Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego i przemiany strukturalne nauczania

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 1 ZBIGNIEW KIERZKOWSKI Wyższa Szkoła Informatyki i Umiejętności w Łodzi Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego i przemiany strukturalne nauczania ABSTRACT. Multi-faceted development of the information society technology and learning structural changes. The most important problems of structural organization of activities in the information society are: (1) virtual activities organization for the development of a variety information community structures, (2) factors of development of information society technology, (3) modeling of the structural changes of learning, (4) information competencies ethical deontology (elements of the ethics of information) in education of digital technology and forming the information (digital) community structures, (5) building of a modern information infrastructure for grid integration and mutual interactive exchange of digital resources and interactive exchange of digital data resources (D) and media presentation of information (knowledge) problem oriented (PK). Pojęcia podstawowe i nowe rozwiązania Procesy przemian cywilizacyjnych zmierzają w kierunku organizacji działań kooperacyjnych w powstających społecznościach informacyjnych. Głównymi czynnikami tworzenia nowych struktur społeczności informacyjnych są (ryc. 1): technologie wirtualnej organizacji działań (WOD) 1 i opierające się na nich technologie społeczeństwa informacyjnego (IST, ang. Information Society Technology), 1 Problematykę WOD, jako nowy przedmiot badań naukowych i realizacji zadań badawczo-rozwojowych i edukacyjnych, w Polsce podjęto w latach 1994 1996. Baza pojęciowa WOD

2 Zbigniew Kierzkowski gridowa integracja zasobów cyfrowych i dostęp sieciowy do informacji przedmiotowej, rozwój kooperacyjnego środowiska informacyjnego, przemiany strukturalne organizacji działań społeczności informacyjnych. Rozumienie WOD wynika z zakresu i sensu pojęć: wirtualna(y) 2, wirtualna organizacja, działania. Wirtualna(y) to taka(i), która nie jest ustalona w sposób sztywny. Jej ramy funkcjonowania zmieniają się dynamicznie, a integracja elementów następuje nie poprzez strukturę, a poprzez realizowane funkcje. Kontakt uczestników odbywa się w przestrzeni informacyjnej. Organizacja wirtualna to wirtualny sposób organizowania, to jest organizowanie kooperacji i współdziałania w przestrzeni informacyjnej. Nie jest ważne miejsce, w którym działają uczestnicy, a każdy element (uczestnik) jest ważny jako producent (źródło) i konsument (odbiorca) informacji oraz jako decydent. Działania to akcje w przestrzeni informacyjnej. Odpowiadają one działaniom w systemach rzeczywistych. Systemy rzeczywiste są źródłem (działań), są przedmiotem, na które ukierunkowane są działania, są ich uzasadnieniem i ostatecznym weryfikatorem. Stąd wynika związek WOD z budową systemów komputerowego wspomagania i integracji działań w różnych dziedzinach przedmiotowych DP. jest złożona i różnorodna ze względu na wieloaspektowe rozumienie znaczenia wspomagania, integracji i organizacji działań. Uwzględnia ona: metodykę informatyki oraz różne dyscypliny inżynierii komputerowej i komunikacyjnej odnośnie tworzenia oprogramowania systemów informacyjnych oraz konfigurowania sieci informacyjnych i syntezy usług gromadzenia oraz wymiany, metodologie szczegółowych dziedzin przedmiotowych (DP) odnośnie modelowania rozwiązań metodyczno-organizacyjnych systemów i tworzenia środowiska narzędziowego ich budowy, prakseologię i różne dyscypliny zajmujące się epistemologią danych i wiedzy oraz wartościowaniem efektywności komputerowego wspomagania i integracji działań oraz koordynacji działań kooperacyjnych (prac zespołowych). Od początku badania te są prowadzone przy współpracy wielu ośrodków akademickich oraz specjalistów i prezentowane na forum systematycznie organizowanych krajowych Seminariów problemowych, konferencji krajowych i międzynarodowych. 2 Wirtualność polega na tym, że rzeczywiste systemy są odwzorowywane przez abstrakcję, z których są tworzone byty (obiekty) informacyjne. Są one dowolnie przemieszczane, rozpraszane i agregowane w przestrzeni informacyjnej. Zapewniony jest dostęp do zasobów informacji dla komputerowego wspomagania i integracji działań. Operacje, wykonywane na obiektach, realizowane są w sposób zdecentralizowany i inicjowane są asynchronicznie przez różnych uczestników. Każdy uczestnik postrzega zarówno obiekty, jak i operacje w sposób właściwy dla realizowanych przez siebie zadań cząstkowych. Ma więc wirtualny obraz działań realizowanych w rzeczywistym systemie. Wiedza o całościowym obrazie działań jest wieloaspektowo odwzorowywana w schemacie konceptualnym rzeczywistego systemu i zawarta w rozproszonych, inteligentnych systemach kontrolujących proces realizacji WOD we wspólnych przestrzeniach informacyjnych.

