HANDEL DETALICZNY I HURTOWY W POLSCE Departament Analiz Ekonomicznych Zespół Analiz Sektorowych anna.senderowicz@pkobp.pl 19 grudnia 2016
Uwarunkowania makroekonomiczne rozwoju handlu w Polsce Udział handlu w tworzeniu PKB i wartości dodanej 25 20 % 18,5 udział handlu w PKB udział handlu w wartości dodanej brutto 19,2 19,2 17,8 17,7 W 2015 roku udział handlu w tworzeniu PKB wyniósł 15,7%, a w wartości dodanej brutto 17,7%. 15 17,0 17,0 16,3 15,8 15,7 2011 2012 2013 2014 2015 Zatrudnienie, wynagrodzenia i realny fundusz płac Rozwojowi sektora handlu sprzyja wzrost dochodów ludności (skutek bardzo dobrej sytuacji na rynku pracy) oraz trwającej do listopada 2016 roku deflacji (dodatkowo zwiększającej silę nabywczą ludności). 15 5 0 %, r/r realny fundusz płac płace (3MMA) zatrudnienie Notowany jest wzrost realnego funduszu płac, wynagrodzeń oraz zatrudnienia. W 3q16 realne dochody ludności powiększone o wypłaty z programu Rodzina 500 plus wzrosły o 8,6% r/r. -5 sty 06 sty 07 sty 08 sty 09 sty sty 11 sty 12 sty 13 sty 14 sty 15 sty 16 2
Uwarunkowania makroekonomiczne rozwoju handlu w Polsce Rekordowo wysokie odczyty koniunktury konsumenckiej (nastroje konsumentów są najlepsze w historii) odzwierciedlają poprawiającą się sytuację majątkową gospodarstw domowych, malejące obawy dotyczące bezrobocia oraz coraz większą skłonność do robienia zakupów. Inflacja CPI oraz inflacja cen żywności i napojów bezalkoholowych r/r 8 6 4 2 0-2 % r/r CPI żywność i napoje bezalkoholowe 3q16 był czwartym kwartałem z rzędu bez deflacji cen żywności i napojów bezalkoholowych. W ostatnim kwartale inflacja cen żywności wyniosła średnio 0,9% r/r, w stosunku do średniej inflacji CPI w 3q16-0,7% r/r. W listopadzie, trwająca 28 miesięcy, deflacja zakończyła się. W kolejnych miesiącach inflacja CPI wzrośnie w okolice 1%. -4-6 mar mar 11 mar 12 mar 13 mar 14 mar 15 mar 16 3
Uwarunkowania makroekonomiczne rozwoju handlu w Polsce Realna sprzedaż detaliczna ogółem oraz żywności, napojów i wyrobów tytoniowych r/r, ceny stałe 20 15 % r/r Sprzedaż detaliczna ogółem żywność, napoje i wyroby tytoniowe 5 0-5 - -15 mar mar 11 mar 12 mar 13 mar 14 mar 15 mar 16 Struktura miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w 2015 r. Pomimo trwającej do listopada 2016 roku deflacji, wzrost wolumenowy sprzedaży pozostał silny wzrost sprzedaży detalicznej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych w październiku 2016 r. średnio o 4,6% r/r, a cała sprzedaż detaliczna średnio o 5,5% r/r od początku 2016 roku. kieszonkowe 1,7% wydatki pozostałe 4,4% pozostałe towary i usługi 4,9% restauracje i hotele 4,2% edukacja 1,0% żywność i napoje bezalkoholowe 24,0% napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe 2,5% odzież i obuwie 5,4% użytkowanie mieszkania i nośniki energii 20,1% Wydatki na żywność i napoje bezalkoholowe stanowią 24% całości wydatków gospodarstw domowych. rekreacja i kultura 6,7% łączność 5,0% transport 8,8% zdrowie 5,3% wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego 5,0% 4
Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle w 1h2016 Struktura liczby podmiotów, zatrudnionych, przychodów i zysku w sekcji G 0% 80% 60% 40% 20% 0% 1 285 9% 7 467 54% 5 002 36% 67 375 7% 383 634 38% 561 995 55% 60 447 12% 295 934 59% 145 350 29% liczba jednostek liczba pracujących przychody ogółem (mln zł) PKD 47 PKD 46 PKD 45 1 169 % 7 505 64% 3 5 26% wynik finansowy netto (mln zl) Spośród trzech działów wchodzących w skład sekcji G największy udział w liczbie podmiotów (54%), wartości przychodów (59%) i osiągniętym zysku netto (64%) mają podmioty zajmujące się handlem hurtowym (dział 46); najwięcej zatrudnionych (55%) jest w handlu detalicznym (dział 47). źródło: PONT Info. GOSPODARKA, Grupa A Jednostki średnie i duże (pracujących >9 osób) PKD 45 - handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych PKD 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi PKD 47 - handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 5
PKD 47 Handel detaliczny Sprzedaż detaliczna towarów (ceny stałe, analogiczny okres roku poprzedniego=0) - w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób 7 6 5 4 3 2 1 0 %; r/r 0,0 1,5 3,9 4,2 5,5 5,1 2,6 3,7 4,4 3,5 2,6 4,4 4,4 1q 2q 3q 4q 1q 2q 3q 4q 1q 2q 3q 4q 1q 2q 3q X X 2013 2014 2015 2016 15 16 5,7 5,9 3,6 4,6 Struktura sprzedaży detalicznej 1h16 meble, rtv, agd 8% tekstylia, odzież, obuwie 6% farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny 6% prasa, książki, pozostała sprzedaż w wyspecjalizowa nych sklepach 5% pozostałe % pozostała sprzedaż detaliczna w niewyspecjalizowanych sklepach 12% pojazdy samochodowe, motocykle, części 11% paliwa stałe, ciekłe i gazowe 14% żywność, napoje i wyroby tytoniowe 27% Realna sprzedaż detaliczna w październiku 2016 r. wzrosła o 4,6% r/r (vs. 6,3% r/r we wrześniu 2016 r. i 3,6% r/r w październiku 2015 r.), przy czym szczególnie duży wzrost sprzedaży odnotowano w przypadku farmaceutyków i kosmetyków (+16,5% r/r), w handlu detalicznym w niewyspecjalizowanych sklepach (+14,2% r/r), także w sprzedaży tekstyliów, odzieży i obuwia (+13,6% r/r). Struktura opublikowanych danych potwierdza stymulującą rolę programu Rodzina 500 plus, taka sytuacja prawdopodobnie utrzyma się w kolejnych miesiącach. Ok. 30% sprzedaży detalicznej jest generowana przez sklepy handlujące żywnością, napojami i wyrobami tytoniowymi, 12% przez niewyspecjalizowane sklepy. 6
PKD 47 Handel detaliczny Przychody i koszty ogółem Rentowność (w %) Płynność finansowa 150 000 0 mln zł % 1,1 125 000 99 1,0 2,2 0 000 98 5,4 5,0 75 000 GS Przychody (L) TC Koszty (L) Wskaźnik kosztów (P) 97,7 0,0 5,0,0 15,0 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto ROE Stopa rentowności kapitału własnego 0,0 1,0 2,0 QR Wskaźnik podwyższonej płynności CR Wskaźnik płynności bieżącej Dział 47 - Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 2013 I-VI Liczba jednostek gospodarczych ogółem 5 130 5 052 5 004 5 002 w tym udział jednostek rentownych 62% 66% 66% 67% NP Wynik finansowy netto (zysk