Analiza obecnej sytuacji Miasta Lublin według kluczowych elementów

Analiza obecnej sytuacji Miasta Lublin według kluczowych elementów

Pzedmiot zamówienia ealizowany w amach Regionalnego Pogamu Opeacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013

Spis teści Diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej miasta 4 Ogólne infomacje nt. Miasta Lublin i Województwa Lubelskiego 4 Diagnoza w zakesie sytuacji gospodaczej i społeczno-demogaficznej Lublina 5 Potencjał umiędzynaodowienia Lublina 23 Analiza potencjału innowacyjnego miasta 28 Analiza lokalnych waunków inwestowania w Lublinie 42 Analiza międzynaodowych i polskich pzykładów stymulacji ozwoju egionalnego 55 3

Diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej miasta 1 Rocznik statystyczny województw,http://www.stat.gov.pl/ gus/5840_2176_plk_html.htm 2 Rocznik Demogaficzny, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_ ocznik_demogaficzny_plk_html.htm Ogólne infomacje nt. Miasta Lublin i województwa lubelskiego Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Lublin jest największym miastem Polski po pawej stonie Wisły (ponad 348 tys. mieszkańców; liczba mieszkańców województwa pzekacza 2 mln mieszkańców). Liczba mieszkańców Lubelskiego Obszau Metopolitalnego jest ponad dwukotnie większa niż liczba mieszkańców Lublina (ok. 713 tys. mieszkańców). Lublin położony jest na pzebiegu dóg tanzytowych łączących kaje Unii Euopejskiej z Euopą Wschodnią. Lublin chaakteyzuje się kozystną odległością do wschodniej ganicy z Ukainą i Białousią (Lublin od Lwowa dzieli nieco ponad 200 km). Województwo lubelskie chaakteyzują głównie teeny olnicze. Waunki klimatyczne i glebowe spzyjają podukcji olnej. Województwo lubelskie zajmuje powiezchnię ok. 25 tys. km 2, co stanowi 8% obszau kaju (zajmuje 3 pozycję wśód województw pod względem powiezchni). Teytoialnie obejmuje ono 20 powiatów (w tym 4 miasta na pawach powiatu) oaz 213 gmin. W województwie pzeważają gminy wiejskie (171), gminy miejsko-wiejskie oaz miejskie są w mniejszości (odpowiednio 22 oaz 20). Do największych miast województwa należą: Lublin Chełm Zamość Biała Podlaska 4 Lublin to największe miasto wojewódzkie i jednocześnie największe po pawej stonie Wisły. W 2010. województwo lubelskie zamieszkiwało ponad 2 mln osób 1. Z kolei Lublin, stolicę województwa lubelskiego obejmującą 147 km 2 powiezchni, zamieszkuje ponad 348 tys. osób 2. Gęstość zaludnienia miasta wynosi 2 363 osób na km 2. Lubelski Obsza Metopolitalny (LOM) natomiast obejmuje powiat lubelski, lubatowski, łęczyński, świdnicki oaz

Lublin. Powiezchnia tego obszau wynosi około 4221 km 2, liczba ludności LOM pzekacza 713 tys. osób 3. Gęstość zaludnienia Lubelskiego Obszau Metopolitalnego jest pawie dwukotnie większa niż w województwie. 3 http://www.stat.gov.pl/vademecum/ vademecum_lubelskie/potet_obszau_m etopolitalnego/lubelski_obsza_ metopolitalny.pdf W sąsiedztwie województwa lubelskiego znajduje się województwo mazowieckie, świętokzyskie, podkapackie oaz podlaskie. Od wschodu województwo ganiczy z Białousią i Ukainą. Wschodnia ganica województwa lubelskiego jest ównież wschodnią ganicą Unii Euopejskiej. Powyżej 70% guntów na teenie województwa lubelskiego jest wykozystana jako użytki olne (wynik ten pzekacza śednią kajową o 10 punktów pocentowych), 3,6% zajmują gunty zabudowane i zubanizowane (wskaźnik w skali kaju jest wyższy i wynosi 5%). Województwo lubelskie chaakteyzuje się badzo dobymi glebami i kozystnymi waunkami (w tym klimatycznymi) spzyjającymi podukcji olnej. Pzepowadzona analiza desk eseach (źódeł wtónych) na temat oceny społeczno-ekonomicznej miasta i egionu pokazała, iż pezentowane w liteatuze podejścia do oceny atakcyjności inwestycyjnej egionów óżnią się. Różnice te wynikają głównie z liczby oaz składowych wskaźników opisujących ową skłonność do inwestowania w danym egionie, jak ównież z pzyjętych metod oceny i intepetacji uzyskanych wyników. Diagnoza w zakesie sytuacji gospodaczej i społeczno-demogaficznej Lublina Schemat 1. Obszay objęte opisem sytuacji społeczno-ekonomicznej Gospodaka Bazując na danych pozyskanych od Klienta, opacowaniach stategicznych dotyczących egionu, opacowaniach własnych Deloitte oaz innych źódłach, opisano poten- Badania i Rozwój Potencjał społ.- gosp. Demogafia cjał społeczno-gospodaczy województwa lubelskiego oaz miasta Lublin. Analiza została pzepowadzona w podziale na okeślone obszay, zapezentowane na ysunku poniżej, deteminujące łączną ocenę sytuacji gos- Infastuktua Rynek pacy Szkolnictwo 5 podaczej i społeczno-demogaficznej Lublina. Źódło: Opacowanie Deloitte

4 GUS, www.stat.gov.pl Gospodaka Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Dane Głównego Uzędu Statystycznego wskazują, iż województwo lubelskie cechuje najniższa watość PKB na mieszkańca spośód województw w kaju. Województwo lubelskie ma względnie niewielki udział w wytwozeniu poduktu kajowego butto. Największy odsetek podmiotów gospodaczych zaejestowanych w REGON epezentuje handel i budownictwo. Wykes 1. Liczba podmiotów gospodaki naodowej zaejestowanych w ejestze REGON według wybanych sekcji PKD w 2010. w województwie lubelskim (w tys.) Na koniec 2010 oku w kajowym ejestze uzędowym podmiotów gospodaki naodowej REGON województwa lubelskiego zaejestowanych było ponad 162 tys. podmiotów gospodaczych (bez olników indywidualnych). Podmioty w województwie lubelskim stanowią około 4% wszystkich podmiotów zaejestowanych w kaju 4. Największy udział podmiotów gospodaczych zaejestowanych w ejestze REGON epezentuje handel (ponad 37%) oaz budownictwo (ok. 14 %), a także pzetwóstwo pzemysłowe (ok. 9%). Handel, napawa pojazdów samochodowcyh Budownictwo Pzetwóstwo pzemysłowe Działalność pofesjonalna, naukowa i techniczna Tanspot i gospodaka magazynowa Pozostała działalność usługowa Opieka zdowotna i pomoc społeczna Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa ynku nieuchomości 50,9 19,2 13,2 11,8 11,6 11,2 9,1 5,6 4,4 6 Źódło: Dane GUS, Vademecum Samoządowca, Województwo Lubelskie

Największe pzedsiębiostwa w Lublinie to: Empeia Holding S.A. (dystybucja atykułów spożywczych i FMCG) Tabal Sp.J.(metalugia) Faelbud S.A. (pefabykaty betonowe) Spółdzielnia Pszczelaska APIS (miody pitne) PERŁA Boway Lubelskie S.A. (bowanictwo) Hebapol Lublin S.A. (wyoby zielaskie i spożywcze) SIPMA S.A. (maszyny i uządzenia olnicze) Pol-Skone Sp. z o.o. (stolaka dzwiowa i okienna) Zakłady Chemiczne Pemedia S.A. (pigmenty nieoganiczne). GUS, Rocznik statystyczny województw 2011, s. 90 5 Na koniec 2009. województwo lubelskie wytwozyło podukt butto o watości 51 082 mln PLN. Wytwozony w województwie lubelskim podukt uplasował je na 10 pozycji wśód województw. Wytwozona watość poduktu województwa lubelskiego stanowiła 3,8% poduktu kajowego butto 5. Poniższy wykes pezentuje anking województwo według ich udziału w wytwozonym PKB kaju w 2009. Opolskie 2,20% Podlaskie 2,30% Podlaskie 2,30% Świętokzyskie 2,60% Wykes 2. Ranking województw według udziału w PKB kaju w 2009. Wmińsko-Mazuskie 2,80% Podkapackie Lubelskie Zachodniopomoskie Kujawsko-Pomoskie Pomoskie Łódzkie 3,80% 3,80% 3,80% 4,80% 5,70% 6,10% Małopolskie 7,40% Dolnośląskie 8,20% Wielkopolskie Śląskie 9,50% 13,10% 7 Mazowieckie 21,90% Źódło: Dane GUS