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 3 Ryc. 1. Główne czynniki przemian strukturalnych organizacji społeczności informacyjnych Problematyka zgodności funkcjonalnej modeli z nową rzeczywistością jest obecnie nowym wyzwaniem dla B badań, R rozwoju technologicznego i P praktyki wirtualnej organizacji działań. Podstawowe tezy w obszarze B badań dotyczą modelowania środowiska informacyjnego systemów WOD oraz syntezy sieciowego przepływu informacji i agregacji zasobów. Zagadnienia te wymagają uwzględniania punktów widzenia: komputerowego w zakresie rozwoju metod i technik tworzenia zasobów multimedialnych, komunikacyjnego obejmującego sieciową agregację, wymianę zasobów i koordynację obiegu informacji, prakseologicznego w kwestii interaktywne-

4 Zbigniew Kierzkowski go komunikowania bezpośredniego, ustalającego zasady powiązań między organizacjami i współzależności ludzi w strukturach wirtualnych. Zagadnienia R rozwoju technologicznego dotyczą wpływu technologii cyfrowych na procesy przekształceń strukturalnych w ramach realizacji środowiska systemów WOD. Przez P prezentację rozumie się zagadnienia praktyki WOD. Obejmuje ona nowe zadania badawczo-rozwojowe i edukacyjne, modelowe rozwiązania eksperymentalne (typu: pattern solutions, case studies, feasibilities studies, know-how), które służą określaniu zasad organizacyjno-informacyjnych przekształcania tradycyjnych organizacji w organizacje wirtualne. Problematyka B R P przekształceń strukturalnych społeczeństwa informacyjnego nie jest sztuczna ani daleka od praktyki rozwoju informatyzacji: wyjaśnia, co składa się na środowisko WOD, odpowiada na pytanie, jakie są czynniki usprawniania działań i organizacji systemów WOD w strukturach społeczności informacyjnych, uczy, jak użytkowanie środowiska informacyjnego o charakterze kooperacyjnym wpływa na nadawanie dynamicznie zmieniającym się organizacjom cech współzależności wzajemnej, radzi, jak budować środowisko społeczności informacyjnych. Wirtualna organizacja działań i rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego Technologie WOD służą konsolidacji czynników technicznych i informacyjnych oraz organizacyjnych i udziału człowieka (human factors) w przemianach strukturalnych organizacji działań (ryc. 2). Wirtualne środowisko informacji I: infrastruktura informacyjna. Tworzy społeczności informacyjne, ludzi i ich organizacje. Społeczności te funkcjonują w świecie cyfrowym zgodnie z określonym stylem zachowań i postępowania oraz korzystają z komponentów informacyjnych gridowej infrastruktury informatycznej służącej wirtualnej integracji współpracy ludzi i współdziałania przedsiębiorstw. Składowa I: informacyjna środowisko zasobów danych (D) i wiedzy przedmiotowej (WP 3 ), służących tworze- 3 Wiedza przedmiotowa (WP) to reprezentacja cyfrowa dokumentów źródłowych i sposobów dostępu do tych zasobów. Pojęcie WP jest pojęciem funkcjonalnym. Rozumie się przez to funkcjonalne własności interpretacji danych (D) dla reprezentacji wiedzy wykorzystywanej i generowanej przez procesy myślowo-decyzyjne człowieka (odpowiadające stanom jego umysłu). Odwzorowanie komputerowe przekazywanej wiedzy oraz spełniania wymagań, polegające na archiwizacji dokumentów źródłowych zasobów (D), pozwala budować między innymi różnorodne systemy wirtualnego interaktywnego wspomagania nauczania. Schematy WP tworzymy na podstawie skojarzeniowego modelowania zasobów danych w obszarach pro-

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 5 Ryc. 2. Główne czynniki i cechy technologii wirtualnej organizacji działań niu struktur i usług interaktywnej komunikacji bezpośredniej (medialnej) opartej na sieciowych serwisach przedmiotowych, kształtowana jest przez komponenty: Wyodrębniamy cztery główne składowe technologii WOD: wirtualne środowisko informacji infrastruktura techniczna i informacyjna, środowisko informacji, współpracę ludzi i organizacji. e SD&WP: wirtualne sieci D zasobów danych i WP różnorodnych kategorii wiedzy (informacji) przedmiotowej: WO osobowej, WZT zespo- blemowych WP, wiedzy wykorzystywanej do wspierania procesów współdziałania przedsiębiorstw i współpracy ludzi.

6 Zbigniew Kierzkowski łowej tematycznej, WWO tworzonej i wykorzystywanej w funkcjonowaniu organizacji wirtualnych przedsiębiorstw przyszłości, WSI wykorzystywanej w kształtowaniu cyfrowego stylu życia społecznego człowieka i jego zachowań w powstających społecznościach informacyjnych, lokalnych, krajowych, regionalnych itp. IKB(M) SSP: interaktywna komunikacja bezpośrednia (medialna) oparta na SSP sieciowych serwisach przedmiotowych. Wirtualne środowisko informacji T: infrastruktura techniczna. Konfigurowana jest gridowa infrastruktury integracji zasobów cyfrowych i dostępu do informacji przedmiotowej. Składowa T: techniczna środowisko sprzętowe i programowe wirtualnej integracji ludzi we współpracy i przedsiębiorstw we współdziałaniu kształtowana jest przez komponenty: P2P: systemy partnerskie wspólne przestrzenie informacyjne. KsBO-ICI: komunikacja na wpół(semi)bezpośrednia, otwarta, oparta na internetowych (sieciowych) centrach informacyjnych. Wirtualna współpraca ludzi H: Czynniki udziału człowieka. Tworzone są zasoby intelektualne dokumenty informacji prymarnej w postaci dokumentów cyfrowych w procesach cyfryzacji i prezentacji medialnej informacji przedmiotowej archiwizowane i udostępniane sieciowo. Składowa H: czynniki udziału człowieka odpowiedzialne za wirtualną współpracę (integrację) ludzi w środowisku poprawnych zasobów danych oraz wiarygodnej informacji (wiedzy) przedmiotowej (poprawność danych i wiarygodność informacji) ustalają zasady organizacji działań kooperacyjnych we wspólnych przestrzeniach informacyjnych. Wirtualne współdziałanie organizacji O: Czynniki organizacyjne. Tworzone są SSP sieciowe serwisy informacyjne w ESOD elastycznych strukturach organizacji działań. Składowa O: czynniki organizacyjne odpowiedzialne za jawność procesów informacyjnych i spójność współdziałania, w wirtualnej integracji przedsiębiorstw ustalają zasady interaktywnej wymiany zasobów cyfrowych (treści) w procesowej organizacji działań kooperacyjnych. Składowe I oraz T nie tyle wpływają na czynniki H oraz O, lecz odwrotnie czynniki H oraz O wymagają tworzenia nowych składowych I oraz T. Stąd wynika potrzeba budowy różnorodnych kategorii wirtualnych sieci danych i wiedzy przedmiotowej, kształtujących świat cyfrowy opierający się na gridowej integracji zasobów i wymiany informacji przedmiotowej, będących środowiskiem informacyjnym i komunikacyjnym organizacji przedsiębiorstw przyszłości, wirtualnych przedsiębiorstw. Uzasadnione jest zastosowanie technologii WOD wirtualnej organizacji działań do badań nad modelowaniem sposobów tworzenia struktur wirtualnych. Technologie WOD to więcej niż metodyka informatyki i telekomunikacji, uwzględniają bowiem sposób organizacji współpracy ludzi

