Analizy Sektorowe Kwiecień 17 Lepsze nastroje wśród rolników dzięki wzrostowi cen Surowce rolne: Zboża i uprawy polowe: Bardziej napięty bilans na rynku kukurydzy na świecie w sezonie 17/18 wskutek dynamiki produkcji wolniejszej od wzrostu globalnego zużycia. Spadki cen rzepaku w marcu 17 r. spowodowane pojawiającymi się prognozami dobrych zbiorów w UE-28 oraz korektą cen ropy. Mleko: Ceny masła z wysoką dynamiką wzrostu r/r znajdują się w kontrtrendzie do pozostałych artykułów mleczarskich. Jest to konsekwencja utrzymującego się silnego popytu w skali globalnej i osłabienia produkcji głównych światowych producentów na przełomie roku. W 2h17 możliwe spowolnienie wzrostu wskutek odbudowy światowej produkcji mleka. Mięso: Spadła dynamika krajowej produkcji i eksportu drobiu z Polski w grudniu 16 r. i styczniu 17 r., jednocześnie ceny kurcząt wzrastają. Zmniejszenie wstawień kur niosek na przełomie roku w krajach Unii Europejskiej może przełożyć się na większa dynamikę spadków produkcji w 2q17 i wpłynąć na wzrosty cen jaj. Owoce i warzywa: Wysoki poziom cen truskawek mrożonych wynikający z niskich zapasów wskazuje na możliwość utrzymania relatywnie wysokich cen truskawek świeżych w 17 r. Dynamika cen detalicznych warzyw może powrócić do poziomu poniżej zera w 2q17. Otoczenie rolnictwa: Poprawa koniunktury w rolnictwie w wyniku wzrostu cen żywności na rynkach światowych, spowodowała wyhamowanie dynamiki spadku inwestycji rolniczych w 1h17. Lepsze nastroje rolników i producentów maszyn wskazywać mogą na możliwość wzrostu inwestycji w 2h17. Ceny netto wybranych produktów rolnych w marcu 17 r. Cena III.17 pszenica konsumpcyjna (zł/t) 696,16 1,7 6,8 kukurydza paszowa (zł/t) 66,9 2,4 -,9 rzepak (zł/t) 1 882, -,6 12,6 kurczęta (zł/kg) 3,38 6,3,3 trzoda chlewna (zł/kg) 4,98 2,6 17,9 mleko (zł/l)* 1,33,4 21, jabłka (zł/kg) 1,8 6,9 2,9 ziemniaki jadalne (zł/kg),46,6-15,7 *cena za luty, źródło: MRiRW, GUS m/m Zmiana % r/r Departament Analiz Ekonomicznych Zespół Analiz Sektorowych analizy.sektorowe@pkobp.pl Mariusz Dziwulski tel. 22 521 81 88 28 pkt. 26 2 2 18 16 1 Indeks cen żywności FAO (2-4 = 1) 1 sty-1 sty-11 sty-12 sty-13 sty-14 sty-15 sty-16 sty-17 4,5 4, 3,5 3, żywność ogółem mięso mleko zboża Kursy walut 2,5 sty-1 sty-11 sty-12 sty-13 sty-14 sty-15 sty-16 sty-17 16 1 1 1 8 6 USD/PLN EUR/PLN Cena ropy vs światowy indeks cen nawozów USD/baryłkę sty-1 sty-11 sty-12 sty-13 sty-14 sty-15 sty-16 sty-17 pkt 16 1 1 1 8 6 cena ropy Brent (L) źródło: FAO, NBP, Bank Światowy, PKO Bank Polski indeks cen nawozów na świecie (1=1) (P) 1
Zboża i uprawy polowe Mniej kukurydzy w sezonie 17/18? Zboża Mimo spadku światowych zbiorów kukurydzy o 2,8% w sezonie 17/18 (prognozy Międzynarodowej Rady Zbożowej), ukształtują się one na wysokim poziomie. Oczekuje się spadku produkcji w krajach Ameryki Pn. i Płd. przy wzroście zbiorów w UE-28. Jednoczesny wzrost zapotrzebowania na kukurydzę na świecie, zwłaszcza na cele paszowe, będzie czynnikiem wspierającym ceny. Globalne zużycie kukurydzy zwiększy się w sezonie 17/18 o,6%, co przyczyni się do obniżenia zapasów tego zboża na koniec sezonu do 5 mln t (-9% r/r). Oznacza to najniższy poziom od sezonu 13/14. Na zmniejszenie (-4,1%) światowych zapasów kukurydzy wskazują również