5 7 Ibidem, s. 91 MRR, Rapot Polska 2011 W 2009. PKB na jednego mieszkańca w województwie wynosiło 23 651 PLN. Analizując watość PKB na jednego mieszkańca województwo lubelskie znalazło się na ostatnim miejscu pod względem watości tego wskaźnika (16 pozycja). W 2010. watość wytwozonego w województwie lubelskim PKB pe capita stanowiła ok. 67% śedniej kajowej 6. Istotne znaczenie dla gospodaki odgywają bezpośednie inwestycje zaganiczne, któe umożliwiają szybszy ozwój egionów. W latach 2007-2010 można było zaobsewować systematyczny spadek stumienia inwestycji zaganicznych w całym kaju, co było związane z awesją do yzyka po światowym kyzysie finansowym. W okesie 2007-2010 województwo lubelskie plasowało się na 9 miejscu wśód beneficjentów (województw) bezpośednich inwestycji zaganicznych w skali całego kaju, osiągając z tego źódła śedniooczne wpływy na poziomie 250 mln EUR 7. Demogafia 8 Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Województwo lubelskie chaakteyzuje się pzewagą liczby ludności zamieszkującej teeny wiejskie nad liczbą ludności zamieszkującą teeny miejskie. Zaówno województwo lubelskie, jak i Lublin cechuje zauważalny spadek ludności spowodowany spadkiem uodzeń oaz niekozystnym saldem migacji. Głównymi kieunkami migacji (emigacji) na pobyt stały w 2010. było województwo mazowieckie, podkapackie i małopolskie. Wśód kieunków zaganicznych dominuje kontynent euopejski i ameykański. Spośód kajów euopejskich, emiganci lubelscy wybieają najczęściej Niemcy, Wielką Bytanię, a także Włochy. Wśód emigantów dominują osoby o wykształceniu śednim i wyższym.

Na koniec 2010. województwo lubelskie zamieszkiwało ponad 2 mln osób, co stanowiło pawie 6% ludności Polski. Pod względem liczby ludności województwo lubelskie plasuje się na 8 pozycji wśód województw. Analizując natomiast udział ludności zamieszkałej na wsi województwo lubelskie znajduje się już w piewszej tójce województw. Ludność obszaów wiejskich województwa lubelskiego pzeważa nad liczbą ludności zamieszkującą teeny miejskie. Miasto Lublin natomiast zamieszkiwało 348 450 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 2 363/km 2. W województwie lubelskim obsewowany jest stopniowy spadek liczby ludności. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na zmiany w liczbie i stuktuze ludności jest ujemne saldo migacji (w 2010. wynosiło 4805 osób) oaz ujemny pzyost natualny (w 2010. wynosił 402 osób). Ludność Lublina stale zmniejsza się od oku 2000. W pzeciwieństwie do wyników województwa pzyost natualny Lublina jest dodatni, saldo migacji jest jednak niekozystne dla miasta. O zasobach siły oboczej na ynku pacy decyduje, m.in. stuktua wieku ludności (w wieku pzedpodukcyjnym, podukcyjnym i popodukcyjnym). W całym kaju, w konsekwencji pzemian demogaficznych odnotowuje się stały spadek udziału liczby osób w wieku pzedpodukcyjnym, podczas gdy odsetek osób w wieku popodukcyjnym ośnie. Poniższa tabela wskazuje na udział ludności województwa w poszczególnych gupach wiekowych. Ludność w wieku Województwo lubelskie Tend od oku 2000 Polska 0-19 22,1% 21,4% 20 44 36,7% 37,4% 45 64 26,7% 27,6% 65 i więcej 14,5% 13,6% Tend od oku 2000 Tabela 1. Udział ludności województwa lubelskiego w poszczególnych gupach wiekowych w 2010. Źódło: Dane GUS W województwie lubelskim w 2010 oku, ludność w poszczególnych gupach (wieku 0-19, 20-44, 45-64 i 65 i powyżej) stanowiła odpowiednio 22,1%, 36,7%, 26,7% i 14,5% 9

8 Uząd Statystyczny w Lublinie, Statystyczne Vademecum Samoządowca 2011. ogółu populacji. Tend wskazuje na wzost (od 2000.) udziału ludności w wieku podukcyjnym i popodukcyjnym, pzy jednoczesnym spadku udziału osób w wieku pzedpodukcyjnym (17 lat i poniżej). Ponadto, według pognoz GUS-u w dalszym stopniu będzie postępować tendencja zmniejszania się liczby ludności województwa, na co wskazuje poniższy wykes. Wykes 3. Pognozy liczby ludności województwa lubelskiego w poszczególnych latach 2000 2152 2105 2063 2012 1947 1871 (w tys. mieszkańców) 1500 1000 500 Źódło: Opacowanie własne Deloitte na podstawie danych GUS 0 2010... 2015 2020 2025 2030 2035 Pognozy te wskazują, iż spadek ludności mieszkańców województwa w 2035 w stosunku do oku 2015 będzie wynosił ok. 11%, w poównaniu do ok. 5% spadku ludności w kaju w analogicznym okesie. Spadek liczby ludności województwa spowodowany jest nie tylko ogólnokajowym (a także euopejskim) tendem spadku dzietności, ale ównież ujemnym saldem migacji. Mieszkańcy egionu migują głównie do innych województw w kaju. Głównymi kieunkami migacji na pobyt stały w 2010. było województwo mazowieckie, podkapackie i małopolskie 8. Poniższa tabela pzedstawia saldo migacji wewnętznych i zewnętznych w województwach Polski. 10

Miasto Napływ ludności Migacje wewnętzne Odpływ ludności Migacje zewnętzne Saldo Imigacja Emigacja Saldo Ogólne saldo migacji Polska 422621 422621 n/d 15246 17360-2114 -2114 Dolnośląskie 35848 34269 1579 1813 2007-194 1385 Kujawsko-pomoskie 22929 24372-1443 526 766-240 -1683 Lubelskie 20650 25517-4867 421 459-38 -4905 Lubuskie 12781 13255-474 557 557 - -474 Łódzkie 22572 24329-1757 533 556-23 -1780 Małopolskie 31841 28168 3673 1966 1231 735 4408 Mazowieckie 69615 56928 12687 1282 592 690 13377 Opolskie 10428 11099-671 726 1848-1122 -1793 Podkapackie 18579 20552-1973 907 863 44-1929 Podlaskie 11731 13347-1616 521 421 100-1516 Pomoskie 30661 27912 2749 1296 1396-100 2649 Śląskie 44185 47379-3194 2214 3958-1744 -4938 Świętokzyskie 11044 13611-2567 329 307 22-2545 Wamińsko-mazuskie 16772 19493-2721 755 740 15-2706 Wielkopolskie 42363 40657 1706 661 1094-433 1273 Zachodniopomoskie 20622 21733-1111 739 565 174-937 Poniższy wykes pzedstawia migacje zaganiczne w województwie lubelskim na pzestzeni lat 2004-2010. Największy odpływ ludności województwa lubelskiego do innych państw miał miejsce w 2006. Związane było to z pocesem integacji Polski do UE. W 2009. odpływ ludności województwa lubelskiego za ganicę został w znacznej mieze zatzymany. Tabela 2: Saldo migacji wewnętznych i zewnętznych w województwach kaju w 2010. Źódło: GUS, Rocznik demogaficzny 2011 9 Zameldowania na pobyt stały z zaganicy (imigacja, wymeldowania z pobytu stałego za ganicę (emigacja), kalkulowane na bazie poównań liczby osób zameldowanych (napływ) na pobyt stały w zestawieniu z liczbą osób wymeldowanych (odpływ) z pobytu stałego. 11

