POJĘCIE PRAWA BANKOWEGO

POJĘCIE PRAWA BANKOWEGO Publiczne prawo bankowe- obejmuje normy dotyczące zasad tworzenia, organizacji i likwidacji banków, wykonywania wobec nich nadzoru ze strony państwa oraz miejsca i roli centralnego banku państwa w systemie bankowym. Normy publicznego prawa bankowego wprowadzają szereg ograniczeń dotyczących podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej; mają zapewnić bezpieczeństwo powierzonych bankom środków oraz stabilność całego systemu bankowego. Prywatne prawo bankowe - reguluje przede wszystkim stosunki banków z ich klientami; zawiera regulacje szczególne i uzupełniające w stosunku do postanowień prawa cywilnego.

POJĘCIE PRAWA BANKOWEGO Sensu stricto- akt normatywny, ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe (DZ. U. 1997 Nr 140 poz. 939 ze zm.). Ustawa ta jest podstawowym aktem regulującym działalność banków. Sensu largo- zespół norm prawnych regulujących organizację i działalność banków.

DEFINICJA BANKU Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (art.2 ustawy Prawo bankowe)

BANK JAKO OSOBA PRAWNA Podmiotowość i osobowość prawna Samodzielny podmiot praw i obowiązków

ZEZWOLENIE NA UTWORZENIE BANKU Zezwolenie upoważniające do utworzenia banku (art. 30a i art. 34 pr. bank.). W przpadku banku państwowego nie ma potrzeby uzyskania takiego zezwolenia, bo zastępuje je rozporządzenie Rady Ministrów Zezwolenie do rozpoczęcia działalności gospodarczej (art.36 pr.bank.) Zezwolenia wydaje KNF

CZYNNOŚCI BANKOWE Czynności bankowe- obowiązujące ustawodawstwo nie definiuje pojęcia czynności bankowych, formułuje jedynie ich katalog (wyliczenie ma charakter zamknięty). Czynności te można podzielić na dwie grupy: Sensu largo- w szerokim rozumieniu (subiektywne, względne) Sensu stricto -w ścisłym rozumieniu (obiektywne, bezwzględne)

Czynności bankowe sensu stricto mogą być wykonywane wyłącznie przez banki przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów; prowadzenie innych rachunków bankowych; udzielanie kredytów; udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw; emitowanie bankowych papierów wartościowych; przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych; wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Czynności bankowe- sensu largo Są to czynności, które mogą być wykonywane również przez podmioty niebędące bankami (jeżeli jednak wykonuje je bank, stają się czynnościami bankowymi). Należy do nich zaliczyć: udzielanie pożyczek pieniężnych; operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty; świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego; terminowe operacje finansowe; nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych; przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych; prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych; udzielanie i potwierdzanie poręczeń; wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych; pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.

RYZYKO JAKO CECHA DZIAŁALNOŚCI BANKU W naukach ekonomicznych wyróżniane są różne ryzyka związane z prowadzoną działalnością bankową. Wśród najistotniejszych należy wskazać ryzyka: utraty płynności, kredytowe, zmiany stopy procentowej, zmiany kursów walutowych, refinansowania, kadrowe, kapitałowe, terminu transakcji, rodzaju zabezpieczenia.

PODZIAŁ BANKÓW ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE ze względu na zakres działania i miejsce w systemie bankowym można wyróżnić bank centralny NBP=> bankowość centralna banki komercyjne => bankowość operacyjna

PODZIAŁ BANKÓW ZE WZGLĘDU NA FORMĘ PRAWNĄ ze względu na formę prawną funkcjonowania banki państwowe (Bank Gospodarstwa Krajowego) banki spółdzielcze (Bank Polskiej Spółdzielczości, Spółdzielcza Grupa Bankowa) banki w formie spółek akcyjnych (Bank Śląski ING, Bank Zachodni WBK, Millennium) Nie jest dopuszczalne tworzenie banków w innych formach organizacyjnych niż powyższe (katalog zamknięty)

BANK PAŃSTWOWY Tworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzania Rozporządzenie o utworzeniu banku państwowego określa nazwę, siedzibę, przedmiot i zakres działania banku, jego fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa, które stają się majątkiem banku Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd Nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego Ustawa z dnia 14 marca 2003r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (Dz. U. 2003 Nr 65 poz.594 z późn. zm.) Jednym z podstawowych celów działalności BGK jest wspieranie rządowych programów społecznogospodarczych oraz programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego obejmujące różne projekty

