SEKTY W POLSCE Warszawa, lipiec 1999 W odczuciu najwiekszej grupy badanych - 41% - na syndrom czynników sklaniajacych ludzi do przystepowania do sekt skladaja : wyalienowanie srodowiskowe i ideologiczne, którego skutkiem jest potrzeba silnych doznan, slaba konstrukcja psychiczna oraz wplyw sil nadprzyrodzonych. W przekonaniu nieco mniejszej grupy osób - 37% - na syndrom czynników powodujacych przystepowanie do sekt skladaja : slaba konstrukcja psychiczna, wyalienowanie srodowiskowe i potrzeba silnych doznan. W przeswiadczeniu stosunkowo najmniejszego grona osób - 22% - na syndrom czynników sklaniajacych ludzi do wstepowania do sekt oprócz wyalienowania srodowiskowego i ideologicznego, którego skutkiem jest potrzeba silnych doznan oraz slabej konstrukcji psychicznej wchodzi problem zaburzonej socjalizacji w rodzinie. OBOP Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o. ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 30 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z. o. o. Sekty w Polsce. 15-17.05. 99. Cytowanie, publiczne odtwarzanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Niektóre z istniejacych w Polsce mniejszosci wyznaniowych funkcjonuja w swiadomosci spolecznej jako sekty. Jaki jest stosunek Polaków do nich, czy postrzegane sa jako zagrozenie dla bezpieczenstwa panstwa, oraz jakie sa w swiadomosci spolecznej przyczyny wstepowania do nich? Odpowiedzi na te pytania przynosi majowy sondaz Osrodka Badania Opinii Publicznej zrealizowany na zlecenie prof. Marii Libiszowskiej Zóltkowskiej z Instytutu Socjologii UMCS w Lublinie. 1 Mniejszosci wyznaniowe a sekty Ugrupowanie, które w swiadomosci prawie wszystkich Polaków (94%) funkcjonuje jako sekta to Satanisci. Ponad jedna czwarta badanych mianem sekty okresla Krysznowców, jedna piata - Swiadków Jehowy. Prawie co dziesiaty Polak postrzega tak stosunkowo mlode protestanckie ugrupowanie Zielonoswiatkowców. Pozostale wyznania wymieniane sa minimalnym odsetkiem glosów, zatem tylko przez nielicznych traktowane sa jako sekty. Które z nastepujacych grup wyznaniowych zaliczyl(a)by Pan(i) do sekt? Satanisci 94% Krysznowcy 28% Swiadkowie Jehowy 19% Zielonoswiatkowcy 8% Mariawici 5% Buddysci 4% Luteranie 2% Wyznawcy judaizmu (zydzi) 1% Muzulmanie 1% Prawoslawni 0% inne 4% zadne 1% Procenty nie sumuja do 100%, poniewaz respondenci mogli wymienic wiecej niz jedna odpowiedz. 1 Badanie zostalo przeprowadzone w dniach 15-17 maja 1999 r. na reprezentatywnej, losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15-tego roku zycia. Zrealizowano 1041 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny dla takiej wielkosci próby wynosi +/-3,0%.
