Pracownik niepełnoetatowy wydanie 1. ISBN 83-7387-965-X Opracował: Przemysław Ciszek na podstawie publikacji Kadry. Serwis spraw pracowniczych Redakcja: Małgorzata Budzich Wydawnictwo C.H. Beck ul. Gen. Zajączka 9, 01-518 Warszawa tel. (022) 33 77 600 fax (022) 33 77 601 Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck ul. Gen. Zajączka 9, 01-518 Warszawa Wszelkie prawa zastrzeżone. Rady zawarte w niniejszej publikacji wyrażają punkt widzenia Autora
Spis treści 1. Wprowadzenie... 4 2. Umowa o pracę z pracownikiem niepełnoetatowym... 4 a) Treść umowy... 4 b) Godziny nadliczbowe... 5 c) Wymiar czasu pracy... 5 d) Wynagrodzenie za pracę... 6 e) Ograniczenia swobody umów... 7 3. Urlop wypoczynkowy pracownika niepełnoetatowego... 8 a) Wymiar urlopu... 9 b) Ekwiwalent za urlop...10 4. Czas pracy pracownika niepełnoetatowego...11 a) Norma czasu pracy...12 b) Wymiar czasu pracy...13 c) Obliczanie wymiaru czasu pracy...14 d) Obniżanie wymiaru czasu pracy z tytułu świąt...15 e) Reguła pięciodniowego tygodnia pracy...16 g) Okresy odpoczynku...16 h) Godziny nadliczbowe...17 5. Informacja o możliwości zwiększenia wymiaru etatu...20 6. Przeciwdziałanie dyskryminacji pracowników niepełnoetatowych...21 a) Zasady ogólne...21 b) Dyskryminacja w wynagrodzeniu pracownika niepełnoetatowego...22 7. Pracownik niepełnoetatowy a zakaz konkurencji...23 a) Umowy o zakazie konkurencji...24 b) Brak umowy o zakazie konkurencji...24 8. Wzory umów i innych dokumentów...26 a) Umowa o pracę...26 b) Informacja z art. 29 3 Kodeksu pracy...28 c) Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy...30 d) Informacja o wolnych miejscach pracy...32
1. Wprowadzenie 1. Wprowadzenie Pracownikiem niepełnoetatowym jest każdy pracownik, którego wymiar czasu pracy jest niższy niż pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatrudnianie pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy jest praktyką często spotykaną na rynku pracy. Z jednej strony wynika to z potrzeb pracodawców, którzy chcą zatrudnić dodatkową osobę, jednak ilość pracy jaką mogą jej zaoferować jest mniejsza niż pełny etat, a więc nie chcą ponosić dodatkowych kosztów, z drugiej strony często pracownik jest zainteresowany pracą tylko przez część tygodnia z uwagi na różnego rodzaju zajęcia dodatkowe (często także zarobkowe). Jednak zatrudniając pracownika w niepełnym wymiarze godzin, pracodawcy powinni zwrócić uwagę na odmienne regulacje prawne dotyczące pracowników niepełnoetatowych (treść umowy o pracę, czas pracy, urlopy wypoczynkowe). Ponadto, powinni zapewnić taką organizację pracy, aby uprawnienia i obowiązki pracowników niepełnoetatowych zostały ukształtowane proporcjonalnie do uprawnień i obowiązków nałożonych na pracowników pełnoetatowych. Z zatrudnianiem pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy wiąże się również zjawisko pracy na kilku etatach. Odnosi się to szczególnie do pracowników, którzy korzystając ze zdobytego doświadczenia podejmują działalność konkurencyjną wobec byłego pracodawcy. Należy pamiętać, że także taki pracownik lub były pracownik nie może prowadzić działalności ani świadczyć pracy na rzecz konkurencji, jeżeli zawarł z pracodawcą umowę o zakazie konkurencji. 2. Umowa o pracę z pracownikiem niepełnoetatowym Umowa o pracę jest najważniejszym dokumentem kształtującym prawa i obowiązki pracownika niepełnoetatowego, jaki powinien znaleźć się w jego aktach osobowych. Poniżej zostaną omówione elementy umowy o pracę, które bezpośrednio decydują o nawiązaniu stosunku pracy w niepełnym wymiarze godzin i o uprawnieniach pracownika niepełnoetatowego. a) Treść umowy Umowa o pracę z pracownikiem niepełnoetatowym powinna określać strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia pracy. 4 www.e-kadry.com.pl
