WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA DELEGATURA W ELBLĄGU 82 300 Elbląg ul. Powstańców Warszawskich 10 Tel. (55) 232 54 32; (55) 232 78 00; Fax (55) 232 76 18 e mail: elblag@wios.olsztyn.pl ww.wios.olsztyn.pl Badania hałasu komunikacyjnego wykonane w 2011 roku w Nowym Mieście Lubawskim przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie Delegaturę w Elblągu Opracowanie wykonano w Dziale Monitoringu Delegatury WIOŚ w Elblągu Kierownik Delegatury mgr inż. Krystyna Wątroba Elbląg, maj 2012 rok
Spis treści 1. Wstęp... 2 2. Charakterystyka obszaru podlegającego ocenie... 3 3. Metodyka badań monitoringowych hałasu... 4 4. Aparatura pomiarowa... 6 5. Procedura obliczeniowa... 6 6. Wyniki pomiarów... 7 7. Wnioski... 12 1
1. Wstęp Badanie i ocena stanu akustycznego środowiska, zgodnie z art. 26 i 117 ustawy Prawo ochrony środowiska, jest jednym z zadań Państwowego Monitoringu Środowiska i na obszarach nie objętych obowiązkiem wykonania map akustycznych należy do obowiązków Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. W ramach tego zadania zbierane są dane i wykonywana jest ocena stanu akustycznego środowiska na obszarze województwa. W odniesieniu do obszarów, na których wykonywane są mapy akustyczne, inspektor wojewódzki ma obowiązek gromadzenia danych na temat wykonanych map (zgodnie z art. 120 ustawy Poś) i przechowywania ich w rejestrze (art. 120a). Podsystem monitoringu hałasu ma na celu zapewnienie informacji na potrzeby szeroko rozumianej ochrony przed hałasem (realizowanej między innymi w oparciu o narzędzia planowania przestrzennego, instrumenty ochrony środowiska, w tym mapy akustyczne i programy ochrony przed hałasem, rozwiązania techniczne dotyczące źródeł hałasu oraz minimalizujące oddziaływanie, np. ekrany akustyczne). Pomiary i analizy przestrzenne powinny umożliwić wyznaczenie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, na których należy skoncentrować działania naprawcze oraz wykonanie obowiązków sprawozdawczych do Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Środowiska. Hałas jest zjawiskiem wybitnie subiektywnym (ten sam dźwięk może zostać oceniony przez jedną osobę jako przyjemny, a inną jako uciążliwy). Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 czerwca 2002 r. dotycząca oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, określa hałas jako niepożądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez środki transportu, ruch drogowy, ruch kolejowy, ruch samolotowy oraz hałas pochodzący z obszarów działalności przemysłowej. W ustawie Prawo ochrony środowiska hałasem w środowisku nazywano dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16000 Hz. Jednak nie tylko poziom dźwięku decyduje o niebezpieczeństwie hałasu. Szczególnie dokuczliwy jest hałas występujący w postaci pojedynczych impulsów dźwiękowych (trzask, huk) lub ciągu impulsów. Obecnie mamy do czynienia z powszechną obecnością hałasu. Występuje on zwłaszcza w dużych miastach, wzdłuż tras komunikacyjnych, wokół obiektów przemysłowych i usługowych. Klimat akustyczny jest zespołem zjawisk akustycznych występujących na danym obszarze, niezależnie od źródeł je wywołujących. Szczególnie w warunkach lokalnych cechuje się silnymi zmianami w czasie i przestrzeni, a w głównej mierze zależy od: stopnia nasycenia danego środowiska urządzeniami i pojazdami, układu urbanistycznego cechującego dane środowisko, rozplanowania osiedli mieszkaniowych wraz z terenami zieleni, układem komunikacyjnym, obiektami handlowo usługowymi, zakładami produkcji. Podstawowymi parametrami opisującymi dźwięk, a zatem i hałas jest częstotliwość i ciśnienie akustyczne. Poziom ciśnienia akustycznego dźwięku mierzony jest w decybelach (db). Zakres spotykanych w środowisku poziomów dźwięku jest rozległy, od wartości 2