BANK SPÓŁDZIELCZY Jest spółdzielnią działającą na podstawie przepisów ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Prawo spółdzielcze i Prawo bankowe Tworzony na podstawie przepisów Prawa spółdzielczego za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego wydawaną na podstawie wniosku założycieli dokumentującego posiadanie m.in. wystarczającego kapitału, przystosowanych pomieszczeń i wykfalifikowanej kadry Założycielami tylko osoby fizyczne min. 10 osób Banki spółdzielcze są spółdzielniami Statut spółdzielni powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności

BANK W FORMIE SPÓŁKI AKCYJNEJ Działa na podstawie przepisów KSH i Prawa bankowego Tworzony w trybie określonym przez KSH za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego wydawaną na podstawie wniosku założycieli Założycielami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. Nie może być mniej niż 3 założycieli Organami banku są: walne zgromadzenie, rada nadzorcza i zarząd

PODZIAŁ BANKÓW ZE WZGLĘDU NA SIEDZIBĘ Banki krajowe utworzone zgodnie z przepisami polskiego prawa i mające siedzibę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Banki zagraniczne mające siedzibę poza granicami Polski i poza granicami państw członkowskich UE. Banki mające siedzibę na terytorium państw członkowskich UE (instytucje kredytowe).

instytucja kredytowa oznacza przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od klientów oraz na udzielaniu kredytów na swój własny rachunek Art. 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia nr 575/2013

INSTYTUCJA KREDYTOWA + Podmiot mający swoją siedzibę na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Art.4 pkt. 17 pr. Bank.

ODDZIAŁ INSTYTUCJI KREDYTOWEJ oznacza miejsce prowadzenia działalności, które stanowi prawnie zależną część instytucji i które realizuje bezpośrednio wszystkie lub niektóre spośród transakcji nieodłącznie związanych z działalnością instytucji, niebędący oddziałem banku krajowego ani oddziałem banku zagranicznego

ODDZIAŁ BANKU KRAJOWEGO ZA GRANICĄ jednostkę organizacyjną banku krajowego wykonującą w jego imieniu i na jego rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego bankowi krajowemu, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danego banku krajowego odpowiadające powyższym cechom, utworzone na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa, uważa się za jeden oddział

ODDZIAŁ BANKU ZAGRANICZNEGO jednostkę organizacyjną banku zagranicznego wykonującą w jego imieniu i na jego rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego temu bankowi, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danego banku zagranicznego odpowiadające powyższym cechom, utworzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, uważa się za jeden oddział

PODZIAŁ BANKÓW ZE WZGLĘDU NA ZAKRES CZYNNOŚCI Banki uniwersalne mogą dokonywać w zasadzie wszystkich czynności bankowych. Banki szczególne (wyspecjalizowane) mogą dokonywać tylko czynności wskazanych w ustawie zgodnie z regułą numerus clausus np. bank hipoteczny (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych), banki powiernicze (ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi).

TWORZENIE BANKÓW Warunki utworzenia banków Wymogi kapitałowe Wymogi personalne Wymogi techniczno organizacyjne

WYMOGI KAPITAŁOWE Art. 32. 1. Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski, z zastrzeżeniem ust. 2, nie może być niższy od równowartości w złotych 5 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku. 2. W przypadku banków spółdzielczych, których założyciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia, na podstawie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 1 000 000 euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku. 3. Kapitał założycielski banku wnoszony w formie pieniężnej musi być wpłacony przez założycieli w walucie polskiej na rachunek bankowy w banku krajowym, otwarty w celu dokonania wpłat na kapitał założycielski banku. 4. Pokrycie pełnej kwoty kapitału założycielskiego banku w formie spółki akcyjnej oraz banku spółdzielczego powinno być dokonane przed wpisaniem banku do właściwego rejestru. 5. Wpłata kapitału założycielskiego banku państwowego, jak również wydzielenie z majątku Skarbu Państwa innych środków na pokrycie kapitału założycielskiego powinno nastąpić przed złożeniem przez bank państwowy do Komisji Nadzoru Finansowego wniosku o zezwolenie na rozpoczęcie działalności.