prognozy FAO AMIS z początku kwietnia 17 r. mimo odmiennych oczekiwań co do zmian wielkości produkcji w sezonie 17/18 (+ 1,2%) oraz relatywnie silniejszego wzrostu światowego zużycia (+1,6%). Ceny kukurydzy na rynku krajowym od początku sezonu 16/17 wzrastają relatywnie dynamicznie na tle innych zbóż. Wg MRiRW kukurydza paszowa od października 16 r. do marca 17 r. zdrożała o blisko 17%, choć wciąż pozostawała o 5,2% tańsza r/r. Ceny prawdopodobnie będą wzrastać również w 2q17 pod wpływem czynników sezonowych oraz oczekiwanych niższych zbiorów na świecie. Prognozy wzrostu produkcji i spadek cen rzepaku Wzrost cen rzepaku w marcu br. wyhamował wskutek pojawiania się nowszych prognoz zbiorów w sezonie 17/18, a także korekt na rynku walutowym. Przeciętna cena skupu rzepaku w zakładach monitorowanych przez MRiRW średnio w marcu 17 r. była o,6% niższa niż w lutym (1882 zł/t), ale jednocześnie o 12,6% wyższa r/r. Rzepak na giełdzie MATIF w kontrakcie sierpniowym (17) od początku lutego do początku kwietnia 17 r. potaniał o ponad 6%, do 367 EUR/t (cena z 11 kwietnia 17 r.). 11 1 9 8 7 6 5 zł/t Tygodniowe ceny skupu zbóż w Polsce 1 3 1-1 - -3 - %, r/r indeks cen zbóż MRZ (P) kukurydza paszowa (L) Dynamika cen i skupu pszenicy w Polsce Ceny kontraktów terminowych na pszenicę i rzepak Euronext-MATIF kontrakt najbliższy pkt. pszenica konsumpcyjna (L) żyto paszowe (L) %, r/r -5 55 45 35 EUR/t cena skupu - odwrócona skala (P) wolumen skupu (L) EUR/t 33 3 27 2 21 18 15-1 -75-5 -25 25 5 75 1 125 275 225 175 Wg danych USDA produkcja rzepaku w UE-28 wzrośnie w sezonie 17/18 do 21, mln t z,4 mln t w sezonie poprzednim (+2,9% r/r). Prawdopodobnie wciąż zużycie rzepaku będzie przewyższało podaż wewnętrzną, co doprowadzi do dalszego zmniejszania zapasów rzepaku w skali UE wg USDA zapasy na koniec sezonu mogą ukształtować się na poziomie 879 tys. t wobec oczekiwanych 1,1 mln t w sezonie 16/17 (-18,5%). Wzrost unijnych zbiorów prognozowany przez USDA jest niższy od prognoz 5,9% wzrostu, które przedstawiła Międzynarodowa Rada Zbożowa (MRZ). Oba źródła wskazują jednak na relatywnie napięty bilans nasion rzepaku na rynku unijnym, co będzie czynnikiem ograniczającym spadki cen w sezonie 17/18. Wg MRZ wyższa produkcja w UE-28 oraz WNP sprawi, że światowe zbiory rzepaku w 17 r. wzrosną po raz pierwszy od czterech sezonów o 3%, do blisko 7 mln t. 2 25 rzepak (L) pszenica (P) Zbiory, zużycie i zapasy kukurydzy na świecie 16 mln t mln t 1 1 1 98 96 9 9 14/15 15/16 16/17 17/18* produkcja (L) konsumpcja (L) zapasy (P) *prognoza źródło: MRiRW, MRZ, GUS, Reuters, KE, PKO Bank Polski 125 23 225 2 215 21 5 195
Mleko Ceny masła rosną przy spadku cen pozostałych przetworów Mleko Pierwszy od kwietnia 16 r. spadek indeksu cen przetworów mleczarskich FAO o 2,3% m/m. Niemniej, indeks pozostaje wyższy w relacji rocznej (+46%). Spadki cen uwarunkowane są większymi dostawami mleka na półkuli północnej (USA, UE-28) oraz większą od oczekiwanej produkcją mleka w Oceanii. Osłabienie indeksu jest odzwierciedleniem słabnących cen serów oraz mleka w proszku, choć w dużej mierze ma charakter sezonowy. 