Nazwa przedmiotu: BADANIE JAKOŚCI I SYSTEMY METROLOGICZNE I Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności APWiR Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE C1. Zapoznanie studentów z wiedzą z zakresu współczesnej metrologii realizowanej przy zastosowaniu współczesnego sprzętu komputerowego. C2. Uzyskanie wiedzy z zakresu podstaw działania i obsługi współczesnego sprzętu pomiarowego, w szczególności współrzędnościowych maszyn pomiarowych i sprzętu do pomiaru parametrów stereometrii warstwy wierzchniej. C3. Nabycie przez studentów praktycznych umiejętności w zakresie podstaw programowania współczesnych współrzędnościowych maszyn pomiarowych C4. Uzyskanie wiedzy na temat systemu badań jakości wyrobów oraz wymagań stawianych wyrobom technicznym. C5. Nabycie przez studentów praktycznych umiejętności w zakresie doboru metod oceny jakości wyrobów technicznych. WYMAGANIA WSTĘPNE W ZAKRESIE WIEDZY, UMIEJĘTNOŚCI I INNYCH KOMPETENCJI 1. Znajomość podstawowych zagadnień z zakresu metrologii. 2. Znajomość podstaw obsługi komputera. 3. Znajomość zasad bezpieczeństwa pracy przy użytkowaniu maszyn i urządzeń pomiarowych. 4. Umiejętność wykonywania działań matematycznych do rozwiązywania postawionych zadań. 5. Podstawowe wiadomości z zakresu materiałoznawstwa. 6. Podstawowe wiadomości z zakresu fizyki ciała stałego. 7. Wiadomości z zakresu metod wytwarzania wyrobów technicznych. 8. Umiejętność doboru metod pomiarowych i wykonywania pomiarów wielkości mechanicznych. 9. Umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji w tym z instrukcji i dokumentacji technicznej. 10. Umiejętności pracy samodzielnej i w grupie. 11. Umiejętności prawidłowej interpretacji i prezentacji własnych działań. EFEKTY KSZTAŁCENIA Quality survey and metrology systems I Forma studiów: stacjonarne Poziom kwalifikacji: I stopnia Liczba godzin/tydzień: 2W, 2L Kod przedmiotu: S3_3-13 Rok: III Semestr: V Liczba punktów: 4 ECTS EK 1 posiada wiedzę teoretyczną z zakresu współczesnych metod i technik pomiarowych, EK 2 zna tendencje i kierunki rozwoju w zakresie współczesnego, numerycznego sprzętu pomiarowego, EK 3 jest zdolny zaproponować właściwą dla danego pomiaru metodę pomiarową, potrafi
dokonać oceny i udowodnić zasadność przyjętego rozwiązania metrologicznego, EK 4 zna ogólne zasady działania, obsługi i doboru skomputeryzowanych maszyn pomiarowych, EK 5 potrafi wyznaczyć podstawowe parametry wybranych pomiarów, EK 6 zna techniki kształtowania cech użytkowych wyrobów warunkujących ich jakość technologiczną i użytkową, EK 7 ma ogólną wiedzę w zakresie współczesnej metrologii parametrów geometrycznych wyrobów i metrologii warstwy wierzchniej, EK 8 potrafi przygotować sprawozdanie z przebiegu realizacji ćwiczeń. EK 9 posiada wiedzę na temat systemu kontroli jakości wyrobów w UE, EK 10 posiada wiedzę na temat wymagań stawianych wyrobom technicznym, EK 11 potrafi dobrać odpowiednią metodę oceny jakości w odniesieniu do konkretnego wyrobu technicznego, EK 12 posiada wiedzę teoretyczną z zakresu metod badań nieniszczących, EK 13 potrafi odróżnić podstawowe wady występujące w wyrobach technicznych. 2
TREŚCI PROGRAMOWE Forma zajęć WYKŁADY Liczba godzin W1 - Współczesna metrologia i jej podział. Błędy pomiarów. Klasyfikacja 1 współczesnych przyrządów pomiarowych. W2 - Współrzędnościowa technika pomiarowa. 1 W3,W4 - Współrzędnościowe maszyny pomiarowe, podział, budowa i zasady działania. 2 W5 - Podstawowe procedury pomiarowe. Metrologia długości i kąta. 1 W6 - Przegląd typowych pakietów oprogramowania pomiarowego. 1 W7 - Opis matematyczny procedur pomiarowych. Elementy skojarzone. 