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 7 i współdziałania przedsiębiorstw w środowisku danych i informacji (wiedzy) przedmiotowej, co jest istotą przemian strukturalnych organizacji działań metodyki stanowienia nowych struktur społeczeństwa informacyjnego. Wprowadzane zmiany nie ograniczają się tylko do przemian polegających na tak zwanej decentralizacji. Przemiany strukturalne polegają na tworzeniu mechanizmów zarządzania funkcjami i zadaniami. Decentralizacja i jej skutki są niewystarczające, a w procesach przemian strukturalnych organizacji ograniczają się do rozumienia przemian jako procesu decentralizacji. To tak, jakby chcieć opisywać kształt składowej bez stawiania wcześniej w centrum uwagi obrazu całości nowych organizacji. Ryc. 3. Główne czynniki wirtualnej organizacji działań w rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego

8 Zbigniew Kierzkowski Procesy przemian społecznych, polegające na konsolidacji technologii (środowisko zasobów danych i wiedzy przedmiotowej, infrastruktury integracji zasobów cyfrowych i dostępu do informacji przedmiotowej) i humanistyki (czynniki udziału człowieka, czynniki organizacyjne), są skutkiem rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego (ryc. 3) ukierunkowanych między innymi na: tworzenie wspólnych przestrzeni informacyjnych (partnerskich zasobów cyfrowych) dla organizacji działań kooperacyjnych, kształtowanie nowego ładu organizacyjnego i gospodarczego, kształtowanie nowego ładu politycznego i społecznego w środowisku publicznych systemów informatycznych, kształtowanie nowej polityki naukowej i nowego ładu edukacyjnego. Wirtualna organizacja działań kształtuje świat cyfrowy. W tym świecie, w strukturach wirtualnego środowiska informacji, pojawia się nowa rzeczywistość: organizacje wirtualne instytucji i przedsiębiorstw oraz różnorodne społeczności informacyjne. W tworzonych strukturach wirtualnego środowiska informacji kształtują się społeczności informacyjne: cyfrowy styl nauczania, obejmujący fazy uczenia i szkolenia; jego celem jest kształtowanie kompetencji informacyjnych statycznych umożliwiających dostęp do zasobów cyfrowych i rozumienie informacji przedmiotowej, wirtualny (cyfrowy) styl życia, dotyczący zachowań człowieka w środowisku publicznych systemów informatycznych, wirtualnego (cyfrowego) stylu pracy i organizacji współpracy ludzi polegającej na wzajemnym przekazywaniu wiadomości i zasobów cyfrowych, cyfrowa organizacja działań kooperacyjnych, która obejmuje nauczanie (fazę kształcenia), wirtualną organizację projektowania, zarządzania i administrowania; celem kształcenia jest kształtowanie kompetencji informacyjnych dynamicznych, polegających na rozumieniu informacji (wiedzy) przedmiotowej i tworzeniu schematów wiedzy przedmiotowej (WP), wirtualny (cyfrowy) styl współdziałania instytucji i przedsiębiorstw w ramach struktur wirtualnych, między innymi przemysłowych przedsiębiorstw wirtualnych takich, jak fabryki przyszłości, w ramach których przebiega interaktywna komunikacja bezpośrednia, medialna. Kształtowanie nowego ładu edukacyjnego (nauczania) Nowa polityka naukowa i nowy ład edukacyjny należą do wielu ważnych obrazów przemian strukturalnych społeczeństwa informacyjnego, wynikających z upowszechniania się technologii cyfrowej (wirtualnej) organizacji działań.