16 15 1 13 1 zł/hl Cena mleka i dynamika jego skupu w Polsce %, r/r 15 12 9 6 3 Ceny masła znajdują się w rosnącym kontrtrendzie do cen serów i proszków mlecznych. Wysoki popyt w krajach Bliskiego Wschodu, rynkach azjatyckich oraz Ameryki Północnej sprzyja utrzymywaniu się dobrej koniunktury. Wg MRiRW po spadkach obserwowanych w styczniu i lutym 17 r. ceny zbytu masła w marcu zwiększyły się o 2,1% m/m (dane na koniec miesiąca), silnie zwiększa się dynamika wzrostu cen r/r (por. wykres). Co więcej, Komisja Europejska prognozuje, że wzrost eksportu masła z UE-28 w 17 r. będzie wyższy niż wzrost produkcji, co sprzyjać może utrzymywaniu się wysokich cen w całym 17 r. Obserwuje się natomiast spadki cen serów (3,2-4,% m/m) oraz odtłuszczonego mleka w proszku (-9,% m/m). Pomimo sezonowego charakteru spadków jest to rezultat stosunkowo wysokiej podaży na rynku wewnętrznym. Czynnikiem hamującym spadki cen OMP może być oczekiwane ograniczenie produkcji w 17 r. (wg KE w styczniu -8,1% r/r), choć należy pamiętać o czekającej nadal na rozwiązanie kwestii wysokich zapasów interwencyjnych w UE-28. Od początku roku do pierwszego tygodnia kwietnia upłynniono zaledwie 1,2 tys. t zapasów interwencyjnych OMP z ponad 35 tys. t znajdujących się w unijnych magazynach. Mimo niewielkiego udziału w strukturze produkcji przetworów mleczarskich (<1% wg KE) ceny odtłuszczonego mleka w proszku (por. wykres) osłabiają nastroje na rynku mleka. Dynamika wzrostu cen mleka r/r mimo sezonowych spadków, zwiększała się jednak w dwóch pierwszych miesiącach 17 r. Przeciętnie w lutym br. ceny mleka na poziomie UE były o 13,8% wyższe r/r wobec 12,2% i 8,4% wzrostu odpowiednio w styczniu 17 r. i grudniu 16 r. Ceny wspiera niższa produkcja u głównych jego producentów. Z danych CLAL wynika, że Australia od lipca 16 do lutego 17 r. zmniejszyła produkcję o 8,4% r/r (w lutym 17 r. o 1% r/r), a Nowa Zelandia od czerwca 16 r. do lutego 17 r. o 2,6% (w lutym 17 r. o 2,9% r/r). Na początku roku dostawy w Unii Europejskiej także zmalały w styczniu 17 r. o 2,4% r/r. W 2h17 oczekuje się odwrócenia tendencji, co może działać w kierunku spadków cen r/r. Spowolniła również produkcja mleka w USA w styczniu i lutym odnotowano łączny jej wzrost o,6% (przy 1,2% spadku w lutym). USDA w kwietniu br. skorygował w dół wcześniejsze prognozy produkcji mleka w Stanach Zjednoczonych w całym 17 r. z 2,4% do 2,3% wobec 1,8% wzrostu (r/r) w 16 r. 3 11 1-3 9-6 cena skupu mleka (L) dynamika skupu mleka (P) Dynamika cen zbytu przetworów mleczarskich w kraju 8 %, r/r 6 - - -6 masło ekstra w blokach odtłuszczone mleko w proszku (OMP) ser edamski Cena skupu mleka surowego na najważniejszych rynkach 45 EUR/1 kg 35 3 25 15 USA Nowa Zelandia UE-28 Zapasy interwencyjne OMP w Unii Europejskiej tys t 35 3 25 15 1 5 lip-15 paź-15 sty-16 kwi-16 lip-16 paź-16 sty-17 źródło: MRiRW, GlobalDairyTrade, KE, CLAL, PKO Bank Polski
Mięso Dynamika produkcji i eksportu drobiu z Polski wyhamowała na przełomie roku Mięso Wg GUS produkcja mięsa drobiowego w Polsce w lutym 17 r. wzrosła jedynie o 4% r/r wobec 6% wzrostu w styczniu 17 r. i 1% w grudniu 16 r. Eksport drobiu z Polski w grudniu 16 r. i styczniu 17 r. wzrósł odpowiednio o 3,% i 7,8% wobec 16% wzrostu w całym 16 r. Wskutek spowolnienia produkcji ceny kurcząt rzeźnych wzrosły w dwóch ostatnich tygodniach marca 17 r. do poziomu wyższego niż przed rokiem, co sprzyjało poprawie opłacalności