WYMOGI KAPITAŁOWE Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne w prowadzeniu działalności bankowej, z tym że kapitał założycielski wnoszony w formie pieniężnej nie może być niższy od kwoty równowartości 5000000 euro, a wartość wnoszonych wkładów niepieniężnych nie może przekraczać 15% kapitału założycielskiego.

WYMOGI PERSONALNE Założyciele dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków rady nadzorczej oraz zarządu spełniają wymogi określone w art. 22aa [dotyczące wiedzy, umiejętności i doświadczenia, odpowiednie do pełnionych przez nich funkcji i powierzonych im obowiązków, oraz dawać rękojmię należytego wykonywania tych obowiązków], a członkowie zarządu nadzorujących zarządzanie ryzykiem oraz prezes posiadają udowodnioną znajomość języka polskiego.

WYMOGI TECHNICZNO- ORGANIZACYJNE Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli zostało zapewnione wyposażenie banku w: pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej; przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w banku.

TWORZENIE BANKÓW KRAJOWYCH PRZEZ INSTYTUCJE KREDYTOWE Instytucja kredytowa, prowadząca działalność bankową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poprzez oddział, może utworzyć bank krajowy w formie spółki akcyjnej przez wniesienie tytułem wkładu niepieniężnego wszystkich składników majątkowych tego oddziału, przeznaczonych do prowadzenia działalności przez ten oddział, o ile stanowią one przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część. Akcje banku krajowego mogą być objęte wyłącznie przez tę instytucję kredytową.

FUNDUSZE WŁASNE BANKÓW Art.126 pr. bank. Banki są obowiązane posiadać fundusze własne dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności.

WYMOGI KAPITAŁOWE Banki powinny być wyposażone w fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności.

FUNDUSZE WŁASNE KAPITAŁ TIER I + KAPITAŁ TIER II Kapitał tier I art.26 rozporządzenia nr 575/2013 skorygowane o wartości wymienione w art. 36 - kapitał podstawowy Art.51 i 52 rozporządzenia nr 575/2013 - kapitał dodatkowy Art. 56 rozporządzenia nr 575/2013 odliczenia od pozycji dodatkowych Kapitał tier II art.62 i 63 rozporządzenia nr 575/2013 Art. 66 rozporządzenia nr 575/2013 - odliczenia

FUNKCJE FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU Pierwotne źródło finansowania działalności Główne źródło pokrywania ewentualnych strat Granice koncentracji wierzytelności bankowych Wielkość funduszy własnych determinuje wielkość prowadzonej działalności przez bank Funkcja gwarancyjna Funkcja operacyjna Funkcja regulująca

FUNDUSZE WŁASNE 1. Bank jest obowiązany utrzymywać sumę funduszy własnych na poziomie nie niższym niż wyższa z następujących wartości: 1)wartość wynikająca ze spełnienia wymogów w zakresie funduszy własnych, o których mowa w art. 92 rozporządzenia nr 575/2013; 2)oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka (kapitał wewnętrzny).

WYMOGI KAPITAŁOWE art. 92 rozporządzenia nr 575/2013 a) współczynnik kapitału podstawowego Tier I na poziomie 4,5 %; b) współczynnik kapitału Tier I na poziomie 6 %; c) łączny współczynnik kapitałowy na poziomie 8%. Art. 93 rozporządzenia nr 575/2013 Wysokość funduszy własnych instytucji nie może spaść poniżej kwoty kapitału założycielskiego wymaganego w chwili udzielenia zezwolenia.

GOSPODARKA FINANSOWA 1. Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań. 2. Tworzenie z odpisów z zysku netto funduszy oraz ich przeznaczenie, a także zasady pokrywania strat określa statut banku. 3. Przeznaczenie do podziału między akcjonariuszy kwoty przekraczającej zysk za ostatni rok obrotowy, pomniejszony o niepokryte straty, akcje własne oraz o kwoty, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy, wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego.

WYSOKOŚĆ REZERW Rezerwy ogólne bezpośrednio związane z działalnością bankową, rozumianą jako czynności bankowe, czy też wszystkich usług świadczonych przez bank. Nie określa się ściśle celowego przeznaczenia. Banki tworzą i znoszą tę rezerwę na podstawie oceny i w celu pokrycia ogólnego ryzyka związanego z prowadzoną działalnością bankową.

