Poziom wyżywienia w Chinach i Indiach MARIOLA KWASEK Spożycie żywności na świecie jest bardzo zróżnicowane, zależy bowiem od wielu czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych. Zasadniczą rolę odgrywają czynniki ekonomiczne, a wśród nich dochód narodowy i jego podział w przeliczeniu na jednego mieszkańca, dochody i oszczędności ludności, podaż żywności i jej ceny. Istotny wpływ na spożycie żywności mają także czynniki pozaekonomiczne: demograficzne (np. tempo przyrostu naturalnego), geograficzne (np. warunki klimatyczno-glebowe, ukształtowanie terenu, dostęp do akwenów, wielkość produkcji rolniczej), kulturowe (np. preferencje żywieniowe, tradycja, religia, naśladownictwo innych wzorców spożycia żywności) oraz społeczne (np. poziom wykształcenia, rodzaj wykonywanej pracy, miejsce zamieszkania). W ostatnim 40-leciu liczba ludności na świecie wzrosła ponad 2-krotnie i w 2006 r. wynosiła blisko 6,6 mld. Światowy zegar ludnościowy wskazywał, że 31 grudnia 2007 r. o godz. 8:00 świat liczył 6 640 962 734 osoby 1. Wzrost liczby ludności na poszczególnych kontynentach jest zróżnicowany. Najwięcej ludności przybyło w Afryce blisko 3-krotnie, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach 2,4-krotnie, w Azji 2,2-krotnie, a mniej w Oceanii o 93,8%, Europie o 68,1% i Ameryce Północnej 54,6%. Najbardziej zaludnionym kontynentem jest Azja. W 2006 r. mieszkańcy tego kontynentu stanowili 60,4% ogółu ludności świata. Na drugim miejscu znajduje się Afryka, w której żyje 14,3% ogółu ludności świata, a na trzecim Europa 11,1%. Zdecydowanie mniej ludności mieszka w Ameryce Środkowej i Południowej 8,6% oraz Ameryce Północnej 5,1%. Najmniej zaludnioną częścią świata jest Oceania, w której mieszka 34 mln osób, co stanowi 0,5% ogółu ludności świata. Najbardziej zaludnionymi krajami świata są Chiny, które liczą 1,3 mld mieszkańców, co stanowi 20% ogółu ludności świata, Indie 1,1 mld oraz USA 303 mln i Indonezja 220 mln. Na świecie znajduje się wiele państw, w których liczba ludności wynosi ponad 100 mln. Należą do nich m.in. Brazylia, Pakistan, Bangladesz, Rosja, Japonia, Nigeria i Meksyk. Według prognoz demograficznych w 2010 r. na Ziemi będzie żyło 6,8 mld osób, w 2025 r. 7,8 mld, a w 2050 9,1 mld. Liczba mieszkańców Azji w 2010 r. wzrośnie do 3838,2 mln, w 2025 r. do 4374,9 mln, a w 2050 r. do 4832,1 mln. W Chinach w 2010 r. będzie mieszkało 1374,9 mln osób (w Indiach 1155 mln), w 2025 r. 1482,5 (w Indiach 1361,6 mln), a w 2050 r. 1449,4 mln (w Indiach 1601 mln). W połowie stulecia liczba ludności Indii przewyższy o 10,5% liczbę mieszkańców Chin [4]. 1 Światowy zegar ludnościowy zainstalowany w Chicago symbolicznie wskazuje wzrost liczby ludności świata i poszczególnych krajów. Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Ludnościowych (UNFPA) przekazał takie zegary wszystkim członkom ONZ [1]. 8 Streszczenie. W artykule zaprezentowano analizę spożycia żywności w Chinach i Indiach na tle ich rozwoju społeczno-gospodarczego. Zwrócono uwagę na sytuację demograficzną na świecie, poziom rozwoju społecznego, tendencje w spożyciu żywności, różnice w poziomie spożycia podstawowych produktów żywnościowych oraz samowystarczalność żywnościową. Podstawą wyżywienia ludności w Chinach i Indiach są produkty zbożowe, głównie ryż i pszenica, ziemniaki oraz warzywa i owoce. Wzrost zamożności społeczeństwa powoduje