1 W8 - Komputeryzacja pomiarów długości i kątów, wymiarów przestrzennie 1 złożonych, wymiarów pośrednich. W9 - Metody analityczne i kompleksowe. Ustalanie baz pomiarowych. Konfiguracje 1 modelowe. W10 - Pomiary błędów kształtu realizowane przy wykorzystaniu współrzędnościowej 1 techniki pomiarowej. W11 - Typowe błędy komputerowych technik pomiarowych, wyznaczanie błędów 1 działania WMP. W12 - Rodzaje jakości wyrobów, pojęcie jakości technologicznej i użytkowej 1 wyrobów. W13 - Inżynieria jakości - błędy wykonania wyrobów: błędy kształtu, położenia i wykonania powierzchni i ich pomiary. 1 W14,15 - Inżynieria warstwy wierzchniej komputerowo wspomagane pomiary chropowatości, stereometrii i właściwości fizycznych warstwy wierzchniej. 2 W 16 Przemysłowe systemy wykrywania wad. 1 W 17 System kontroli jakości wyrobów w UE. 1 W 18, 19 Zapewnienie jakości wyrobów w procesach odlewniczych. Klasyfikacja wad 2 wyrobów odlewanych. W 20, 21 Zapewnienie jakości wyrobów w procesach kucia. Wymagania jakościowe 2 W 22 Wymagania dotyczące jakości wykonania stawiane odkuwkom. Wady wyrobów 1 kutych. W 23, 24 Wymagania jakościowe stawiane wytłoczkom. 2 W 25 - Wady wyrobów tłoczonych i metody ich wykrywania. 1 W 26 Zapewnienie jakości w procesach wytwarzania wyrobów z proszków spiekanych. 1 W 27 Wady wyrobów spiekanych. 1 W 28 Zapewnienie jakości wyrobów w procesach walcowania. 1 W 29 Wady wyrobów walcowanych. 1 W 30 Organizacja kontroli jakości w wybranych przedsiębiorstwach produkcyjnych, 1 przykłady. Forma zajęć LABORATORIUM Liczba godzin L1 - Współrzędnościowa maszyna pomiarowa, zasada działania, budowa, 1 podstawy jej obsługi i programowania. L2 - Wprowadzenie do współrzędnościowej techniki pomiarowej. Demonstracja 1 typowych pakietów oprogramowania pomiarowego. L3 - Programowanie współrzędnościowej maszyny pomiarowej praca na komputerowym symulatorze przebiegu pomiaru. 1 L4,L5 - Opracowanie, przygotowanie i praktyczne przeniesienie na maszynę 2 pomiarową planu pomiaru wybranego detalu. L6,L7 - Pomiary wielkości geometrycznych na WMP. 2 3
L8 - Pomiary błędów kształtu realizowane przy wykorzystaniu współrzędnościowej maszyny pomiarowej. 1 L9,L10 - Zastosowanie oprogramowania CAD/CAM/CAQ do komputerowej obróbki wyników pomiarów. Zastosowanie metod numerycznych do analizy wyników 2 pomiarów otrzymanych z wykorzystaniem współrzędnościowej techniki pomiarowej. L11 - Komputerowo wspomagana kontrola jakości realizacji procesu 1 technologicznego. Komputeryzacja laboratoryjnych technik pomiarowych. L12,L13 - System pomiarowy umożliwiający kompleksowy pomiar chropowatości 2 stereometrii warstwy wierzchniej w układzie 2D i 3D oraz kompleksowy pomiar kształtu i parametrów konturu analizowanych przedmiotów. L14,L15 - System pomiarowy umożliwiający kompleksowy pomiar kształtu powierzchni walcowych wraz z możliwością wyznaczenia trójwymiarowych wykresów odchyłek kształtu zmieniających się na długości przedmiotów walcowych. 2 L 16, 17 Badanie i ocena wad wyrobów odlewanych. 2 L 18, 19 Badanie i ocena wad wyrobów kutych. 2 L 20, 21 Badanie i ocena wad wytłoczek. 2 L 22, 23 Badanie i ocena wad wyrobów z proszków spiekanych. 2 L 24, 25 Badania defektoskopowe w wykrywaniu i ocenie wad wyrobów walcowanych 2 oraz wyrobów kutych.. L 26 Metody wykrywania wad powierzchniowych wyrobów. 1 L 27 Badanie wybranych wad szyb zespolonych. 1 L 28,29,30 Organizacja kontroli jakości w wybranym przedsiębiorstwie przemysłowym 3 ćwiczenia wyjazdowe. NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE 1. wykład z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych 2. ćwiczenia laboratoryjne, opracowanie sprawozdań z realizacji przebiegu ćwiczeń 3. pokaz procesów pomiarowych 4. instrukcje do wykonania ćwiczeń laboratoryjnych 5. pracownia komputerowa ze specjalistycznym oprogramowaniem dydaktycznym 6. przyrządy pomiarowe klasyczne i cyfrowe 7. stanowiska do ćwiczeń wyposażone w maszyny i narzędzia pomiarowe 8. współrzędnościowa maszyna pomiarowa za sterowaniem CNC, profilografometr, okrągłościomierz ze sterowaniem CNC, mikrotwardościomierz z odczytem cyfrowym. 9.- stanowiska do badań jakości wyrobów, przykłady wad wyrobów. 4