REZERWY OGÓLNE 1. Banki mogą tworzyć w ciężar kosztów rezerwę na ryzyko ogólne, służącą pokryciu niezidentyfikowanego ryzyka związanego z prowadzeniem działalności bankowej. Banki tworzą i rozwiązują tę rezerwę na podstawie oceny tego ryzyka, uwzględniającej w szczególności wielkość należności oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych. 2. Wielkość rocznego odpisu na rezerwę na ryzyko ogólne, o której mowa w ust. 1, wynosi: 1) co najwyżej 1,5% niespłaconej kwoty kredytów i pożyczek pieniężnych pomniejszonej o kwotę kredytów i pożyczek pieniężnych, zaklasyfikowanych zgodnie z odrębnymi przepisami do kategorii straconych według stanu na koniec poprzedniego roku obrotowego; 2) nie więcej niż kwota odpisu dokonanego w bieżącym roku obrotowym z zysku za rok poprzedni na fundusz ogólnego ryzyka, o którym mowa w art. 26 ust. 1 lit. f rozporządzenia nr 575/2013. 3. Odpis, o którym mowa w ust. 2, może być dokonywany nie częściej niż raz w miesiącu w równych kwotach. Do czasu dokonania odpisu na fundusz ogólnego ryzyka w bieżącym roku obrotowym podstawą wyznaczania kwot mogą być przewidywania lub propozycje tego odpisu zawarte w planie finansowym. 4. Bank rozwiązuje rezerwę na ryzyko ogólne, jeżeli w ocenie banku ustały okoliczności uzasadniające dalsze jej utrzymywanie.

REZERWY CELOWE Rezerwy tworzone w związku z ryzykiem związanym z działalnością bankową w odniesieniu do poszczególnych ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do jednej z kategorii: Normalne Pod obserwacją Zagrożone (poniżej standardu, wątpliwe, stracone) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008r.w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków.

WYSOKOŚĆ REZERW CELOWYCH Dla ekspozycji kredytowych zakwalifikowanych do kategorii: normalne w wysokości co najmniej na poziomie 1,5% podstawy tworzenia rezerwy celowej Pod obserwacją- 1,5% Poniżej standardu 20% Wątpliwe 50% Stracone 100%

REZERWY OBOWIĄZKOWE Aktywa, które banki operacyjne są obowiązane składać w NBP Banki operacyjne pozostają ich właścicielem, ale tracą możliwość swobodnego dysponowania nimi Oddziaływają na kształtowanie podaży pieniądza i działalność kredytową w państwie Suma rezerw nie może przekroczyć 30 % sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie 20% sumy środków pieniężnych od wkładów terminowych

NADZÓR NAD RYNKIEM FINANSOWYM Nadzór nad rynkiem emerytalnym Nadzór ubezpieczeniowy Nadzór nad rynkiem kapitałowym Nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego Nadzór nad agencjami ratingowymi Nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych Nadzór uzupełniający Nadzór nad spółdzielczymi kasami oszczędnościowo kredytowymi i Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową Nadzór bankowy

OGÓLNE CELE NADZORU NAD RYNKIEM FINANSOWYM Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego Zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku przez realizację celów określonych w odrębnych ustawach w szczególności w ustawie Prawo bankowe, ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym, ustawie z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego, ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, ustawie z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych. Art. 2 u.n.r.f.

NADZÓR BANKOWY Uregulowany w ustawie z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j.: Dz.U.2012r. poz. 1149 z późn. zm.) Nadzór bankowy jest częścią nadzoru nad rynkiem finansowym. Nadzór bankowy realizowany przez Komisję Nadzoru Finansowego wykonywany jest na podstawie ustawy Prawo bankowe oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Obejmuje czynności zmierzające do czuwania nad prawidłowym funkcjonowaniem banków komercyjnych.

NADZÓR BANKOWY Całokształt czynności ukierunkowanych na zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa sektora bankowego, w tym także na tworzenie oraz kontrolę kierowanych do banków norm ostrożnościowych System finansowy, a w szczególności system bankowy, należy do najbardziej regulowanych rynków w gospodarce. Jest to uzasadnione koniecznością budowania zaufania do banków, dokonujących określonych transakcji pieniędzmi swoich klientów, którzy zdeponowali środki pieniężne. Istotą funkcjonowania nadzoru bankowego jest więc dbałość o interesy klientów banków

CEL NADZORU BANKOWEGO Art. 133. 1. pr. Bank. Celem nadzoru jest zapewnienie: 1) bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych; 2)zgodności działalności banków z przepisami ustawy, rozporządzenia nr 575/2013, ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, statutem oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku; 3) zgodności działalności prowadzonej przez banki zgodnie z art. 70 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi z przepisami tej ustawy, niniejszej ustawy oraz statutem. 1a. Przy wykonywaniu swoich zadań Komisja Nadzoru Finansowego uwzględnia wytyczne i zalecenia Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. W przypadku nieuwzględnienia wytycznych lub zaleceń Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego Komisja Nadzoru Finansowego podaje powody ich nieuwzględnienia.

