 66,7% a podstawowym- 33,3%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym- 92,9% oraz biegle w 7,1%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. znajomość j. angielskiego 5,9 0,0 70,6 23,5 2. znajomość j. niemieckiego 0,0 0,0 66,7 33,3 3. obsługa komputera 7,1 0,0 92,9 % wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Projektant wzornictwa przemysłowego 100,0 80,0 70,6 66,7 92,9 60,0 40,0 20,0 0,0 5,9 0,0 7,1 0,00,00,0 33,3 23,5 biegły bardzo dobry dobry podstawowy znajomość j. angielskiego obsługa komputera znajomość j. niemieckiego Badanie pod kątem pochodzenia zebranych ofert pracy ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Projektant wzornictwa przemysłowego. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 63,6%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w całym województwie, w powiecie świdnickim, zgorzeleckim- 9,1%; natomiast w powiatach: jeleniogórskim i lubińskim- 4,5%. 37

L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 16 72,7 3. świdnicki 2 9,1 4. zgorzelecki 2 9,1 5. jeleniogórski 1 4,5 6. lubiński 1 4,5 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Projektant wzornictwa przemysłowego świdnicki 9,1 zgorzelecki 9,1 4,5 4,5 wrocławski 72,7 wrocławski świdnicki zgorzelecki jeleniogórski lubiński Na pozycji ósmej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód- Przedstawiciel medyczny- 21 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem wyższym- 90,5 % oraz średnim- 9,5%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 17 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 20 27,4 2. znajomość języka obcego 6 8,2 3. umiejętność obsługi komputera 5 6,8 4. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 4 5,5 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętność komunikowania się z innymi 7 9,6 2. samodzielność 7 9,6 3. dyspozycyjność 6 8,2 4. zdolność do zaangażowania się w wykonywaną pracę 6 8,2 5. kreatywność 4 5,5 6. umiejętność organizacji własnej pracy 4 5,5 7. umiejętności negocjacyjne 4 5,5 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: posiadanie prawa jazdy kat. B- 27,4%. Dużo niższy procent wskazań miały kompetencje: znajomość języka obcego- 8,2%, umiejętność obsługi komputera- 6,8%. Na ostatnim miejscu znalazło się posiadane doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- 5,5%. 38

% wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Przedstawiciel medyczny umiejętność obsługi komputera 6,8 znajomość języka obcego 8,2 5,5 dodatkow e upraw nieniapraw o jazdy kat. B 27,4 dodatkow e upraw nienia- praw o jazdy kat. B znajomość języka obcego umiejętność obsługi komputera dośw iadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanow isku- praktyka zaw odow a W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: umiejętność komunikowania się z innymi, samodzielność w działaniu- 9,6%; dyspozycyjność, zdolność angażowania się w wykonywana pracę- 8,2%; natomiast kreatywność, umiejętność organizacji własnej pracy oraz umiejętności negocjacyjne- 5,5%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Przedstawiciel medyczny umiejętność komunikow ania się z innymi 5,5 9,6 5,5 5,5 samodzielność 9,6 8,2 dyspozycyjność 8,2 umiejętność komunikow ania się z innymi samodzielność dyspozycyjność zdolność do zaangażow ania się w w ykonyw aną pracę kreatyw ność umiejętność organizacji w łasnej pracy umiejętności negocjacyjne W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętność obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym i podstawowym w 50%, powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym w 60,0%, a na podstawowym w 40,0%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. znajomość j. angielskiego 50,0 50,0 2. umiejętność obsługi komputera 60,0 40,0 39

% wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Przedstawiciel medyczny 60,0 60,0 50,0 40,0 50,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 dobry podstawowy znajomość j. angielskiego umiejętnośc obsługi komputera Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Projektantów wzornictwa przemysłowego. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 33,3% oraz w całym województwie- 23,8%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie jeleniogórskim, wałbrzyskim- 14,3%, legnickim- 9,5% oraz bolesławieckim- 4,8%. Lp Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 12 57,1 3 jeleniogórski 3 14,3 4 wałbrzyski 3 14,3 5 legnicki 2 9,5 6 bolesławiecki 1 4,8 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu Przedstawiciel medyczny w ałbrzyski 14,3 9,5 4,8 w rocław ski 57,1 jeleniogórski 14,3 wrocławski jeleniogórski wałbrzyski legnicki bolesławiecki 40