SPOSOBY OCENY ( F FORMUJĄCA, P PODSUMOWUJĄCA). ocena przygotowania do ćwiczeń laboratoryjnych. ocena umiejętności stosowania zdobytej wiedzy podczas wykonywania ćwiczeń. ocena sprawozdań z realizacji ćwiczeń objętych programem nauczania. ocena aktywności podczas zajęć. ocena umiejętności rozwiązywania postawionych problemów oraz sposobu prezentacji uzyskanych wyników zaliczenie na ocenę*. ocena opanowania materiału nauczania będącego przedmiotem wykładu - kolokwium *) warunkiem uzyskania zaliczenia jest otrzymanie pozytywnych ocen ze wszystkich ćwiczeń laboratoryjnych, OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA Forma aktywności Godziny kontaktowe z prowadzącym Zapoznanie się ze wskazaną literaturą Przygotowanie do ćwiczeń laboratoryjnych Wykonanie sprawozdań z realizacji ćwiczeń laboratoryjnych (czas poza zajęciami laboratoryjnymi) Przygotowanie do kolokwium Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności 30W 30L 60h 15 h 15 h 15 h 15 h Suma 120 h SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW ECTS DLA PRZEDMIOTU liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym 4 ECTS 2 ECTS 2 ECTS LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA 1. Barzykowski J.: Współczesna metrologia. Zagadnienia wybrane. WNT Warszawa 2004. 2. Ratajczyk E.: Współrzędnościowa technika pomiarowa. Maszyny i roboty pomiarowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 1994. 3. Ratajczyk E.: Współrzędnościowa technika pomiarowa. Maszyny i roboty pomiarowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2005. 4. Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT Warszawa 2004. 5. Humienny Z. i inni: Specyfikacje geometrii wyrobów (GPS). WNT Warszawa 2004. Barzykowski J. i inni: Współczesna metrologia. Zagadnienia wybrane. WNT Warszawa 2004. 6. Górecka R., Polański Z. Metrologia warstwy wierzchniej WNT, Warszawa 1983. 7. Adamczak S.: Pomiary geometryczne powierzchni, zarysy kształtu, falistość i chropowatość. WNT Warszawa 2008. 5
8. Nowicki B. Struktura geometryczna. Chropowatość i falistość powierzchni. WNT, Warszawa 1991. 9. Wieczorowski M., Cellary A., Chajda J.: Przewodnik po pomiarach nierówności powierzchni, czyli o chropowatości i nie tylko. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej. Poznań 2003. 10. Oczoś K, Liubimov V. Struktura geometryczna powierzchni. Wydawnictwo Politechniki Rzeszowskiej. Rzeszów 2003. 11. Pawlus K. Topografia powierzchni pomiar, analiza oddziaływanie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej. Rzeszów 2005. 12. Dobrzański L.: Metaloznawstwo z podstawami nauki o materiałach, PWN, Warszawa, 1999. 13. Lewińska-Romicka A. Badania nienieszczące. Podstawy defektoskopii.w-wa, WNT 2001. 14. Lewińska-Romicka A.: Defektoskopia Wiroprądowa.Poradnik, Wyd. GAMMA - 1997 r. 15. Hepner H., Stroppe H.: Magnetyczne i indukcyjne badania metali, Wyd. Śląsk - 1971 r. 16. Pawłowski Z.: Badania Nieniszczące Poradnik, SIiTMP ODK SIMP Warszawa - 1984 r.. 17. D. Senczyk, Wybrane metody badania materiałów, Wyd. Politechniki Poznańskiej 1988. 18. Tabor A., Zając A.: Zarządzanie jakością. Tom IV. Metody oceny jakości wyrobów technicznych. Wyd. Politechniki Krakowskiej 2000 r. 19.Wasiunyk P., Jarocki J.: Kuźnictwo i prasownictwo, WSiP 1987. PROWADZĄCY PRZEDMIOT ( IMIĘ, NAZWISKO, ADRES E-MAIL) 1. dr inż. Andrzej Piotrowski, apiotr@itm.pcz.pl 2. dr inż. Michał Sobociński, sobocinski@iop.pcz.pl MACIERZ REALIZACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Efekt kształcenia Odniesienie danego efektu do efektów zdefiniowanych dla całego programu (PEK) Cele przedmiotu Treści programowe Narzędzia dydaktyczne EK1 C1,C2 W1-15 1,3,4 EK2 C1,C2 EK3 EK4 EK5 EK6 EK7 W1-15 L1-15 W6-10, 14-15 L2-15 W2-4,10,14-15 L1,3,12-15 W7-9,12,13 L6,7,8 W12,13 L10,13,14,15 W14,15 L12-15 1,2,3,4,5 1-7 1-8 1-7 1,2,3,4,5 1-8 Sposób oceny 6
EK8 EK 9 EK 10 K_W_C06 K_W_C06 L1-15 2,4,5,6,7,8 C4 W 16-17 1,2,4 C4 EK 11 K_U_C04 C5 EK 12 K_W_C06 C4, C5 EK 13 K_U_C04 C5 W 18-29 L 16-27 W 30 L 28-30 W 16,18,22,23 L 24-26 W 19,22,25,27,29 L 16-27 1,2,4,9 1,9 1,2,4,9 1,2,4,9 7
II. FORMY OCENY - SZCZEGÓŁY Efekty kształcenia Na ocenę 2 Na ocenę 3 Na ocenę 4 Na ocenę 5 EK1, EK2, EK6, EK7, EK8 Student nie Student opanował opanował podstawowej wiedzy technik z zakresu technik pomiarowych, potrafi pomiarowych podać dla nich przykłady EK3, EK4, EK5 Student posiada umiejętności stosowania wiedzy w rozwiązywaniu problemów związanych z przeprowadzeniem wybranych procesów pomiarowych EK 9, EK 10, EK 12 Student opanował systemu badań jakości wyrobów oraz wymagań stawianych wyrobom technicznym. Student nie potrafi wyznaczyć podstawowych parametrów jakości wyrobu, nawet z pomocą prowadzącego Student nie opanował podstawowej wiedzy z zakresu systemu badań jakości wyrobów oraz wymagań stawianych wyrobom technicznym. Student częściowo opanował wiedzę z zakresu technik pomiarowych Student nie potrafi wykorzystać zdobytej wiedzy, zadania wynikające z realizacji ćwiczeń wykonuje z pomocą prowadzącego Student częściowo opanował wiedzę z zakresu systemu badań jakości wyrobów oraz wymagań stawianych wyrobom technicznym. Student opanował technik pomiarowych, potrafi wskazać właściwą metodę pomiarową dla wybranego typu pomiaru Student poprawnie wykorzystuje wiedzę oraz samodzielnie rozwiązuje problemy wynikające w trakcie realizacji ćwiczeń Student opanował systemu badań jakości wyrobów oraz wymagań stawianych wyrobom technicznym w odniesieniu do konkretnego wyrobu. Student bardzo dobrze opanował materiału objętego programem nauczania, samodzielnie zdobywa i poszerza wiedzę przy użyciu różnych źródeł Student potrafi dokonać wyboru techniki pomiaru oraz wykonać samodzielnie obliczenia podstawowych parametrów procesu, potrafi dokonać oceny oraz uzasadnić trafność przyjętych założeń Student bardzo dobrze opanował materiału objętego programem nauczania, samodzielnie zdobywa i poszerza wiedzę przy użyciu różnych źródeł. EK 11, EK 13 Student posiada umiejętności stosowania wiedzy w rozwiązywaniu problemów związanych z praktycznym doborem metod oceny jakości wyrobów technicznych. Student nie potrafi dobrać odpowiedniej metody do oceny jakości wyrobów technicznych. Nie zna metod badań nieniszczących. Student nie potrafi wykorzystać zdobytej wiedzy, zadania wynikające z realizacji ćwiczeń wykonuje z pomocą prowadzącego. Student poprawnie wykorzystuje wiedzę oraz samodzielnie rozwiązuje problemy wynikające w trakcie realizacji ćwiczeń. Student potrafi bezbłędnie dobrać metodę oceny jakości w odniesieniu do przykładowego wyrobu. Potrafi dokonać oceny oraz uzasadnić trafność przyjętych założeń. 8
III. INNE PRZYDATNE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE 1. Wszelkie informacje dla studentów specjalności Automatyzacja Procesów Wytwarzania i Robotyka wraz z: - programem studiów, - prezentacjami do zajęć, - instrukcjami do ćwiczeń laboratoryjnych i projektowych, - harmonogramem odbywania zajęć dostępne są na tablicy informacyjnej oraz na stronie internetowej Instytutu Technologii Mechanicznych: www.itm.pcz.pl 2. Informacja na temat konsultacji przekazywana jest studentom podczas pierwszych zajęć danego z przedmiotu. 9