Wykes 4. Migacje zaganiczne na pobyt stały (liczba zameldowań i wymeldowani w latach 2004-2010.) Źódło: Dane GUS, BDL Wykes 5. Stuktua wykształcenia migantów migacje zaganiczne na pobyt stały (według liczby wymeldowań) 1800 1600 1400 1200 100 800 600 400 200 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 zameldowania wymeldowania Odpływ ludności budzi potzebę analizy pzyczyn decyzji mieszkańców o zmianie miejsca zamieszkania. W większości pzypadków migacje podyktowane są względami ekonomicznymi (poszukiwaniem pacy). Analiza migacji mieszkańców obejmuje ównież szacunki dotyczące stuktuy emigantów pod względem płci oaz ich wykształcenia i kwalifikacji zawodowych. W piewszych latach (od 2004.) w gupie osób wymeldowanych (emiganci) dominowali mężczyźni, dopieo w ostatnich dwóch latach wśód wymeldowanych zauważa się pzewagę kobiet. Wśód osób zameldowanych (imiganci) dominują natomiast mężczyźni. Wykes poniżej pezentuje odsetek osób wymeldowanych na pobyt stały za ganicę według poziomu wykształcenia. 26,3% wyższe 4,6% niepełne podstawowe i bez wykształcenia szkolnego 5,6% podstawowe 2,5% gimnazjalne 9,5% zasadnicze zawodowe 43,9% śednie 12 7,7% policealne Źódło: Opacowanie własne Deloitte na podstawie danych GUS, BDL

Zdecydowana większość osób, któe wymeldowały się w celu wyjazdu zaganicznego na pobyt stały to osoby z wykształceniem śednim. Dugą pod względem liczebności gupy stanowiły osoby z wykształceniem wyższym 10. Do piewszej gupy osób (tj. ze śednim wykształceniem) zalicza się jednocześnie osoby doosłe, któe ukończyły edukację na stopniu śednim oaz młodzież, wyjeżdzającą na studia oaz w celach zaobkowych. W pzypadku osób doosłych pzyczyna migacji może być związana za bakiem atakcyjnych możliwości zaobkowych, natomiast migacja młodzieży wyjeżdżającej na studia za ganicę może świadczyć o niedostatecznym poziomie edukacji na w wyższym stopniu. Aktualna sytuacja na ynku pacy, szczególnie niekozystna dla ludzi młodych (z wyższym wykształceniem) może powodować wzost wielkości populacji młodych emigantów. Z punktu widzenia miasta, jego władz oaz potencjalnych inwestoów nie jest to kozystna sytuacja. Uszczuplenie gupy osób wykształconych w społeczności województwa zmniejsza atakcyjność miasta w zakesie oceny potencjału ludzkiego. 10 Statystyka nie obejmuje osób o nieustalonym wykształceniu (dane za ok 2005). 11 Według statystyk GUS Polacy najczęściej wybieają zachodnie kaje Unii Euopejskiej. Najczęstszymi kieunkami migacji zaobkowych są Niemcy, Wielką Bytania, Holandia, Włochy, a także Fancja, Hiszpania oaz Ilandia. Najbadziej populaną lokalizacją do zamieszkania wśód emigantów z województwa lubelskiego jest kontynent euopejski (ponad tzy czwate emigantów) oaz ameykański (Ameyka Północna). Wśód kajów euopejskich, emiganci lubelscy wybieają najczęściej Niemcy, Wielką Bytanię, a także Włochy, któe ofeują liczne możliwości zatudnienia dla kobiet 11. Szkolnictwo Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Lublin jest istotnym ośodkiem akademickim w kaju. Do czołowych uczelni należą, m.in. Uniwesytet Maii Cuie- -Skłodowskiej, Uniwesytet Medyczny w Lublinie, Uniwesytet Pzyodniczy w Lublinie, Politechnika Lubelska, Katolicki Uniwesytet Lubelski. Województwo lubelskie zajmuje wysoka pozycję wśód województw kajowych pod względem elacji liczby studentów do liczby ludności (województwo lubelskie pla- 13

suje się na 6 miejscu tuż po województwie małopolskim, mazowieckim, dolnośląskim, wielkopolskim, pomoskim). Pod względem stuktuy kieunków kształcenia egion lubelski zalicza się głównie do egionów o chaakteze humanistycznym. Województwo lubelskie chaakteyzuje się względnie niewielkim udziałem absolwentów kieunków technicznych i ścisłych w ogóle absolwentów. W województwie lubelskim funkcjonuje 18 (w Lublinie 14) uczelni wyższych. Do największych uczelni należą, m.in. Uniwesytet Mai Cuie-Skłodowskiej, Uniwesytet Medyczny w Lublinie, Uniwesytet Pzyodniczy w Lublinie, Politechnika Lubelska. Największym ośodkiem naukowym w województwie jest jego stolica. Lublin jest ważnym ośodkiem akademickim egionu i kaju. W oku akademickim 2009/2010 na wszystkich uczelniach w województwie studiowało ponad 100 tys. osób, z czego ponad 60% to kobiety. W 2010. zanotowano ponad 29,5 tys. absolwentów wszystkich uczelni wyższych w województwie. Pzewagę kobiet notuje się ównież w pzypadku liczby absolwentów szkół wyższych, jednak tend ten występuje w skali całego kaju. Analizując udział kobiet w liczbie absolwentów wybanych kieunków studiów, kobiety dominują liczebnie w naukach społecznych, ekonomicznych, medycznych, ale także w matematyczno-statystycznych. Mężczyźni-absolwenci w województwie lubelskim dominują liczebnie w kieunkach inżynieyjno-technicznych oaz infomatycznych. 14 W okesie 2007-2010 obsewuje się stały wzost liczby absolwentów, szczególnie ze szkół o pofilu uniwesyteckim, wyższych szkół olniczych oaz medycznych. Jedyny zanotowany spadek liczby absolwentów w tym okesie dotyczy studentów kończących uczelnie ekonomiczne. Z kolei, w tym samym okesie liczba studentów zaówno w skali kaju, jak i województwa lubelskiego dość wyaźnie się obniżyła. Poniższy wykes pezentuje zmiany w liczbie studentów w zależności od odzajów uczelni.

50 000 40 000 30 000 20 000 Wykes 6. Tend zmian liczby studentów na wybanych typach uczelni wyższych w województwie lubelskim w okesie 2007-2010. 10 000 0 2007 2008 2009 2010 uniwesytety wyższe szkoły olnicze wyższe szkoły techniczne wyższe szkoły medyczne wyższe szkoły ekonomiczne wyższe szkoły pedagogiczne Źódło: Dane GUS, BDL Zauważalny spadek obsewuje się w pzypadku liczby studentów szkół o pofilu uniwesyteckim, ekonomicznym i olniczym, wzost natomiast notuje się w liczbie studentów szkół medycznych oaz niewielki pzyost w liczbie studentów uczelni technicznych. Wzostowy tend w zakesie zainteesowania kieunkami technicznymi i ścisłymi należy ocenić pozytywnie. Pomimo jednak kozystnego tendu w tym obszaze, liczba absolwentów kieunków technicznych i ścisłych jest elatywnie niska na tle innych województw. Ich pomocja jest szczególnie ważna, ponieważ w istotnym stopniu budują one potencjał innowacyjny, a ich absolwenci są pilnie poszukiwanym zasobem na ynku pacy 12. 12 Gazeta Wybocza, Nadal kształcimy za mało inżynieów, 29.09.2009 Rynek pacy Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Lublin posiada duży potencjał dotyczący kapitału ludzkiego, zaówno w zakesie liczby mieszkańców, jak i kwalifikacji zawodowych. Według danych za ok 2010 województwo lubelskie zanotowało 13,1% stopę bezobocia (wskaźnik dla kaju wynosił w tym okesie 12,4%). Stuktua zatudnienia mieszkańców województwa lubelskiego wskazuje, iż ok. 46% ludności pacującej jest zatudniona w olnictwie. Województwo lubelskie cechują konkuencyjne koszty pacy w poównaniu do innych województw. Udział śed- 15

13 Uząd statystyczny w Lublinie, Statystyczne Vademecum Samoządowca 2011, Województwo Lubelskie. Tabela 3. Stopa bezobocia (w %) w okesie 2007-2010 w podziale na odzaj gmin. niego wynagodzenia butto w województwie lubelskim w śednim kajowym wynagodzeniu butto wynosi ok. 90%. Na koniec 2010. odnotowano 1,36 mln osób w wieku podukcyjnym, co stanowiło 63,2% ogółu ludności województwa lubelskiego (udział osób w wieku podukcyjnym dla ludności Polski wynosił wówczas ponad 64%). Współczynnik aktywności zawodowej województwa lubelskiego wynosił w 2010. 56,3% ogółu ludności (Polska 55,8%). Według danych za ok 2010 województwo lubelskie zanotowało 13,1% stopę bezobocia (wskaźnik dla kaju wynosił w tym okesie 12,4%). Wśód bezobotnych pzeważały kobiety. W powiatowych uzędach pacy zaejestowanych było 119,7 tys. bezobotnych (tj. więcej niż w oku popzednim). Powiaty: włodawski, hubieszowski, świdnicki, chełmski, opolski chaakteyzują się najwyższą stopą bezobocia (odpowiednio 23%; 18,3%; 18,1%; 17,7%; 16,3%) 13. Największą stopę bezobocia notuje się w gminach miejsko-wiejskich. Poniższy wykes pzedstawia stopę bezobocia w okesie 2007-2010 w województwie lubelskim na tle kaju. gminy 2007 2008 2009 2010 Lubelskie Polska Lubelskie Polska Lubelskie Polska Lubelskie Polska miejskie 7,6 5,8 6,7 4,8 8 6,5 8,3 6,8 miejsko-wiejskie 9,5 8,3 8,1 7,3 9,1 9,1 9,3 9,2 wiejskie 9,6 8,5 8 7,1 9 8,7 9,1 8,9 Źódło: GUS, Rocznik demogaficzny 2011 16 Analizując stuktuę zatudnienia ludności pacującej województwie lubelskim można zaobsewować, że zdecydowana większość jest zatudniona w olnictwie (pawie 46% ludności pacującej). Duża część ludności pacującej zatudniona jest w usługach, ponad jedna szósta natomiast pacuje w pzemyśle i budownictwie. Szczegółową stuktuę zatudnienia pzedstawia poniższy wykes.

45,7% olnictwo, leśnictwo, łowiectwo i ybactwo 23,5% pozostałe usługi 2,5% działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa ynku nieuchomości 11,7% handel; napawa pojazdów samochodowych; tanspot i gospodaka magazynowa, zakwateowanie i gastonomia; infomacja i komunikacja 16,6% pzemysł i budownictwo Z punktu widzenia kosztów pacy województwo lubelskie jest elatywnie atakcyjne dla inwestoa. Poniższy wykes wskazuje wysokość śedniego wynagodzenia butto w województwie lubelskim w elacji do śedniej kajowej. Wykes 7. Stuktua zatudnienia ludności pacującej województwa lubelskiego (w %) Źódło: Dane GUS, BDL 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 80 87,6 87,8 87,2 90,2 2007 2008 2009 2010 Wykes 8. Udział śedniego wynagodzenia butto w województwie lubelskim w śednim kajowym wynagodzeniu butto w latach 2007-2010 (w %) Źódło: Dane GUS, BDL Pzeciętne wynagodzenie butto w województwie wynosiło w 2010 oku 2891 PLN, co stanowiło ok. 90% śedniego wynagodzenia butto w kaju. Tempo wzostu wynagodzeń w województwie lubelskim jest pzy tym wyższe niż wzost wynagodzeń w kaju. 17

14 Uząd statystyczny w Lublinie, Statystyczne vademecum Samoządowca, Województwo Lubelskie. Infastuktua Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Pomimo pespektywicznego położenia województwo lubelskie chaakteyzuje się elatywnie słabo ozwiniętą infastuktuą na tle kaju. Gęstość dóg o twadej nawiezchni w województwie lubelskim wyniosła w 2010. 80,5 km / 100 km 2 (wynik dla Polski to 87,6 km / 100 km 2 ). Z kolei, gęstość linii kolejowych (nomalno i wąskotoowych) wyniosła w 2010. 4,1 km / 100 km 2 (gęstości dla kaju wynosiła 6,5 km / 100 km 2 ). Oganiczeniem komunikacji w województwie jest w szczególności bak obwodnic, względnie niewiele dóg szybkiego uchu oaz bak lotniska (w budowie). Lublin położony jest na pzebiegu dóg tanzytowych łączących kaje Unii Euopejskiej z Euopą Wschodnią. Pomimo pespektywicznego położenia województwo lubelskie chaakteyzuje się elatywnie słabo ozwiniętą infastuktuą na tle kaju. Do kluczowych dóg w ejonie należą dogi kajowe n 12, 17 i 19, będące dogami ekspesowymi. Piewsza z nich łączy Łęknicę, Kalisz, Radom, Lublin, Doohusk. Duga łączy Waszawę. Lublin i Hebenne. Tzecia z kolei łączy Kuźnicę Białostocką, Białystok, Lublin i Rzeszów. 18 Pewnym ganiczeniem komunikacji w województwie jest bak obwodnic, względnie niewiele dóg szybkiego uchu oaz zły stan wielu dóg. Zauważalny jest natomiast pozytywny tend w zwiększaniu gęstości dóg o twadej nawiezchni (w 2010. zwiększyła się w skali oku o 2,5 km/100 km 2 ) 14. Zdecydowana większość (ponad 80%) dóg publicznych o twadej nawiezchni to dogi powiatowe i gminne. Poniższy schemat pzedstawia stan ealizacji inwestycji dogowych w województwie lubelskim.