Na pozycji dziewiątej w rankingu zawodów i specjalności uplasowała się grupa zawodów - Księgowy (samodzielny)- 19 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem wyższym- 93,3% oraz średnim- 6,7%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 10 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa 18 26,1 2. wiedza z zakresu finansów 12 17,4 3. umiejętność obsługi komputera 10 14,5 4. znajomość języka obcego 9 13,0 5. certyfikat księgowy 3 4,3 6. zdolności analityczne 1 1,4 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1 zdolności organizacyjne 6 8,7 2 odpowiedzialność 4 5,8 3 pracowitość, precyzja 4 5,8 4 zdolności przywódcze 2 2,9 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 26,1%, wiedza z zakresu finansów- 17,4%, umiejętność obsługi komputera- 14,5%, znajomość języka obcego- 13,0%. Niższy procent wskazań miały kompetencje: posiadanie certyfikatu księgowego- 4,3%, zdolności analityczne- 1,4%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Księgowy (samodzielny) 13,0 4,3 1,4 dośw iadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanow iskupraktyka zaw odow a 26,1 umiejętnośc obsługi komputera; 14,5 w iedza z zakresu finansów 17,4 umiejętnośc obsługi komputera znajomość języka obcego certyfikat księgow y zdolności analityczne 41

W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: zdolności organizacyjne- 8,7%, odpowiedzialność oraz pracowitość, precyzja- 5,8%. Najrzadziej wskazywaną cechą, która występowała w ofertach dla tego zawodu były zdolności przywódcze- 2,9%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Księgowy (samodzielny) 2,9 zdolności organizacyjne 8,7 pracow itość, precyzja 5,8 odpow iedzialność 5,8 zdolności organizacyjne pracowitość, precyzja odpowiedzialność zdolności przywódcze W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym w 75,0% i bardzo dobrym w 25,0%, językiem niemieckim na Zosimie podstawowym- 60%, a dobrym i bardzo dobrym- 20,0%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym w 70,0% oraz na poziomie bardzo dobrym w 30%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności biegły bardzo dobry dobry podstawowy 1. znajomość j. angielskiego 25 75 2. znajomość j. niemieckiego 20 20 60 3. umiejętność obsługi komputera 30 70 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 75,0 70,0 60,0 30,0 25,0 20,0 20,0 bardzo dobry dobry podstwaowy znajomość j. angielskiego umiejętnośc obsługi komputera znajomość j. niemieckiego 42

Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Księgowych. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 78,9%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym, w powiecie oleśnickim, trzebnickim, średzkim i legnickim- 5,3%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 15 78,9 2. oleśnicki 1 5,3 3. trzebnicki 1 5,3 4. średzki 1 5,3 5. legnicki 1 5,3 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Księgowy wg powiatów olesnicki 5,3 trzebnicki 5,3 5,3 5,3 w rocław ski 78,9 w rocław ski olesnicki trzebnicki średzki legnicki Na pozycji dziesiątej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Specjalista ds. finansów (analityk finansowy)- 18 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród Specjalistów ds. finansów pracodawcy poszukują osób z wykształceniem wyższym- 75%, natomiast ze średnim- 24%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 11 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. 1. Kompetencje odnoszące się do wiedzy doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa liczba kompetencji % wskazań w 8 12,9 2. wiedza z zakresu finansów 8 12,9 3. umiejętność obsługi komputera 7 11,3 4. znajomość języka obcego 5 8,1 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. samodzielność 10 16,1 2. kreatywność 7 11,3 3. organizacja pracy 4 6,5 4. dyspozycyjność 4 6,5 5. komunikatywność 4 6,5 6. umiejętność pracy w zespole 3 4,8 7. sumienność 2 3,2 43

Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa, wiedz z zakresu finansów- 12,9%; umiejętność obsługi komputera- 11,3%; znajomość języka obcego- 8,1%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Specjalista ds. finansów (analityk finansowy) 8,1 dośw iadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanow isku- praktyka zaw odow a 12,9 umiejętnośc obsługi komputera 11,3 w iedza z zakresu finansów 12,9 dośw iadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanow isku- praktyka zaw odow a w iedza z zakresu finansów umiejętnośc obsługi komputera znajomość języka obcego W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: samodzielność w działaniu- 16,1%, kreatywność- 11,3%; zdolności organizacyjne, dyspozycyjność i komunikatywność- 6,5%, umiejętność pracy w zespole- 4,8%. Najniższy procent wskazań wśród ogółu kompetencji miała sumienność- 3,2%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Specjalista ds. finansów (analityk finansowy) 6,5 4,8 3,2 samodzielność 16,1 6,5 organizacja pracy 6,5 kreatyw ność 11,3 dyspozycyjność komunikatyw ność umiejętność pracy w zespole sumienność W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym w 80,0% oraz podstawowym w 20,0%. W ogłoszeniach prasowych pracodawcy wymagali również od pracowników badanego zawodu umiejętności obsługi komputera na poziomie: bardzo dobrym, dobrym i biegle w 28,6%, a na poziomie podstawowym w 14,3%. 44

L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. znajomość j. angielskiego 0,0 0,0 80,0 20,0 2. umiejętność obsługi komputera 28,6 28,6 28,6 14,3 % wskazań wg znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera dla zawodu Specjalista ds. finansów 80,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 28,6 28,6 28,6 20,0 10,0 0,0 20,0 14,3 0,0 0,0 biegły bardzo dobry dobry podstwaowy znajomość j. angielskiego umiejętnośc obsługi komputera Przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Specjalistów ds. finansów. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 83,3%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie legnickim- 11,1%; jeleniogórskim- 5,6%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 15 83,3 2. legnicki 2 11,1 3. jeleniogórski 1 5,6 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Specjalista ds. finansów wg powiatów legnicki 11,1 jeleniogórski 5,6 wrocławski 83,3 Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 14) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: niebieską, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy oraz czerwoną, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy. 45

Na pozycji jedenastej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Dyrektor wykonawczy- 17 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują osób jedynie z wykształceniem wyższym. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 10 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 17 26,2 2. znajomość rynku-branży 10 15,4 3. znajomość języka obcego 5 7,7 4. dodatkowe uprawnienia- prawo jazdy kat. B 5 7,7 5. znajomość technik negocjacji i sprzedaży 4 6,2 6. umiejętność obsługi komputera 2 3,1 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętności organizacyjne 7 10,8 2. dyspozycyjność 7 10,8 3. zdolności interpersonalne 5 7,7 4. umiejętność komunikowania się z innymi 3 4,6 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa- 17%, znajomość rynku - branży- 15,4%, znajomość języka obcego i posiadanie prawa jazdy kat. B- 7,7%. Rzadziej wskazywanymi umiejętnościami w ofertach pracy były: znajomość technik negocjacji i sprzedaży- 6,2%; umiejętność obsługi komputera- 3,1%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Dyrektor wykonawczy znajomość języka obcego 11,6 11,6 9,3 4,7 doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa 39,5 znajomość rynkubranży 23,3 dodatkow e upraw nienia- praw o jazdy kat. B znajomość technik negocjacji i sprzedaży umiejętnośc obsługi komputera 46

W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: umiejętności organizacyjne i dyspozycyjność- 10,8%, zdolności interpersonalne- 7,7% oraz komunikatywność- 4,6%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Dyrektor wykonawczy 13,6 umiejętności organizacyjne 31,8 zdolności interpersonalne 22,7 dyspozycyjność 31,8 umiejętności organizacyjne dyspozycyjność zdolności interpersonalne umiejętność komunikow ania się z innymi W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języka obcego oraz umiejętności obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim w stopniu dobrym i biegłym- 40% oraz bardzo dobrym w 20%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym i bardzo dobrym w 50%. L.p. kompetencje % wskazań wg poziomu znajomości/umiejętności bardzo biegły dobry podstawowy dobry 1. znajomość j. angielskiego 40,0 20,0 40,0 0,0 2. umiejętność obsługi komputera 0,0 50,0 50,0 0,0 % wskazań wg znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera dla zawodu Dyrektor wykonawczy 50,0 40,0 40,0 50,0 40,0 50,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 20,0 biegły bardzo dobry dobry znajomość j. angielskiego umiejętność obsługi komputera Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Kierownik działu marketingu i sprzedaży. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 64,7%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie 47