Opinie o sektach W kontekscie szeregu spraw, które stanowia zagrozenie dla bezpieczenstwa panstwa, dzialalnosc sekt postrzegana jest jako jeden ze wzglednie mniejszych problemów, chociaz wymienila go ponad polowa Polaków (60%). Do najwiekszych niebezpieczenstw naleza, zdaniem przewazajacej wiekszosci badanych: zorganizowana przestepczosc (92%), nielegalny handel bronia (91%), handel narkotykami (90%) oraz terroryzm (87%). Nieco mniejsze zagrozenie niz sekty stanowi w opinii respondentów dzialalnosc organizacji politycznych o skrajnych pogladach (56%). W jakim stopniu Pana(i) zdaniem, nastepujace sprawy stanowia obecnie w Polsce zagrozenie dla bezpieczenstwa panstwa? (dane w proc.) w w dosc w w trudno bardzo duzym niewielkim malym dziec bardzo powieduzym stopniu stopniu stopniu stopniu zorganizowana przestepczosc - 70 22 4 1 3 mafie 92 5 nielegalny handel bronia 63 28 5 1 3 91 6 handel narkotykami 60 30 7 1 2 90 8 terroryzm 63 24 9 1 3 87 10 afery gospodarcze 37 43 14 2 4 80 16 ujawnianie tajemnic panstwowych 46 32 13 2 7 dzialalnosc szpiegowska obcych wywiadów niepokoje i konflikty spoleczne - strajki, demonstracje 78 15 45 31 14 3 7 76 17 30 43 21 3 3 73 24 dzialalnosc sekt religijnych 29 31 29 6 5 dzialalnosc organizacji politycznych gloszacych skrajne poglady 60 35 19 37 30 3 11 3
56 33 Najczesciej opinie, ze sekty w duzym stopniu zagrazaja bezpieczenstwu panstwa, podzielaja osoby wierzace i regularnie praktykujace oraz badani znajdujacy w dobrej sytuacji materialnej. Natomiast, ze w malym stopniu mieszkancy najwiekszych miast oraz osoby z wyzszym wyksztalceniem. Opinii tej sprzyja takze slabszy zwiazek z religia. * * * Z deklaracji badanych wynika, ze Polacy wykazuja postawe tolerancyjna wobec innych religii. Prawie powszechnie (92%) przyznawane jest prawo kazdego obywatela do wyznawania wlasnej religii. Cztery piate badanych (78%) uwaza, ze kazda religia prowadzi do Boga, tylko róznymi drogami. Tylko jedna piata (22%) osób twierdzi, ze w Polsce powinni byc jedynie katolicy. Natomiast negatywnie Polacy wyrazaja o sektach. Ponad cztery piate respondentów opowiada za zakazem dzialalnosci tych sekt, które lamia prawo, dwie trzecie za zakazem dzialalnosci wszelkich sekt, a trzy czwarte badanych obawia, ze wyznawcy sekt moga spowodowac w Polsce cos zlego. Polowa badanych nie zgadza ze stwierdzeniem, ze zadnego wyznania nie powinno okreslac mianem sekta, gdyz jest to obrazliwe. Natomiast jedna piata Polaków twierdzi, ze uzywanie okreslenia sekta wobec wyznawców innych religii jest obrazajace. Dwie trzecie Polaków zdaje sobie sprawe z faktu, ze sekty pojawiaja wtedy, kiedy tradycyjne Koscioly traca zaufanie swoich czlonków. 4
Prosze powiedziec, czy zgadza Pan(i) czy nie z ponizszymi stwierdzeniami: (dane w proc.) zdecydo -wanie jest mi to obojetn nie zdecydo -wanie nie trudno powiedziec e Kazdy powinien miec prawo wyznawac taka religie, jaka chce 54 38 5 2 0 1 Powinno zakazac dzialalnosci tylko sektom lamiacym prawo Kazda religia prowadzi do Boga, tylko róznymi drogami. Obecnosc wyznawców sekt moze spowodowac w Polsce cos zlego. Nie ma w tym nic zlego, gdy rodzice wymagaja od swoich dzieci podporzadkowania im w sprawach religii. Sekty pojawiaja wtedy, kiedy tradycyjne Koscioly traca zaufanie swoich czlonków. Panstwo powinno zabronic dzialalnosci wszelkim sektom Byloby dobrze, gdyby w Polsce byli tylko katolicy. Zadnego wyznania nie powinno okreslac mianem sekta, gdyz jest to obrazliwe 92 2 54 29 5 6 2 4 83 8 37 41 6 7 1 8 78 8 31 45 5 10 2 7 76 12 24 43 9 14 4 6 67 18 23 44 5 13 2 13 67 15 36 25 10 14 5 7 64 19 6 16 31 27 15 5 22 42 6 15 14 33 15 17 21 48 5