zmiany we wzorcach konsumpcji żywności w tych krajach. Wzrasta spożycie produktów przetworzonych, tj. produktów mięsnych, głównie wieprzowych i drobiowych, a w mniejszym stopniu wołowych, a także mleka i przetworów mlecznych, jaj, ryb oraz warzyw i owoców, zmniejsza się spożycie zbóż, w tym pszenicy, ryżu i kukurydzy. Summary. The analysis of food consumption in China and India in the context of the socio-economic development is presented in the paper. The main attention was focused on the demographic situation in the world, level of social development, tendencies in food consumption, differences in the consumption level of basic food products and food self-sufficiency. Cereal products, mainly rice and wheat, potatoes, vegetables and fruit are the basic food in China and India. An increase in wealth of society causes changes in dietary patterns in these countries. The growth of consumption of processed products, i.e. meat products, mainly pork and poultry, and in smaller degree beef, and also milk and dairy products, eggs, fishes, vegetables and fruit is observed. The consumption of grain products is decreasing. Słowa kluczowe: spożycie żywności, Chiny, Indie Key words: food consumption, China, India Szybki wzrost liczby ludności na świecie, spowodowany przede wszystkim wysokim przyrostem naturalnym w krajach rozwijających się sprawia, że wyżywienie ludności jest jednym z najważniejszych problemów współczesnego świata. Rozwój społeczno-gospodarczy Chin i Indii Rozwój społeczny kraju określa wiele różnorodnych mierników. Ze względu na ich dużą liczbę, porównania międzynarodowe są utrudnione. Dlatego statystycy ONZ utworzyli syntetyczną miarę, opisującą rozwój społeczny poszczególnych krajów, zwaną wskaźnikiem społecznego rozwoju (Human Development Index HDI). W obliczeniach wskaźnika HDI są bezpośrednio wykorzystywane cztery podstawowe mierniki 2 : przeciętna długość życia, ogólny wskaźnik skolaryzacji, który umożliwia obserwację przechodzenia uczniów przez poszczególne etapy nauczania, wskaźnik umiejętności czytania i pisania, produkt krajowy brutto przypadający na jednego mieszkańca, liczony według parytetu siły nabywczej waluty. Wskaźnik HDI przyjmuje wartości z przedziału [0-1]. Według wielkości tego wskaźnika dokonano podziału krajów na: słabo rozwinięte (0,000-0,500), średnio rozwinięte (0,501-0,800) oraz wysoko rozwinięte (0,801-1,000). 2 Ogólny wskaźnik skolaryzacji oraz wskaźnik umiejętności czytania i pisania są przekształcane w jedną miarę, obrazującą poziom osiągnięć edukacyjnych społeczeństw.
Chiny zajmują 81. miejsce w rankingu 177 krajów świata uszeregowanych na podstawie wartości wskaźnika HDI, Indie zaś 128. miejsce. Chiny należą do grupy krajów o średnim poziomie rozwoju społecznego. W latach 1985-2005 zwiększył się on o 0,182 pkt. wartości HDI. Obecnie Indie są także zaliczane do krajów średnio rozwiniętych, podczas gdy 20 lat temu były krajem słabo rozwiniętym. Poziom rozwoju społecznego Indii wzrósł w omawianym okresie o 0,132 pkt. wartości HDI (rys.). Przeciętna długość życia jest jednym z najważniejszych syntetycznych mierników stanu zdrowia populacji. Na długość życia człowieka wpływa praca, warunki mieszkaniowe, poziom wykształcenia, poziom i sposób odżywiania się oraz warunki środowiskowe. W 2005 r. przeciętna długość życia mieszkańców Chin wynosiła 72,5 roku, w Indiach zaś 63,7 