na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie legnickim- 11,8%; wołowskim, dzierżoniowskim, lubińskim i województwie 5,9%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 11 64,7 2. legnicki 2 11,8 3. wołowski 1 5,9 4. województwo 1 5,9 5. dzierżoniowski 1 5,9 6. lubiński 1 5,9 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Dyrektor wykonawczy wg powiatów legnicki 11,8 5,9 5,9 5,9 w rocław ski 70,6 wrocławski wołowski lubiński legnicki dzierżoniowski Na pozycji dwunastej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Programista- 16 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują tylko osób z wykształceniem wyższym. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 6 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1 umiejętność obsługi komputera 11 29,7 2 doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 9 24,3 3 znajomość języka angielskiego 6 16,2 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętność pracy w zespole 7 18,9 2. dyspozycyjność 2 5,4 3. komunikatywność 2 5,4 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: umiejętność obsługi komputera- 29,7%, doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku-24,3%, znajomość języka angielskiego- 16,2%. 48

% wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Programista znajomość języka angielskiego 16,2 umiejętność obsługi komputera 29,7 doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowiskupraktyka zawodowa 24,3 W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: umiejętność pracy w zespole- 18,9%; dyspozycyjność i komunikatywność- 5,4%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Programista komunikatyw ność 5,4 dyspozycyjność 5,4 umiejętność pracy w zespole 18,9 W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące znajomości języków obcych oraz umiejętność obsługi komputera, według poziomów od biegłego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posługiwać się językiem angielskim na poziomie dobrym w 64%, podstawowym- 27% oraz biegłym- 9%. Powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym 66,7% oraz na poziomie biegłym w 33,3%. kompetencje odnoszące się do wiedzy biegły bardzo dobry dobry podstawowy j. angielski 9,1 0,0 63,6 27,3 poziom umiejętności obsługi komputera 33,3 66,7 49

% wskazań wg poziomu znajomości języków obcych oraz umiejętności obsługi komputera w prasowych ofertach pracy dla zawodu Programista 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 63,6 66,7 33,3 27,3 9,1 0,0 0,0 0,0 biegły bardzo dobry dobry podstwaowy j. angielski poziom umiejetności obsługi komputera Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Programistów. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 87,5% oraz jeleniogórskim- 12,5%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 14 87,5 2. jeleniogórski 2 12,5 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Programista wg powiatów jeleniogórski 12,5 wrocławski 87,5 Na pozycji trzynastej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Magazynier- 14 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród pracowników badanego zawodu pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem średnim- 67 % oraz zawodowym- 33%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 7 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. 50

Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 11 25,0 2. umiejętność obsługi komputera 8 18,2 3. uprawnienia na wózki widłowe 7 15,9 4. dodatkowe uprawnienia - prawo jazdy kat. B 3 6,8 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. Sumienność 6 13,6 2. Dyspozycyjność 5 11,4 3. umiejętność pracy w zespole 4 9,1 Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- 25%; umiejętność obsługi komputera- 18,2%, uprawnienia na wózki widłowe- 15,9%, posiadanie prawa jazdy kat. B- 6,8%. % wskazań kompetencji odnoszących się do wiedzy dla zawodu Magazynier upraw nienia na w ózki w idłow e 24,1 dodatkow e upraw nienia - praw o jazdy kat. B 10,3 dośw iadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanow iskupraktyka zaw odow a 37,9 umiejętność obsługi komputera 27,6 W grupie kompetencji społecznych pojawiły się takie wskazywane umiejętności oraz cechy jak: sumienność- 13,6%, dyspozycyjność- 11,4%, umiejętność pracy w zespole- 9,1%. % wskazań kompetencji społecznych, cech i postaw dla zawodu Magazynier umiejętność pracy w zespole 26,7 sumienność 40,0 dyspozycyjność 33,3 51