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 9 Reformowane są tradycyjne systemy nauczania. Wprowadzane są zmiany nie tylko organizacyjne (szkół czy uczelni), polegające na tak zwanej decentralizacji, lecz reformowanie w coraz większym stopniu polegać zaczyna na przemianach strukturalnych nauczania. Ich istota jak to podkreślamy wyżej polega na tworzeniu mechanizmów zarządzania funkcjami i zadaniami w organizacji nowego stylu nauczania. Co więcej, reformowanie ukierunkowywane jest na: kształtowanie nowego ładu edukacyjnego nie tyle w systemach nauczania, lecz w społeczeństwie jako całości, nabywającym zdolności do uczenia się w uczących się różnorodnych społecznościach informacyjnych, a w tym także na: tworzenie zreformowanych systemów nauczania i wychowania szkolnictwa podstawowego oraz średniego, a także przestrzeni (europejskiej, krajowej, regionalnej, lokalnej itd.) zreformowanego szkolnictwa wyższego 4. Reformy nauczania, obejmujące przemiany strukturalne, zmierzają w kierunku upowszechniania się nowych sposobów myślenia o nauczaniu. Dotychczasowy sposób myślenia o nauczaniu polega najczęściej (powszechny i dotąd w Europie) na tym, że: [ ] jeśli uczniom (studentom) się nie udaje, tzn. że nauczyciele (profesorowie) uczą właściwie i właściwych rzeczy, lecz mają do czynienia z niewłaściwymi uczniami. W nowym sposobie myślenia o nauczaniu zaczyna obowiązywać zasada: [ ] zamiast pokazywać nauczycielom (profesorom) czego uczyć, trzeba wprowadzać standardy tego, co uczniowie (studenci) powinni wiedzieć. Przemiany strukturalne nauczania są wieloaspektowe. Przemiany te określają trzy składowe (ryc. 4). 4 W ramach Unii Europejskiej od kilku lat realizowany jest proces tworzenia Europejskiej przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (EHDA European Higher Aducation Area), określany jako Proces boloński. Proces boloński, tworzenia Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego, jest jednym z elementów działań zmierzających do utworzenia Europejskiej Przestrzeni Edukacyjnej: EAE&T European Area of Education and Training; pozostaje w związku z tworzeniem Europejskiej Przestrzeni Kształcenia Ustawicznego: EALL European Area of Lifelong Learning oraz Europejskiej Przestrzeni Kształcenia Zawodowego określanym jako Bruges Copenhagen Process. Proces boloński jest także związany z tworzeniem Europejskiej Przestrzeni Badawczej: ERA European Research Area. Oba, w zamyśle polityków, zmierzają w kierunku wizji Europy Wiedzy: EK European of Knowledge.

10 Zbigniew Kierzkowski Ryc. 4. Wieloaspektowość przemian strukturalnych nauczania Pierwsza z nich X opisuje misje nauczania, bazę materialną i zasoby przeznaczone do obsługi nauczania; z opisu misji wynikają profile nauczania. Druga składowa przemian nauczania Y określa sposoby przekazywania WP i sprawdzania spełniania wymagań. Trzecia składowa Z wynika z opisu poziomu kompetencyjności nauczycieli i opisu umiejętności (kompetencyjności) nabywanych przez uczniów (studentów) w procesie nauczania 5. Możliwe jest wartościowanie jakości cyfrowej (wirtualnej) organizacji nauczania określanej jako efektywność prakseologiczna E poszczególnych składowych przemian strukturalnych nauczania rozumianych jako: η 1 ekonomiczność nauczania dla X, η 2 sprawność metod nauczania dla Y, η 3 skuteczność procesu nauczania dla Z. Wartościowanie jakości nauczania, określana przez E, jest odpowiednim złożeniem η 1, η 2 i η 3. W reformowaniu nauczania przemianom strukturalnym podlegają wszystkie fazy nauczania (ryc. 5). 5 Z przemianami strukturalnymi nauczania wiąże się potrzeba przemian w sposobach określania programów nauczania potrzeba strukturalizacji przekazywania wiedzy i standaryzacja wymagań.

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 11 Ryc. 5. Aspekty prakseologiczne nauczania Obejmują one: 1. Uczenie elementarne; szkolnictwo elementarne szkoły podstawowe. 2. Szkolenie ogólne; dwustopniowa organizacja szkolnictwa średniego gimnazja, licea. 3. Kształcenie; trzystopniowa organizacja kształcenia w szkołach wyższych I, II stopień studiów, studia doktoranckie. W pierwszych dwóch fazach nauczanie (uczenie, szkolenie) polega na kształtowaniu kompetencji statycznych umiejętności dostępu do wiedzy i jej rozumienia. W fazie kształcenia nauczanie obejmuje kształtowanie kompetencji dynamicznych korzystanie z wiedzy i jej tworzenie (głównie na trzecim stopniu kształcenia na studiach doktoranckich). Aspekty prakseologiczne przemian strukturalnych nauczania to: Potencjalna efektywność (effectiveness potential) nauczania. Potencjalna (możliwa) efektywność nauczania (a) to potencjalna liczebność uczących się. Z wcześniejszych, lecz ciągle wiarygodnych ocen światowych wynika, że niemal całość populacji młodzieży może kończyć nauczanie na poziomie średnim, z tego około 48% jest zdolna kończyć studia wyższe różnych stopni, a około 20% z tej grupy to talenty. Wykorzystanie jednak tych potencjalnych możliwości jest zależna między innymi od stanu gospodarki, a ściślej od nakładów przeznaczanych na obsługę systemów nauczania, które uzależnione są od uwarunkowań społecznych i politycznych, a więc polityki naukowej i edukacyjnej w poszczególnych krajach. Poziom nabywanych umiejętności osobowych (human efficiency) w procesie nauczania. Poziom osiąganych umiejętności osobowych (b) różnicuje