Przyczyny wstepowania do sekt w swiadomosci spolecznej Powody wstepowania do sekt moga byc wielorakie. W socjologii religii funkcjonuja rózne teorie na ten temat. Jako przyczyny tego zjawiska wymienia m.in. deprywacje psychiczna, potrzebe afiliacji, wiezi z grupa, nadmierna permisywnosc lub rygoryzm srodowiska, w którym jednostka dorastala. Moze to byc tez potrzeba nowych doznan, silnych wrazen. Duza role odgrywa tez osobowosc przywódców i ich umiejetnosci psychotechniczne wobec osób podatnych na wplywy innych. Celem omawianego sondazu bylo ustalenie, jakie motywy wstepowania do sekt funkcjonuja w swiadomosci spolecznej. W kolejnym pytaniu przedstawilismy respondentom szereg twierdzen opisujacych te przyczyny. Analiza szczególowych odpowiedzi wskazuje, ze najczestsza przyczyne wstepowania do sekt Polacy dostrzegaja w dzialalnosci przywódców tych ugrupowan religijnych, którzy wykorzystuja ludzkie slabosci do podporzadkowania sobie innych. Poglad ten podziela 90% spoleczenstwa. Ponad 80% badanych uwaza, ze motywem wstepowania do sekty bywa tez chec doznania nowych wrazen i przygód. Poza tym wsród przyczyn wymieniana jest równiez czesto deprywacja psychiczna potencjalnych czlonków sekt. Wiekszosc respondentów twierdzi bowiem, ze czlonkami sekt zostaja osoby slabe, zagubione, poszukujace zewnetrznego oparcia (82%) oraz osoby poszukujace sensu zycia nie odnajdywanego w tradycyjnych Kosciolach (73%). Wsród innych powodów wstepowania do tych ugrupowan wymieniana jest potrzeba afiliacji, wiezi z grupa - czlonkami sekt zostaja osoby poszukujace wspólnoty osób podobnie myslacych (77%) oraz osoby majace w sektach przyjaciól i znajomych (79%). Wedlug badanych istotnymi przyczynami wiazania z tymi grupami jest brak ciepla i zainteresowania w domu rodzinnym (69%) lub rygoryzm srodowiska, w którym jednostka dorastala - czlonkami sekt zostaja osoby nadmiernie kontrolowane przez rodziców (46%). Najmniej osób motywów wstepowania do tych ugrupowan doszukuje w silach nadprzyrodzonych twierdzac, ze dokonuje to za sprawa szatana (41%). 6
Jak Panu(i) wydaje, z jakich powodów ludzie wstepuja do sekt? Ponizej przedstawiamy szereg twierdzen na ten temat. Prosze powiedziec, czy zgadza Pan(i) z nimi, czy tez nie. (dane w proc.) Czlonkami sekt zostaja osoby podatne na manipulacje ze strony przywódców sekt. Czlonkami sekt zostaja osoby slabe i zagubione, poszukujace zewnetrznego oparcia Czlonkami sekt zostaja osoby zadne nowych wrazen i przygód Czlonkami sekt zostaja osoby majace w sektach przyjaciól i znajomych Czlonkami sekt zostaja ludzie poszukujacy wspólnoty osób podobnie myslacych Czlonkami sekt zostaja osoby poszu - kujace sensu zycia nie odnajdywanego w tradycyjnych Kosciolach. Czlonkami sekt zostaja osoby, którym rodzice okazywali malo uczucia i zainteresowania Czlonkami sekt zostaja osoby nadmiernie kontrolowane przez rodziców Czlonkami sekt zostaja osoby za sprawa szatana zdecydo wanie nie zdecydo wanie nie trudno powiedziec 49 41 2 0 8 90 2 41 41 7 1 10 82 8 29 51 9 2 9 80 11 24 55 10 2 9 79 12 23 54 9 1 13 77 10 23 50 11 2 14 73 13 23 46 16 3 12 69 19 13 33 32 6 16 46 38 16 25 16 19 24 41 35 7