W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono jedynie kompetencje dotyczące obsługi komputera, według poziomów od dobrego do podstawowego. I tak pracownicy analizowanego zawodu powinni posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie: dobrym w 62,5%, oraz podstawowym w 37,5%. Nie odnotowano dla tego zawodu w ofertach prasowych wymagań dotyczących posiadania znajomości języków obcych. L.p. poziom umiejętności obsługi komputera liczba ofert % wskazań wg poziomu umiejętności 1. dobra 5 62,5 2. podstawowy 3 37,5 Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Magazynierów. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 78,6%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie legnickim- 14,3%, bolesławieckim- 7,1%. L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 11 78,6 2. legnicki 2 14,3 3. bolesławiecki 1 7,1 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Magazynier wg powiatów legnicki 14,3 bolesław iecki 7,1 w rocław ski 78,6 Na pozycji czternastej w rankingu zawodów i specjalności uplasował się zawód Inżynier organizacji i planowania produkcji- 12 ofert. Z ofert pracy umieszczanych w prasie wynika, iż wśród Inżynierów organizacji i planowania produkcji pracodawcy poszukują głównie osób z wykształceniem wyższym- 75% i średnim- 25%. Na obraz badanego zawodu składa się zespół 9 kompetencji. Zestawiając grupę kompetencji odnoszących się do wiedzy z grupą kompetencji społecznych ustalony został procent wskazań w ogólnej liczbie zebranych kompetencji oraz stopień ważność poszczególnych kompetencji dla pracodawców na takiej samej zasadzie jak we wcześniejszym przypadku. Wśród kompetencji zawodowych odnoszących się do wiedzy o najwyższym procencie wskazań w ofertach uplasowały się takie kompetencje jak: znajomość języka angielskiego- 23,9%; doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- 21,7%; umiejętność obsługi komputera- 13,0%. Najrzadziej wymienianą kompetencją była : znajomość rynku branży- 8,7% W grupie kompetencji społecznych najwyższy procent wskazań posiadały umiejętności oraz cechy: umiejętność pracy w zespole- 6,5%; dyspozycyjność- 4,3% oraz komunikatywność- 2,2%. 52

Kompetencje odnoszące się do wiedzy liczba kompetencji % wskazań w 1. znajomość języka angielskiego 11 23,9 2. doświadczenie w pracy na podobnym lub takim samym stanowisku- praktyka zawodowa 10 21,7 3. umiejętność obsługi komputera 6 13,0 4. umiejętności organizacyjne 5 10,9 5. umiejętności analityczne 4 8,7 6. znajomość rynku-branży 4 8,7 Kompetencje społeczne, cechy i postawy liczba kompetencji % wskazań w 1. umiejętność pracy w zespole 3 6,5 2. dyspozycyjność 2 4,3 3. komunikatywność 1 2,2 W grupie kompetencji odnoszących się do wiedzy rozróżniono kompetencje dotyczące obsługi komputera i znajomości języka angielskiego I tak spośród pracowników analizowanego zawodu 3 osoby powinny znać język angielski w stopniu bardzo dobrym, powinni również posiadać umiejętność obsługi komputera na poziomie dobrym w 83,3% oraz na poziomie podstawowym w 16,7%. Jak poprzednio przeanalizowano również pochodzenie ofert pracy zebranych dla danego zawodu. Badanie pod tym kątem ujawniło obszary występowania zapotrzebowania na pracowników- Inżynier organizacji i planowania produkcji. I tak największy popyt na pracowników tego zawodu występował w powiecie wrocławskim i kształtował się na poziomie 66,7%. W pozostałych powiatach odnotowano zapotrzebowanie na poziomie dużo niższym. Kształtował się on w następujący sposób: w powiecie oleśnickim- 16,7%; legnickim, wałbrzyskim, średzkim- 5,6% L.p. Powiat liczba ofert Udział % w 1. wrocławski 8 66,7 2. świdnicki 2 16,7 3. wałbrzyski 1 8,3 4. oławski 1 8,3 Obszary występowania zapotrzebowania na pracowników zawodu- Inżynier organizacji i planowania produkcji wg powiatów w ałbrzyski 8,3 oław ski 8,3 św idnicki 16,7 w rocław ski 66,7 Stopień ważności danej kompetencji jest równoznaczny z największą bądź najmniejszą (skala od 0 do 12) liczbą wszystkich kompetencji i został zaprezentowany na poniższym wykresie radarowym. Na wykresie tym wyróżniono kolorami dwie linie: niebieską, która oznacza kompetencje społeczne, cechy i postawy oraz różową, która oznacza kompetencje odnoszące się do wiedzy. 53