Prawo rodzinne i opiekuńcze

Podręczniki Prawnicze Prawo rodzinne i opiekuńcze Tadeusz Smyczyński 5. wydanie C. H. Beck

PODRÊCZNIKI PRAWNICZE Tadeusz Smyczyñski Prawo rodzinne i opiekuñcze

Ukochanemu synkowi Micha³owi

Prawo rodzinne i opiekuñcze Tadeusz Smyczyñski profesor dr hab. nauk prawnych Uniwersytet Szczeciñski i Instytut Nauk Prawnych PAN 5. wydanie uzupe³nione i uaktualnione

Redakcja: Magdalena Cymerska Wydawnictwo C. H. Beck 2009 Wydawnictwo C. H. Beck ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa ISBN 978-83-7483-743-9

Przedmowa Niniejszy podrêcznik napisano z myœl¹ o studentach wydzia³ów prawa. Tok wyk³adu opiera siê na systematyce Kodeksu rodzinnego i opiekuñczego, co powinno u³atwiæ poznanie poszczególnych instytucji prawnych przy jednoczesnym œledzeniu przepisów Kodeksu. Nale y bowiem pamiêtaæ o tym, e studiowanie prawa nie mo e opieraæ siê tylko na podrêczniku, lecz przede wszystkim na poznaniu treœci aktów normatywnych reguluj¹cych dan¹ dziedzinê stosunków spo³ecznych. Podrêcznik przedstawia kwestie jurydyczne obowi¹zuj¹cego prawa rodzinnego i opiekuñczego i, w minimalnym tylko zakresie, ich t³o historyczne. Uwzglêdniono równie Konstytucjê RP uchwalon¹ w 1997 r., która wskazuje kierunek wyk³adni KRO i innych aktów prawnych dotycz¹cych rodziny. Ponadto wprowadzono do podrêcznika informacje o miêdzynarodowych standardach prawnych w odniesieniu do okreœlonej dziedziny stosunków prawnorodzinnych. Skoro ratyfikowane przez Polskê umowy miêdzynarodowe s¹ czêœci¹ krajowego porz¹dku prawnego, zarówno studenci, jak i praktykuj¹cy prawnicy, powinni siê z nimi zapoznaæ co najmniej w elementarnym zakresie. Zwrócono uwagê zw³aszcza na akty prawa miêdzynarodowego z dziedziny praw cz³owieka o zasiêgu uniwersalnym, a ponadto wskazano akty prawne Rady Europy, której Polska jest cz³onkiem. Id¹c za wzorem powo³ywania literatury w innych podrêcznikach z zakresu prawa cywilnego opublikowanych przez Wydawnictwo C. H. Beck, wskazujê j¹ sumarycznie na pocz¹tku ka dego rozdzia³u. Poniewa fundamentalnym dzie³em omawiaj¹cym ca³oœæ problematyki jest System prawa rodzinnego i opiekuñczego (red. J. S. Pi¹towski, Ossolineum 1985) zawieraj¹cy szczegó³owy wykaz literatury, wskazujê przede wszystkim na tê pozycjê oraz na wa niejsze publikacje og³oszone póÿniej. W niniejszym wydaniu poszerzono jednak wykaz literatury, co powinno u³atwiæ Czytelnikowi poszukiwanie publikacji zarówno tych wczeœniejszych, jak i najnowszych. Poza tym przy omawianiu szczegó³owych kwestii cytujê niektóre publikacje w przypisach.

