CELE I ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO Kamil Barański Na podstawie prezentacji Pani Dr hab. n. med. Małgorzaty Kowalskiej Katedra i Zakład Epidemiologii Wydział Lekarski w Katowicach 2013
KiZE 2013
WHO, 1948 ZDROWIE Zdrowie to stan zupełnego fizycznego, psychicznego oraz społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub ułomności. KiZE 2013
DETERMINANTY ZDROWIA (POLA ZDROWIA WG M. LALONDA, OTTAWA 1978) 10% 50% 20% Opieka medyczna Czynniki genetyczne Czynniki środowiskowe Styl życia 20% KiZE 2013
PUBLICZNE Umacnianie zdrowia ludzi opierające się na zorganizowanym wysiłku społeczności, a nie indywidualnych staraniach i zabiegach! Sygit M.: Zdrowie Publiczne, 2010 KiZE 2013
CHARLES EDWARD AMORY WINSLOW (1877-1957) PIERWSZY KIEROWNIK ZAKŁADU ZDROWIA PUBLICZNEGO W YALE SCHOOL OF EPIDEMOLOGY & PUBLIC HEALTH profesor, bakteriolog i higienista, założyciel American Journal of Public Health KiZE 2013
Definicja zdrowia publicznego wg Ch.E.A. Winslowa (1920 r.) : Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, wydłużania życia oraz promowania zdrowia fizycznego i sprawności poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa mające na celu higienizację środowiska, zwalczanie zakażeń występujących w społecznościach, edukację jednostek odnośnie zasad higieny osobistej, organizację świadczeń lekarskich i pielęgniarskich mających na celu wczesną diagnozę oraz profilaktycznie ukierunkowane leczenie oraz rozwój mechanizmów społecznych, które zapewnią każdej jednostce w społeczeństwie standard życia właściwy dla utrzymania zdrowia. KiZE 2013
DEFINICJA WG D. ACHESONA (AUTOR RAPORTU O NIERÓWNOŚCIACH W ZDROWIU W ZALEŻNOŚCI OD PRZYNALEŻNOŚCI DO KLASY SPOŁECZNEJ, WLK. BRYTANIA, 1998) R. Zdrowie publiczne to sztuka i nauka zapobiegania chorobom, promowania zdrowia oraz wydłużania życia poprzez zorganizowane wysiłki społeczeństwa. "Smoking is an important component of differences in mortality between social classes." KiZE 2013
DEFINICJA WG KULIK T.B., LATALSKI M. (LUBLIN 2002 R.) Zdrowie publiczne to dyscyplina naukowa obejmująca zagadnienia zdrowia społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia od warunków życia oraz form troski o zdrowie w odniesieniu do jednostki, rodziny i całej społeczności. KiZE 2013
DEFINICJA WG J. NOSKO (SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.) Zdrowie publiczne jest to troska o zachowanie i umacnianie zdrowia w wymiarze makrospołecznym, lokalnym i środowiskowym, polegająca na naukowym rozpoznawaniu stanu zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz inicjowaniu skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągnięcia pożądanych standardów zdrowia. KiZE 2013
DEFINICJA WG J. NOSKO (SZKOŁA ZDROWIA PUBLICZNEGO, INSTYTUT MEDYCYNY PRACY W ŁODZI, 2005 R.) CD. Cel ten uzyskuje się przez kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom społecznym, powszechny i równy dostęp do opieki medycznej, a przede wszystkim w wyniku kształtowania nawyków zdrowego stylu życia w ramach edukacji przedszkolnej i szkolnej oraz realizacji programów promocji zdrowia w środowisku ludzi dorosłych. KiZE 2013
NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M. MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH W WARSZAWIE, 2003 R.): Nowe zdrowie publiczne (NZP) jest nauką i kompleksowym postępowaniem zmierzającym do zachowania i umacniania zdrowia ludności w wymiarze makrospołecznym i lokalnym. Podstawą tego postępowania jest naukowe rozpoznawanie zdrowia i potrzeb zdrowotnych zbiorowości oraz inicjowanie i organizowanie skoordynowanych wysiłków instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w celu osiągania pożądanych standardów zdrowia. KiZE 2013
NOWE ZDROWIE PUBLICZNE W DEFINICJI M. MILLER I M.J. WYSOCKIEGO (IZP PZH W WARSZAWIE, 2003 R.): Cel ten uzyskuje się poprzez wdrażanie podstawowych funkcji zdrowia publicznego, a zwłaszcza przez ukształtowanie nawyków zdrowego stylu życia, realizację programów promocji zdrowia, zapobieganie zakaźnym i niezakaźnym chorobom o znaczeniu społecznym, kontrolę czynników ekologicznych, tworzenie sprzyjających zdrowiu warunków społeczno-ekonomicznych oraz zapewnienie powszechnego i równego dostępu do opieki medycznej. KiZE 2013
KiZE 2013
ZDROWIE PUBLICZNE WG OXFORD TEXTBOOK OF PUBLIC HEALTH 2001 ZDROWIE PUBLICZNE POLITYKA ZDROWOTNA Profesjonaliści Zaplecze naukowe EBM Stałe wartości sprawiedliwość w dostępności Stałe cele Zmienne priorytety Zmienność celów Fasadowość wartości deklaracje w zależności od społecznych nastrojów Zaplecze naukowe instrumentalne wykorzystywanie KiZE 2013
TU KONCENTRUJE SIĘ UWAGA POLITYKÓW MIN. KOSZTY KiZE 2013