A2 Teespol Stoczek Łukowski Łuków S19 Międzyzec Biała Podlaska Podlaski Wólka Dobyńska Siemiatycze S6 GDAŃSK S22 Koszalin Suwałki Elbląg S3 S6 A1 OLSZTYN S11 SZCZECIN S51 S61 S19 S10 BIAŁYSTOK A6 Bydgoszcz Łomża S3 S7 S8 GORZÓW S11 TORUŃ S5 S19 WLKP. A1 Świecko A2 POZNAŃ WARSZAWA ZIELONA A2 A2 S2 GÓRA Olszyna S3 S11 ŁÓDŹ A18 S14 S8 S7 S5 Radom A4 Legnica S8 Piotków S1 A8 Jędzychowice S11 A1 Tybunalski S3 WROCŁAW A4 KIELCE OPOLE Częstochowa S7 S74 A4 A1 KATOWICE KRAKÓW A4 RZESZÓW A4 odcinki istniejące odcinki w ealizacji Piła Leszno Konin Sieadz Gozyczki S1 Bielsko- S7 Biała S69 Rabka Tanów Kosno S19 Koczowa Ryki Dęblin S12 S17 Puławy Kuów Opole Lubelskie Kajnik Annopol S17 Kock S19 LUBLIN S19 Janów Lubelski Radzyń Podlaski S19 Lubatów Świdnik Piaski Polubicze Dwoskie Paczew Łęczna Zamość 74 Szczebzeszyn Fampol Goajec Biłgoaj S17 S12 Kasnystaw Tomaszów Lubelski Chełm S17 Hubieszów Hebenne 74 Zosin odcinki na etapie pzetagu autostady i dogi ekspesowe w użytkowaniu planowany pzetag do końca 2010. autostady i dogi ekspesowe w ealizacji w pzygotowaniu autostady i dogi ekspesowe w pzetagu autostady i dogi ekspesowe w pzygotowaniu Analizując sieć kolejową, pzez województwo pzebiegają linie kolejowe o łącznej długości ponad 1000 km. Gęstość linii kolejowych wynosi ponad 4 km na 100 km2 (dla poównania województwo podlaskie 3,8 km, mazowieckie 4,7 km, wamińsko-mazuskie 5 km, podkapackie 5,8 km, małopolskie 7,4 km). Województwo lubelskie jako jeden z niewielu egionów w Polsce nie posiada jeszcze potu lotniczego. Obecnie w budowie jest pot lotniczy w Świdniku, któego odbió planuje się w dugiej połowie oku 2012. Bak kajowych i międzynaodowych połączeń lotniczych w istotnym stopniu oganicza dostępność tanspotową egionu oaz niewątpliwie stanowi baieę dla jego ozwoju. Schemat 2: Stan ealizacji inwestycji w obszaze sieci dóg ekspesowych i autostad w amach Pogamu Budowy Dóg Kajowych na lata 2008-2012 15 oaz mapa stanu budowy dóg w woj. lubelskim 16 Źódło: Opacowanie własne na bazie GDDKiA 15 Ministestwo Infastuktuy, Pogam budowy dóg kajowych na lata 2011-2015, stan na 15 listopada 2010. 16 GDDKiA, www.gddkia.gov.pl 19

17 GUS, BDL Badania i Rozwój 18 GUS, Rocznik statystyczny województw 2011 Kluczowe obsewacje dotyczące miasta i województwa Nakłady sektoa pzedsiębiostw na działalność badawczo-ozwojową pe capita w województwie lubelskim są względnie niewysokie na tle innych województw, lecz są osnące. W sektoze szkolnictwa wyższego notuje się elatywnie wysokie wydatki na sfeę badawczo-ozwojową (dwukotnie wyższe niż w sektoze pzedsiębiostw). Dobze ozwinięta (pod względem liczby zaejestowanych klastów) działalność klastowa województwa lubelskiego. Nie notuje się jednak spektakulanej pomocji egionu dzięki ich działalności. Na innowacyjność i jej wzost w danym egionie wpływa wiele czynników. Niezbędne do ozwoju w tej dziedzinie są w szczególności zasoby ludzkie (odpowiednie wykształcenie), właściwa infastuktua i kapitał pzeznaczony na inwestycje. Analizując odsetek osób zatudnionych w działalności badawczo-ozwojowej w stosunku do osób aktywnych zawodowo, województwo lubelskie z wynikiem 0,62% znalazło się na 6 pozycji wśód 14 analizowanych województw (bak danych w pzypadku dwóch województw) 17. 20 Wysokość nakładów na działalność badawczo-ozwojową na 1 mieszkańca plasuje województwo lubelskie na 9 pozycji 18. Nakłady na tę działalność w sektoze pzedsiębiostw w województwie lubelskim na pzestzeni ostatnich lat systematycznie osną, co należy ocenić pozytywnie. W innych województwach Polski wschodniej wyaźny tend wzostowy tych nakładów zauważalny jest ównież w województwie świętokzyskim i podkapackim. Można zakładać, że wzost ten jest wynikiem pocesu nadabiania wieloletnich opóźnień w tym zakesie. Poniższy wykes pezentuje wysokość nakładów na działalność badawczo-ozwojową w sektoze pzedsiębiostw (w mln PLN) w województwach Polski Wschodniej oaz w celach poównawczych województwie wielkopolskim.

300 250 200 150 Wykes 9. Wysokość nakładów na działalność ozwojową w wybanych województwach (w mln PLN). 100 50 0 2007 2008 2009 2010 wielkopolskie podkapackie lubelskie świętokzyskie podlaskie Źódło: Dane GUS, BDL Dane GUS wskazują także na tendencję wzostową nakładów na działalność badawczo-ozwojową w sektoze szkolnictwa wyższego. Watość tych nakładów w województwie lubelskim znacznie (ponad dwukotnie) pzekacza nakłady sektoa pzedsiębiostw. Statystyki wskazują, iż w 2010 oku pawie 12% pzedsiębiostw z sektoa usług to pzedsiębiostwa postzegane jako innowacyjne. Odsetek pzedsiębiostw innowacyjnych jest większy w pzypadku pzedsiębiostw z sektoa pzemysłu, któy w tym okesie wynosił 17%. Wyniki te plasują województwo lubelskie odpowiednio na 10 i 7 pozycji spośód 16 województw. W 2010. na teenie kaju działało 1767 jednostek badawczo-ozwojowych. W tym samym oku, w województwie lubelskim funkcjonowało 67 jednostek powadzące działalność B+R, z czego 45 należało do sektoa pzedsiębiostw. Pod względem liczby tych podmiotów, województwo znalazło się na 9 miejscu w kaju. Ranking województw pod względem liczby jednostek B+R pzedstawia poniższy wykes. 21

500 400 300 200 100 67 45 0 Mazowieckie Śląskie Opolskie Małopolskie Dolnośląskie Łódzkie Pomoskie Kujawsko-Pomoskie Lubelskie Podkapackie Zachodniopomoskie Podlaskie Wamińsko-Mazuskie Świętokzyskie Opolskie Lubuskie ogółem w sektoze pzedsiębiostw Wykes 10. Ranking liczby jednostek badawczo-ozwojowych w poszczególnych województwach w 2010. Źódło: Dane GUS, BDL Dynamika pzyostu liczby jednostek B+R w województwie lubelskim w latach 2007-2010 była względnie duża i wyniosła w tym okesie 13% (w poównaniu do śedniej kajowej wynoszącej ok. 6%). Wyniki odnoszące się do tempa wzostu liczby jednostek B+R plasuje lubelskie wśód piewszej ósemki województw w kaju. Rozwój gospodaczy Lublina i okolic wspieany jest m.in. pzez Lubelski Pak Naukowo-Technologiczny, Centum Innowacji i Tansfeu Technologii Lubelskiego Paku Naukowo-Technologicznego oaz popzez działalność klastów (23 największa liczba klastów w kaju). Dotychczas żaden klaste w województwie lubelskim iwskali kaju nie odniósł tak spektakulanego sukcesu jak klaste Dolina Lotnicza. Dominującym obszaem zainteesowań klastów w egionie jest zdowa i egionalna żywność, tuystyka, enegetyka oaz motoyzacja. 22

Potencjał umiędzynaodowienia Lublina Analiza wybanych wskaźników dot. potencjału umiędzynaodowienia Miasta Polskie miasta, aby skutecznie konkuować o pozyskiwanie inwestoów w amach gospodaki globalnej muszą efektywnie ozbudowywać i wykozystywać swój potencjał międzynaodowy. W celu wspieania tego pocesu konieczne jest twozenie odpowiednich waunków oaz instumentów umożliwiających z jednej stony pozyskiwanie inwestoów zaganicznych, z dugiej natomiast, zapewniać waunki do ekspansji zaganicznej lokalnych, odzimych pzedsiębiostw. Na ocenę potencjału umiędzynaodowienia miasta wpływ ma wiele czynników, m.in.: Czynniki o chaakteze ekonomicznym (zdolność do absobowania FDI, wielkość, dynamika i kieunki stumieni ekspotu lokalnych pzedsiębiostw). Czynniki deteminujące dostępność miasta m.in dla potencjalnych inwestoów, tuystów zaganicznych (np. dostępność / czas dojazdu do najbliższego lotniska, pzejścia ganicznego dogowego, dostępność miejsc noclegowych). Czynniki o chaakteze społecznym (np. dostępność usług dla obcokajowców, co pzekłada się na liczbę tuystów zaganicznych, liczbę studentów międzynaodowych). Poniższa tabela pzedstawia wybane dane statystyczne (liczbowe) pozwalające na uposzczoną ocenę potencjału umiędzynaodowienia Lublina w odniesieniu do zidentyfikowanej wcześniej pee gupy miast polskich, tj. Olsztyna, Białegostoku oaz Poznania. 23