produkcji drobiu w Polsce. Na kryzysie na rynku unijnym wywołanym ptasią grypą mogą skorzystać Stany Zjednoczone i Brazylia. Oczekuje się, że rola Brazylii na światowym rynku drobiu wzrośnie w 17 r. - jej udział w światowym handlu drobiem zwiększy się do 1% dzięki większej sprzedaży do Chin, które mogą zwiększyć import o %, do 6 tys. t. (za USDA). Wzrost eksportu brazylijskiego drobiu możliwy jest dzięki utrzymaniu statusu kraju wolnego od grypy ptaków i jednocześnie jej rozwojowi na pozostałych istotnych rynkach oraz prognozowanym przez USDA spadku eksportu drobiu z UE-28. Problemy brazylijskich producentów drobiu w związku informacjami o sprzedaży mięsa nieświeżego i skażonego salmonellą okazały się przejściowe. W drugiej połowie marca 17 r. zakaz importu mięsa z Brazylii wprowadziły m.in. Chiny, jednak zakaz ten został zniesiony niespełna tydzień później. Dynamiczny wzrost cen jaj na rynku Unii Europejskiej notowany od początku 17 r. pod koniec marca przeciętna cena osiągnęła poziom najwyższy od listopada 15 r. (notowania tygodniowe por. wykres). Ograniczenie wstawień kur niosek na poziomie całej UE (wg Eurostat w okresie listopad 16 r. styczeń 17 r. o 28% r/r), które było konsekwencją silnego rozwoju grypy ptaków w wielu krajach UE-28, wpłynęło na zmniejszenie podaży jaj. Co więcej, efekt ten może się nasilić w 2q17. Dodatkowo, znaczna część produktów straciła status jaj z wolnego wybiegu wskutek wprowadzanych zakazów wypuszczania kur na zewnątrz, choć ten problem przestaje być aktualny ze względu na znoszenie ograniczeń (w Polsce od 6 kwietnia). Znaczne wzrosty cen jaj w 1q17 zanotowano w krajach Europy Zachodniej (w tym również w Niemczech) oraz na Półwyspie Iberyjskim. Ceny w Unii pociągają za sobą wzrosty cen w Polsce, choć dynamika wzrostu jest słabsza niż średnio w UE-28 wg IERiGŻ-PIB przeciętna cena jaj w marcu 17 r. wzrosła o 3,6% m/m i była o,1% wyższa r/r. Produkcja jaj była jednym z segmentów najbardziej dotkniętych przez ptasią grypę wg GIW udział kur niosek w ogólnej strukturze liczby ptaków w gospodarstwach, w których stwierdzono występowanie ognisk grypy ptaków w Polsce, wyniósł 31% (większy, bo 33% udział zanotowano tylko w przypadku indyków). Tygodniowe ceny skupu drobiu w Polsce 4,5 zł/kg 7, zł/kg 4,1 6,5 3,7 6, 3,3 5,5 2,9 5, 2,5 4,5 kurczęta (L) indory (P) Ceny skupu trzody chlewnej i bydła wg wagi żywej 7, zł/kg 6,5 6, 5,5 5, 4,5 4, 3,5 trzoda chlewna bydło Ceny kurcząt i jaj w UE-28 2 EUR/1 kg EUR/1 kg 17 21 15 13 19 11 18 9 17 7 kurczeta brojlery (L) jaja (P) Opłacalność produkcji kurcząt mierzona relacją cen brojlerów do cen mieszanki paszowej 3, 2,9 2,8 2,7 2,6 2,5 2, 2,3 źródło: GUS, MRiRW, KE, PKO Bank Polski 4
Owoce i warzywa Wysokie ceny truskawek mrożonych Owoce i warzywa Ceny mrożonych truskawek z Polski utrzymują się na wysokim poziomie. Wg Eurostat w styczniu br. były o 11,8% wyższe r/r i najwyższe od 13 r., biorąc pod uwagę notowania styczniowe (por. wykres). Wzrost cen jest wynikiem zmniejszenia unijnej podaży w 16 r., głównie w Polsce (największy producent mrożonych truskawek w UE- 28) i może sugerować, że truskawki świeże w skupie krajowym w 17 r. będą relatywnie drogie na tle średniej w ostatnich 5 latach. W 16 r. ceny surowca do mrożenia wzrosły