VI Przedmowa W pi¹tym wydaniu podrêcznika uzupe³niono objaœnienia dotycz¹ce znowelizowanego w 2004 r. ma³ eñskiego prawa maj¹tkowego. W potrzebnym dla wyk³adu zakresie uwzglêdniono piœmiennictwo prawnicze, które ukaza³o siê w czasie obowi¹zywania zmienionych przepisów. Przede wszystkim jednak zaktualizowano wyk³ad prawa rodzinnego i opiekuñczego wed³ug znowelizowanych w 2008 r. przepisów KRO (ustawa z 6.11.2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuñczy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 220, poz. 1431). Nowelizacja ta dotknê³a szczególnie prawo filiacyjne, ale tak e w³adzê rodzicielsk¹, obowi¹zek alimentacyjny i w mniejszym stopniu prawo opiekuñcze. Stan prawny, orzecznictwo i piœmiennictwo uwzglêdniono na dzieñ 1.5.2009 r. Poznañ, czerwiec 2009 r. Prof. dr hab. Tadeusz Smyczyñski

Spis treœci Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz podrêczników... Str. V XVII XXI Nb. Wprowadzenie... 1 1. Rodzina jako zjawisko spo³eczne i prawne... 1 1 I. Pojêcie rodziny i jej funkcje... 1 1 1. Pojêcie... 1 1 2. Funkcje rodziny... 3 2 II. Powstanie rodziny... 4 3 III. Sk³ad rodziny... 4 5 IV. Wiêzi rodzinne... 6 8 1. Pokrewieñstwo... 6 8 2. Powinowactwo... 8 9 3. Osoby bliskie... 8 10 4. Stan cywilny... 9 11 5. Zagadnienie transseksualizmu... 11 11a 2. Prawo rodzinne... 12 12 I. Charakter i funkcje... 12 12 1. Geneza prawa rodzinnego... 12 12 2. Budowa Kodeksu rodzinnego i opiekuñczego... 13 14 II. ród³a prawa rodzinnego i opiekuñczego... 15 17 1. Konstytucja... 15 17 2. Kodeks rodzinny i opiekuñczy i inne ustawy... 16 18 III. G³ówne zasady i kierunki wyk³adni... 18 20 IV. Orzekanie w sprawach rodzinnych... 20 25a Czêœæ pierwsza. Ma³ eñstwo... 23 Rozdzia³ I. Zawarcie i uniewa nienie ma³ eñstwa... 23 26 3. Pojêcie ma³ eñstwa... 23 26 I. Definicja i funkcje... 23 26 II. Elementy modelu prawnego... 24 28 1. Ma³ eñstwo monogamiczne... 24 28 2. Œwieckoœæ ma³ eñstwa... 25 29 3. Trwa³oœæ ma³ eñstwa... 25 30

VIII Spis treœci 4. Równouprawnienie ma³ onków... 26 31 III. Standard miêdzynarodowy... 27 31a 4. Zawarcie ma³ eñstwa... 28 32 I. Uwagi wstêpne... 28 32 II. Zawarcie ma³ eñstwa przed kierownikiem Urzêdu Stanu Cywilnego... 28 33 1. Przes³anki konieczne... 28 33 2. Przes³anki formalno-porz¹dkowe... 30 37 III. Zawarcie ma³ eñstwa przed duchownym... 33 39 IV. Przeszkody zawarcia ma³ eñstwa... 40 41 1. Uwagi ogólne... 40 41 2. Katalog... 40 42 V. Charakter prawny zawarcia ma³ eñstwa... 41 43 5. Uniewa nienie ma³ eñstwa... 44 44 I. Pojêcie... 44 44 II. Przyczyny uniewa nienia... 44 45 1. Przeszkoda wieku... 44 45 2. Przeszkoda ubezw³asnowolnienia... 45 46 3. Przeszkoda choroby psychicznej... 46 47 4. Przeszkoda bigamii... 47 48 5. Przeszkoda pokrewieñstwa i powinowactwa... 48 49 6. Przeszkoda przysposobienia... 48 50 7. Stan wy³¹czaj¹cy œwiadome wyra enie woli... 49 51 8. B³¹d... 50 52 9. GroŸba... 52 53 10. Przeszkoda dotycz¹ca pe³nomocnictwa... 54 54 III. Uniewa nienie ma³ eñstwa po jego ustaniu... 54 55 IV. Skutki uniewa nienia ma³ eñstwa... 55 56 1. Charakter prawny... 55 56 2. Z³a wiara przy zawarciu ma³ eñstwa... 56 57 6. Ustalenie nieistnienia i istnienia ma³ eñstwa... 56 57a I. Powództwo o ustalenie nieistnienia ma³ eñstwa... 56 57a II. Powództwo o ustalenie istnienia ma³ eñstwa... 57 57b III. Uniewa nienie aktu ma³ eñstwa.... 58 57c Rozdzia³ II. Prawa i obowi¹zki ma³ onków... 60 58 7. Ogólna charakterystyka... 60 58 I. Pojêcie i klasyfikacja... 60 58 II. Zasada równoœci... 61 60 III. Rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny... 62 61 IV. Standard miêdzynarodowy... 63 62a 8. Prawa i obowi¹zki niemaj¹tkowe... 64 63 I. Wspólne po ycie, miejsce zamieszkania... 64 63 II. Obowi¹zek wiernoœci... 65 66 III. Obowi¹zek wzajemnej pomocy i wspó³dzia³ania... 66 67 IV. Nazwisko ma³ onków... 66 68 9. Prawa i obowi¹zki maj¹tkowe... 67 69 I. Obowi¹zek przyczyniania siê do utrzymania rodziny... 67 69 1. Ogólna charakterystyka... 67 69