12 Zbigniew Kierzkowski się i zależy od wcześniej pokazywanych różnorodnych czynników, a wśród nich od omawianych składowych X, Y i Z przemian strukturalnych nauczania. Zależy także, i to w głównej mierze, od umiejętności nauczycieli (ich kompetencyjności), jak i od zdolności oraz pracowitości uczniów (studentów). Dodać należy, że poziom osiąganych umiejętności osobowych należy do głównych czynników wartościowania jakości nauczania (odgrywają one ważną rolę m.in. w procesach akredytacyjnych dotyczących wartościowania jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym). W poszczególnych fazach nauczania narasta podmiotowy udział ucznia (studenta) w procesie opanowywania wiedzy. Uczeń w coraz większym stopniu staje się partnerem w procesie nauczania. Uwzględniać również trzeba nie tylko przemiany metod nauczania i kształtowanie funkcji interaktywnych nauczyciel uczeń, lecz również strukturalizację przekazywania wiedzy i nowe podejście do standaryzacji spełniania wymagań w opanowywaniu umiejętności przedmiotowych 6. Ponadto, z analizy mechanizmów zarządzania zadaniami i funkcjami w nauczaniu wyprowadzać warto podstawy tworzenia uregulowań organizacyjnych 7, a także uregulowań prawnych 8. Dodać warto także, w odniesieniu do szkolnictwa wyższego, że przemiany ustalające zależności pomiędzy statusem prawnym prowadzenia kształcenia a jakością tego kształcenia zmierzają w kierunku procesowej organizacji analiz i ocen akredytacyjnych 9. Deontologia etyczna kompetencji informacyjnych Rozwój społeczności informacyjnych warunkuje dostęp do gridowej nowoczesnej infrastruktury informatycznej dla tworzenia i korzystania 6 W cyfrowej organizacji nauczania problemy strukturalizacji przekazywania wiedzy i prezentacji spełniania wymagań prowadzą coraz powszechniej do tworzenia inteligentnych systemów komputerowego wspomagania dydaktyki do budowy różnorodnych struktur wirtualnych sieci zasobów danych D i wiedzy przedmiotowej WP (por. wyżej esd&wp). 7 M.in. w pracach nadzoru pedagogicznego. 8 M.in. w prawie oświatowym czy w prawie o szkolnictwie wyższym. 9 Uregulowania obejmują trzy obszary: regulacje PKA (Polskiej Komisji Akredytacyjnej) i wewnętrzne uczelniane oraz działania operacyjne PKA prowadzone we współpracy z uczelnią; zarządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego oraz rządowych organów centralnych, a także działania nadzorcze; ustawy oraz działania na rzecz rozwoju przestrzeni szkolnictwa wyższego. W odniesieniu do wartościowania poziomu jakości kształcenia prowadzonego w uczelniach poszukiwane są nowe uregulowania zmierzające m.in. w kierunku: nowego podejścia do określania programów kształcenia; tworzenia procedur akredytacyjnych opierających się na analizie jakości kształcenia na wyjściu procesu kształcenia, w tym także parametryzacji i wartościowania jakości kształcenia (określanie ilościowych ocen jakości kształcenia); ustalania kryteriów spełniania minimów kadrowych.

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 13 z partnerskich zasobów cyfrowych w wirtualnej (cyfrowej) organizacji współpracy ludzi i współdziałania przedsiębiorstw. W pracach nad tworzeniem społeczności informacyjnych dominującym staje się kształtowanie kompetencji informacyjnych. (Ich miarą mogą być wskaźniki oceny rozwoju społeczności informacyjnych: szansy cyfrowej, poziomu zakresu cyfryzacji dokumentów źródłowych, gotowości cyfrowej, poziomu dostępu do zasobów cyfrowych; por. DOI Digital Opportunity Index, NRI Network Readiness Index.) Pod wpływem wymagań stawianych w toku tworzenia wirtualnych sposobów organizowania pojawiają się coraz to nowe funkcjonalne struktury czynności intelektualnych ludzi, które nazywamy kompetencjami informacyjnymi. Umiejętności wchodzące w zakres kompetencji informacyjnych wynikają z natury informacji i logiki współdziałania przedsiębiorstw i współpracy ludzi. Mamy do czynienia z dwoma rodzajami kompetencji informacyjnych. Pierwszy rodzaj kompetencji kompetencje informacyjne statyczne polega na umiejętnościach dostępu do zasobów danych cyfrowych i rozumienia ich interpretacji jako informacji występujących w schematach wiedzy przedmiotowej WO i WSI. Drugi rodzaj kompetencji kompetencje informacyjne dynamiczne polega na umiejętnościach dostępu do wiedzy i kreowaniu różnorodnych schematów wiedzy przedmiotowej, informacji (wiedzy) przedmiotowej wykorzystywanej w różnorodnych strukturach społeczności informacyjnych. Problemy organizacji i użytkowania struktur wirtualnego środowiska informacji stają się obecnie przedmiotem pracy zawodowej nowych specjalistów. Nowi specjaliści i profile ich pracy to 10 : digitaliści (tworzenie zasobów cyfrowych w procesach cyfryzacji dokumentów informacji prymarnej i dokumentów cyfrowych tworzonych w procesie prezentacji medialnej informacji(wiedzy) przedmiotowej), deweloperzy (projektowanie systemów gromadzenia danych i wymiany informacji), administratorzy (zarządzanie informacją), organizatorzy (zarządzania kompetencjami). 10 W zakresie tworzenia zasobów korzysta się ze stanowisk komputerowych, interaktywnych medialnych oraz usług sieciowego przekazywania wiadomości. W zakresie projektowania systemów gromadzenia danych i wymiany informacji wykorzystywane są różnorodne narzędzia informatyczne. Synteza mechanizmów zarządzania informacją realizowana jest w środowisku różnorodnych sieciowych serwerów i oprogramowania systemowego. Zarządzanie kompetencjami odbywa się w środowisku usług systemów komunikacyjno-wykonawczych gromadzenia i przekazywania zasobów. Wszystko to opiera się na organizacji i użytkowaniu struktur wirtualnego środowiska informacji.