O tym, ze polskie spoleczenstwo dostrzega, iz wstepowanie ludzi do sekt jest spowodowane nie jednym, glównym motywem, lecz zespolem wzajemnie powiazanych czynników, swiadcza wyniki poglebionej analizy 2. Okazuje,ze: w odczuciu najwiekszej grupy badanych - 41% - na syndrom czynników sklaniajacych ludzi do przystepowania do sekt skladaja : wyalienowanie srodowiskowe i ideologiczne, którego skutkiem jest potrzeba silnych doznan, slaba konstrukcja psychiczna oraz wplyw sil nadprzyrodzonych (tzn. respondenci wskazywali na to, ze czlonkami sekt zostaja osoby majace w sektach przyjaciól i znajomych, osoby poszukujace sensu zycia nie odnajdywanego w tradycyjnych Kosciolach, ludzie poszukujacy wspólnoty osób podobnie myslacych, osoby zadne nowych wrazen i przygód, osoby slabe i zagubione, poszukujace zewnetrznego oparcia, osoby podatne na manipulacje ze strony przywódców sekt, czlonkami sekt zostaja osoby za sprawa szatana). Tym czesciej badani wskazuja na ten zespól przyczyn, im wieksza jest czestotliwosc udzialu w praktykach religijnych. w przekonaniu nieco mniejszej grupy osób - 37% - na syndrom czynników powodujacych przystepowanie do sekt skladaja : slaba konstrukcja psychiczna, wyalienowanie srodowiskowe i potrzeba silnych doznan (tzn. respondenci wskazywali na to, ze czlonkami sekt zostaja osoby podatne na manipulacje ze strony przywódców sekt, osoby slabe i zagubione, poszukujace zewnetrznego oparcia, osoby majace w sektach przyjaciól i znajomych, osoby zadne nowych wrazen i przygód.) Wskazywanie na ten zespól motywów nie jest w istotny sposób uwarunkowane cechami spoleczno-demograficznymi badanych. w przeswiadczeniu stosunkowo najmniejszego grona osób - 22% - na syndrom czynników sklaniajacych ludzi do wstepowania do sekt oprócz wyalienowania srodowiskowego i ideologicznego, którego skutkiem jest potrzeba silnych doznan oraz slabej konstrukcji psychicznej wchodzi problem zaburzonej socjalizacji w rodzinie (tzn. w opinii badanych czlonkami sekt zostaja osoby, którym rodzice okazywali malo uczucia i zainteresowania, osoby nadmiernie kontrolowane przez rodziców, osoby ludzie poszukujacy wspólnoty osób podobnie myslacych, osoby zadne nowych wrazen i przygód, osoby slabe i zagubione, 2 Syndromy czynników zostaly wyodrebnione w wyniku analizy clusterowej. 8
poszukujace zewnetrznego oparcia, osoby podatne na manipulacje ze strony przywódców sekt, czlonkami sekt zostaja osoby za sprawa szatana.) Czestosc wskazywania przez badanych na ten zespól motywów uzalezniona jest od wielkosci miejsca zamieszkania, wyksztalcenia i religijnosci. Tym czesciej wskazywano na ten syndrom przyczyn, im wieksze bylo miejsce zamieszkania respondentów, im wyzsze ich wyksztalcenie oraz nizszy poziom religijnosci. Reakcje na wstapienie osoby bliskiej do sekty Jak zareagowaliby rodzice, opiekunowie lub inne bliskie osób, gdyby ich dorosli podopieczni stali czlonkami sekt? Wiekszosc badanych (62%) sama staralaby wyrwac taka osobe z sekty. Prawie polowa osób szukalaby pomocy u psychologa, jedna trzecia na policji, jedna czwarta w Kosciele. Jedynie 6% respondentów odpowiedzialo, ze nie ingerowaloby w takim przypadku, a 3% zerwaloby w ogóle kontakty z taka osoba. Co Pan(i) zrobil(a)by, gdyby ktos z Pana(i) bliskich, który ukonczyl 18 lat, zwiazal z któras z sekt? sam(a) staral(a)bym wydostac te osobe z takiej grupy 62% szukal(a)bym pomocy u specjalistów np. psychologa 47% szukal(a)bym pomocy na policji 31% szukal(a)bym pomocy w Kosciele 26% nie wtracal(a)bym, byloby mi to obojetne 6% zerwal(a)bym kontakty z taka osoba 3% sam(a) zrobil(a)bym to samo 1% trudno powiedziec 5% Procenty nie sumuja do 100%, poniewaz respondenci mogli wymienic wiecej, niz jedna odpowiedz Pomocy w Kosciele szukalyby czesciej kobiety niz mezczyzni. Do Kosciola odwolaliby przede wszystkim mieszkancy wsi, osoby z wyksztalceniem podstawowym oraz ci, którzy deklaruja silniejszy zwiazek z religia. 9