Spis treœci IX 2. Przes³anki... 68 70 3. Adresat obowi¹zku... 69 71 4. Wykonanie obowi¹zku... 70 72 5. Korzystanie z mieszkania... 70 72 II. Upowa nienie do dzia³ania za wspó³ma³ onka... 70 73 1. Pojêcie... 70 73 2. Zakres... 71 74 3. Przes³anki... 71 75 III. Odpowiedzialnoœæ solidarna ma³ onków... 72 76 Rozdzia³ III. Ustroje maj¹tkowe ma³ eñskie... 73 77 10. Pojêcie i rodzaje... 74 77 I. Pojêcie... 74 77 II. Rodzaje... 75 78 III. Standard miêdzynarodowy... 76 78a 11. Ustrój wspólnoœci ustawowej... 77 79 I. Powstanie... 77 79 II. Wspólnoœæ ustawowa a maj¹tki ma³ onków... 78 80 1. Wspólnoœæ a maj¹tek wspólny... 78 80 2. Maj¹tek wspólny... 78 81 3. Maj¹tek osobisty... 84 84 III. Zarz¹d maj¹tkiem wspólnym... 88 94 1. Pojêcie zarz¹du... 88 94 2. Wykonywanie zarz¹du... 90 95 3. Skutecznoœæ czynnoœci prawnych... 93 100 IV. Przesuniêcia praw maj¹tkowych miêdzy ró nymi maj¹tkami ma³ onków... 96 101 12. Umowne ustroje maj¹tkowe ma³ eñskie. Ustrój przymusowy... 100 104 I. Ustroje umowne... 100 104 1. Pojêcie... 100 104 2. Rodzaje ustrojów umownych... 102 105 3. Forma i zakres umowy... 104 106 4. Skutecznoœæ umów wobec osób trzecich... 108 112 5. Zmiana lub rozwi¹zanie ma³ eñskiej umowy maj¹tkowej... 112 115 II. Ustrój przymusowy... 113 117 13. Ustanie ustroju wspólnoœci ustawowej i umownej... 115 118 I. Zdarzenia powoduj¹ce ustanie wspólnoœci... 115 118 II. S¹dowe ustanowienie rozdzielnoœci maj¹tkowej... 115 119 1. Uprawnienie osobiste... 115 119 2. Wa ne powody... 116 120 3. Uchylenie odpowiedzialnoœci za d³ugi... 117 121 III. Oznaczenie dnia ustania wspólnoœci... 118 123 IV. Skutki ustania wspólnoœci maj¹tkowej... 119 124 1. Zmiana ustroju... 119 124 2. Maj¹tek ma³ onków... 120 125 V. Podzia³ maj¹tku wspólnego... 122 128 1. Sposoby podzia³u maj¹tku... 122 128 2. Rozliczenia miêdzy ma³ onkami... 125 132