b) Godziny nadliczbowe Dodatkowo, w umowie o pracę z pracownikiem niepełnoetatowym strony powinny ustalić dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach. b) Godziny nadliczbowe Sposób określenia w umowie dopuszczalnej liczby godzin, której przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych, nie został ściśle wskazany w przepisach. Określenie to powinno być dostosowane do okoliczności faktycznych, w tym przede wszystkim do systemu czasu pracy, w jakim pracownik jest zatrudniony oraz do obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Jak się wydaje, liczba godzin, której przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku może zostać określona na dwa sposoby, tj. poprzez wskazanie: liczby godzin w skali doby, liczby godzin w skali tygodnia. Godziny nadliczbowe pracownika zatrudnionego na 2/3 etatu Pracownik zatrudniony na 2/3 etatu otrzyma dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w sytuacji, gdy będzie pracował powyżej 7 godzin na dobę lub za każdą godzinę pracy, jeżeli będzie świadczył pracę w dzień wolny od pracy. Szczegółowe informacje dotyczące godzin nadliczbowych pracownika niepełnoetatowego zostaną przedstawione w rozdziale 4 pkt h). c) Wymiar czasu pracy Najbardziej istotnym elementem umowy w przypadku pracowników niepełnoetatowych będzie wymiar czasu pracy, czyli wymiar etatu. Zapis ten bowiem, decyduje o fakcie zatrudnienia na niepełny etat. Jeżeli pracownik nie jest zatrudniony na pełen etat, to wymiar należy wskazać przez podanie odpowiedniego ułamka etatu, np. 1/2 etatu bądź pracownik zatrudniony jest w połowie wymiaru czasu pracy przewidzianego dla pełnego etatu. Jeżeli strony nie określiły wymiaru czasu pracy, przyjmuje się, że pracownik i pracodawca ustalili wykonywanie pracy w pełnym etacie. Nieokreślenie wymiaru czasu pracy w umowie Pracodawca w wyniku przeoczenia nie zamieścił w umowie o pracę zapisu, że pracownik zatrudniony jest na pół etatu. Wcześniej jednak ustalił ten fakt z pracownikiem ustnie. W wyniku takiej pomyłki w przypadku, gdyby pracownik np. często pracował dłużej niż wynosi wymiar czasu pracy półetatowca, mógłby dochodzić przed sądem ustalenia, że w rzeczywistości zatrudniony był na cały etat. W takim przypadku pracodawca musiałby wypłacić zaległe wynagrodzenie za pozostałe godziny, które w takim stanie faktycznym stałyby się wynagrodzeniem za przestój. www.e-kadry.com.pl 5
d) Wynagrodzenie za pracę d) Wynagrodzenie za pracę W umowie z pracownikiem niepełnoetatowym należy podać wysokość jego wynagrodzenia. Obowiązek ten jest rozumiany jako obowiązek podania: składników wynagrodzenia (a nie tylko wynagrodzenia zasadniczego), ich wysokości, podstawy prawnej ich ustalenia (jeśli to możliwe, np. wskazanie postanowienia regulaminu wynagradzania). Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało: rodzajowi wykonywanej pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu. Powinno także uwzględniać ilość i jakość świadczonej pracy. Ustalenie wynagrodzenia w sposób prawidłowy oznacza przyznanie pracownikowi wynagrodzenia nie niższego od najniższego przewidzianego na zajmowanym przez niego stanowisku przez przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy. Jeżeli umowa o pracę określa zasadnicze wynagrodzenie pracownika w wysokości niższej od wynagrodzenia, jakie pracownik ten otrzymywałby przy zastosowaniu właściwego przepisu płacowego, pracownikowi przysługuje roszczenie. Wynagrodzenie zgodne z przepisami pracodawcy Pracownik został zatrudniony na stanowisku kierownika obsługi technicznej. Zgodnie z tabelą stanowisk, zaszeregowań i wymagań kwalifikacyjnych, która stanowi załącznik do regulaminu wynagradzania w firmie pracownika, stanowisku kierownika obsługi technicznej odpowiada kategoria zaszeregowania VII - VIII. Przyznanie pracownikowi wynagrodzenia według kategorii VI byłoby niezgodne z prawem. Możliwe jest zastąpienia stawki wynagrodzenia zasadniczego inną formą wynagradzania, np. wynagrodzeniem akordowym, gdy pracownik za spełnienie określonych zadań otrzymuje odpowiednie wynagrodzenie, którego wysokość nie jest uzależniona od czasu wykonywania pracy, np. za wykonanie jednego produktu przysługuje zł. Klasyczny akord prosty występuje jednak obecnie dosyć rzadko. Ustalając wynagrodzenie, należy uwzględnić ustawę z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, ze zm.). Jak określić wysokość wynagrodzenia pracownika niepełnoetatowego z uwzględnieniem płacy minimalnej? Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy, wysokość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin pracy przypadającej do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu, biorąc za podstawę wysokość minimalnego wynagrodzenia. 6 www.e-kadry.com.pl