o 47% r/r, do 3,9 zł/kg. Oczekiwania stosunkowo wysokiego poziomu cen wiążą się nie tylko z możliwym niższym poziomem zapasów, ale także potencjalnymi zagrożeniami na rynku pracy. Coraz większym problemem, potwierdzanym przez producentów, jest kwestia znalezienia pracowników do zbioru truskawek. Niski poziom bezrobocia (8,2% w marcu wg wstępnych szacunków MRPiPS) oraz perspektywa zniesienia wiz dla Ukraińców w całej UE (6 kwietnia 17 r. Parlament Europejski poparł bezwizowy ruch dla obywateli Ukrainy) mogą te problemy nasilić. Pozytywnym, z punktu widzenia producentów, aspektem jest możliwość wyłączenia prac sezonowych z obowiązywania minimalnej stawki za godzinę pracy (13 zł), która wg wcześniejszej interpretacji MRPiPS miałaby obowiązywać także w rolnictwie. Ceny truskawek w 17 r. w skupach uzależnione będą jednak od wielkości krajowej produkcji. Dotychczas z rynku nie docierały negatywne sygnały o złym przezimowaniu plantacji, niemniej na pierwsze oceny stanu upraw po zimie trzeba będzie poczekać do końca kwietnia (GUS). Zbiory w konkurencyjnych krajach Hiszpanii i Maroko nie będą miały prawdopodobnie większego wpływu na zmiany cen w Polsce. Wg analiz Foodnews produkcja mrożonych truskawek w Maroko i Hiszpanii (sezon zbiorów już się rozpoczął) może być zbliżona do ubiegłorocznej, podobnie jak ich ceny. Ceny warzyw wpływają na inflację Na początku 17 r. ceny warzyw znacząco wzrosły pod wpływem niekorzystnych warunków pogodowych i zmniejszenia produkcji na południu Europy (Włochy, Hiszpania). Wzrosty cen dotyczyły głównie warzyw importowanych, lecz również pośrednio przekładały się na ceny warzyw krajowych. Sytuacja po kilku tygodniach zaczęła się stabilizować, co poskutkowało korektą cen w dół w marcu 17 r. Wg GUS ceny detaliczne warzyw obniżyły się o 5,4% m/m, po 6,9% i 6,4% wzroście odpowiednio w styczniu i w lutym. Warzywa w marcu były już tylko o 1,2% droższe r/r (wobec 8,7% r/r wzrostu w lutym). Wysoka podaż warzyw ubiegłorocznych oraz ziemniaków, przy dość szybko rosnącej ofercie tanich warzyw z importu oraz warzyw krajowych ze zbiorów w 17 r. może spowodować, że dynamika cen powróci do poziomu poniżej zera w 2q17. 5 Miesięczne ceny skupu owoców i warzyw do konsumpcji bezpośredniej w kraju 2,5 2, 1,5 1,,5 zł/kg,,6,5,,3, cebula marchew jabłka Ceny skupu jabłek do przetwórstwa i ceny ZSJ w eksporcie z Polski zł/kg,1 1,8 EUR/kg 1,6 1, 1, 1,,8,6 jabłka do przetwórstwa (L) Ceny mrożonych owoców w eksporcie z Polski Ceny detaliczne owoców i warzyw (analogiczny okres przed rokiem=1) źródło: ZEO IERiGŻ-PIB, MRiRW, GUS, PKO Bank Polski EUR/kg 1,6 1, 1, 1,,8,6 zagęszczony sok jabłkowy (P), 125 1 115 11 15 1 95 9 truskawki wiśnie 85 owoce warzywa
Otoczenie rolnictwa Czy poprawa nastrojów wśród rolników Otoczenie rolnictwa Choć wciąż więcej rolników twierdzi, że produkcja rolnicza jest nieopłacalna (grudzień 16 r.), to sytuacja gospodarstw w opinii rolników jest lepsza niż w połowie 16 r. (por. wykres). Wzrost cen produktów rolnych w 2h17 spowodował poprawę dochodowości działalności rolniczej, co wpłynęło na poprawę nastrojów wśród producentów rolnych. Szczególnie pozytywny trend widoczny jest w przypadku gospodarstw zajmujących się produkcją zwierzęcą (wyraźny wzrost cen m.in. żywca wieprzowego