X Spis treœci 14. Odpowiedzialnoœæ maj¹tkowa ma³ onków... 126 133 I. Podstawa i charakter odpowiedzialnoœci z maj¹tku wspólnego... 126 133 1. Podstawa odpowiedzialnoœci... 126 133 2. Charakter odpowiedzialnoœci... 128 134 II. Odpowiedzialnoœæ w czasie trwania wspólnoœci... 129 135 1. Zakres odpowiedzialnoœci maj¹tkiem wspólnym... 129 135 2. Tryb orzekania... 131 138 3. Zaspokojenie z maj¹tku wspólnego nale noœci publicznoprawnych... 132 142 III. Odpowiedzialnoœæ ma³ onków po ustaniu wspólnoœci... 133 143 Rozdzia³ IV. Ustanie ma³ eñstwa... 135 145 15. Œmieræ i uznanie za zmar³ego... 135 145 I. Œmieræ... 135 145 II. Uznanie za zmar³ego... 136 146 16. Rozwód... 137 148 I. Pojêcie... 137 148 II. Przes³anki... 140 150 1. Przes³anka rozk³adu po ycia... 140 151 2. Przes³anki wy³¹czaj¹ce dopuszczalnoœæ rozwodu (tzw. negatywne)... 141 152 III. Wyrok rozwodowy i zakres orzekania... 146 160 1. Wyrok... 146 160 2. Zakres orzekania... 147 161 IV. Standard miêdzynarodowy... 153 172a V. Skutki wyroku... 155 173 1. Orzeczenie rozwi¹zuj¹ce ma³ eñstwo... 155 173 2. Orzeczenie oddalaj¹ce powództwo... 156 179 VI. Postêpowanie w sprawach o rozwód... 157 180 1. W³aœciwoœæ s¹du... 157 180 2. Posiedzenie pojednawcze... 157 180 3. Wy³¹cznoœæ postêpowania rozwodowego... 157 180 4. Integralnoœæ wyroku... 157 180 Rozdzia³ V. Separacja ma³ onków... 159 180a 17. Geneza separacji i jej rola... 159 180a 18. Przes³anki orzeczenia separacji... 161 180b I. Rozk³ad po ycia ma³ enskiego... 161 180b II. Przes³anki negatywne... 161 180c III. Zgodne ¹danie ma³ onków... 162 180d 19. Orzekanie o separacji... 163 180e 20. Skutki separacji i jej ustanie... 165 180f I. Skutki... 165 180f II. Zniesienie separacji.... 168 180g

Spis treœci XI Czêœæ druga. Rodzice dzieci... 171 Rozdzia³ VI. Pochodzenie dziecka... 171 181 21. Wstêpna charakterystyka... 171 181 I. Ustalenie stanu cywilnego... 171 181 II. Standard miêdzynarodowy... 172 181a III. Macierzyñstwo... 173 182 1. Rola aktu urodzenia... 173 182 2. S¹dowe dochodzenie macierzyñstwa... 175 183 3. Charakter prawny wyroku... 179 187 22. Ustalenie ojcostwa dziecka ma³ eñskiego... 179 188 I. Uwagi ogólne... 179 188 II. Postêpowanie i dowody... 180 189 III. Ojcostwo mê a matki dziecka... 183 196 1. Domniemanie... 183 196 2. Zaprzeczenie ojcostwa... 184 197 3. Skutki wyroku... 186 202 23. Ustalenie ojcostwa dziecka pozama³ eñskiego... 187 203 I. Uwagi ogólne... 187 203 II. Uznanie dziecka... 188 204 1. Pojêcie... 188 204 2. Przes³anki uznania... 189 205 3. Skutki prawne uznania dziecka... 194 210 4. Uniewa nienie uznania... 194 211 5. Zagadnienie bezwzglêdnej niewa noœci uznania dziecka... 196 217 6. Wyrok... 198 218 III. S¹dowe ustalenie ojcostwa... 198 219 1. Pojêcie... 198 219 2. Przes³anki... 199 220 3. Legitymacja procesowa i tryb postêpowania... 202 223 4. Charakter wyroku i jego skutki... 204 225 5. Roszczenia maj¹tkowe zwi¹zane z ustaleniem ojcostwa... 205 227 6. Pochodzenie dziecka poczêtego w wyniku zabiegu medycznie wspomaganej prokreacji... 207 230a Rozdzia³ VII. W³adza rodzicielska... 211 231 24. Pojêcie, podmioty i charakter prawny... 211 231 I. Pojêcie... 211 231 1. Stosunek prawny... 211 231 2. Kwestia terminologiczna... 212 233 3. Standard miêdzynarodowy... 213 233a II. Podmioty... 215 234 1. Rodzice... 215 234 2. Dziecko... 217 235 25. Treœæ w³adzy rodzicielskiej... 218 236 I. Uwagi wstêpne... 218 236 II. Piecza nad osob¹ dziecka... 219 237 1. Wychowanie i kierowanie dzieckiem... 219 238