ZAKRES NADZORU BANKOWEGO Art. 131 pr. bank. Nadzór bankowy obejmuje: 1. Działalność banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw instytucji kredytowych podlega nadzorowi bankowemu sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego w zakresie i na zasadach określonych w niniejszej ustawie i w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. 2. Nadzór nad działalnością oddziału lub przedstawicielstwa banku zagranicznego w kraju oraz oddziału lub przedstawicielstwa banku krajowego za granicą, w tym zakres i tryb dokonywania czynności kontrolnych, może być wykonywany w zakresie uzgodnionym w porozumieniu Komisji Nadzoru Finansowego z właściwymi władzami nadzorczymi.

KNF jako organ wykonawczy nadzoru bankowego KNF powstała we wrześniu 2006 r. Regulator rynku finansowego w Polsce. KNF sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym i rynkiem ubezpieczeniowym, w tym rynkiem ubezpieczeń emerytalnych, a od stycznia 2008 r. także nad rynkiem bankowym oraz instytucjami pieniądza elektronicznego. Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM.

FUNKCJE KNF Regulacyjna określenie minimalnych standardów bezpieczeństwa w działalności banków przez formułowanie regulacji, norm ostrożnościowych oraz nadzorowanie ich przestrzegania przez banki Dyscyplinująca wykonywanie czynności nadzoru i stosowanie środków nadzoru (art. 133, art. 138 i art.138a Pr. bank.) Licencyjna wydanie odpowiednich decyzji zezwalającej na rozpoczęcie prowadzenia określonej działalności przez konkretny podmiot

CEL DZIAŁANIA KNF zapewnienie stabilności, bezpieczeństwa, przejrzystości i prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, a także ochrona interesów podmiotów uczestniczących na tym rynku i utrzymanie wysokiego zaufania do instytucji finansowych działających w Polsce.

ZADANIA KNF Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego Podejmowane działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego Udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi KNF a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty Wykonywanie innych zadań określonych ustawami Art. 4 u. n.r.f.

CZYNNOŚCI PODEJMOWANE W RAMACH NADZORU BANKOWEGO ocena sytuacji finansowej banków obejmująca badanie wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków; badanie jakości systemu zarządzania bankiem, w szczególności systemu zarządzania ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej; badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z obowiązującymi w tym zakresie przepisami; badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych; badanie przestrzegania limitów, o których mowa w art. 79a, oraz limitów, o których mowa w art. 395 rozporządzenia nr 575/2013, oraz ocenie procesu identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji ekspozycji, w tym dużych ekspozycji; badanie przestrzegania przez bank, określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem prowadzonej działalności, w tym dostosowania do rodzaju i skali działalności banku procesu identyfikacji i monitorowania ryzyka oraz sprawozdawania o ryzyku; dokonywanie oceny szacowania, utrzymywania i przeglądu kapitału wewnętrznego; badanie wykonywania przez banki obowiązków, o których mowa w art. 56a, art. 59a, art. 59b, art. 92ba 92bd i art. 111c. [informowanie o konsekwencjach śmierci posiadacza rachunku, zasadach wygasania umowy rachunku bankowego, obowiązek ustalania czy posiadacz rachunku żyje, udzielanie zbiorczych informacji osobie mającej tytuł prawny do spadku w zakresie rachunków bankowych]