14 Zbigniew Kierzkowski Krytyczna analiza zasad tworzenia zasobów cyfrowych i procesów komputerowej wymiany informacji w tworzonych strukturach społeczności informacyjnych pozwala definiować elementy deontologii etycznej informacji (infoetyki) odwzorowujące postawy (zachowania) człowieka społeczeństwa informacyjnego i postępowanie organizacji społeczeństwa informacyjnego (tab.). Tabela. Elementy deontologii etycznej kompetencji informacyjnych (infoetyki) Rodzaj kompetencji Opis Zakres stosowania Normy etyczne Kompetencje informacyjne, statyczne: dostęp do zasobów danych cyfrowych (D) i rozumienia ich informacji występujących w schematach WP Kompetencje informacyjne, dynamiczne: dostęp do wiedzy i kreowanie wiedzy przedmiotowej WP Dostęp do wiedzy i kreowania różnorodnych schematów WP, informacji (wiedzy) przedmiotowej wykorzystywanej w różnorodnych strukturach społeczności informacyjnych. pozyskiwanie zasobów danych cyfrowych D w różnych schematach wiedzy osobowej WO pozyskiwanie i tworzenie zasobów danych cyfrowych D wykorzystywanych w różnych schematach wiedzy społeczności informacyjnych WSI, publicznych systemach informatycznych pozyskiwanie wiedzy z zasobów WO wirtualnego środowiska informacji i wspólne tworzenie różnorodnych schematów wiedzy zespołowej tematycznej WZT pozyskiwanie wiedzy z zasobów WO i WZT wirtualnego środowiska informacji i tworzenie schematów wiedzy wirtualnej organizacji WWO, wspierającej procesy współdziałania przedsiębiorstw i współpracy ludzi uczenie i szkolenie w szkolnictwie elementarnym i ogólnym uczące się społeczeństwo informacyjne jako całość kształcenie w szkolnictwie wyższym uczące się organizacje wirtualne poprawność odpowiedzialność za treść informacji zasoby cyfrowe (komputerowe) w strukturach wirtualnego środowiska informacji winny odwzorowywać poprawnie fakty rzeczywiste jawność odpowiedzialność za informację i procesy w kooperacyjnych systemach informatycznych wiarygodność odpowiedzialność za treści (interpretacje) zasobów danych będących informacją (wiedzą) przedmiotową (w schematach WP) wykorzystywaną w procesach jej przekazywania między współpracującymi ludźmi wzajemne zaufanie spójność odpowiedzialność za podział korzyści ekonomicznych w procesowej organizacji współdziałania instytucji

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 15 Człowiek społeczeństwa informacyjnego (cyfrowy) winien być, z jednej strony, bardziej zorientowany na przymioty takie, jak: prawość, dobroć, mądrość (bardziej ludzki niż dotąd), z drugiej strony w postępowaniu bardziej zorientowany na przymioty takie, jak: pracowitość w gospodarce, sprawiedliwość w społeczeństwie, uczciwość w polityce i edukacji, postępowania społeczne człowieka w organizacjach, obejmujące: pracowitość w gospodarce, sprawiedliwość w społeczeństwie, uczciwość w polityce i edukacji (bardziej społeczny niż dotąd). Mówimy o koherentnych zachowaniach indywidualnych i społecznych we współpracy, które obejmują: poprawność; odpowiedzialność za treść informacji zasoby cyfrowe (komputerowe) w strukturach wirtualnego środowiska informacji winny odwzorowywać poprawnie fakty rzeczywiste, wiarygodność; odpowiedzialność za treści (interpretacje) zasobów danych, będących informacją (wiedzą) przedmiotową (w schematach WP), wykorzystywaną w procesach jej przekazywania między współpracującymi ludźmi wzajemne zaufanie. Organizacja społeczeństwa informacyjnego (cyfrowa) winna być zorientowana na bardziej sprawiedliwy podział korzyści ekonomicznych pojawiających się w strukturach wirtualnej organizacji współdziałania instytucji i przedsiębiorstw (bardziej sprawiedliwa i uczciwa niż dotąd). Mówimy o integralności postępowania instytucji i przedsiębiorstw we współdziałaniu, które obejmują: jawność; odpowiedzialność za informację i procesy w kooperacyjnych systemach informatycznych, spójność; odpowiedzialność za podział korzyści ekonomicznych w procesowej organizacji współdziałania instytucji. Uwagi podsumowujące Do najważniejszych problemów przemian strukturalnych organizacji działań w społeczeństwie informacyjnym należą: (1) wirtualna organizacja działań w tworzeniu różnorodnych struktur społeczności informacyjnych, (2) czynniki rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego, (3) modelowanie przemian strukturalnych nauczania, (4) deontologia etyczna kompetencji informacyjnych (elementy etyki informacji) w pedagogice technologii cyfrowych i kształtowaniu struktur społeczności informacyjnych, (5) budowa nowoczesnej infrastruktury informatycznej dla gridowej integracji i wzajemnej, interaktywnej wymiany zasobów danych cyfrowych (D) oraz prezentacji medialnej informacji (wiedzy) przedmiotowej (WP).

16 Zbigniew Kierzkowski W badaniach nad przemianami strukturalnymi organizacji działań w społeczeństwie informacyjnym uwzględniane się obecnie problemy konsolidacji technologii i humanistyki w rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego (technologie wirtualnej organizacji działań, czynniki udziału człowieka i czynniki organizacyjne) ukierunkowane między innymi na: 1) tworzenie wspólnych przestrzeni informacyjnych dla organizacji działań kooperacyjnych, 2) kształtowanie nowego ładu organizacyjnego i gospodarczego, 3) kształtowanie nowego ładu politycznego i społecznego w środowisku publicznych systemów informatycznych, 4) kształtowanie nowej polityki naukowej i nowego ładu edukacyjnego. Reformowane są tradycyjne systemy nauczania. Wprowadzane są zmiany nie tylko organizacyjne (szkół czy uczelni, polegających na tzw. decentralizacji), lecz reformowanie, w coraz większym stopniu, to przemiany strukturalne nauczania, których istota polega na tworzeniu mechanizmów zarządzania funkcjami i zadaniami w organizacji nowego stylu nauczania. Co więcej, reformowanie ukierunkowywane jest na: (a) kształtowanie nowego ładu edukacyjnego nie tyle w systemach nauczania, lecz w społeczeństwie jako całości, nabywającym zdolności do uczenia się w uczących się różnorodnych społecznościach informacyjnych, a w tym także na (b) tworzenie przestrzeni (europejskiej, krajowej, regionalnej, lokalnej itd.) zreformowanych systemów nauczania szkolnictwa podstawowego i średniego oraz szkolnictwa wyższego. Literatura Poniżej zestawione wybrane publikacje i dokonania związane są z pracami badawczo-rozwojowymi i edukacyjnymi, które zmierzają w kierunku opracowania prezentacji syntetycznego ujęcia: wieloaspektowego rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego, problematyki przemian strukturalnych nauczania z zastosowaniem usług tworzonego wirtualnego środowiska informacji. Wśród wybranych publikacji i dokonań dotyczących formułowania problemów wirtualnej organizacji działań (WOD), związanych z tezami tematyki opracowania, wymienia się następujące wybrane prace autora i specjalistów współpracujących: Komputerowa wymiana informacji. Analiza stanu Rekomendacje praktyczne Nowe zadania, Z. Kierzkowski, Wydawnictwo SORUS, Poznań 1995, s. 1 96. Computer Information Exchange for Virtual Activities Organization, [w:] Y. Demezeau, Nawarecki (red.), Decentralized Intelligent and Multi-Agent Systems DIMAS 95, 22 24 November 1995, AGH, Kraków, s. II/242 II/250. 15th International CODATA Conference: Scientific Data in the Age of Networking, Tsukuba, Japan 1996; The Main Factors for the Synthesis of Virtual Activities Organization and New In-

Wieloaspektowy rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego 17 formation Systems, [w:] P.S. Glaeser, H. Prado, A. Tsugita (red.), Scientific Program, Extended Abstracts and Proceedings, s. 14 16. 16th International CODATA Conference: Scientific and Technical Data and Communication for the Sustainable Development of Nations Data Management in the Evolving Information Society, New Delhi, India 1998; The Network Information Flow Synthesis and the Aiding Resources Aggregation in the Structural Transformations of Enterprises, [w:] Scientific Program and Abstracts, s. 73 74. IV Seminarium problemowe WOD: Kształtowanie społeczeństwa informacyjnego, Polska Konferencja CODATA 98, Zielona Góra 1998. Inżynieria zasobów i systemów medialnych, [w:] Informacja Wiedza Gospodarka, Prace Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej PTIN, Nr 4, Warszawa 2001, 89 101. Inżynieria systemów wirtualnych, [w:] B. Kubiak, A. Korowicki (red.), Human Computer Interaction, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2001, s. 485 494. Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Z. Kierzkowski, S.T. Kluska- -Nawarecka, A. Sielicki (współredaktorzy), Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Wydawnictwo SORUS, Poznań 2003, s. 1 110. Inteligentne metody komputerowe dla nauki, technologii i gospodarki, Z. Kierzkowski (red.), Publikacja Polskiego Komitetu Narodowego CODATA przy Prezydium PAN, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Poznań 2004, s. 1 279. Usługi centrów informacyjnych w zarządzaniu wiedzą przedmiotową organizacji wirtualnej, [w:] I. Hejduk (red.), Przedsiębiorstwo przyszłości fikcja i rzeczywistość, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ, Warszawa 2004, s. 99 115. Internetowe centra informacyjne a przemiany edukacji, J. Kowarski, W. Olszewski (współautorzy), [w:] W. Strykowski, W. Skrzydlewski (red.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, empi 2, Poznań 2004, s. 210 220. X Seminarium problemowego WOD: Etyka współdziałania i nauczanie w społeczeństwie informacyjnym, Towarzystwo Naukowe Prakseologii Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Poznań Łódź Olsztyn Polkowice Koło-Zielona Góra 2005, s. 1 16 + I IV. Towards virtual enterprises, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing 2005, Vol. 15(1), s. 49 69. Uczące się przedsiębiorstwa wirtualne, Prakseologia 2005, nr 145, s. 131 140. Technologie informacyjne w edukacji przyszłości, J. Bartoszek (współautor), Prakseologia 2005, nr 145, s. 141 149. Etyka kompetencji medialnej, A. Lepa, [w:] Z. Kierzkowski, L. Kwiatkowska (red.), Zeszyt Naukowy 2006, nr 1, s. 135 40. O skażeniu infosfery, A. Lepa, [w:] M. Oliński, K. Krukowski (red.), Zeszyt Naukowy 2006, nr 2, s. 19 24. Interakcja między edukacją a zarządzaniem wiedzą w organizacjach, T. Zasępa, [w:] M. Oliński, K. Krukowski (red.), Zeszyt Naukowy 2006, nr 2, s. 39 47. Kształtowanie kompetencji informacyjnych i rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego, Z. Kierzkowski, [w:] M. Oliński, K. Krukowski (red.), Zeszyt Naukowy 2006, nr 2, s. 142 153. Gromadzenie zasobów danych i wiedzy przedmiotowej w infosferze komunikacji bezpośredniej, L. Kwiatkowska, T. Makulski, M. N sir, Z. Pólkowski, Z. Talaga, P. Tarłowski, E. Wieczorek (współautorzy), [w:] M. Oliński, K. Krukowski (red.), Zeszyt Naukowy 2006, nr 2, s. 154 164. 20th International CODATA Conference: Scientific Data and Knowledge within the Information Society, Beijing, China 2006; Virtual Data and Problem Knowledge Networks: e-d&pkn within Information Society Learning Structures.