XII Spis treœci 2. Dzia³ania kszta³tuj¹ce sytuacjê prawn¹ dziecka... 220 239 III. Piecza nad maj¹tkiem dziecka... 222 243 1. Pojêcie... 222 243 2. Sposób sprawowania zarz¹du... 223 244 3. Wy³¹czenia z zarz¹du... 225 248 IV. Reprezentacja dziecka... 226 249 1. Pojêcie i zakres... 226 249 2. Wy³¹czenia... 227 250 26. Wykonywanie w³adzy rodzicielskiej i odpowiedzialnoœæ rodziców... 229 251 I. Dyrektywa ogólna... 229 251 II. Osobiste wykonywanie w³adzy rodzicielskiej... 229 252 III. Odpowiedzialnoœæ rodziców... 230 255 27. Ustanie w³adzy rodzicielskiej i jej modyfikacje... 232 259 I. Ustanie... 232 259 1. Przyczyny ustania w³adzy rodzicielskiej... 232 260 2. Pozbawienie w³adzy rodzicielskiej... 233 261 II. Zmiany w zakresie w³adzy rodzicielskiej... 234 264 1. Zawieszenie w³adzy rodzicielskiej... 234 264 2. Ograniczenie w³adzy rodzicielskiej... 235 265 3. Piecza zastêpcza... 239 273 28. Stosunki miêdzy rodzicami a dzieckiem niezale ne od w³adzy rodzicielskiej... 241 273a I. Nazwisko dziecka... 241 274 1. Nazwisko dziecka ma³ eñskiego... 242 275 2. Nazwisko dziecka pozama³ eñskiego... 243 276 II. Imiê dziecka... 245 279 III. P³eæ... 245 280 IV. Wzajemny obowi¹zek pomocy... 246 281 V. Osobista stycznoœæ z dzieckiem... 246 282 Rozdzia³ VIII. Przysposobienie... 251 284 29. Pojêcie, funkcja spo³eczna i charakter prawny... 251 284 I. Pojêcie... 251 284 II. Funkcja... 252 285 III. Charakter prawny... 253 286 IV. Standard miêdzynarodowy... 253 287 30. Przes³anki przysposobienia... 255 287a I. Przes³anki po stronie przysposobionego... 255 287a 1. Ma³oletnioœæ... 255 287a 2. ycie... 256 287a 3. Zgoda ma³otetniego... 256 287a II. Przes³anki po stronie przysposabiaj¹cego... 256 288 1. Wyra enie woli przysposobienia... 257 288 2. Ró nica wieku... 257 289 3. Pe³na zdolnoœæ do czynnoœci prawnych... 258 290 4. Kwalifikacje podmiotowe... 258 291 III. Inne przes³anki... 258 292 1. Zgoda rodziców... 258 292 2. Adopcja zagraniczna... 260 293