netto) 1 158,1 1 392,4 1 320,8 3 5,2 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto 0,9 1,1 1,0 2,2 ROE (I) Stopa rentowności kapitału własnego (I) 4,8 5,4 5,0,7 ROA Stopa rentowności aktywów 2,1 2,4 2,2 4,8 CR Wskaźnik płynności bieżącej 1,04 1,08 0,98 0,98 QR Wskaźnik podwyższonej płynności 0,50 0,51 0,44 0,45 IT (WRZD) Wskaźnik rotacji zapasów w dniach 35 36 37 37 CP (WRND) Wskaźnik rotacji należności w dniach 13 12 11 11 PL (WRZbD) Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach 43 43 41 43 DR (WZA) Współczynnik długu 0,57 0,56 0,57 0,55 WP (WPMK) Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym 1,00 1,02 0,94 0,95 I/DE Nakłady inwestycyjne / amortyzacja 1,3 1,5 1,3 1,1 Źródło: baza danych PONT Info. GOSPODARKA, Grupa A Jednostki średnie i duże (pracujących >9 osób) Pomimo sprzyjającego otoczenia makroekonomicznego, wysoka konkurencja powoduje, że marże w handlu detalicznym są relatywnie niskie. 7
Jeronimo Martins (Biedronka) Eurocash (ABC, Delikatesy Centrum, Lewiatan, Groszek, Euro Sklep) Lidl Tesco Auchan Lewiatan Carrefour GK Specjał (Nasz Sklep, Delikatesy Sezam, Lubazo) Grupa Muszkieterów Żabka 40 mld zł 30 20 0 PKD 47 Handel detaliczny 39,3 20,3 12,5 11,2 9,7 9,3 8,8 8,4 5,9 5,8 Przychody ze sprzedaży Zmiana przychodów ze w 2015 r. (w mln zł) sprzedaży (r/r; w %) Jeronimo Martins (Biedronka) 39 254 9,4 Eurocash GK (w tym: ABC, Delikatesy Centrum, Lewiatan, Groszek, Euro Sklep) 20 318 19,8 Lidl 12 500 8,7 Tesco 11 200 0,3 Auchan 9 667 25,6 Lewiatan 9 322 9,0 Carrefour 8 802 15,0 GK Specjał (Nasz Sklep, Delikatesy Sezam, Lubazo) 8 448 15,9 Grupa Muszkieterów, Poznań 5 860 7,9 Żabka 5 750 15,0 Netto 2 904 1,8 E.Leclerc 2 727-0,7 Polomarket 2 383-37,9 Emperia GK (w tym Stokrotka) 2 095 5,9 Alma Market 1 564-5,6 Bać-Pol 1 460-16,3 Piotr i Paweł 786 31,9 źródło: Rzeczpospolita, Lista 500, 29.04.2016 Rynek handlu detalicznego w Polsce, mimo postępującej konsolidacji, pozostaje wciąż rozdrobniony. Pięć największych sieci (Biedronka, Tesco, Lidl, Carrefour oraz Auchan/Real) ma 25% w handlu artykułami spożywczymi. Według PMR największy udział w rynku mają dyskonty (27%), małe sklepy (22,8%), supermarkety (19,4%), hipermarkety (15,6%) oraz sieci sklepów spożywczych określanych mianem convenience (13,5%). Dynamicznie rozwija się sprzedaż internetowa. Największe sieci (Tesco, Carrefour, Auchan) stawiają na rozwój mniejszych, samoobsługowych placówek, bardziej przyjaznych klientowi, położonych bliżej miejsca zamieszkania. Oprócz supermarketów obserwuje się dynamiczny przyrost sieciowych sklepów osiedlowych (tzw. convenience), które wypierają z rynku małe, niezależne sklepy. 8