18 Zbigniew Kierzkowski Integrality and cohesion of enterprises and human co-operation within virtual arganization, SYSTEMS Journal of Transdisciplinary Systems Science, Polish Systems Society, Wrocław University of Technology 2007, Vol. 12, No. 1, s. 11 18. XI Seminarium problemowe WOD: Technologie i kultura współdziałania w społeczeństwie informacyjnym, Plan Tematyka Tezy, Towarzystwo Naukowe Prakseologii Sieć Laboratoriów WOD: Łódź Olsztyn Polkowice Poznań, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Łódź Olsztyn Polkowice Poznań 2007, s. 1 16 + I IV. XII Seminarium problemowe WOD: Człowiek i organizacje w środowisku lokalnych i regionalnych społeczności informacyjnych, Plan Tematyka Tezy, Włocławek 4 6 listopada 2009, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Łódź Olsztyn Polkowice Poznań 2009, s. 1 24 + I IV. Problematyka społeczeństwa informacyjnego, Materiały XII Seminarium problemowe WOD, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Łódź Włocławek Poznań 2009, s. 1 73. Wirtualna organizacja działań w rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego, Przegląd Elektrotechniczny 2009, nr 9, s. 172 178. Wirtualne systemy informacji przedmiotowej, P. Tarłowski (współautor), Przegląd Elektrotechniczny 2009, nr 9, s. 179 181. Nowoczesna infrastruktura informatyczna, Seminarium warsztatowe WOD, Z. Kierzkowski, Z. Talaga, P. Tarłowski (oprac.), Wydawnictwo SORUS, Vector On-Line Poznań, SUN Microsystems Warszawa, Wyższa Szkoła Informatyki, Zespół Szkół Budownictwa nr 1 Poznań, Warszawa Łódź Olsztyn Polkowice Poznań 2010, s. 1 8 + IV. 22th International CODATA Conference: Scientific Information for Society Scientific Data and Sustainable Development, Stellenbosch, Cape Town, South Africa 24 27 October 2010; Grid data resources integration and problem knowledge exchange within information society structures. XIII Seminarium problemowe WOD: Organizacja działań kooperacyjnych w społeczeństwie informacyjnym, Program i materiały, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Łódź Olsztyn Polkowice Poznań 2011, s. 1 72. Modelowanie dostępu do zróżnicowanego środowiska systemów operacyjnych, serwerów i aplikacji użytkowych, M. Kacperski, Zeszyty Naukowe WSInf w Łodzi 2011, Vol. 10, No. 2, s. 133 139. Modelowanie pojęciowe systemów partnerskich w wirtualnej organizacji działań, P. Tarłowski, Zeszyty Naukowe WSInf w Łodzi 2011, Vol. 10, No. 2, s. 140 148. XIV Seminarium problemowe WOD i IV SKOS Studencka Konferencja Okrągłego Stołu Wirtualne systemy informacji przedmiotowej, Plan Tematyka Tezy, Wydawnictwo SORUS, Warszawa Łódź Olsztyn Polkowice Poznań 2012, s. 1 36, Łódź 11 12 lutego 2012. Motto: Przedsiębiorczość kobiet w rozwoju społeczności informacyjnych. Wirtualna organizacja działań w tworzeniu środowiska społeczności informacyjnych: Przegląd dokonań, wyników i badań, Biuletyn Organizacyjny i Naukowo-Techniczny Stowarzyszenia Elektryków Polskich Artykuły naukowe i techniczne, marzec kwiecień (3 4) 2012, s. I XXV. Wirtualne środowisko informacji, cz. I. Modelowanie środowiska wirtualnego społeczności informacyjnych, Biuletyn Organizacyjny i Naukowo-Techniczny Stowarzyszenia Elektryków Polskich Artykuły naukowe i techniczne, marzec kwiecień (3 4) 2012, s. XXV XXXI. Wirtualne środowisko informacji, cz. II. Konfigurowanie nowoczesnej infrastruktury informatycznej w strukturach kooperacyjnych, P. Tarłowski (współautor), Biuletyn Organizacyjny i Naukowo-Techniczny Stowarzyszenia Elektryków Polskich Artykuły naukowe i techniczne, marzec kwiecień (3 4) 2012, s. XXV XXXI, XXXII XXXV. Wirtualne środowisko informacji, cz. III. Zasady tworzenia i wartościowania zasobów cyfrowych w strukturach komputerowej wymiany informacji, D. Jarosławski (współautor), Biuletyn Organizacyjny i Naukowo-Techniczny Stowarzyszenia Elektryków Polskich Artykuły naukowe i techniczne, marzec kwiecień (3 4) 2012, s. XXV XXXI, XXXVI XL.