WYDATKI NA ZDROWIE WEDŁUG FUNKCJI 1999 2002 2003 2006 Usługi lecznicze i rehabilitacyjne 21,2 26,9 26,7 31,4 Długoterminowa opieka pielęgnacyjna 2,5 2,5 2,6 6,2 Pomocnicze usługi opieki zdrowotnej 1,2 1,5 1,6 2,4 Artykuły medyczne 10,8 15,6 17,1 19,6 Profilaktyka i zdrowie publiczne 1,5 1,7 1,7 1,5 Administracja ochrony zdrowia i ubezpieczenia zdrowotnego 1,7 1,1 0,7 0,9 Inwestycje 1,5 2,0 2,2 3,7 Niesklasyfikowane 0,91 - - - Zielona księga, Kraków 2009
WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA, 1999-2005, PPP PER CAPITA 7000 6000 5000 4000 3000 1999 2002 2005 2000 1000 0 USA Niemcy UK Japonia Polska Zielona księga, Kraków 2009
PRYWATNE WYDATKI NA OCHRONĘ ZDROWIA, 1999-2005, PPP PER CAPITA 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1999 2002 2005 1000 500 0 USA Niemcy Japonia UK Polska Zielona księga, Kraków 2009
HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO WYBRANE FAKTY 1. Hipokrates (400-377p.n.e.) traktat O powietrzu, wodach i klimatach ojciec medycyny 2. Bernardino Ramazzini (1653-1714) traktat De morbis artificium diatriba prekursor medycyny pracy 3. Antony Leeuwenhoek (1632-1723) szlifierz, wynalazca mikroskopu, opisał krwinki, plemniki, strukturę kości i mięśni 4. Gotfryd Wilhelm Leibnitz (1646-1716) filozof, matematyk i prawnik, domagał się stworzenia systemu publicznej opieki zdrowotnej 5. John Graunt (1620-1674) prekursor epidemiologii i demografii, analizował zmiany stanu zdrowia brytyjczyków w oparciu o sprawozdania o urodzeniach i zgonach 6. William Farr (1807-1883) uporządkował i rozwinął system statystyki medycznej, wyznaczył główne zasady obowiązujące w epidemiologii
JOHANN PETER FRANK (1745-1821) profesor medycyny w Getyndze, Pawii, Wiedniu i Petersburgu, autor podstaw zdrowia publicznego System einer vollständing medizinischen Polizei Postulaty pod adresem państwa dla dobra zdrowia ogółu * wprowadzenie obowiązku posiadania świadectw zdrowia przed zawarciem związku małżeńskiego * zapewnienie opieki nad macierzyństwem * zapewnienie pomocy w chorobie * urządzenie szkół i nauczania zgodnie z wymogami zdrowia * zwalczanie alkoholizmu i prostytucji * zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości KiZE 2013
HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD. 8. prace XIX wiecznych uczonych nad zapobieganiem chorobom zakaźnym złoty wiek zdrowia publicznego - Jenner (krowianka przeciwko ospie); Semmelweis (aseptyka); Pasteur (szczepienia p. wąglikowi i wściekliźnie); Koch (odkrywca laseczki wąglika, prątka gruźlicy,przecinkowca cholery) ; Pettenkofer (higiena doświadczalna) ; Lister (twórca antyseptyki) ; Snow (opanowanie epidemii cholery) 9. Prawo ograniczające w Anglii czas pracy młodzieży < 18 lat do 12 godzin dziennie oraz zakazująca pracy dzieciom < 9 lat (1883) 10. Ustawy o ochronie zdrowia Public Health Act 1848 i 1875 gwarantujące tworzenie samorządowych organów zdrowia w Anglii 11. Bismarkowski system ubezpieczeń społecznych (1883-9) 12. Józef Polak (1857-1928) czasopismo Zdrowie Publiczne KiZE 2013
HISTORIA ZDROWIA PUBLICZNEGO CD. 13. Alice Hamilton (1869-1970) matka zdrowia publicznego w Stanach Zjednoczonych 14. Raport Marca Lalonde a, Kanada 1974 uwarunkowania stanu zdrowia mieszkańców Kanady 15. Światowa Organizacja Zdrowia, Konferencja w Ała-Acie 1978 : Strategia Zdrowie dla wszystkich do roku 2000 HFA 2000 wyrównanie nierówności w zdrowiu w skali globalnej 16. Karta Ottawska 1986 wytyczono działania dla promocji zdrowia 17. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Polska KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999 Dwa główne cele: 1. Promocja i ochrona zdrowia w ciągu całego okresu życia 2. Redukcja zapadalności i zapobieganie głównym chorobom oraz wypadkom KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999 Trzy zasadnicze wartości: 1. Zdrowie człowieka jako nadrzędna wartość 2. Równość w zdrowiu i solidarność niezależnie od kraju, grupy społecznej czy płci 3. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia pojedynczych osób, grup społecznych, organizacji, wielosektorowość KiZE 2013
WHO, KOPENHAGA 1999 Cztery główne strategie: 1. Wielosektorowość w procesie oceny zdrowia (determinanty zdrowia i ich ocena poprzez procedury HIA) 2. Programy zdrowotne ukierunkowane na rozwój i wspieranie zdrowia oraz na leczenie 3. Zintegrowanie rodziny i społeczności w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej 4. Uczestnictwo w procesie rozwoju zdrowia partnerów z różnych środowisk (dom, szkoła, miejsce pracy, lokalna społeczność lub kraj)
NOWE KRAJE EU PROBLEMY ZDROWIA PUBLICZNEGO WG BAER 2002 1. Brak jasnej polityki zdrowotnej 2. Niski prestiż i status ekonomiczny dziedziny i personelu medycznego 5. Narkomania 6. Małe zaangażowanie społeczne w sprawy zdrowia 3. Zapadalności na ch. zakaźne 4. Szczepienia obow. zdrowia 7. Zdegradowane środowisko 8. Zła jakość urządzeń pomocy doraźnej
CELE ZDROWIA PUBLICZNEGO Głównym celem zdrowia publicznego jest zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, poprzez realizację zadań posiadających wymiar zbiorowy lub indywidualny.
WYMIAR ZBIOROWY monitorowanie stanu zdrowia oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności; zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób (zakaźnych i społecznych); identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w środowisku; zapobieganie wypadkom i urazom; zapewnienie nadzoru epidemiologicznego; promowanie aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli;
WYMIAR ZBIOROWY kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego zgodnie z wymogami współczesnej wiedzy medycznej, nowych technologii diagnostycznoleczniczych oraz zgodnie ze skalą potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, w tym zapewnienie warunków rozwoju nauk medycznych; zapewnienie jednolitych, kompleksowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia; monitorowanie zakresu i jakości świadczeń medycznych, ich dostępności, przestrzegania zasad etyki zawodowej personelu, przestrzegania praw pacjenta i międzynarodowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia; ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych
WYMIAR INDYWIDUALNY Zapewnienie dostępności służb zapobiegawczych w zakresie szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób zakaźnych; Zapewnienie dostępności pomocy medycznej dla osób niepełnosprawnych, bezdomnych i innych grup pozbawionych dostępu do świadczeń zdrowotnych; Objęcie zakresem świadczeń leczniczych wybranych chorób o znaczeniu społecznym, w tym chorób psychicznych, uzależnień, cukrzycy, itp.; objęcie badaniami przesiewowymi i czynnym poradnictwem grup wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu społecznym; nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji charytatywnych udzielających pomocy medycznej i społecznej osobom ubogim i upośledzonym.
DLACZEGO ZDROWIE PUBLICZNE?
ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO monitorowanie stanu zdrowia i jego uwarunkowań; profilaktyka i kontrola chorób, urazów i niepełnosprawności; promocja zdrowia; ochrona środowiska; ocena skuteczności i efektywności systemu opieki zdrowotnej.
ZDROWIE PUBLICZNE PODMIOTY POLSKIE Ministerstwo Zdrowia http://www.mz.gov.pl/ Narodowy Fundusz Zdrowia http://nfz.gov.pl/new/index.php Główny Inspektorat Sanitarny http://www.gis.gov.pl/ Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych http://www.urpl.gov.pl/ Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia http://www.bpz.gov.pl/ Krajowy Punkt Centralny Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy https://osha.europa.eu/pl/oshnetwork/focal-points/poland
THE EUROPEAN ENVIRONMENT AND HEALTH INFORMATION SYSTEM (ENHIS) Deaths attributable to indoor air pollution, per 1000 capita, per year
CHILDREN'S ENVIRONMENT AND HEALTH ACTION PLAN FOR EUROPE (CEHAPE) Four regional priority goals (RPGs) for Europe: RPG I: ensure safe water and adequate sanitation RPG II: ensure protection from injuries and adequate physical activity RPG III: ensure clean outdoor and indoor air RPG IV: aim at chemical-free environments
Diagnoza PLAN DOTYCZĄCY ŚRODOWISKA I ZDROWIA DZIECI (CEHAP) Dotychczasowe działania Planowane działania Ministerstwo Zdrowia Ministerstwo Środowiska WHO Polska 2009, dostęp: www.cehap.pl
PIŚMIENNICTWO Rozdział 1 podręcznika pt. Zdrowie publiczne geneza, przedmiot i zakres. Wprowadzenie do zagadnienia, (w:) Opolski J.(red.): Zdrowie Publiczne. Wybrane Zagadnienia Tom 1. Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP, Warszawa 2011. Dostęp: www.cmkp.edu.pl/dok_eu/cmkp_zdrowie_publiczne_ T_1.pdf (tom I) Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015. Dostęp: http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/za l_urm_npz_90_15052007p.pdf