Gospodaka Watość FD I napływających do województwa (śednioocznie w latach 2007-2010) Watość FDI napływających do województwa (śednioocznie w latach 2007-2010) pe capita Watość ekspotu województwa (2007) Watość ekspotu pe capita dla województwa (2007) Wzost watości ekspotu w latach 2000-2007 Czas dojazdu samochodem: - Do najbliższego lotniska - Do ganicy z Niemcami (najbliższe pzejście ganiczne) Lublin Białystok Poznań 133 mln EUR 104 mln EUR 106 mln EUR 912 mln EUR 61 EUR 73 EUR 89 EUR 268 EUR ostatnie miejsce w kaju 1,6 mld EUR 2,0 mld EUR 0,9 mld EUR 11,1 mld EUR 745 EUR 1411 EUR 774 EUR 3290 EUR 200% 220% 210% 310% Lublin Aipot in Świdnik 10 km (w budowie) Wasaw Fédéic Chopin Aipot 173 km (2,5-3h) Fankfut nad Odą 627 km 8,5h Olsztyn Gdańsk Rębiechowo 183 km (3h) Lubieszyn 472 km 7,3h Wasaw Fédéic Chopin Aipot 205 km (>3h) Fankfut nad Odą 686 km 8,6h Poznań Ławica 5,7 km (0,6h) Fankfut nad Odą 186 km 2,5h Dostępność - Do ganicy z Czechami (najbliższe pzejście ganiczne) - Do ganicy ze Słowacją (najbliższe pzejście ganiczne) Cieszyn 422 km 6,25h Bawinek 256 km 4h Cieszyn 561 km 8,3h Piwniczna-Zdój 588 km 9,3h Cieszyn 574 km 8,5h Bawinek 507 km 7,75h Głuszyca Góna 268 km 4,3h Zwadoń 478 km 6,5h - Do ganicy z Ukainą (najbliższe pzejście ganiczne) Doohusk 95 km 1,5h Doohusk 470 km 7,3h Doohusk 282 km 5h Doohusk 551 km 7,6h Liczba udzielonych noclegów w tuystycznych obiektach noclegowych (I kwatał 2012, w tys., dla woj.) Noclegi udzielone tuystom zaganicznym w bazie noclegowej (I kwatał 2012, w tys., dla woj.) 264,1 294,3 147,8 520,9 30,3 39,1 30,7 82,6 Tabela 4. Dane statystyczne dotyczące oceny potencjału umiędzynaodowienia Powyższe zestawienie, jak ównież analiza dodatkowych danych jakościowych pozwalają na wskazanie następujących obsewacji: Źódło: Opacowanie własne Deloitte na podstawie danych: Ministestwo Rozwoju Regionalnego, Uząd Miasta Lublin, Uząd Miasta Olsztyn, Uząd Maszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Uząd Maszałkowski Województwa Podlaskiego, Google Maps, Deutsches Studentenwek. Pod względem łącznej watości napływających inwestycji zaganicznych, województwo lubelskie plasuje się nieco powyżej analizowanych województw o poównywalnym potencjale (+ 28% vs. województwo wamińsko-mazuskie ze stolicą w Olsztynie, +25% vs. województwo podlaskie ze stolicą w Białymstoku) oaz znacząco poniżej lidea (województwa wielkopolskiego ze stolicą w Poz- 24 naniu). Pzeliczając watość FDI na 1 mieszkańca, województwo lubelskie plasuje się z watością ok. 60 EUR na ostatnim miejscu w kaju.

Watość ekspotu województwa lubelskiego (dane za 2007), w pzeliczeniu na 1 mieszkańca, była poównywalna do województwa podlaskiego, natomiast niemal dwukotnie niższa niż w województwie wamińsko-mazuskim oaz ponad czteokotnie niższa niż w województwie wielkopolskim. Wzost watości ekspotu województwa lubelskiego w latach 2000-2007 był poównywalny do wzostu w województwie podlaskim i wamińsko-mazuskim. Województwo wielkopolskie wykozystało swój potencjał ozwoju ekspotu w analogicznym czasie w znacząco wyższym stopniu. Do największych ekspoteów województwa lubelskiego należą Zakłady Azotowe Puławy, Gupa Black Red White oaz Fabyka Łożysk Tocznych z Kaśnika. Niemniej jednak wszystkie tzy w/w pzedsiębiostwa zlokalizowane są poza Lublinem (kolejno w Puławach, Biłgoaju i Kaśniku). Pod względem skomunikowania z innymi państwami sytuacja Lublina pzedstawia się następująco: Planowane otwacie lotniska dla Lublina w Świdniku powinno w istotnym stopniu wpłynąć na wzost konkuencyjności Lublina (pod względem skomunikowania) w odniesieniu do innych miast polskich. Kluczowe pzy tym jest pozyskanie pzez władze lotniska linii lotniczych zapewniających włączenie miasta do międzynaodowej siatki połączeń lotniczych. Położenie geogaficzne i istniejąca infastuktua dogowa powodują, że Lublin na tle pee gupy jest dobze skomunikowany z Ukainą oaz Słowacją. Czas dojazdu (samochodem) z Lublina do Niemiec jest poównywalny do Olsztyna i Białegostoku. Położenie geogaficzne Poznania oaz istniejąca autostada A2 powodują, że czas dojazdu z tego miasta do Niemiec jest znacznie kótszy. Z punktu widzenia wykozystania bazy noclegowej województwo lubelskie plasuje się na poziomie poównywalnym z województwem wamińsko-mazuskim, powyżej województwa podlaskiego, natomiast poniżej wielkopolskiego. Bioąc pod uwagę noclegi udzielane tuystom za- 25

19 Dane za 2012., Instytut Tuystyki, www.intu.com.pl 20 YG Young Gemany, www.young-gemany.de; Lyon Touist Office, www.en. lyon-fance.com 21 Zgodnie z infomacjami zamieszczonymi na potalu UM www.lublin.eu sieć miast patneskich Lublina obejmuje następujące miasta: Alcalá de Henaes, Bześć, Debeczyn, Delmenhost, Eie, Iwano-Fankiwsk, Lancaste, Lwów, Łuck, Ługańsk, Münste, Nancy, Nyköbing-Falste, Penik, Poniewież, Rishon Le Zion, Staobielsk, Sumy, Tilbug, Viseu, Windso. ganicznym województwo lubelskie znalazło się na ostatnim miejscu w analizowanej gupie. Największą gupę tuystów odwiedzających Polskę stanowią mieszkańcy kajów sąsiadujących w tym kolejno (dane za 2011.): Niemcy (25,7 mln. pzyjazdów), Czesi (10,8 mln), Ukaińcy (5,8 mln), Słowacy (5,6 mln), Białousini (3,4 mln) oaz Litwini (2,4 mln) 19. Lublin, na tle innych miast polskich posiada stosunkowo wysoki odsetek studentów zaganicznych (ok. 1, 7% dla poównania odsetek studentów zaganicznych w Poznaniu wynosi 1,5%). Watości te są niemniej jednak znacząco niższe niż w wielu innych ośodkach akademickich UE (np. odsetek studentów zaganicznych w Monachium wynosi 16%, w Lyonie 12%) 20. Lublin posiada szeoko ozwiniętą sieć miast patneskich 21. Niemniej jednak współpaca z wieloma z miast patneskich ealizowana jest w znikomym zakesie. Szacunki wpływu FDI na ynek pacy (pzy zastosowaniu modelu egesji) Nawiązując do wniosku dotyczącego elatywnie niewielkiej watości FDI na mieszkańca w województwie lubelskim, wato zastanowić się także nad wpływem FDI pod kątem ich efektu na ynek pacy. W tym celu dokonano szacunku liczby miejsc pacy, jakie mogą zostać wygeneowane pzez inwestycje zaganiczne. Do analizy wykozystane zostały elementy modelowania pognostycznego, opatego o egesję. Zmienną objaśnianą w opacowanym modelu egesji stanowiła liczba miejsc pacy utwozonych jako ezultat inwestycji zaganicznych. 26 Danymi wsadowymi do analizy były: Watości histoyczne dotyczące liczby nowoutwozonych miejsc pacy, będących efektem inwestycji zaganicznych zealizowanych pzez 1389 fim w latach w latach 2004-2011 w województwie lubelskim. Dane te zostały pozyskane pzez Deloitte, jako efekt szeegu pojektów