roku. W latach 1999-2005 przeciętna długość życia w Chinach wzrosła o 2,4 roku, w Indiach zaś zaledwie o 0,8 roku. Gospodarka Chin od kilkunastu lat nieprzerwanie rozwija się ponad 9% rocznie. Chiński Urząd Statystyczny poinformował, że w 2006 r. PKB wzrosło o 10,5% w stosunku do 2005 r. Jest to już czwarty z rzędu rok, kiedy Chiny odnotowały dwucyfrowy wzrost gospodarczy [2]. Początki obecnie obserwowanego chińskiego rozwoju gospodarczego sięgają 1978 r., gdy do władzy doszedł Den Xiaoping. Wówczas to rozpoczęło się przekształcanie gospodarki centralnie planowanej (zamkniętej na międzynarodową wymianę handlową) w gospodarkę rynkową. Transformacja gospodarki chińskiej polegała na wprowadzeniu wielu udanych reform gospodarczych (np. decentralizacja rolnictwa, otwieranie gospodarki na świat). Istotny wpływ na rozwój całej gospodarki chińskiej wywarły specjalne strefy ekonomiczne powołane przez rząd Chińskiej Republiki Ludowej [1]. Zdaniem ekspertów Banku Światowego, Chiny osiągnęły tak wysoki wzrost dzięki wstąpieniu do Światowej Organizacji Handlu 9
(WTO), co nastąpiło w 2001 r. Import chiński zwiększył się o 30% i wpłynął stymulująco na gospodarkę sąsiednich krajów Azji [5]. Istotnym czynnikiem umożliwiającym szybki wzrost gospodarczy w Chinach jest skłonność Chińczyków do oszczędzania. Zgodnie z modelem teorii wzrostu (modelem Solowa) wysokie oszczędności umożliwiają inwestycje, które w wyniku akumulacji kapitału zwiększają moc produkcyjną gospodarki. Dynamiczny rozwój gospodarki chińskiej widać na przykładzie przemysłu i usług, a w mniejszym stopniu rolnictwa. Region Azji Wschodniej, z powodu sprzyjających warunków przyrodniczych, jest jednym z głównych regionów rolniczych świata. W 2003 r. Chińska Republika Ludowa była pierwszym na świecie producentem pszenicy (15,7% produkcji światowej) i ryżu (28,3% światowych zbiorów) oraz drugim, po USA, producentem kukurydzy (17,9% zbiorów na świecie). O rozwoju chińskiego rolnictwa może również świadczyć to, że Chińska Republika Ludowa jest trzecim co do wielkości eksporterem ryżu na świecie. Indie to drugi azjatycki gigant. W 2006 r. PKB Indii wzrosło o 9,3%. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że w 2007 r. wzrost gospodarczy w tym kraju ukształtuje się na poziomie 7%. Biorąc pod uwagę wartość PKB, która zwiększyła się 4-krotnie od 1978 r., oraz stopę wzrostu gospodarczego wynoszącą od kilku lat ok. 9%, to Chiny awansują do rangi potęgi światowej, ale gdy uwzględnimy wysokość PKB przypadającą na jednego mieszkańca, to Chiny i Indie są krajami biednymi. W 2005 r. PKB w Chinach wynosiło 6757 USD/mieszkańca rocznie, a w Indiach 3452 USD, podczas gdy w USA 41 890 USD, czyli było 6,2 razy wyższe niż w Chinach i 12,1 razy niż w Indiach. Równie szybko jak PKB narasta rozwarstwienie społeczeństwa. W Chinach w posiadaniu 10% najbiedniejszej części społeczeństwa znajduje się zaledwie 1,6% dochodów, podczas gdy 10% osób najzamożniejszych dysponuje aż 34,9% wszystkich dochodów, w Indiach zaś odpowiednio 3,6 i 31,1% [3]. Proces rozwarstwiania społeczeństwa chińskiego rozpoczął się wraz z okresem przemian. Systematycznie rosną dysproporcje w dochodach ludności. Dane rządu chińskiego z 2000 r. mówią o 23 mln osób żyjących poniżej granicy ubóstwa (77 USD). Znacznie gorzej ocenia to Bank Światowy, przyjmując za granicę ubóstwa 1 USD dziennie, zatem w nędzy żyje ok. 200 mln Chińczyków. Zmiany w spożyciu żywności w Chinach i Indiach Wzrost gospodarczy w krajach rozwijających się o dużym przyroście demograficznym prowadzi do wyższego popytu na żywność. Analiza spożycia żywności w Chinach w latach 1993-2003 wykazała, że wzrosło spożycie podstawowych produktów żywnościowych, z wyjątkiem przetworów zbożowych (w przeliczeniu na ziarno), których spożycie spadło o 22,1% (pszenicy o 25,6%, kukurydzy o 24,4%, a ryżu o 15,8%). Spośród produktów pochodzenia roślinnego najbardziej wzrosło spożycie słodkich ziemniaków o 167,8%, ziemniaków o 156,2%, warzyw o 111,4%, owoców o 105,5% (w tym jabłek o 69,9%, cytrusów 80,7%, bananów o 106,4%), tłuszczów roślinnych o 89,9%, cukru o 44,4% i roślin okopowych o 20,8% (tab. 1). Spośród produktów pochodzenia zwierzęcego najbardziej wzrosło spożycie mięsa wołowego o 156,3%, mleka o 151,3%, mięsa baraniego i koziego o 138,8%, jaj o 100,2% oraz drobiu o 99,6%, 10 Tabela 1. Spożycie podstawowych produktów żywnościowych w Chinach i Indiach w latach 1993-2003 [kg/mieszkańca rocznie] Chiny Indie Wyszczególnienie 1993 r. 1998 r. 2003 r. 1993 r. 1998 r. 2003 r. Przetwory zbożowe a : 202,68 191,95 157,98 150,71 151,23 158,95 ryż 93,23 90,68 78,53 73,84 73,41 71,10 pszenica 82,44 78,48 61,37 50,26 54,46 63,62 kukurydza 20,24 18,65 15,30 5,56 5,11 5,37 Rośliny okopowe: 61,67 71,08 74,48 19,15 20,17 24,37 ziemniaki 13,74 30,51 35,20 12,21 12,74 17,31 słodkie ziemniaki 13,74 38,26 36,79 1,29 1,01 0,80 Warzywa 127,98 178,29 270,49 54,66 60,51 68,58 Owoce: 24,21 38,63 49,74 32,66 38,94 37,74 jabłka 6,34 11,93 10,77 1,16 1,19 1,24 cytrusy 5,87 7,22 10,61 2,97 3,91 7,79 banany 2,18 3,02 4,50 8,87 12,28 12,62 Cukier 5,25 8,29 7,58 14,54 16,33 17,98 Mięso: 33,53 47,02 54,76 4,85 4,75 5,23 wołowe 1,92 3,87 4,92 2,82 2,67 2,43 wieprzowe 24,55 31,64 35,31 0,52 0,47 0,46 drób 5,47 9,00 10,92 0,67 0,78 1,56 baranie i kozie 1,16 1,89 2,77 0,70 0,69 0,65 Ryby b 15,39 24,93 25,40 4,19 4,67 4,74 Mleko c 6,59 8,21 16,56 55,84 62,68 67,99 Jaja 9,15 14,84 18,32 1,27 1,40 1,81 Tłuszcze jadalne: 7,58 9,59 13,77 9,11 10,65 14,77 zwierzęce d 1,55 1,84 2,37 1,34 1,77 2,46 masło 0,08 0,08 0,10 1,27 1,71 2,40 roślinne 5,95 7,67 11,30 6,50 7,17 9,91 a W ziarnie zbóż, b W wadze żywej, c Mleko i przetwory mleczne w ekwiwalencie mleka, d Łącznie ze śmietaną i bez masła. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Food Balance Sheets. FAO. a w mniejszym stopniu tłuszczów zwierzęcych o 52,9%, mięsa wieprzowego o 43,8% oraz masła o 25%. Dynamika wzrostu spożycia większości produktów żywnościowych w Indiach w omawianym okresie była znacznie niższa niż w Chinach. Spośród produktów pochodzenia roślinnego spożycie tłuszczów roślinnych wzrosło o 52,5%, roślin okopowych o 27,3%, warzyw o 25,5%, cukru o 23,7%, owoców o 15,6% (w tym jabłek o 6,9%, bananów o 42,3%, cytrusów 162,3%), przetworów zbożowych o 5,5% (w tym spożycie pszenicy wzrosło o 26,6%, a zmniejszyło się spożycie kukurydzy o 3,4% i ryżu o 3,7%). Spożycie słodkich ziemniaków zmniejszyło się o 38%. Spośród produktów pochodzenia zwierzęcego najbardziej wzrosło spożycie drobiu o 132,8%, a w dalszej kolejności masła o 89,0%, tłuszczów zwierzęcych o 83,6%, jaj o 42,5%, mleka o 21,8% i ryb o 13,1%. Mimo że spożycie mięsa w Indiach kształtuje się na bardzo niskim poziomie, to jeszcze spożycie mięsa baraniego i koziego zmniejszyło się o 7,1%, mięsa wieprzowego o 11,5% i mięsa wołowego o 13,8%. Zmiany w ilościowym spożyciu podstawowych produktów żywnościowych miały wpływ na wartość energetyczną i odżywczą
dziennej racji pokarmowej. W Chinach w omawianym okresie wzrosła łączna ilość energii przyjmowana z pożywieniem o 5,8%, w Indiach zaś o 9,3%. Ilość energii przyjmowana z pożywieniem pochodzenia roślinnego w Chinach zmniejszyła się o 3,8%, w Indiach zaś wzrosła o 8,5%, a ilość energii przyjmowana z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego wzrosła w Chinach o 63,9%, a w Indiach tylko o 19,5% (tab. 2). Tabela 2. Wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej spożywanej w Chinach i Indiach [kcal/mieszkańca dziennie] Kraj ogółem Chiny 2779 2940 2386 2296 393 644 Indie 2261 2472 2092 2270 169 202 Źródło: Food Balance Sheets. FAO. Wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej [kcal] pochodzenia roślinnego pochodzenia zwierzęcego 1993 r. 2003 r. 1993 r. 2003 r. 1993 r. 2003 r. Problemy z wyżywieniem sprowadzają się nie tylko do wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej, ale także do poziomu spożycia białka, zwłaszcza zwierzęcego. Jego niedobór w pożywieniu powoduje tzw. głód utajony, który ogranicza rozwój psychofizyczny człowieka, zwłaszcza dzieci. Według bilansów FAO, spożycie białka zwierzęcego na świecie w 2003 r. wynosiło 29,1 g/mieszkańca dziennie. Najwyższy poziom spożycia białka zwierzęcego odnotowano w Ameryce Północnej (72,3 g). W Chinach nastąpiła zdecydowanie większa poprawa sytuacji żywnościowej niż w Indiach, m.in. w wyniku ograniczenia przyrostu naturalnego. Spożycie białka ogółem w omawianym okresie wzrosło o 15%, tj. z 71,1 do 81,8 g, w tym białka zwierzęcego o 74,6%, tj. z 18,9 do 33 g. Indie należą do krajów o niedostatecznym wyżywieniu. Świadczy o tym bardzo niskie spożycie białka zwierzęcego, które w 2003 r. wynosiło zaledwie 10,8 g/osobę dziennie (w 1993 r. 9,4 g) oraz wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej 2270 kcal (w 1993 r. 2092 kcal). W latach 2001-2003 w Indiach liczba osób niedożywionych wynosiła 212 mln, co stanowi 20% ludności tego państwa (tab. 3). Przyczyny głodu i niedożywienia na świecie są następujące: niska produkcja rolnicza w krajach rozwijających się, klęski żywiołowe, wojny, powodzie, susza, szarańcza, brak wody, wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego (wyższy niż wzrost produkcji żywności), brak funduszy na zakup żywności oraz tradycje, religia, przesądy (np. święte krowy w Indiach). Tabela 3. Liczba osób niedożywionych w Azji i Pacyfiku Wyszczególnienie Osoby niedożywione [mln] Udział osób niedożywionych w ogólnej liczbie ludności [%] 1990-1992 2001-2003 1990-1992 2001-2003 Kraje rozwijające się 823,1 820,2 20 17 Azja i Pacyfik: 569,7 524,0 20 16 Azja Wschodnia 198,7 159,5 16 12 Chiny 193,6 150,0 16 12 Azja Południowo-Wschodnia 80,0 65,3 18 12 Azja Południowa 290,4 298,5 26 22 Indie 214,8 212,0 25 20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie FAO, 2005: The State of Food Insecurity in the World 2005.
Zróżnicowanie spożycia żywności w Chinach i Indiach Analiza spożycia żywności w Azji Wschodniej i Azji Południowej wykazała znaczne różnice we wzorcach konsumpcji żywności. W 2003 r. spożycie przetworów zbożowych w Chinach i Indiach ukształtowało się na zbliżonym poziomie, tj. ok. 158 kg/mieszkańca rocznie. Zarówno w Chinach, jak i w Indiach zasadniczą rolę w wyżywieniu ludności odgrywa ryż. Stanowi on blisko 50% ogółu spożywanych przetworów zbożowych w Chinach i 45% w Indiach. Mniejsze znaczenie ma pszenica, której udział w spożyciu zbóż wynosił 38,8% w Chinach i 40% w Indiach. W Indiach w minionym dziesięcioleciu systematycznie zmniejsza się spożycie ryżu, a wzrasta spożycie pszenicy. Spożycie roślin okopowych, w tym ziemniaków, jest ponad 2-krotnie wyższe niż w Indiach. Spożycie ziemniaków w Chinach stanowi 47,3% ogółu spożycia roślin okopowych, a w Indiach 71%. Spożycie warzyw w Chinach jest bardzo wysokie wynosi 270,49 kg/mieszkańca rocznie i jest 4-krotnie wyższe niż w Indiach (68,58 kg). Znacznie mniejsze różnice odnotowano w spożyciu owoców. W Chinach spożycie owoców wynosiło 49,74 kg i było wyższe niż w Indiach o 31,8%. Tylko spożycie bananów w Indiach było 2,8-krotnie wyższe niż w Chinach, gdyż Indie są jednym z głównych producentów bananów na świecie. Duże różnice odnotowano w spożyciu cukru. W Indiach wynosiło ono 17,98 kg/mieszkańca rocznie i było 2,4-krotnie wyższe niż w Chinach. Analiza spożycia podstawowych produktów pochodzenia zwierzęcego w Chinach i Indiach wykazała istotne różnice między tymi krajami. Spożycie mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego i koziego, drobiu oraz ryb w Indiach jest znacznie niższe niż w Chinach, natomiast spożycie mleka, tłuszczów zwierzęcych i masła jest wyższe w Indiach. Spożycie mięsa ogółem w Chinach wynosiło 54,76 kg/mieszkańca rocznie i było 10-krotnie wyższe niż w Indiach. Spożycie wszystkich rodzajów mięsa w Indiach kształtuje się na bardzo niskim poziomie od 0,46 kg/mieszkańca rocznie mięsa wieprzowego do 2,43 kg mięsa wołowego. W Chinach relatywnie wysokie jest spożycie mięsa wieprzowego, które systematycznie wzrasta i wynosi 35,31 kg. Niewielka konsumpcja mięsa w Indiach wynika z religijnego zakazu uboju bydła obowiązującego w hinduizmie. W Chinach dominuje spożycie mięsa wieprzowego. Jego udział w spożyciu mięsa ogółem wynosił 64,5%, drobiu zaś 19,9%, mięsa wołowego 9%, baraniego i koziego 5,1% i pozostałego 1,5%. W Indiach udział mięsa wołowego w spożyciu mięsa ogółem był najwyższy i wynosił 46,5%, mięsa drobiowego 29,9%, baraniego i koziego 12,4%, wieprzowego 8,8% i mięsa pozostałego 2,5%. Spożycie ryb i owoców morza w Chinach ukształtowało się na poziomie 25,4 kg/mieszkańca rocznie i było 5,4-krotnie wyższe niż w Indiach. Spożycie mleka i przetworów mlecznych w Indiach systematycznie wzrasta i w 2003 r. wynosiło 67,99 kg/mieszkańca rocznie. Czterokrotnie mniej mleka piją Chińczycy, tj. 16,56 kg. Spożycie tłuszczów jadalnych kształtuje się na zbliżonym poziomie, z wyjątkiem masła, które Chińczycy konsumują w śladowych ilościach. Zarówno w Chinach, jak i w Indiach przeważa spożycie tłuszczów roślinnych. W Chinach stanowią one 82,1% ogółu spożycia tłuszczów jadalnych, a w Indiach 67,1%. 12 Poziom spożycia żywności w 2003 r. w Chinach wynosił 689,08 kg/mieszkańca rocznie i był o 71,3% wyższy niż w Indiach. W omawianych państwach Azji spożycie produktów pochodzenia roślinnego jest znacznie wyższe niż spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego. W Chinach udział produktów roślinnych stanowi 82,9% ogółu spożywanej żywności, a produktów zwierzęcych 17,1%, w Indiach zaś odpowiednio 79 i 21%. Możliwości wyżywienia w aspekcie samowystarczalności żywnościowej Decydujący wpływ na wyżywienie mieszkańców Chin i Indii ma krajowa produkcja surowców rolnych i żywności. Kontynent azjatycki charakteryzuje odmienna struktura produkcji rolniczej, wynikającą z różnych warunków glebowo-klimatycznych. Najlepiej rolniczo są wykorzystane Bangladesz i Indie, gdzie grunty orne oraz sady i plantacje zajmują odpowiednio 61 i 55% powierzchni. Chiny (najbardziej zaludniony kraj świata) mają tylko ok. 14% gruntów ornych i to nierównomiernie rozmieszczonych. Ziemie uprawne są skupione głównie na wschodzie, tj. na Nizinie Mandżurskiej i Nizinie Północno-Chińskiej. Na 1 ha gruntów ornych przypada dziesięciu mieszkańców Chin (na świecie 4 osoby) [6]. Mimo to Chiny są największym producentem pszenicy, uprawianej głównie w Mandżurii, podobnie jak Indie. Kraje te przeznaczają całą produkcję na spożycie wewnętrzne. Analiza wskaźników samowystarczalności wykazała, że w Chinach produkcja zbóż, z wyjątkiem pszenicy, a także produkcja ziemniaków, mięsa, ryb, mleka oraz tłuszczów roślinnych i zwierzęcych jest za mała w stosunku do ogólnego zużycia (tab. 4). Najwyższe Tabela 4. Produkcja i krajowe zużycie podstawowych produktów żywnościowych w Chinach i Indiach w 2003 r. [tys. t] oraz wskaźniki samowystarczalności [%] Wyszczególnienie krajowa produkcja Chiny krajowe zużycie wskaźnik samowystarczalności krajowa produkcja Indie krajowe zużycie wskaźnik samowystarczalności Zboża: 322 075 322 569 99,8 189 362 194 639 97,3 ryż 108 257 113 142 95,7 86 977 81 551 106,7 pszenica 86 488 86 222 100,3 65 129 76 482 85,2 Ziemniaki 68 139 68 615 99,3 25 000 24 939 100,2 Warzywa 410 560 404 662 101,5 79 679 78 493 101,5 Owoce 76 955 76 169 101,0 46 961 46 805 100,3 Cukier 11 054 10 694 103,4 22 140 19 160 115,6 Rośliny oleiste 51 488 72 856 70,7 33 820 32 666 103,5 Mięso: 71 154 71 862 99,0 5 941 5 569 106,7 wołowe 6 324 6 448 98,1 2 940 2 593 113,4 wieprzowe 46 234 46 331 99,8 490 489 100,2 drób 13 879 14 335 96,8 1 662 1 656 100,4 baranie i kozie 3 575 3 626 98,6 709 692 102,4 Ryby 43 613 47 564 91,7 5 965 5 567 107,1 Mleko 21 872 23 758 92,1 91 100 90 954 100,2 Tłuszcze zwierzęce 3 459 3 979 86,9 2 802 2 802 100,0 Masło 92 129 71,3 2 555 2 558 99,9 Źródło: Opracowanie i obliczenia własne na podstawie Food Balance Sheets. FAO.
Mąki funkcjonalne nowa oferta National Starch Food Innovation Firma National Starch Food Innovation opracowała wyjątkową, wstępnie preżelowaną mąkę poprawiającą lepkość i konsystencję produktów spożywczych typu instant oraz gotowych, wymagających jedynie podgrzania. Z mąki Homecraft Express 760 otrzymywanej z pszenicy wytwarza się produkty spożywcze o atrakcyjnym wyglądzie. Mąka Homecraft Express 760 firmy National Starch Food Innovation wzbogaca ofertę mąk funkcjonalnych umożliwiających producentom wytwarzanie żywności o pożądanej konsystencji, najwyższej jakości i niebanalnych zaletach kulinarnych. Zapewnia ona odpowiednią lepkość wielu produktów wytwarzanych metodą na zimno, np. zup instant, mieszanek ciast naleśnikowych, rzadkich ciast i sosów mięsnych. Dodatek tej mąki nadaje produktom gładką, półpłynną konsystencję, naturalny matowy wygląd oraz typowy dla mąki smak i konsystencję. Te właściwości mąki Homecraft Express 760 w połączeniu z dobrą stabilnością podczas procesu obróbki, przechowywania oraz serwowania na parowym stole grzewczym sprawiają, że może być stosowna zarówno w domu, jak i w przemyśle spożywczym. Charlotte Commarmond, kierownik ds. rozwoju rynku globalnego, działu zdrowych dodatków do żywności w National Starch Food Innovation, stwierdziła: Spożywając posiłki w domu lub poza domem, współcześni konsumenci oczekują żywności o atrakcyjnym smaku i konsystencji przypominającej dania przygotowane od podstaw. Dodatkowo etykieta produktu informująca o braku konserwantów oraz odczucia smakowe i wygląd domowego dania poprawiają wyniki sprzedaży produktu. Homecraft Express 760 pozwala osobom opracowującym produkty żywnościowe spełnić oczekiwania konsumentów. Producenci żywności korzystający z tradycyjnej mąki często muszą zmieniać recepturę wytwarzanych produktów ze względu na sezonowe zmiany jakości surowców. Natomiast użycie mąki Homecraft Express 760 umożliwia uzyskanie powtarzalności kolejnych partii produktu. Na etykiecie opakowania produktu może być umieszczone oznaczenie mąka pszenna. Takie produkty akceptują konsumenci poszukujący żywności bez dodatków. Dotychczasowi użytkownicy skrobi mogą stosować mąkę Homecraft Express 760 w recepturach bez konieczności wprowadzania zmian w produkcji. Dodatkowo neutralny profil smakowy sprawia, że ostateczny smak produktów jest zgodny z zamierzeniami producenta. Oferta firmy obejmuje również Homecraft Gold poprawia ona konsystencję, nadaje jedwabisty wygląd i konsystencję zupom, sosom i gotowym do podgrzania posiłkom. Dodatkowo, funkcjonalne, naturalne skrobie z grupy Novation zapewniają stabilność, wspomagają rozprowadzanie i zagęszczanie wstępnie przygotowanej żywności, a przy tym produkt ma czystą etykietę. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy skontaktować się z: National Starch Food Innovation, Grüner Deich 110, 20097 Hamburg Tel.: +49 (0)176 24 44 56 91 / +49 (0)40 23915-474 Faks: +49 (0)40 23915-440 E-mail: violetta.schube@nstarch.com lub odwiedzić witrynę: www.foodinnovation.com wskaźniki otrzymano dla cukru (103,4%), warzyw (101,5%), owoców (101,0%) i pszenicy (100,3%). Z bilansów FAO wynika, że w Indiach występują nadwyżki krajowej produkcji ponad krajowe zużycie większości produktów żywnościowych (jednak należy podkreślić, że jest ono bardzo niskie, nie zaspokajające potrzeb żywieniowych), z wyjątkiem przetworów zbożowych, w tym pszenicy oraz masła. Kraje, które podjęły reformy gospodarcze i włączyły się do międzynarodowego handlu, odnoszą dziś sukces. Napływ inwestycji, nowych technologii oraz specjalistów od organizacji i zarządzania powoduje, że kraje takie jak Chiny i Indie osiągają korzyści, przejawiające się m.in. wzrostem dochodów ludności i poprawą ich wyżywienia. LITERATURA [1] Geografia regionalna świata (praca zbiorowa pod redakcją J. Makowskiego). PWN, Warszawa 2006. [2] Herman A., 2007: Chiny co dalej z ich strategią transformacyjną walca. Międzynarodowa Konferencja Chiny na globalnym świecie, SGH, Warszawa 2007. [3] Human Development Report 2007/2008. UNDP, 2007. [4] International Population Reports WP/02. Global Population Profile: 2002. U.S. Government Printing Office, Washington, DC, 20041. [5] Koniunktura gospodarcza i handel zagraniczny na świecie. Rynek nr 2 (210) 2005. [6] Podstawy geografii ekonomicznej (praca zbiorowa pod redakcją J. Wrony). PWE, Warszawa 2006. Dr inż. M. Kwasek Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 13