PKD 47 Handel detaliczny Przejęcia podmiotów i nowe inwestycje powodują, że udział sklepów wielkoformatowych w obrotach detalu systematycznie wzrasta kosztem małych, tradycyjnych sklepów, które mają kłopoty z utrzymaniem płynności oraz wynegocjowaniem odpowiednich warunków zakupu towaru, przez co nie są w stanie skutecznie konkurować z dużymi sieciami. W krótkiej perspektywie możliwa jest poprawa wyników branży z uwagi na wzrost realnych dochodów w dyspozycji gospodarstw domowych. Dobry rynek pracy sprzyja większym obrotom. Rozpoczęcie w kwietniu 2016 r. wypłaty świadczeń w ramach programu Rodzina 500 plus zwiększa konsumpcję prywatną. Wprowadzony od września 2016 r. podatek od handlu detalicznego został zawieszony, gdyż Komisja Europejska wszczęła postępowanie w sprawie naruszenia reguł unijnej pomocy publicznej przez ten podatek. Resort finansów zapowiedział stworzenie nowego podatku obciążającego sprzedaż detaliczną prawdopodobnie zależnego od powierzchni sklepów. Może to negatywnie wpływać na sytuację największych firm handlowych na rynku (Biedronka, Tesco, Auchan i Lidl), a także salonów AGD i RTV, salonów samochodowych, odzieżowych i meblowych. Podatek od sprzedaży detalicznej zmniejszy i tak niezbyt wysokie marże detalistów. Negatywnym skutkiem wprowadzenia podatku może okazać się również wzrost cen towarów, choć silna konkurencja na rynku będzie tę tendencję hamować. 9
PKD 47 Handel detaliczny Zakaz handlu w niedzielę coraz bliższy Na początku października 2016 r. odbyło się w Sejmie pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele. Według projektu w niedzielę czynne mają być apteki, stacje benzynowe, restauracje czy kawiarnie, małe piekarnie, sklepiki, w których za ladą staje wyłącznie właściciel, kwiaciarnie oraz dworcowe kioski. Wnioskodawca przewiduje możliwość otworzenia sklepów i prowadzenia handlu w siedem niedziel (dwie niedziele przed Bożym Narodzeniem, jedna przed Wielkanocą, trzy wyprzedażowe: na koniec stycznia, koniec czerwca i na początku lipca a także jedna niedziela w ostatnim tygodniu letnich wakacji). źródło: DGP, 06..2016
PKD 46 Handel hurtowy Sprzedaż hurtowa w przedsiębiorstwach handlowych (jednostki o liczbie pracujących powyżej 9 osób; ceny bieżące) 20 %; r/r 15 14,3 12,2 13,4 8,6 4,9 4,9 5 3,0 3,5 2,3 0,7 0-5 -6,6-2007 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 2015 I-X 15 I-X 16 Sprzedaż hurtowa według segmentów (ceny bieżące) sprzedaż hurtowa przedsiębiorstw handlowych 3,8 I-X 15 I-X 16 4,9 sprzedaż hurtowa przedsiębiorstw hurtowych 3,1 2,3 realizowana na zlecenie 8,6 żywność 3,3 4,0 napoje alkoholowe i bezalkoholowe 11,5 wyroby tytoniowe 5,4 5,3 agd, rtv, artykuły użytku domowego 0,8 12,5 29,6 28,7 Sprzedaż hurtowa w okresie styczeń październik 2016 r. zwiększyła się w skali roku o 4,9%. Największy wzrost sprzedaży w okresie styczeń-październik 2016 r. obserwowano w grupach: napoje alkoholowe i bezalkoholowe (+11,5% r/r vs. 28,7% r/r w analogicznym okresie 2015 r.), realizowana na zlecenie (8,6% r/r vs. 29,6% r/r) oraz niewyspecjalizowane (6,0% r/r wobec spadku o 2,9% r/r). kosmetyki i wyroby farmaceutyczne -3,0 1,3 półprodukty i odpady pochodzenia nierolniczego oraz złom -3,5-0,5 maszyny, urządzenia i dodatkowe wyposażenie -4,0 20,5 niewyspecjalizowane -2,9 6,0 - -5 0 5 15 20 25 30 35 %; r/r 11