Art. 79a Pr. Bank. 1. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo rady nadzorczej banku lub osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku następuje zgodnie z regulaminem uchwalonym przez radę nadzorczą. 2. Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia członkowi zarządu albo członkowi rady nadzorczej banku w kwocie łącznego zobowiązania przekraczającej 10 000 euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia, wymaga zgody wyrażonej w uchwale zarządu oraz uchwale rady nadzorczej banku. Uchwały te zapadają bez udziału zainteresowanej osoby, w głosowaniu tajnym, większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy składu organu. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do udzielenia kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia podmiotowi powiązanemu kapitałowo lub organizacyjnie z członkiem zarządu albo rady nadzorczej lub osobą zajmującą stanowisko kierownicze w banku. 4. Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń, o których mowa w ust. 1 i 3, nie może przekroczyć:- przy czym wartość kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń jest ustalana w sposób, w jaki bank oblicza wartość ekspozycji, o której mowa w art. 395 rozporządzenia nr 575/2013. 1) w banku w formie spółki akcyjnej i w banku państwowym - 10% kapitału podstawowego Tier I, o którym mowa w art. 50 rozporządzenia nr 575/2013, 2) w banku spółdzielczym - 25% kapitału podstawowego Tier I, o którym mowa w art. 50 rozporządzenia nr 575/2013 5. Przez osobę zajmującą stanowisko kierownicze w banku rozumie się osobę zatrudnioną podległą bezpośrednio członkowi zarządu, dyrektora oddziału i jego zastępcę oraz głównego księgowego.

LIMITY DŁUŻNYCH EKSPOZYCJI Artykuł 395 rozporządzenia nr 575/2013 1. Instytucja nie przyjmuje na siebie ekspozycji wobec klienta lub grupy powiązanych klientów, której wartość po uwzględnieniu skutku ograniczenia ryzyka kredytowego zgodnie z art. 399-403 przekracza 25 % wartości jej uznanego kapitału. Jeżeli taki klient jest instytucją lub jeżeli do grupy powiązanych klientów należy co najmniej jedna instytucja, wartość ta nie przekracza 25 % wartości uznanego kapitału instytucji lub kwoty 150 mln EUR, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa, pod warunkiem że suma wartości ekspozycji wobec wszystkich powiązanych klientów niebędących instytucjami, po uwzględnieniu skutku ograniczenia ryzyka kredytowego zgodnie z art. 399-403, nie przekracza 25 % wartości uznanego kapitału instytucji. Jeżeli kwota 150 mln EUR jest wyższa niż 25 % wartości uznanego kapitału instytucji, wartość ekspozycji po uwzględnieniu skutku ograniczenia ryzyka kredytowego zgodnie z art. 399-403 nie przekracza limitu, który jest racjonalny w świetle uznanego kapitału instytucji. Instytucja określa ten limit zgodnie z zasadami i procedurami, o których mowa w art. 81 dyrektywy 2013/36/UE, w celu uwzględnienia i kontroli ryzyka koncentracji. Limit ten nie przekracza 100 % wartości uznanego kapitału instytucji.

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY Instytucja utworzona w 1994r. (początki działalności 1995r.) Podstawą funkcjonowania ustawa z 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. z 2016 r. poz. 996), która obowiązuje od 9 października 2016 r. jest Osobą prawną, której siedziba znajduje się w Warszawie Podstawowym zadaniem publicznym jest ochrona depozytów na wypadek upadłości banku BFG NIE JEST JEDNOSTKĄ SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

BFG Celem działalności podejmowanie działań na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, w szczególności przez zapewnienie funkcjonowania obowiązkowego systemu gwarantowania depozytów oraz prowadzenie przymusowej restrukturyzacji.

PODSTAWOWE ZADANIA BFG dokonywanie wypłaty środków gwarantowanych deponentom i wykonywanie innych obowiązków wynikających z gwarantowania depozytów, kontrola danych zawartych w systemach wyliczania podmiotów objętych systemem gwarantowania, gromadzenie i analizowanie informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, przygotowywanie, aktualizacja i ocena wykonalności planów przymusowej restrukturyzacji i grupowych planów przymusowej restrukturyzacji, przeprowadzanie przymusowej restrukturyzacji, umarzanie i konwersja instrumentów kapitałowych.

SYSTEM GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW Zasady gwarantowania depozytów określa ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. poz. 996). Do dnia 8 października 2016 r. system gwarantowania depozytów funkcjonował na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2014 r. poz. 1866, z późn. zm.). Regulacje prawne przyjęte w ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji odpowiadają Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów (wersja przekształcona).

OBOWIĄZKOWA PRZYNALEŻNOŚĆ DO SYSTEMU GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW banki krajowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, oddziały banków zagranicznych.

DEPOZYTY PODLEGAJĄCE OCHRONIE Ochronie podlegają imienne depozyty złotowe i walutowe osób fizycznych, osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną, szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowopożyczkowych. Ochronie nie podlegają depozyty Skarbu Państwa, instytucji finansowych, m.in. takich jak: banki, firmy inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (depozyty złożone przez te instytucje w banku), kadry zarządzającej bankiem oraz głównych właścicieli banku.

ZAKRES PODMIOTOWY GWARANCJI Ochronie gwarancyjnej podlegają środki pieniężne i należności osób fizycznych oraz: w przypadku banku lub oddziału banku zagranicznego: osób prawnych, jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, szkolnych kas oszczędnościowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. w przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej : organizacji pozarządowych w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednostek organizacyjnych kościoła lub związku wyznaniowego, będących osobami prawnymi, spółdzielni, związków zawodowych, wspólnot mieszkaniowych. Ochronie gwarancyjnej nie podlegają środki pieniężne i należności m.in.: Skarbu Państwa, Narodowego Banku Polskiego, banków, banków zagranicznych oraz instytucji kredytowych w rozumieniu ustawy Prawo bankowe, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (depozyty złożone przez kasę w innej kasie) oraz Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, instytucji finansowych w rozumieniu rozporządzenia 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012, firm inwestycyjnych w rozumieniu rozporządzenia 575/2013, osób i podmiotów niezidentyfikowanych przez odpowiednio bank, spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub oddział banku zagranicznego, zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych i towarzystw emerytalnych, jednostek samorządu terytorialnego, organów władz publicznych innych państw. art. 22 ust. 1 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY GWARANCJI Gwarancją objęte są środki pieniężne zarówno w walucie krajowej jak zagranicznej, zgromadzone przez deponenta na rachunkach bankowych lub na rachunkach w spółdzielczej kasie oszczędnościowokredytowej, których stroną umowy jest deponent.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY GWARANCJI Ochronie gwarancyjnej nie podlegają w szczególności: środki wpłacone tytułem udziałów, wpisowego i wkładów członkowskich do spółdzielni, środki na tzw. rachunkach martwych, czyli o saldzie nieprzekraczającym równowartości w złotych 2,5 euro, o ile deponent nie posiada innych środków objętych ochroną gwarancyjną, pieniądz elektroniczny w rozumieniu przepisów ustawy o usługach płatniczych.

PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY Wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawana z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowana przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego (art.2 pkt 21a ustawy 19 sierpnia 2011r. o usługach płatniczych Dz.U. 2011 Nr 199 poz.1175 z późn. zm.)

BFG Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest finansowany ze składek wnoszonych przez podmioty objęte obowiązkowym systemem gwarantowania depozytów, w których depozyty są objęte gwarancjami Funduszu. Podmioty objęte gwarancjami BFG znajdują się na stronie internetowej. (https://www.bfg.pl/gwarantowanie-depozytow/podmioty-objetegwarancjami/)

WYSOKOŚĆ GWARANCJI 1. Kwota środków nieprzekraczająca równowartości w złotych 100 000 euro jest gwarantowana w całości. Zasady obliczania kwoty gwarantowanej Kwota gwarantowana ustalana jest według stanu środków deponenta na dzień spełnienia warunku gwarancji wobec banku lub kasy (wraz z naliczonymi do tego dnia odsetkami). Kwota gwarantowana obliczana jest od sumy środków pieniężnych ulokowanych na wszystkich rachunkach (np. lokatach terminowych, rachunkach bieżących, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych) jednej osoby oraz jej należności w danym banku lub kasie. W przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy przysługuje odrębna kwota gwarancji. W przypadku rachunku firmy inwestycyjnej, na którym zdeponowane są środki pieniężne powierzone przez jej klientów, każdemu z nich przysługuje odrębna kwota gwarancji.

PODWYŻSZENIE GWARANCJI Dotyczy szczególnych przypadków, Może nastąpić w ograniczonym czasie Może dotyczyć deponentów będących osobami fizycznymi, którym przysługuje ochrona gwarancyjna w wysokości wyższej niż równowartość w złotych 100 000 euro. Wypłata środków gwarantowanych przekraczających limit równowartości w złotych 100 000 euro dokonywana jest na wniosek deponenta. Art.24 ust. 3-6 u.b.f.g.

ZASADY WYPŁATY ŚRODKÓW GWARANTOWANYCH TERMIN Zasadniczo wypłaty środków gwarantowanych następuje w terminie 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji. Termin ten jednak nie dotyczy sytuacji gdy: istnieją uzasadnione wątpliwości co do danych deponenta lub jego uprawnienia do otrzymania środków gwarantowanych, środki gwarantowane są przedmiotem sporu sądowego, środki gwarantowane wynikają z umowy rachunku bankowego prowadzonego w formie IKE lub IKZE, wypłata środków gwarantowanych dokonywana jest ponad limit równowartości w złotych 100 000 euro wypłaty deponentom oddziału banku, ulokowanego poza Polską. MIEJSCE Środki gwarantowane wypłacane są przez zarząd komisaryczny, w przypadku banków albo przez zarządcę komisarycznego, w przypadku kas lub podmiot, z którym Bankowy Fundusz Gwarancyjny zawrze umowę o dokonanie wypłat środków gwarantowanych. Wypłata środków gwarantowanych następuje w miejscach i terminach podanych do publicznej wiadomości przez Fundusz. Po tym terminie wypłaty są dokonywane bezpośrednio przez Fundusz do upływu terminu przedawnienia roszczeń wynikającego z tytułu gwarancji. Roszczenia z tytułu gwarancji przedawniają się po upływie 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji. WALUTA Gwarancją objęte są depozyty w walucie krajowej jak i zagranicznej. Niezależnie jednak od waluty w jakiej nominowany jest depozyt, wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych.

WARUNEK GWARANCJI Bankowy Fundusz Gwarancyjny w przypadku spełnienia warunku gwarancji wypłaca środki gwarantowane do wysokości ustawowo określonej kwoty. SPEŁNIENIEM WARUNKU GWARANCJI JEST w przypadku banku zawieszenie działalności banku przez Komisję Nadzoru Finansowego i ustanowienie zarządu komisarycznego (o ile nie był ustanowiony wcześniej) oraz złożenie przez Komisję wniosku o ogłoszenie upadłości banku albo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości banku przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w ramach przymusowej restrukturyzacji, w przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej zawieszenie działalności kasy przez Komisję Nadzoru Finansowego i ustanowienie zarządcy komisarycznego (o ile nie był ustanowiony wcześniej) oraz złożenie przez Komisję wniosku o ogłoszenie upadłości kasy albo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości kasy przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w ramach przymusowej restrukturyzacji, w przypadku oddziału banku zagranicznego uznanie przez sąd orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego dotyczącego banku lub majątku banku położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

DEPOZYTY PONAD KWOTĘ GWARANTOWANĄ Depozyty w części niegwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny stanowią nadal wierzytelność deponenta odpowiednio do banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Po ogłoszeniu upadłości banku/kasy kwota ta może zostać odzyskana w ramach postępowania upadłościowego.

PRZYMUSOWA RESTRUKTURYZACJA Może mieć zastosowanie do banków w formie spółki akcyjnej i spółdzielni, skoków oraz do niektórych domów maklerskich Jeżeli likwidacja przez upadłość jest niewiarygodna lub niewykonalna wówczas wdraża się przymusową restrukturyzację Przesłankami przymusowej restrukturyzacji są: Zagrożenie upadłością Brak przesłanek wskazujących, że możliwe działania nadzorcze lub działania samego podmiotu pozwolą we właściwym czasie usunąć zagrożenie upadłością Działania wobec podmiotu podejmowane są w interesie publicznym

Źródła prawa Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997r. (Dz. U. z 2016r. poz. 1988 t.j.) Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2013 poz.908) Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji z dnia 10 czerwca 2016r. (Dz. U. z 2016 poz. 996) Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia 21 lipca 2006r. (Dz. U. z 2017 poz. 196 t.j.) Ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym z dnia 29 lipca 2005r. (Dz. U. 2005 Nr 183 poz. 1537) Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz.U. z 2016 r. poz. 1826 t.j.) Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o usługach płatniczych Dz.U. 2011 Nr 199 poz.1175 z późn. Zm. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Capital Requirements Regulation, CRR) oraz Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Capital Requirements Directive IV, CRD IV)

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA Z. Ofiarski, Prawo bankowe, Warszawa 2017. G. Sikorski, Prawo bankowe. Komentarz. Warszawa 2015. R. Mastalski, E. Fojcik- Mastalska (red. nauk.) Prawo finansowe. Wraszawa 2013. A. Kawulski. Prawo bankowe. Komentarz. Warszawa 2013 www.bfg.pl www.knf.gov.pl www.nbportal.pl