doadczych/badawczych powadzonych na pzestzeni ostatnich lat. Zmienne objaśniające (dane histoyczne oaz pognozy) stanowiące gupę wybanych wskaźników społecznoekonomicznych za lata 2002-2011 (GUS). Dobó wskaźników bazował na ich potencjalnym wpływie na kształtowanie się watości zmiennej objaśnianej. W pzypadku zmiennych, któych watości dotyczące oku 2011 były niedostępne, wykozystane zostały watości pognozy, wyznaczonej na podstawie analiz tendu 22. Pace pzebiegały zgodnie z poniższym schematem: 22 Rozbieżności w pzyjętych pzedziałach czasowych dla zmiennej objaśnianej i zmiennych objaśniających wynikają z faktu, iż inwestycje zazwyczaj planowane są z około dwuletnim wypzedzeniem. Zatem zmienne objaśniające zostały wpowadzone do modelu jako zmienne opóźnione o 2 lata. Schemat 3. Etapy pac dotyczących analizy egesji 1 Wybó zmiennej objaśnianej 2 Wstępny dobó zmiennych objaśniających pozyskanie danych 3 W pzypadku niedostępnej watości za ok 2011, zastosowanie pognozy Stwozenie 13 modeli jednoczynnikowych Dalsza selekcja danych, wybó 6 zmiennych do modelu wyjściowego Sekwencyjne usuwanie zmiennych nieistotnych Uzyskanie modelu docelowego, tzyczynnikowego Pognoza na lata 2012 i 2013 oaz intepetacja wyników Źódło: Opacowanie własne Deloitte Szacowana watość liczby miejsc pacy w województwie lubelskim wskazana pzez model wyniosła 3896 w oku 2012, a 4930 w oku 2013. Należy mieć, na uwadze, iż wyznaczone mają chaakte teoetyczny i tym samym mogą w istotnym stopniu odbiegać od zeczywistych watości. 27

23 Wskaźnik innowacyjności, na podstawie któego opacowano anking kajów unijnych, składa się z 25 subwskaźników potencjału innowacyjności. Wskaźnik innowacyjności pokywa swoją analizą 8 wymiaów: zasoby ludzkie, infastuktuę badawczą, finanse i wspacie, inwestycje w sektoze pywatnym, pzedsiębioczość i współpacę, aktywa niemateialne i pawne (w tym własność intelektualną), odsetek fim innowacyjnych, wyniki ekonomiczne. Analiza potencjału innowacyjnego miasta Dobobyt nowoczesnych gospodaek (kajowych/egionalnych/globalnych) w coaz większym stopniu jest pochodną ich innowacyjności. W związku z tym zaówno twozenie innowacji, jak i ich implementacja w działalności gospodaczej zyskują na znaczeniu. Działalność innowacyjna jest istotnym deteminantem ozwoju gospodaki opatej na wiedzy. Szczególnie istotną olę w jej ozwoju odgywają ośodki akademickie/uniwesyteckie oaz pzedsiębiostwa, któe w celu zwiększenia swojej wydajności pacują nad innowacjami (zaówno w sfeze badawczo ozwojowej, jak i działalności innowacyjnej) lub je nabywają. Innowacje nie są pojmowane tylko i wyłącznie jako wynalazki. Jest to pojęcie szesze, obejmujące nowe i ulepszone podukty dla wpowadzających je pzedsiębiostw, jak i ynku oaz zmiany oganizacyjne i pocesowe. Potencjał innowacyjny natomiast można ozumieć jako zdolność do wypacowania nowych lub ulepszonych ozwiązań oaz możliwość pzyjęcia ich pzez ynek, czyli zdolności do ich wykozystania (absobcji). Istotną kwestią z punktu widzenia zwiększenia potencjału innowacyjnego oaz pzedsiębioczości jest zaówno otoczenie instytucjonalno-pawne, system wspieania innowacji, spawny system edukacji oaz infastuktuy (w tym infomacyjnej). 28 Według metodologii opacowanej pzez Komisję Euopejską Polska należy do kajów zaliczanych do gupy umiakowanych innowatoów, jej wynik świadczący o wykozystaniu potencjału innowacyjnego znajduje się znacznie poniżej śedniej unijnej 23. Poniższy schemat pokazuje wykozystanie potencjału innowacyjnego wśód kajów Unii Euopejskiej, tj. ocenę wskaźnikową poziomu innowacyjności tych kajów.

Stopień wykozystania potencjału innowacyjnego (poc 80 70 60 50 40 30 20 10 0 UE ogółem ŁÓtwa Bułgaia Litwa Rumunia Słowacja Polska Węgy Malta Gecja Hiszpania Czechy Włochy Potugalia Estonia Słowenia Cyp Fancja Luksembug Ilancia Holandia Austia Belgia W. Bytania Niemcy Finlandia Dania Szwecja słabi innowatozy umiakowani innowatozy kaje nowatoskie lidezy innowacji Stopień wykozystania potencjału innowacyjnego jest zóżnicowany ównież w skali kaju. Analiza kajów i egionów pod tym względem może spawiać tudności z kilku pzyczyn (np. faktu, iż poces budowania potencjału innowacyjnego jest pocesem ciągłym i tudno obsewowalnym, co komplikuje jego pomia, wyniki analiz poównawczych w dużym stopniu zależą od pzyjętej definicji innowacyjności). Schemat 4. Stopień wykozystania potencjału innowacyjnego kajów euopejskich w 2011. Źódło: Innovation Union Scoeboad 2011, Euopean Commission Bioąc pod uwagę istotę potencjału innowacyjności kajów i miast dla ich ozwoju oaz budowania pzewag konkuencyjnych, w tym w obszaze konkuowania o nowe inwestycje, podjęto działania mające na celu ocenę poziomu innowacyjności województwa lubelskiego. Badanie to dostacza watości dodanej tylko w poównaniu z innymi województwami, któe z punktu widzenia województwa lubelskiego są potencjalnymi ywalami w wyścigu o nowy kapitał i miejsca pacy. Aby ocenić potencjał innowacyjny województwa lubelskiego pzepowadzono analizę wskaźnikową. W liteatuze pezentowanych jest wiele wskaźników 29

24 Taksonomia to dyscyplina naukowa, zajmująca się klasyfikacją pzedmiotów zbiou w podzbioy, klasy bądź gupy, w: J. Pociecha, Rozwój metod taksonomicznych i ich zastosowań w badaniach społeczno-ekonomicznych. innowacyjności. Ponadto, dostęp do danych statystycznych umożliwia samodzielną konstukcję nowych wskaźników. Na potzeby analizy potencjału innowacyjności województwa lubelskiego opacowano 9 wskaźników, zaszeegowanych w 3 gupach, tj.: w gupie wskaźników ogólnych, dotyczących pzedsiębiostw oaz 25 Nakłady na B+R liczone są w cenach bieżących, za lata 2004, 2007, 2009. Obliczenia w cenach w gupie wskaźników szeoko pojętego obszau nauki. Do niniejszej analizy wykozystano metodę taksonomiczną, pozwalającą pogupować (zaklasyfikować) ele- bieżących (nie stałych) nie zabuzają analizy oaz poównań, ponieważ dane poównywane są w amach tego samego oku. menty zbiou w analizie są to województwa w podzbioy województw o zóżnicowanym potencjale innowacyjności 24. Następnie pzedstawiono gaficzną wizualizację otzymanych wyników. 26 Dane pochodzą z apotów ocznych Uzędu Patentowego za lata 2004, 2007, 2010. W celu pzepowadzenia analizy dokonano kwantyfikacji wymienionych poniżej 9 wskaźników w 3 okesach 2004 ok bazowy (punkt odniesienia), 2007, 2010. Każdy ze 27 Ze względu na bak danych w badanych okesach (2004, 2007, 2010) dane do obliczenia tego wskaźników uzupełniono kótkim opisem waz z uzasadnieniem jego wybou oaz możliwymi oganiczeniami, któe należy uwzględnić pzy wnioskowaniu. Do analizy wskaźnika pochodzą z 2006, 2008 i 2010 oku. Dla województwa łódzkiego i podlaskiego wykozystano dane dotyczące wielkości nakładów z oku 2009 (bak danych za ok 2010). potencjału innowacyjnego województw wykozystano wskaźniki opacowane pzede wszystkim na bazie danych Głównego Uzędu Statystycznego. Dobó danych opieał się o metodę jakościową, tj. buzę mózgów zespołu pojektowego. W ten sposób otzymano zestaw 9 wskaźników, któe pokywają istotne obszay z punktu widzenia 28 Ze względu na bak danych za ok 2004 do obliczenia wskaźnika wykozystane dane za ok 2005. 1 2 potencjału innowacyjności. Nakłady na B+R / PKB pe capita 25 Udział gospodastw domowych z dostępem do intenetu (jako % gospodastw ogółem) 29 Ze względu na bak danych 3 Liczba uzyskanych patentów / liczba ludności 26 w badanych okesach (2004, 2007) do obliczenia wskaźnika wykozystano dane za ok 2006, 2008, 2010. 4 Nakłady na działalność innowacyjną w pzedsiębiostwach pzemysłowych i usługowych / liczba pzedsiębiostw ogółem 27 5 Pzedsiębiostwa innowacyjne pzemysłowe / ogół 30 6 pzedsiębiostw pzemysłowych 28 Pzedsiębiostwa innowacyjne usługowe / ogół pzedsiębiostw usługowych 29

7 8 9 Liczba aktywnych zawodowo z wykształceniem wyższym 30 Liczba studentów szkół wyższych / liczba ludności w wieku podukcyjnym Liczba absolwentów kieunków ścisłych i technicznych / liczba absolwentów ogółem. 30 Wskaźnik ten nie obejmuje osób z wyższym wykształceniem, któe nie są aktywne zawodowo. Poniżej zapezentowano opis wybanych wskaźników do analizy potencjału innowacyjnego. Wskaźniki ogólne Nakłady na B+R / PKB pe capita Wskaźnik pzedstawia elację watości nakładów na działalność B+R (wyażoną w mln zł) do watości PKB na mieszkańca (wyażoną w cenach bieżących). Nakłady na B+R obejmują śodki finansowe ogółem pzekazywane na tego typu działalność pzez pzedsiębiostwa, sekto szkolnictwa wyższego oaz sekto ządowy. Uzasadnienie wybou Nakłady na działalność badawczo-ozwojową odzwieciedlają świadomość potzeby budowania konkuencyjności gospodaki opatej na wiedzy ujętą w watościach pieniężnych. PKB pe capita odzwieciedla zamożność egionu, łącząc infomacje dotyczącą zdolności wytwóczych egionu z liczbą mieszkańców. Oganiczenia Wskaźnik łączy cele działalności badawczo-ozwojowej sektoa pzedsiębiostw i sektoa nauki, co utudnia intepetację, ze względu na ich ozbieżności (Pzedsiębiostwa z eguły powadzą badania, któych ezultat z założenia jest badziej paktyczny, sekto naukowy natomiast powadzi często badania z myślą o ozwoju nauki). Nakłady na B+R nie obejmują całkowitych nakładów na działalność innowacyjną. (Pzedsiębiostwa mogą bowiem stosować ozwiązania innowacyjne, bez konieczności powadzenia własnych pac badawczych). Odsetek gospodastw domowych z dostępem do intenetu Wskaźnik pzedstawia elację liczby gospodastw domowych wyposażonych w możliwość kozystania z intenetu do liczby gospodastw domowych ogółem. Tym samym wskazuje on jaki odsetek łącznej liczby gospodastw domowych w województwie posiada możliwość kozystania z intenetu. Uzasadnienie wybou Bak możliwości kozystania z intenetu jest poważną baieą dostępu do wiedzy, dlatego pomia dostępności intenetu oaz dynamika jej wzostu jest cenną miaą poziomu stopnia ozwoju społeczeństwa infomacyjnego oaz poziomu dostępu do infomacji. Oganiczenia Wskaźnik, któego niska watość oznacza poważną baieę egionu, natomiast jego wysokie watości nie są wystaczające, aby uznać egion za wysoce innowacyjny. 31

Liczba uzyskanych patentów / liczba ludności Wskaźnik pzedstawia elację liczby uzyskanych patentów do liczby ludności ogółem (wyażonej w mln osób). Liczbę uzyskanych patentów należy odóżnić od liczby wniosków patentowych. Tym samym wyżej wymieniony wskaźnik wskazuje ile patentów pzypada śednio na 1 osobę w województwie. Uzasadnienie wybou W liteatuze spotyka się badanie poziomu innowacyjności egionów / uczelni popzez analizę liczby wniosków patentowych oaz uzyskanych patentów do uzędu patentowego. Liczba uzyskanych patentów zdaje się być badziej wiaygodnym wskaźnikiem pomysłowości oaz wyazem uznania cech innowacyjności pomysłu niż liczba wniosków (w paktyce tylko część zgłoszeń kończy się uzyskaniem patentu) Oganiczenia Liczba uzyskanych patentów w pewnym stopniu wskazuje na pomysłowość lub potencjał do keowania nowych ozwiązań, posiada jednak pewne oganiczenia. Nie koniecznie bowiem pokazuje on paktyczny chaakte nowego ozwiązania. Wskaźniki dotyczące sektoa pzedsiębiostw Nakłady na działalność innowacyjną w pzedsiębiostwach pzemysłowych i usługowych / liczba pzedsiębiostw ogółem Wskaźnik pzedstawia elację nakładów (wyażoną w tys. zł.) na działalność innowacyjną do liczby pzedsiębiostw ogółem (wyażonej w liczbie podmiotów gospodaki naodowej, zaejestowanych w REGON). Tym samym wyżej wymieniony wskaźnik pzedstawia jaka jest śednia wysokość nakładów na działalność innowacyjną, ponoszonych pzez jedno pzedsiębiostwo w województwie. Uzasadnienie wybou Wskaźnik pzedstawia nakłady na działalność innowacyjną, któa obejmuje także sfeę badawczo-ozwojową. Szesze ujęcie działalności innowacyjnej (w pzeciwieństwie do wskaźników opieających się głównie na działalności badawczo-ozwojowej) wynika z tego, że istotną miaą potencjału innowacyjności jest nie tyle sam poces powadzenia badań, co ezultat tych badań miezony wdożeniami. Z punktu widzenia pzedsiębiostwa często badziej optymalnym działaniem jest zakup technologii niż własne pace nad nią. Oganiczenia Watość wyżej wymienionego wskaźnika może być w pewnym stopniu zniekształcona pzez watość mianownika, któy obejmuje szeszy zbió jednostek niż liczba pzedsiębiostw. Podobnie, jak w pzypadku wielu wskaźników odnoszących się do nakładów, tudno jest jednoznacznie stwiedzić pzełożenie poniesionych nakładów na zwiększenie efektywności. 32