PKD 46 Handel hurtowy 350 000 mln zł 300 000 Przychody i koszty ogółem 2 % 98 Rentowność (w %) 2,3 2,5 Płynność finansowa 94 2,6 250 000 90 13,1 200 000 86 13,6 13,5 150 000 82 0,0 5,0,0 15,0 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto 0,0 1,0 2,0 QR Wskaźnik podwyższonej płynności GS Przychody (L) Wskaźnik kosztów (P) TC Koszty (L) ROE Stopa rentowności kapitału własnego CR Wskaźnik płynności bieżącej Dział 46 - Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi 2013 I-VI Liczba jednostek gospodarczych ogółem 7 594 7 375 7 395 7 467 w tym udział jednostek rentownych 70% 76% 79% 77% NP Wynik finansowy netto (zysk netto) 5 537,3 6 540,0 7 173,8 7 504,7 NPM (ROS) Stopa rentowności sprzedaży netto 2,0 2,3 2,5 2,6 ROE (I) Stopa rentowności kapitału własnego (I) 12,0 13,1 13,6 13,5 ROA Stopa rentowności aktywów 4,9 5,4 5,5 5,6 CR Wskaźnik płynności bieżącej 1,41 1,40 1,48 1,49 QR Wskaźnik podwyższonej płynności 0,95 0,94 0,99 1,01 IT (WRZD) Wskaźnik rotacji zapasów w dniach 33 33 36 36 CP (WRND) Wskaźnik rotacji należności w dniach 49 47 48 51 PL (WRZbD) Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach 47 46 46 49 DR (WZA) Współczynnik długu 0,60 0,59 0,57 0,58 WP (WPMK) Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym 1,60 1,53 1,59 1,61 I/DE Nakłady inwestycyjne / amortyzacja 1,1 1,2 1,1 0,9 Źródło: baza danych PONT Info. GOSPODARKA, Grupa A Jednostki średnie i duże (pracujących >9 osób) Sytuacja ekonomicznofinansowa w handlu hurtowym w 2q16 nie zmieniła się względem 1q16. Powszechne jest skracanie łańcucha dostaw z bezpośrednią współpracą na linii producent duży detalista, co eliminuje wiele podmiotów hurtowych z rynku. 12
PKD 46 Handel hurtowy Sprzedaż hurtowa jest jedną z bardziej rozdrobnionych branż (w systemie REGON na koniec listopada 2016 r. było zarejestrowanych 297 tys. hurtowni; 95% to hurtownie o zatrudnieniu do 9 osób). Znaczne rozdrobnienie branży i silna konkurencja prowadzi do niewypłacalności w handlu hurtowym. W krótkiej perspektywie oczekiwana jest stabilizacja wyników handlu hurtowego. Na sytuację hurtu wpływ wywiera popyt na rynku krajowym (w tym sprzedaż detaliczna), a także sytuacja na rynkach zewnętrznych. Większej sprzedaży w kraju sprzyjać powinien oczekiwany wzrost obrotów w handlu detalicznym będący efektem wzrostu realnych dochodów w dyspozycji gospodarstw domowych w wyniku poprawy na rynku pracy i z tytułu wypłaty świadczeń w ramach programu Rodzina 500 plus. Kontynuowane będą procesy konsolidacyjne w handlu hurtowym, dalszy rozwój specjalistycznych hurtowni z dobrą pozycją na lokalnych rynkach oraz rozwój sieci detalicznej przez hurtownie. Mniejsze hurtownie będą miały trudności z utrzymaniem na rynku, nie można wykluczyć upadłości części z nich. Coraz częściej producenci trafiają bezpośrednio do detalistów z pominięciem hurtowni, co wynika z coraz większej siły zakupowej detalistów. Raport Coface po 3q16 potwierdza tę tendencję. Szansą na przetrwanie mniejszych hurtowni może być skoncentrowanie się na niszach lub podjęcie współpracy z ogólnokrajowymi hurtowniami. 13