Spis treœci XIII 31. Rodzaje przysposobienia i ich skutki... 261 294 I. Przysposobienie pe³ne, rozwi¹zywalne... 262 294 1. Powstanie stosunku rodzicielskiego... 262 295 2. Imiê i nazwisko... 263 296 3. Stan cywilny... 264 297 II. Przysposobienie ca³kowite... 265 299 1. Anonimowoœæ i nierozwi¹zywalnoœæ... 265 299 2. Nowy stan cywilny... 265 300 3. Niedopuszczalnoœæ ustalenia naturalnego pochodzenia... 265 301 4. Zmiana nazwiska... 266 302 5. Zakaz przysposobienia pasierba... 266 303 6. Dziedziczenie... 266 304 III. Przysposobienie niepe³ne... 266 305 32. Ustanie stosunku przysposobienia... 268 306 I. Przyczyny ustania (wygaœniêcia) stosunku przysposobienia... 268 306 II. Przes³anki rozwi¹zania przysposobienia... 269 308 1. Wa ne powody... 269 308 2. Dobro dziecka... 270 309 III. Skutki rozwi¹zania przysposobienia... 271 311 1. Stan cywilny... 271 312 2. W³adza rodzicielska... 272 313 3. Prawa spadkowe... 273 314 4. Obowi¹zek alimentacyjny... 273 315 Rozdzia³ IX. Obowi¹zek alimentacyjny... 274 316 33. Pojêcie i funkcja obowi¹zku alimentacyjnego... 274 316 I. Pojêcie... 274 316 1. Uwagi ogólne... 274 316 2. ród³o obowi¹zku alimentacyjnego... 275 317 3. Charakterystyka prawna... 276 318 II. Funkcja... 278 328 III. Standard miêdzynarodowy... 279 329 34. Zakres podmiotowy i kolejnoœæ obowi¹zków alimentacyjnych... 280 329a I. Kr¹g osób uprawnionych i zobowi¹zanych... 280 329a 1. Krewni... 280 329a 2. Przysposobienie... 280 330 3. Powinowaci... 280 331 4. Ma³ onkowie... 280 332 5. Inne osoby... 281 333 II. Kolejnoœæ... 281 334 35. Przes³anki i treœæ obowi¹zku alimentacyjnego... 283 338 I. Przes³anki powstania roszczenia... 283 338 1. Przes³anki podstawowe wszystkich roszczeñ... 284 339 2. Przes³anki w odniesieniu do niesamodzielnego dziecka... 286 343 3. Przes³anki obowi¹zku miêdzy rodzeñstwem... 288 344 4. Przes³anki obowi¹zku miêdzy powinowatymi... 289 345 5. Niegodnoœæ alimentacji... 290 348 II. Treœæ i zakres obowi¹zku alimentacyjnego... 291 349 1. Treœæ... 291 349

XIV Spis treœci 2. Zakres... 292 350 3. Funkcja œwiadczeñ socjalnych... 294 353 36. Wykonanie obowi¹zku alimentacyjnego i ochrona roszczeñ... 296 354 I. Wykonanie obowi¹zku alimentacyjnego... 296 354 1. Sposoby wykonania œwiadczenia... 296 354 2. Obowi¹zek wspólny kilku zobowi¹zanych... 298 357 3. Rola umowy dotycz¹cej obowi¹zku alimentacyjnego... 299 359 II. Ochrona roszczeñ alimentacyjnych... 300 360 1. Ochrona realnej wartoœci zas¹dzonych alimentów... 300 360 2. Zabezpieczenie wykonania obowi¹zku... 301 363 37. Wygaœniêcie obowi¹zku i przedawnienie roszczenia... 304 371 I. Wygaœniêcie... 304 371 II. Przedawnienie... 305 372 1. Przedmiot przedawnienia... 305 372 2. Bieg przedawnienia... 306 373 Czêœæ trzecia. Prawo opiekuñcze... 307 Rozdzia³ X. Opieka... 307 374 38. Wprowadzenie... 307 374 I. Zagadnienia terminologiczne... 307 374 II. Cel i charakter prawny opieki... 308 375 III. Cechy prawa opiekuñczego... 309 376 1. Powszechnoœæ... 309 376 2. Wy³¹cznoœæ s¹du opiekuñczego... 309 376 3. Dobro osoby poddanej opiece... 310 376 IV. Organy opieki... 310 377 39. Opieka nad ma³oletnim... 311 378 I. Ustanowienie opieki... 311 378 II. Ustanowienie opiekuna... 312 379 1. Wybór postaci opieki... 312 379 2. Wybór osoby opiekuna... 312 380 3. Objêcie opieki... 314 383 III. Sprawowanie opieki piecza opiekuñcza... 315 384 1. Treœæ opieki nad ma³oletnim... 315 384 2. Piecza nad osob¹ dziecka... 315 385 3. Piecza nad maj¹tkiem... 317 386 4. Reprezentacja... 318 388 5. Bezp³atnoœæ i osobiste sprawowanie opieki... 319 389 6. Odpowiedzialnoœæ opiekuna... 320 393 IV. Nadzór nad sprawowaniem opieki... 320 394 V. Zwolnienie opiekuna... 321 395 VI. Ustanie opieki... 322 398 1. Przyczyny ustania opieki... 322 398 2. Skutki ustania opieki (zwolnienia opiekuna)... 323 399 40. Opieka nad ca³kowicie ubezw³asnowolnionym... 324 403 I. Cel i ustanowienie opieki... 324 403 II. Swoiste unormowania opieki nad ubezw³asnowolnionym... 326 404 III. Ustanie opieki... 327 405