i mleka), gdzie większość rolników uważa bieżącą produkcję za opłacalną. Optymistyczne są prognozy dotyczące wzrostu opłacalności produkcji w 1h17. Badania koniunktury gospodarstw rolnych GUS wskazują na spadek odpowiedzi negatywnych w stosunku do czerwca 16 r. (por. wykres). Wynika to z poprawy oczekiwań dotyczących wzrostu popytu na produkty rolne w 1h17. Wzrost opinii negatywnych, dotyczących opłacalności produkcji, GUS zanotował natomiast w przypadku producentów drobiu, co wynika z niepewności na rynku, spowodowanej grypą ptaków oraz długoterminowego spadku cen drobiu. Gorsze nastroje panują również wśród producentów owoców oraz warzyw z powodu pogorszenia relacji podażowo-popytowych (m.in. efekt rosyjskiego embarga) mających odzwierciedlenie w spadku cen w bieżącym sezonie. przełoży się na wzrost inwestycji w 17 r.? Poprawa koniunktury może pobudzić inwestycje w sektorze rolnictwa. Choć odsetek rolników, którzy planują inwestycje w 17 r. utrzymał się na poziomie zbliżonym do 16 r., to znacząca jest przewaga (27 pp) rolników którzy chcą zwiększyć wydatki inwestycyjne nad tymi, którzy planują je zmniejszyć (odpowiedzi wśród rolników, którzy przeprowadzili inwestycje w 16 r.). Pierwszy kwartał 17 r. nie przyniósł istotnej poprawy w zakresie inwestycji w rolnictwie, choć zanotowano znaczące wyhamowanie spadku. Z danych PZPM wynika, że w 1q17 liczba rejestracji nowych ciągników rolniczych spadła o 2,5% r/r (vs 29% spadek w 16 r.), natomiast przyczep rolniczych wzrosła o blisko %. Większej poprawy można oczekiwać w 2h17. Od 26 kwietnia 17 r. rusza nabór wniosków przez ARiMR na działanie Premia dla młodych rolników, w połowie roku planowane jest uruchomienie naboru w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych. 5 3 1 Ocena bieżącej opłacalności produkcji rolniczej przez rolników % cze-12 gru-12 cze-13 gru-13 cze-14 gru-14 cze-15 gru-15 cze-16 gru-16 opłacalna (L) nieopłacalna (L) wskaźnik cen żywności FAO (P) Prognoza opłacalności produkcji rolniczej w 1h17 (gru-16) vs oczekiwania w 2h16 (cze-16) pogorszy się pozostanie bez zmian poprawi się źródło: Ministerstwo Finansów, PKO Bank Polski pkt 6 8 gru-16 cze-16 2 2 18 16 1 Wg kwietniowego badania nastrojów producentów maszyn rolniczych CEMA europejski rynek maszyn wszedł w fazę rozkwitu, co oznacza, że większość producentów maszyn uważa bieżącą sytuację za korzystną i spodziewa się jej poprawy w najbliższych 6 miesiącach. 53% firm badanych spodziewa się wzrostu przychodów w nadchodzącym półroczu wobec % w lutym 17 r. 6 Niniejszy materiał ma charakter informacyjny, jest przeznaczony wyłącznie dla klientów Grupy PKO Banku Polskiego i nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie mogą być traktowane, jako propozycja nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. Grupa PKO BP SA dołożyła wszelkich starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Klienci Grupy PKO BP SA ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji inwestycyjnych, podjętych z uwzględnieniem informacji zamieszczonych w niniejszym materiale. Niniejszy materiał został przygotowany i/lub przekazany przez Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 26438; NIP: 525--77-38 REGON: 16298263; kapitał zakładowy (kapitał wpłacony) 1 25 zł