progowych, poziom 0 db, będących w stanie wywołać u człowieka wrażenie słuchowe (próg słyszalności), po wartości powodujące fizyczne odczucie bólu, 130 db, (granica bólu). Podstawowym wskaźnikiem liczbowego opisu klimatu akustycznego jest poziom równoważny. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.07.120.826 z dnia 5 lipca 2007 r.) wprowadzono dopuszczalne poziomy hałasu, określone wskaźnikami hałasu L DWN, L N, L AeqD i L AeqN, zróżnicowane w zależności od przeznaczenia terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od czasu odniesienia. Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L AeqD i L AeqN, mającymi zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby (zał. do rozp. ws. dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.07.120.826 z 5 lipca 2007 r.) Lp. Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Drogi lub linie kolejowe 1) Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu L Aeq D L Aeq N L Aeq D L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 1 2 3 a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe 2) d) Tereny mieszkaniowo usługowe 50 55 60 45 50 50 45 50 55 40 40 45 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 3) 65 55 55 45 Objaśnienia: 1. Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych; 2. W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy; 3. Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. 2. Charakterystyka obszaru podlegającego ocenie Nowe Miasto Lubawskie jest miastem powiatowym położonym w południowo 3
zachodniej części województwa warmińsko mazurskiego. Zajmuje powierzchnię 11,6 km 2. Liczba ludności, wg stanu na 01.01.2009, wynosiła 11362, gęstość zaludnienia 979 osób na km 2. Obszar miasta o zwartym kształcie sąsiaduje z dwoma gminami: od północy z gminą Nowe Miasto Lubawskie, od południa z gminą Kurzętnik. Miasto położone jest przy nieużytkowanej linii kolejowej z Iławy do Brodnicy. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 15 (Inowrocław Toruń Ostróda) i droga wojewódzka nr 538 (Łasin Rozdroże). Wg podziału fizyczno geograficznego obszar miasta znajduje się w obrębie makroregionu zwanego z Pojezierzem Chełmińsko Dobrzyńskim, centrum miasta leży w Dolinie Drwęcy, część zachodnia to fragment Pojezierza Dobrzyńskiego, a część wschodnia skraj Garbu Lubawskiego. Miasto jest ośrodkiem usługowym dla okolicznego regionu rolniczego. Funkcjonuje tu przemysł meblarski (Fabryka Mebli Szynka, OiKO) oraz materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). Infrastrukturę handlową stanowią między innymi trzy dyskonty, sieć sklepów AGD i RTV, targowisko miejskie, stacje paliw. Na obszarze miasta znajdują się tereny chronione przed nadmiernym hałasem. Są to tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny związane z wielogodzinnym przebywaniem dzieci i młodzieży (szkoły), tereny zabudowy szpitalnej. 3. Metodyka badań monitoringowych hałasu Ocenę stanu akustycznego środowiska Nowego Miasta Lubawskiego wykonano w oparciu o przeprowadzone w 2011 roku pomiary hałasu komunikacyjnego. Hałas zmierzono w czterech punktach reprezentatywnych dla jednorodnych odcinków drogi w otoczeniu punktów: Punkt nr 1 (dawny 23) ul. 3 Maja 24, przy Zespole Szkół im. Cypriana Kamila Norwida [19 o 33 12,1 E; 53 o 35 23,9 N], Punkt nr 2 (dawny 15) ul. Grunwaldzka 30, przy budynku Sądu Rejonowego [19 o 35 23,48 E; 53 o 25 50,6 N, Punkt nr 3 (dawny 1) skrzyżowanie ul. Wojska Polskiego i Jagiellońskiej [19 o 35 35,5 E; 53 o 25 15,9 N], Punkt nr 4 (dawny 11) skrzyżowanie ulic 3 Maja i Okólnej [19 o 35,25,9 E; 53 o 25 29,3 N]; ulica jednokierunkowa. Stanowiska pomiarowe wytypowano w oparciu o wykonaną przez Inspektorat w 2005 roku analizę hałasu drogowego Nowego Miasta Lubawskiego. Pomiary hałasu zrealizowano wówczas w 23 punktach, z których do badań w 2011 roku wybrano miejsca o najwyższych poziomach hałasu i zlokalizowane na terenach chronionych. 4
Rys. 1. Lokalizacja punktów pomiarowych w trakcie badań hałasu drogowego w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Pomiary poziomu hałasu emitowanego do środowiska przeprowadzono zgodnie z metodyką referencyjną określoną w załączniku nr 2 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 2 października 2007 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz.U.Nr 192, poz.1392). We wszystkich punktach, ze względu na niewielką zmienność potoków ruchu oraz niewielki udział pojazdów ciężkich, wykonano pomiary hałasu metodą próbkowania, która umożliwiła określenie w poszczególnych punktach wartości wskaźników dobowych równoważnego poziomu hałasu w porze dnia i porze nocy L AeqD oraz L AeqN. W punktach 1, 2 i 3 w porze dziennej wykonano pomiary metodą pomiarów bezpośrednich L Aeq (db), w porze nocnej natomiast, ze względu na niewielki, mniejszy niż 300 pojazdów na godzinę, strumień pojazdów metodą pomiarów pojedynczych zdarzeń akustycznych L AE (db). W punkcie nr 4 zarówno w porze dziennej, jaki i nocnej zastosowano metodą pojedynczych zdarzeń akustycznych. Pomiar pojedynczych zdarzeń dotyczył zapisu dźwięku w czasie emisji do środowiska sygnału akustycznego przez przejeżdżające pojazdy z rozróżnieniem na pojazdy lekkie i ciężkie. 5
Badania hałasu prowadzono w okresie wiosennym (punkty nr 1 i 2) oraz jesiennym (punkty nr 3 i 4). Pomiary prowadzono na wysokości 4 m (±0,2 m) i w odległości do 3 m od krawędzi jezdni. Właściwymi warunkami atmosferycznymi dla wykonania pomiarów były: wiatr o prędkości nie większej niż 5m/s, temperatura powyżej 5 o C, brak opadów. Jednocześnie z pomiarem hałasu prowadzono obserwacje natężenia ruchu z uwzględnieniem struktury strumienia przejeżdżających pojazdów (samochody osobowe, pojazdy ciężkie). 4. Aparatura pomiarowa Pomiary zostały wykonane przy pomocy miernika poziomu dźwięku SVAN 945A nr 4181 z przedwzmacniaczem firmy SVANTEK typ SV11 nr 1965 i mikrofonem typu 40AN nr 28687 z osłoną przeciwwietrzną firmy G.R.A.S. Każdy pomiar został poprzedzony i zakończony kalibracją urządzenia pomiarowego z zastosowaniem kalibratora Norsonic typ 1251 nr 29058. Miernik i kalibrator posiadają aktualne świadectwa wzorcowania odpowiednio nr 6W2/1090.4/11 z 18.02.2011 roku i 6W2/1090.5/11 z 18.02.2011 roku. W czasie pomiarów miernik pracował ze stałą czasową FAST i charakterystyką korekcyjną A. W trakcie pomiarów automatyczną stacją meteorologiczną firmy VAISALA, w każdym punkcie, rejestrowano parametry charakteryzujące warunki atmosferyczne (ciśnienie, prędkość wiatru, temperaturę i wilgotność powietrza). 5. Procedura obliczeniowa Wyznaczając poziom dobowy, w poszczególnych punktach pomiarowych wykonano pomiary sygnału akustycznego w reprezentatywnych okresach: w porze dnia, w okresie szczytu komunikacyjnego, wieczorem oraz w nocy, co umożliwiło wyliczenie równoważnego poziomu hałasu (w db) dla pory dnia L AeqD (od 6 oo do 22 oo ) oraz pory nocy L AeqN (od 22 oo do 6 oo ). W porze nocy oraz na stanowisku nr 4 hałas zmierzono metodą pomiarów poziomów ekspozycyjnych dźwięku w odniesieniu do pojedynczych zdarzeń akustycznych. Pomiar pojedynczych zdarzeń dotyczył zapisu dźwięku w czasie emisji do środowiska sygnału akustycznego przez przejeżdżające pojazdy z rozróżnieniem na pojazdy lekkie i ciężkie. Do obliczenia poziomu równoważnego zastosowano wzór: T przedział czasu odniesienia, w sekundach n liczba sytuacji pomiarowych, t i czas trwania i tej sytuacji, L Ai poziom emisji hałasu podczas i tej sytuacji pomiarowej, w db. Poziom równoważny w oparciu o poziomy ekspozycyjne wyliczono w oparciu o wzór: 6
T przedział czasu odniesienia w sekundach n k liczba wydarzeń akustycznych należących do k tej grupy, N liczba grup wydarzeń akustycznych, L AEk średnia wartość poziomu ekspozycyjnego dźwięku dla k tej grupy, db. Niepewność pomiaru wyznaczono na podstawie rozkładu studenta dla przedziału ufności 95%. 6. Wyniki pomiarów Tabela 2. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Punkt pomiarowy Numer 1 / 23 2 / 15 3 / 1 4 / 11 *uczniowie Lokalizacja ul. 3 Maja 24, przy Zespole Szkół im. C.Kamila Norwida ul. Grunwaldzka 30, przy budynku sądu skrzyżowanie ul. Wojska Polskiego i Jagiellońskiej skrzyżowanie ul. 3 Maja i Okólnej Odległość budynku od krawędzi jezdni [m] 3 m 3 m 3 m 1 m Termin wykonania pomiaru Część doby Zmierzony poziom hałasu L Aeq [db] Lmax [db] Lmin [db] Wartość dopuszczalna [db] Przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu [db] Szacunkowa ilość osób eksponowanych na hałas 17.06.2011 dzień L AeqD 64,8 86,1 42,6 60 4,8 1120* 10.06.2011 noc L AeqN 58,3 50 8,3 0 21.06.2011 dzień L AeqD 70,7 71,8 49,2 60 10,7 100 17.06.2011 noc L AeqN 64,3 50 14,3 60 20.09.2011 dzień L AeqD 67,2 86,6 38,9 60 7,2 75 26.09.2011 noc L AeqN 64,0 50 14 75 21.09.2011 dzień L AeqD 62,1 60 2,1 150 22.09.2011 noc L AeqN 54,0 50 4 150 Tabela 3. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie pomiarów hałasu drogowego w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Numer punktu Punkt pomiarowy Lokalizacja Termin wykonania pomiaru Część doby Natężenie ruchu Całkowita ilość pojazdów Ilość pojazdów /h Lekkie Ciężkie Lekkie Ciężkie Ogółem 1 / 23 2 / 15 3 / 1 4 / 11 ul. 3 Maja 24, przy Zespole Szkół im. C. Kamila Norwida ul. Grunwaldzka 30, przy budynku sądu skrzyżowanie ul. Wojska Polskiego i Jagiellońskiej skrzyżowanie ul. 3 Maja i Okólnej 17.06.2011 dzień 6403 369 400,2 23,1 6772 10.06.2011 noc 369 34 46,1 4,3 403 21.06.2011 dzień 11085 1323 692,8 82,7 12408 17.06.2011 noc 903 272 112,9 34 1175 20.09.2011 dzień 16245 1605 1015,3 100,3 17850 26.09.2011 noc 1165 318 145,6 39,8 1483 21.09.2011 dzień 2695 0 168,4 0 2695 22.09.2011 noc 127 0 15,9 0 127 7
W oparciu o uzyskane wyniki obliczono wskaźnik naruszenia klimatu akustycznego L AN : L Aeq (śr.) równoważny poziom hałasu uśredniony na danym obszarze L Adop. dopuszczalny poziom hałasu oraz wskaźnik M społecznego zapotrzebowania na środki ochrony przeciwdźwiękowej: 1] VL wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu, db m liczba mieszkańców na terenie o przekroczonym poziomie dopuszczalnym. Tabela 4. Wartości wskaźnika M zapotrzebowania społecznego na środki ochrony przeciwdźwiękowej uzyskane w oparciu o badania hałasu wykonane w 2011 roku w Nowym Mieście Lubawskim Numer punktu 1 / 23 2 / 15 3 / 1 4 / 11 Termin wykonania pomiaru Część doby Przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu [db] Szacunkowa ilość osób eksponowanych na hałas Wskaźnik społecznego zapotrzebowania na środki ochrony przeciwdźwiękowej 17.06.2011 dzień 4,8 1120 226 10.06.2011 noc 8,3 0 0 21.06.2011 dzień 10,7 100 107 17.06.2011 noc 14,3 60 155 20.09.2011 dzień 7,2 75 32 26.09.2011 noc 14 75 181 21.09.2011 dzień 2,1 150 9 22.09.2011 noc 4 150 23 Otrzymane w trakcie pomiarów wyniki zinterpretowano posługując się przyjętymi w Inspekcji wewnętrznymi kryteriami, zestawionymi w tabeli nr 5. Tabela 5. Wewnętrzne kryteria Inspekcji Ochrony Środowiska przyjęte do interpretacji wyników pomiarów hałasu drogowego L.p. Przyjęte kryterium Proponowana ocena uzyskanych wyników 1. L zm L dop. 5 db 2. 5 db < L zm L dop. 10 db 3. L zm L dop. > 10 db Obszar umiarkowanej ekspozycji na hałas. Żadne działania doraźne nie są przewidywane. Należy rozważyć czy punkt ten zostaje w sieci monitoringowej, tzn. czy badania w tym punkcie będą kontynuowane w przyszłości. W punkcie takim pomiary hałasu mogą być wykonywane 1 2 razy w ciągu okresu 5 letniego. Przekroczenia bliskie 10 db powinny być potencjalnie traktowane jako identyfikacja obszarów zagrożenia. W takiej sytuacji należy rozważyć zwiększenie częstotliwości pomiarów. Uzyskany wynik powinien być traktowany jako alarmowy. W punkcie o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego uznanym za alarmowe należy powtarzać pomiary corocznie do momentu likwidacji zagrożenia 8
Rys.2. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie prowadzonych pomiarów hałasu drogowego w porze dziennej w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Rys. 3. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie prowadzonych pomiarów hałasu drogowego w porze nocnej w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Rys. 4. Wpływ natężenia ruchu na wielkość równoważnego poziomu dźwięku uzyskanego na podstawie pomiarów prowadzonych w Nowym Mieście Lubawskim w porze dziennej w 2011 roku 9
Rys. 5. Wpływ natężenia ruchu na wielkość równoważnego poziomu dźwięku uzyskanego na podstawie pomiarów prowadzonych w Nowym Mieście Lubawskim w porze nocnej w 2011 roku Rys. 6. Wyniki pomiarów hałasu drogowego prowadzonych w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku Rys. 7. Wartości wskaźnika M społecznego zapotrzebowania na środki ochrony przeciwdźwiękowej otrzymane w oparciu o pomiary hałasu drogowego prowadzone w 2011 roku w Nowym Mieście Lubawskim 10
Struktura ruchu pojazdów w trakcie wykonywania pomiarów hałasu komunikacyjnego w Nowym Mieście Lubawskim w 2011 roku w poszczególnych punktach pomiarowych Punkt pomiarowy nr 1/23 Punkt pomiarowy nr 2/15 Punkt pomiarowy nr 3/1 11
Punkt pomiarowy nr 4/11 7. Wnioski 1. We wszystkich wytypowanych punktach pomiarowych wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku. 2. W porze dziennej wartości przekroczeń mieściły się w zakresie od 2,1 db w punkcie pomiarowym nr 4/11 do 10,7 db w punkcie nr 2/15. 3. W porze nocnej zakres przekroczeń zawierał się w przedziale od 4 db w punkcie pomiarowym nr 4/11 do 14,3 db w punkcie nr 2/15. 4. Najwyższe przekroczenia, powyżej 10 db, traktowane jako poziomy alarmowe, wystąpiły w punktach nr 2/15 i 3/1 zlokalizowanych wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych miasta (droga wojewódzka nr 538 i krajowa nr 15). Obszary te powinny zostać zaliczone do obszarów o dużej uciążliwości, szczególnie w nocy. 5. Obliczone wartości wskaźnika M zapotrzebowania społecznego zapotrzebowania na środki ochrony przeciwdźwiękowej również potwierdzają duża uciążliwość hałasu drogowego w rejonach punktów pomiarowych nr 2/15 i 3/1, a także ze względu na występowanie dużej ilości osób, w punkcie nr 1/23 zlokalizowanym przy zespole szkół, przy ul. 3 Maja 24. 6. Obliczony wskaźnik stopnia naruszenia klimatu akustycznego wyniósł 6,2 w porze dnia i 10,2 w nocy i wskazuje na dyskomfort akustyczny w objętych badaniami rejonach Nowego Miasta Lubawskiego 7. Porównując wyniki wartości równoważnych poziomów hałasu z 2011 roku z analogicznymi z roku 2005 nie stwierdzono poprawy klimatu akustycznego w objętych badaniami rejonach Nowego Miasta Lubawskiego. Opracowanie: Justyna Kopiec 12