Spis treœci XV Rozdzia³ XI. Kuratela... 329 406 41. Pojêcie i funkcje kurateli... 329 406 I. Pojêcie... 329 406 II. Funkcje... 330 409 42. Typy i rodzaje kurateli... 331 410 I. Typ kurateli trwa³ej, o znacznym zakresie pieczy... 331 411 1. Kuratela dla osoby czêœciowo ubezw³asnowolnionej... 331 411 2. Kuratela dla osoby u³omnej... 332 412 II. Typ kurateli z ograniczonym zakresem pieczy... 333 413 43. Ustanie kurateli... 335 414 Indeks rzeczowy... 337

Wykaz skrótów 1. Akty normatywne BGB... Bürgerliches Gesetzbuch (Kodeks cywilny z 1896 r. obowi¹zuj¹cy w Republice Federalnej Niemiec) EKSPDP... Europejska Konwencja o statusie prawnym dziecka pozama³ eñskiego z 15.10.1975 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 79, poz. 888) KC... Kodeks cywilny z 1964 r. KK... Kodeks karny z 1997 r. KKW... Kodeks karny wykonawczy z 1997 r. KPC... Kodeks postêpowania cywilnego z 1964 r. KPA... Kodeks postêpowania administracyjnego z 1960 r. KPK... Kodeks postêpowania karnego z 1997 r. KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy z 1964 r. Konkordat... Konkordat miêdzy Stolic¹ Apostolsk¹ a Rzecz¹pospolit¹ Polsk¹ z 28.7.1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) KPD... Konwencja o prawach dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) PrASC... ustawa z 29.9.1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.) PrUpadNapr... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upad³oœciowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) PWKRO... ustawa z 25.2.1964 r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks rodzinny i opiekuñczy (Dz.U. Nr 9, poz. 60) 2. Akty prawa miêdzynarodowego Rekomendacja... Rekomendacja Rady Europy Nr R(84)4 z 1984 r. w sprawie odpowiedzialnoœci rodzicielskiej 3. Czasopisma KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego NP... Nowe Prawo OSN... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych

XVIII Wykaz skrótów OSPiKA... Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra owych Pal... Palestra PiP... Pañstwo i Prawo Pr. Praw. U.Œl.... Prace Prawnicze Uniwersytetu Œl¹skiego PS... Przegl¹d S¹dowy. Czasopismo poœwiêcone prawnym zagadnieniom wymiaru sprawiedliwoœci Rej.... Rejent RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rzeczposp.... Rzeczpospolita St. Cyw.... Studia Cywilistyczne St. Pr.... Studia Prawnicze ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloñskiego ZNUS... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Œl¹skiego ZNUWr... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wroc³awskiego 4. Literatura Adamski, Socjologia... F. Adamski, Socjologia ma³ eñstwa i rodziny. Wprowadzenie, Warszawa 1982 Dobrzañski, Ignatowicz, Komentarz... Kodeks rodzinny i opiekuñczy. Komentarz, praca zbiorowa pod red. B. Dobrzañskiego i J. Ignatowicza, Warszawa 1975 Grzybowski, Prawo... S. Grzybowski, Prawo rodzinne. Zarys wyk³adu, Warszawa 1980 Ignatowicz, Prawo... J. Ignatowicz, Prawo rodzinne. Zarys wyk³adu, Warszawa 1995 Ignatowicz, Nazar, Prawo rodzinne 2005... J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2005 Piasecki, Komentarz... Kodeks rodzinny i opiekuñczy. Komentarz, pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2006 Pietrzykowski, Komentarz... Kodeks rodzinny i opiekuñczy z komentarzem, pod red. J. Pietrzykowskiego, Warszawa 1993 Radwañski, Prawo... Z. Radwañski, Prawo cywilne czêœæ ogólna, Warszawa 2002 System prawa cywilnego... System prawa cywilnego, t. I, S. Grzybowski, redaktor tomu, Ossolineum 1985 System Pr. Pryw.... System Prawa Prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuñcze, pod red. T. Smyczyñskiego, Warszawa 2003 System prawa rodzinnego. System prawa rodzinnego i opiekuñczego, praca zbiorowa pod red. J. S. Pi¹towskiego, Ossolineum 1985 Szer, Prawo... S. Szer, Prawo rodzinne, Warszawa 1966 Tyszka, Socjologia... Z. Tyszka, Socjologia rodziny, Warszawa 1979 Walaszek, Zarys... B. Walaszek, Zarys prawa rodzinnego i opiekuñczego, Warszawa 1971 Winiarz, Prawo... J. Winiarz, Prawo rodzinne, Warszawa 1994 Zieliñski, Prawo... Prawo rodzinne i opiekuñcze w zarysie, Warszawa 2000

Wykaz skrótów XIX 5. Orzecznictwo Wytyczne SN z 1952 r... Wytyczne S¹du Najwy szego z 6.12.1952 r. w sprawie s¹dowego ustalenia ojcostwa, OSN 1953, poz. 31 Wytyczne SN z 1955 r.... Wytyczne S¹du Najwy szego z 28.5.1955 r. w zakresie zastosowania art. 29 KRO, OSN 1955, poz. 46 Wytyczne SN z 1968 r.... Wytyczne S¹du Najwy szego z 18.3.1968 r. w zakresie stosowania przepisów art. 56 oraz art. 58 KRO, OSN 1968, poz. 77 Wytyczne SN z 1974 r... Wytyczne S¹du Najwy szego z 30.11.1974 r. w zakresie stosowania przepisów o podziale maj¹tku wspólnego ma³ onków, w wypadku gdy w sk³ad tego maj¹tku wchodzi spó³dzielcze prawo do lokalu, OSN 1975, poz. 37 Wytyczne SN z 1978 r.... Wytyczne S¹du Najwy szego z 13.1.1978 r. w zakresie orzekania w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu zajmowanym przez ma³ onków oraz o podziale maj¹tku wspólnego, OSN 1978, poz. 39 Wytyczne SN z 1987 r... Wytyczne S¹du Najwy szego z 16.12.1987 r. w zakresie wyk³adni prawa i praktyki s¹dowej w sprawach o alimenty, OSN 1988, poz. 42 Zalecenia kierunkowe z 1976 r.... Zalecenia kierunkowe S¹du Najwy szego z 9.6.1976 r. w sprawie wzmo enia ochrony rodziny, OSN 1976, poz. 184 6. Inne Dz.U.... Dziennik Ustaw kan.... kanon Nb.... numer brzegowy orz... orzeczenie SN... S¹d Najwy szy SN (7)... S¹d Najwy szy w sk³adzie 7 sêdziów tekst jedn.... tekst jednolity uchw.... uchwa³a USC... urz¹d stanu cywilnego wyr... wyrok zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami