Mgr inż. Dariusz Stawiarski Warszawa, 7 lutego 2006 PIAP, Warszawa

Mgr inż. Dariusz Stawiarski Warszawa, 7 lutego 2006 PIAP, Warszawa Wymagania techniczne i ekologiczne dla stacji demontażu i punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz podstawowe metody spełniania tych wymagań 1. Uwagi wstępne Opracowanie prezentowane na naradzie dotyczącej zorganizowanej w dniu 7 lutego 2006 r. W Warszawie przez Ministerstwo Środowiska. Prezentowane opracowanie składa się z dwóch części o następujących tytułach: Rozwiązania techniczne oraz ekologiczne dla stacji demontażu i punktów zbierania działających zgodnie z ustawą z dnia 20 stycznia 2005 o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji Wyposażenie techniczne dla stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji 1 2. Rozwiązania techniczne i ekologiczne dla stacji demontażu i punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz podstawowe metody spełniania tych wymagań 2.1. Rozwiązania dla stacji demontażu Stacja demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji (skrót SDP) realizować musi zgodnie z artykułem 3 pkt 10 Ustawy z dnia 20 stycznia 2005 o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji zwanej dalej ustawą następujące czynności a) usunięcie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów i substancji niebezpiecznych, w tym płynów, b) wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia, c) wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów nadających się do odzysku lub recyklingu; Ponadto stacja musi zapewnić właściwe: przyjmowanie pojazdów wycofanych z eksploatacji (skrót PWE) od ich właścicieli magazynowanie przyjętych PWE oraz usuniętych z nich materiałów, części i zespołów, w tym części i zespołów przeznaczonych do ponownego użytku jako części zamienne 1 Tekst opracowania (w wersji elektronicznej) może być przesłany przez PIAP na życzenie Urzędów Wojewódzkich i Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska zainteresowanych tematyką recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz poziomem technicznym i ekologicznym - stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji - punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji realizującym zadania wynikające z ustawy z dnia 20 stycznia 2005 o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji 1

W związku z tym, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy, o którym mowa w art. 22 ustawy, w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, na stacji demontażu powinny istnieć następujące sektory: Sektor I Przyjmowania PWE Sektor II Magazynowania przyjętych (nieosuszonych) PWE Sektor III Usuwania materiałów niebezpiecznych z PWE Sektor IV Demontażu części i materiałów z PWE Sektor V Magazynowania części i materiałów wymontowanych z PWE Sektor VI Magazynowania osuszonych i zdemontowanych PWE I. Sektor przyjmowania PWE W sektorze przyjmowania PWE, w którym powinno istnieć odpowiednie pomieszczenie dla obsługi właścicieli PWE przekazujących pojazdy do stacji, powinny być zainstalowane wymagane rozporządzeniem: Waga samochodowa (lub inne urządzenie ważące) o zakresie ważenia minimum 3,5 Mg Metalowa szafa na gromadzenie dokumentów związanych z przyjmowaniem pojazdów Zalecane jest ze względów technicznych i ekonomicznych ( aczkolwiek nie wymaga tego cytowane rozporządzenie) aby w sektorze tym stosowane było również specjalistyczne urządzenie diagnostyczne dla dokonania oceny stanu technicznego części i zespołów mechanicznych przyjmowanego pojazdu które, przeznaczone byłyby, po ich wymontowaniu z pojazdu, do sprzedaży przez stację jako sprawne części zamienne. Przykładowe rozwiązanie Sektora przyjmowania PWE przedstawia rys. 1. Pojazdy wycofane z eksploatacji dostarczane do stacji (w tym wraki pojazdów i pojazdy rozbite) wprowadzane są na teren stacji przez bramę wjazdową (1). Po ich zważeniu na wadze samochodowej (2) są one wprowadzane na stanowisko (4) wyposażone w specjalne urządzenie diagnostyczne dla PWE, pozwalające dokonywać oceny stanu technicznego części PWE przeznaczonych do sprzedaży jako części zamienne. Wraki pojazdów oraz pojazdy rozbite, lub inne, które nie mogą być wprowadzone na stanowisko diagnostyczne, są kierowane na plac (5), usytuowany na zewnątrz hali, pod zadaszeniem, naprzeciw kantoru przyjmowania pojazdów, w którym załatwiane są wszystkie sprawy formalne i finansowe związane z PWE. Ważenie przyjmowanych PWE i odpadów wywożonych ze stacji umożliwia prowadzenie ewidencji odpadów zgodnej z obowiązującymi przepisami, oraz określenie stopnia odzysku części i materiałów z PWE wymaganego ustawą. Istnienie dwu stanowisk przyjmowania PWE (na hali i pod zadaszeniem) pozwala na usprawnienie przyjmowania pojazdów do stacji i uniknięcie ewentualnych "wąskich gardeł". 2

Rys. 1. Przykład rozwiązania Sektora przyjmowania PWE 1 brama wjazdowa 2 waga 3 kantor przyjęć 4 urządzenie diagnostyczne do testowania zespołów PWE przeznaczonych do sprzedaży 5 miejsce przyjmowania wraków i pojazdów rozbitych 6 parking pojazdów przyjętych (nie osuszonych) S separator koalescencyjny Przykładowe urządzenia służące do testowania zespołów mechanicznych i elektromechanicznych PWE przeznaczone do sprzedaży (np. silnika, skrzyni biegów, sprzęgła, wału napędowego, przekładni, prądnicy lub alternatora, rozrusznika itp.). Przykład takiego urządzenia testującego przedstawiono na rys. 7. II. Sektor magazynowania przyjętych (nie osuszonych) PWE Po przyjęciu do stacji pojazdy wycofane z eksploatacji jeszcze nie osuszone są kierowane na parking (6), na których oczekiwać będą na osuszenie i usunięcie z nich pozostałych odpadów niebezpiecznych a następnie na demontaż. Parking (6) ma nawierzchnię utwardzoną, nieprzepuszczalną dla olejów i paliw (ze względu na możliwość wyciekania tych płynów z PWE na podłoże). Powierzchnia parkingu powinna być nie mniejsza niż 200m 2. Spływ wód opadowych i innych z parkingu powinien być ujęty przez korytka ściekowe i przewody rurowe a następnie kierowany do separatora koalescencyjnego substancji ropopochodnych. Podstawowe znaczenie dla ochrony ziemi i wód na terenie stacji i w jej otoczeniu ma: Istnienie na terenie stacji utwardzonych powierzchni nieprzepuszczalnych dla olejów i pozostałych płynów eksploatacyjnych z PWE w miejscach narażonych na wycieki tych płynów. Zbieranie wszystkich płynów eksploatacyjnych pochodzących z PWE rozlanych na powierzchniach stacji, usuwanie tych płynów (np. za pomocą odpowiednich 3

sorbentów wchłaniających je) oraz skierowanie ich wraz z innymi ściekami siecią rynienek i przewodów do odpowiedniego separatora koalescencyjnego w celu oczyszczenia ścieków do tego stopnia, aby mogły być, bez szkody dla środowiska, odprowadzone do kanalizacji miejskiej lub do gruntu. Utwardzoną powierzchnię, nieprzepuszczalną dla olejów i pozostałych płynów eksploatacyjnych na terenie stacji można wykonać dwiema metodami: Metoda I. Przez pokrycie nawierzchni betonowej warstwą odpowiedniego tworzywa (zazwyczaj na bazie żywicy epoksydowej). W takim przypadku należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednio wysoką wytrzymałość wierzchniej warstwy betonowej, zapewniającej właściwą przyczepność do siebie obu warstw oraz odporność warstwy betonowej na rozwarstwienia i uszkodzenia. Przy tym sposobie zabezpieczenia powierzchni należy również zwrócić baczną uwagę na odpowiednie wypełnienie tworzywem elastycznym szczelin dylatacyjnych w betonie dla uniknięcia pęknięć. Przykładowe rozwiązanie takiego uszczelnienia przedstawia rysunek 2. Metoda II. Przez umieszczenie pod warstwą betonu lub kostki brukowej nieprzepuszczalnej folii chroniącej przed przedostaniem się olejów i innych płynów eksploatacyjnych do wód gruntowych. Na rys. 3 przedstawiono schematyczną strukturę szczelnej nawierzchni na terenie zakładu, uzyskaną przy zastosowaniu folii z polietylenu o wysokiej gęstości (PEHD). Przy realizacji takiego uszczelnienia należy starannie przygotować powierzchnię, na której układa się folię, w celu uniknięcia jej rozdarcia, zaś krawędzie folii wywinąć przy krawężnikach i całość połączyć (np. przez zgrzewanie) dla utworzenia szczelnej niecki. Metodę I (tańszą) można stosować skutecznie w budynkach stacji, w których panują temperatury dodatnie i w których nawierzchnie nie są narażone na uszkodzenia powstające przy intensywnych ruchu pojazdów. Metodę II (zazwyczaj droższą) należy stosować dla powierzchni narażonych na intensywny ruch pojazdów i bezpośrednie wpływy atmosferyczne. W odniesieniu do obu metod niezbędne jest kierowanie ścieków z tych powierzchni przez system korytek lub / i przewodów rurowych do separatora substancji ropopochodnych. Celowe jest również, szczególnie w odniesieniu do metody I stosowanie sorbentów do neutralizacji plam olejowych na powierzchni stacji. 4

Rys. 2. Przykładowa struktura szczelnej nawierzchni z zastosowaniem powłoki chemoodpornej 1 -powłoka chemoodporna na bazie żywicy epoksydowej, 2 powłoka gruntująca, 3 obrobiona zewnętrznie stara powłoka betonowa reprofilowana warstwą wiążącą Przy usuwaniu substancji ropopochodnych z parkingów należy uwzględnić wpływ intensywnych niekiedy odpadów atmosferycznych powodujących okresową dużą ilość ścieków, zanieczyszczonych płynami eksploatacyjnymi z PWE, kierowanych wiatrem w stronę powierzchni nieutwardzonych i przepuszczalnych lub bezpośrednio do wlotów do kanalizacji. Dla zapobieżenia tej sytuacji niezbędne jest więc ograniczenie tych parkingów odpowiednio szczelnymi krawężnikami, a w miejscach przejazdu pojazdów mechanicznych odpowiednimi korytkami ściekowymi przykrytymi rusztami (kratkami) o wytrzymałości odpowiadającej rodzajowi obciążeń transportowych (w przypadku stacji demontażu głównie przejazdom wózków widłowych). Korytka (rys. 4c) kierują strumień ścieków przez system odstojników do separatora, w tym przypadku separatora koalescencyjnego olejów i paliw, a następnie do kanalizacji lub do ziemi. Korytka tworzą zazwyczaj tzw. system odwodnień liniowych (rys. 4a). Możliwy jest również np. w budynkach, wiatach system odwodnień punktowych ze studzienkami odpływowymi (rys. 4b). 5

a) b) Rys. 3. Przykładowa struktura szczelnej nawierzchni z zastosowaniem folii polietylenowej a) nowa nawierzchnia, b) istniejąca dotychczas nawierzchnia betonowa 1 beton klasy B-25, 2 beton klasy B-10, 3 podsypka, 4 folia polietylenowa PEHD grubości 2 ~ 3 mm, 5 stara nawierzchnia betonowa odpowiednio obrobiona, 6 krawężniki 7 kostka 6

a) b) c) Rys. 4. Przykład ujęcia ścieków na terenie stacji a) ujęcie liniowe, b) ujęcie punktowe, c) korytko i jego posadowienie 1 nawierzchnia betonowa, 2 warstwa nośna, 3 dylatacja, 4 pierścień betonowy, 5 grunt 6 folia, 7 korytko ściekowe, 8 ruszt 7

Separatory koalecencyjne są urządzeniami typu przepływowego tzn. w urządzeniach tych w sposób mechaniczny następuje oddzielenie (separacja) olei wolnych od reszty ścieków podczas ich przepływu. Dodatkowo separatory koalescencyjne wyposażone są we wkłady koalescencyjne, których zadaniem jest zwiększenie powierzchni aktywnej w separatorze i poprzez to wzbudzenie lub przyspieszenie zjawiska koalescencji tj. powiększenia się kropel produktów ropopochodnych i wypływania ich nad powierzchnię wody. W zależności od producenta separatora jako materiał koalescencyjny wykorzystywane są np.: gąbki poliuretanowe, żaluzje stalowe, pakiety mające strukturę plastra miodu itp. Schemat przepływowy separatora, przykładowego, krajowego przedstawia rysunek 5a zaś jego budowę rys.5b. W separatorze przedstawionym na rys. 5 następuje wydzielenie zarówno lżejszych od wody substancji ropopochodnych jak, i cięższej od wody zawiesiny. Na wlocie separatora (1) wyposażonym w deflektor znajduje się osadnik wstępny (2), służący do zatrzymywania zawiesiny łatwo opadającej. Następnie ścieki poprzez kratę rzadką (3) wpływają do komory wlotowej, kierującej ścieki do koalescencyjnego wkładu wielostrumieniowego (4), umieszczonego w dolnej części komory koalescencyjnej. We wkładzie wielostrumieniowym o przepływie współprądowym następuje koalescencja cząstek substancji ropopochodnych i wypływanie ich w postaci kropli na powierzchnię ścieków oraz sedymentacja części zawiesiny i jej opadanie do przestrzeni podfiltrowej. Następnie ścieki wypływają z separatora do odbiornika naturalnego lub kanalizacji poprzez zasyfonowany odpływ (6) wyposażony w automatyczne zamknięcie pływakowe (5) zamykające się w chwili przepełnienia separatora zgromadzonymi w nim substancjami ropopochodnymi. Dzieje się tak na skutek tego, iż pływak połączony z zaworem w separatorze przepełnionym zostaje zanurzony w pełni w substancji ropopochodnej i tonie, a w wyniku tego związany z nim zawór zamyka odpływ ścieków. a) b) Rys 5. Separator koalescencyjny substancji ropopochodnych a schemat przepływowy; b budowa separatora 8

Ochrona powierzchni ziemi i wód na terenie stacji jest jednym z działań najbardziej odpowiedzialnych i wymagających znacznych inwestycji. Ochrona ta jest szczególnie wymagana w tych sektorach stacji lub ich częściach, w których istnieje największe zagrożenie wycieków płynów eksploatacyjnych z PWE. Są to: parking przyjętych a nie osuszonych PWE sektor usuwania materiałów niebezpiecznych z PWE (w tym miejsca osuszania PWE) sektor demontażu PWE (i ich zespołów) miejsca magazynowania płynów usuniętych z PWE W odniesieniu do magazynowania płynów eksploatacyjnych usuniętych z PWE oraz zespołów z PWE przeznaczonych do ponownego użycia zabezpieczeniem mogą być odpowiednie miski lub wanny przechwytujące. III. Sektor usuwania odpadów niebezpiecznych ( w tym płynów) z PWE W sektorze tym z pojazdów wycofanych z eksploatacji usuwane są zgodnie z uprzednio cytowanym rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy: a) oleje silnikowe, przekładniowe, hydrauliczne. Sposób postępowania z nimi określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy a dnia 4 sierpnia 2004 w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz. Ust. Nr 192 poz. 1968) b) pozostałe płyny eksploatacyjne (paliwo ciekłe, płyny chłodnicze, oraz płyny ze spryskiwaczy i płyny hamulcowe) c) akumulatory d) paliwo gazowe wraz ze zbiornikami (jakie są zainstalowane w pojeździe) e) płyny (freon) zawarte w urządzeniach klimatyzacyjnych pojazdu f) katalizatory spalin g) elementy wyposażenia zawierające materiały wybuchowe (do uruchamiania poduszek powietrznych i napinaczy pasów bezpieczeństwa) h) kondensatory elektryczne (w których zawarte są substancję stwarzające szczególne zagrożenia) i) elementy zawierające rtęć Usuwanie płynów eksploatacyjnych wymienionych w pkt. a i b powinno być zlokalizowane w budynku mającym nawierzchnię szczelną (wykonaną metodą I lub II) i dokonywane przy zastosowaniu specjalistycznych urządzeń do osuszania pojazdów opisanych w rozdziale 3.3.2, 3.3.3. Ścieki z osuszania pojazdów powinny być kierowane do separatora zainstalowanego w stacji. Zaleca się, aby usunięte z PWE przy pomocy specjalistycznych urządzeń płyny eksploatacyjne, wymienione w pkt. a i b, były przepompowywane przewodami rurowymi do dużych zbiorników zlokalizowanych w sektorze magazynowania odpadów i usytuowanych możliwe blisko sektora usuwania odpadów niebezpiecznych. Akumulatory, wymontowane z PWE akumulatory powinny być umieszczone w specjalnych szczelnych pojemnikach na akumulatory wyłożonych materiałem odpornym na działanie kwasów zawartych w akumulatorach. Płyny (freony) usunięte z układów klimatyzacyjnych przy pomocy specjalnych urządzeń do ich przepompowania (opisanych w rozdziale 3 w pkt 3.3.4) powinny być magazynowane w szczelnych, oznakowanych zbiornikach. 9

Podobnie jak z płynami z układów klimatyzacyjnych z paliwem gazowym należy postępować w odniesieniu do zbiorników na paliwo gazowe zainstalowanych w PWE. Należy podkreślić, iż w przypadku braku w stacji specjalistycznego sprzętu do przepompowywania freonu lub paliwa gazowego, urządzenia zawierające te płyny powinny być wymontowane bez ich uszkodzenia i rozszczelnienia, a nastepnie przekazane przez stacje demontażu do przedsiębiorstw zajmujących się ich wykorzystaniem (w tym opróżnianiem i magazynowaniem). Poduszki powietrzne i napinacze pasów bezpieczeństwa powinny być w tym sektorze stacji demontażu neutralizowane (lub wymontowywane i magazynowane) ściśle wg instrukcji producentów pojazdów. Kondensatory, w których zawarte są substancje stwarzające szczególne zagrożenia oraz części zawierające rtęć powinny być demontowane i magazynowane w zamykanych pojemnikach, odpowiednio oznaczonych. Katalizatory mogą być demontowane również w sektorze demontażu części i zespołów, muszą jednak być magazynowane jako odpady niebezpieczne w osobnych zamykanych pojemnikach odpowiednio oznakowanych. IV. Sektor demontażu części i materiałów PWE W sektorze demontażu części i materiałów z PWE zlokalizowanym w budynku mającym szczelną podłogę i urządzenia zbierające ewentualne wycieki (np. w postaci odpowiednich pochyleń podłogi i studzienek połączonych z separatorem koalescencyjnym) powinny być zainstalowane urządzenia wspomagające demontaż PWE opisane w rozdziale 3 jak np. podnośnik samochodowy, obrotnica samochodów, wyciągarka silników, urządzenia do demontażu szyb drzwiowych, szyb klejonych oraz urządzenia do demontażu kół. W części tego sektora przeznaczonym do demontażu pojazdów większych niż osobowe (samochody dostawcze, ciężarowe, autobusy), które to pojazdy stacja również będzie przyjmować i wydawać stosowne zaświadczenia o ich demontażu, stosowane powinno być nieco inne wyposażenie wspomagające demontaż oraz inne ukształtowanie miejsc demontażu. Dla wspomagania wymontowania z tych pojazdów ciężkich zespołów powinna być zainstalowana pod stropem, lub na ramie jezdnej, wyciągarka łańcuchowa. Wyciągarka ta powinna być stosowana również do podtrzymania dachu pojazdu i innych elementów pojazdu przy ich odcinaniu. W miejscu demontażu tych pojazdów powinien być wykonany kanał, a w nim zainstalowany podnośnik kanałowy podtrzymujący wymontowywane zespoły. W sektorze demontażu PWE powinno być również wydzielone stanowisko (np. stół warsztatowy) do demontażu zespołów napędowych pojazdów, które nie będą przeznaczone do sprzedaży jako części zamienne, lecz będą demontowane aby oddzielić z nich różne materiały (głównie metale kolorowe). Na stanowisku tym powinna być zainstalowana wyciągarka podtrzymująca demontowane zespoły. Zaleca się, aby w sektorze demontażu PWE była zainstalowana nieduża myjka pracująca w obiegu zamkniętym do mycia zespołów wymontowanych z PWE, a przeznaczonych do sprzedaży jako części zamienne. Zaleca się ponadto, aby w sektorze demontażu PWE pojazd był demontowany kolejno na stanowisku demontażu od góry w trakcie którego demontowane byłyby wartościowe części dostępne w normalnej pozycji pojazdu, a następnie po obróceniu go (np. na obrotnicy) lub podniesieniu na podnośniku demontowane były zespoły dostępne od dołu (układ wydechowy, katalizator, zawieszenie, koła) Zalecane jest aby transport pomiędzy stanowiskami sektora usuwania odpadów niebezpiecznych i demontażu PWE odbywał się na wózkach transportowych 10

(przedstawionych w rozdziale 3.6 na rys.22) dla łatwej manipulacji pojazdem, który dość często nie ma sprawnego układu jezdnego i kół. W sektorze demontażu powinny znajdować się przy każdym stanowisku pojemniki na zdemontowane materiały i części z PWE. Zawartość tych pojemników, wywożonych z sektora demontażu (zazwyczaj wózkami widłowymi) jest przesypywana zazwyczaj do większych kontenerów lub układana na regały usytuowane w sektorze magazynowania części i materiałów. Przykładowe rozwiązanie takich pojemników przedstawione jest w rozdziale 3.3.6. Przy umieszczaniu części i materiałów w tych pojemnikach i kontenerach należy kierować się przede wszystkim taką selekcją materiałów i części aby umożliwiała ona największy poziom recyklingu, odzysku i ponownego użycia części i materiałów. V. Sektor magazynowania części i materiałów zdemontowanych PWE Sektor magazynowania części i materiałów zdemontowanych PWE jest zazwyczaj największym powierzchniowo sektorem w stacji demontażu i składa się z: 1. magazynu wyposażenia i części samochodowych pochodzących ze zdemontowanych PWE przeznaczonych do sprzedaży przez stację 2. magazynu odpadów z demontażu PWE w tym odpadów niebezpiecznych i odpadów innych niż niebezpieczne W odniesieniu do magazynu poz. 1 wymagane jest aby: Zespoły pojazdów np. silniki zawierające oleje (i inne płyny) były magazynowane w sposób zabezpieczający przed ewentualnymi wyciekami z nich płynów na podłoże (np. przez umieszczenie pod nimi odpowiednich wanien przechwytujących olej). Ponadto sposób magazynowania części powinien zabezpieczać części magazynowania przed ich uszkodzeniem W odniesieniu do magazynowania odpadów niebezpiecznych pochodzących z demontażu PWE szczególne zagrożenia mogą stwarzać płyny eksploatacyjne umieszczone w zbiornikach usytuowanych w tym sektorze stacji. Wymagania dla tych zbiorników określa cytowane wcześniej rozporządzenie ministra Gospodarki i Pracy z dnia 4 sierpnia 2004 w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi Dz. U. Nr 192 poz.1968. Zagrożenia pożarowe stwarzać mogą również zbiorniki na paliwa dlatego też zbiorniki te muszą posiadać atesty na gromadzenie w nich paliw, w tym szczególnie ważne jest aby posiadały one zabezpieczenie przez ich przepełnieniem. W miejscach ich instalowania muszą one być również zgromadzone sprawne środki gaśnicze. Zagrożenia pożarowe stwarzają również stosy opon z PWE. Stosy te mogą również grozić obsunięciem się i spowodowaniem obrażeń ludzi. Kontenery na odpady stałe usytuowane w tym sektorze powinny być tak usytuowane aby istniał do nich wygodny dostęp dla pojazdów wywożących te odpady z terenu stacji. VI. Sektor magazynowania osuszonych i zdemontowanych PWE Osuszone i zdemontowane PWE mogą być magazynowane na utwardzonej powierzchni. Dopuszczalne jest układanie ich w stosach zabezpieczonych przed osunięciem. W sektorze tym może być zainstalowana spłaszczarka karoserii (przykład patrz rozdz. 3.7) pozwalająca na 11

spłaszczenie karoserii dla ekonomicznego ich transportu np. do strzępiarek. Na terenie sektora powinny być zapewnione dogodne warunki manewrowania pojazdów wywożących zdemontowane PWE z terenu stacji. 2.2. Rozwiązania dla punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji W punkcie zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji (PZP) realizowane być powinny następujące czynności: a) przyjmowanie PWE od ich właścicieli i wykonanie przy tym czynności określone w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji b) magazynowanie przyjętych PWE Ustawa nie określa czyim obowiązkiem jest transport PWE z punktu zbierania PWE do stacji demontażu PWE. Określać to powinny umowy zawarte między punktem zbierania (PZP) a stacją demontażu (SDP). Projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy dotyczący minimalnych wymagań dla punktu zbierania pojazdów, o którym mowa w art. 32 ust.2 ustawy określa, iż punkt zbierania PWE powinien być wyposażony w: 1. Wagę lub inne urządzenie ważące o skali ważenia minimum 3,5 Mg 2. Szafę metalową do przechowywania dokumentacji przyjętych pojazdów 3. Utwardzony, szczelny parking do magazynowania przyjętych PWE o powierzchni nie mniejszej niż 200m 2 posiadający urządzenia do ujmowania odcieków połączone z separatorem substancji ropopochodnych 4. Odpowiednią ilość sorbentów zapewniających ochronę środowiska w przypadku ewentualnych wycieków płynów eksploatacyjnych z pojazdów Wymaga się również aby w punkt zbierania PWE posiadał pomieszczenie dla przyjmowania właścicieli PWE przekazujących do punktu swe pojazdy. Opisana powyżej działalność punktu zbierania PWE odpowiada działalności sektora I Przyjmowania pojazdów i sektora II Magazynowania przyjętych (nieosuszonych) PWE stacji demontażu pojazdów z tym iż przedstawione przykłady w części I niniejszego opracowania (rys.1) urządzenie diagnostyczne nie jest zalecane w PZP gdyż punkt zbierania nie wykonuje żadnych czynności demontażu PWE i odzysku z nich części. Natomiast zalecane w cz.1 wykonanie szczelnej nawierzchni parkingu (przedstawione na rys.3), ujęcie ścieków parkingu (rys.4) oraz separator koalescencyjny (rys.5) odnosić się mogą w pełni do punktu zbierania pojazdów. 12

3. Wyposażenie dla stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji i punktów zbierania pojazdów 3.1. Wprowadzenie Zasady postępowania ze złomowanymi pojazdami określa Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (skrót PWE). Prowadzenie działalności według zasad zapisanych w ustawie, tj. w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zapewnić mogą jedynie stacje demontażu i punkty zbierania pojazdów z odpowiednim wyposażeniem technicznym. Wyposażenie techniczne stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji (PWE), obok wymaganych cech funkcjonalnych, powinno zapewniać bezpieczeństwo użytkownikowi oraz skutecznie chronić środowisko przed skażeniem powierzchni ziemi i wód niebezpiecznymi materiałami znajdującymi się w demontowanych pojazdach. Powinno ono również pomóc w osiągnięciu przez stację demontażu wyznaczonych w ustawie poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także powinno zapewnić możliwość zbierania danych do dokumentowania i wyliczania osiągniętych przez stację demontaży poziomów odzysku i recyklingu. Technologia demontażu części i zespołów PWE stosowane w stacjach demontażu w wielu przypadkach znacznie różni się od tej, którą wykorzystują warsztaty naprawcze. Odnosi się to zwłaszcza do przypadków wyjmowania z pojazdów części z przeznaczeniem wyłącznie do odzysku materiałowego. Demontaż części nie przeznaczonych na sprzedaż, wykonywany jest przeważnie szybkimi metodami, nie stosowanymi w warsztatach naprawczych takimi jak: odcinanie, wyrywanie, wyłamywanie czy rozbijanie - skracającymi do minimum czas ich rozłączania i minimalizującymi koszty. Urządzenia przeznaczone do osuszania i demontażu złomowanych pojazdów muszą być przystosowane do znacznie trudniejszych warunków pracy niż w warsztatach naprawczych. W większości przypadków do stacji demontażu trafiają pojazdy długo nie używane, przywożone na lawetach. Usuwany z nich olej jest zimny, zgęstniały, z dużą ilością osadów i zanieczyszczeń. Istotnym źródłem dochodu stacji demontażu pojazdów jest sprzedaż, pozyskanych z demontowanych pojazdów, części do ponownego użycia. Ustawa nakazuje przy obliczaniu poziomów odzysku i recyklingu przedmioty wyposażenia i części pojazdów pochodzące z demontażu a przeznaczone do ponownego użycia zaliczać do odzysku i recyklingu. Stąd ważną czynnością jest testowanie przyjmowanego do demontażu samochodu w celu oceny stanu technicznego jego zespołów, które mają największą szansę na sprzedaż indywidualnym nabywcom jako części zamienne. Badania umożliwiają też ułożenie tzw. strategii demontażu dla pojazdu tj. wytypowanie części, które należy starannie wymontować, dbając o zabezpieczenie tych części przed uszkodzeniem w czasie demontażu i magazynowania na terenie stacji. W niniejszym tekście omówione zostaną przykładowe urządzenia krajowe i zagraniczne, w które powinny być wyposażone stacje demontażu po to aby mogły one pozyskiwać części i materiały z PWE w sposób bezpieczny, mało pracochłonny i przyjazny dla środowiska. 13

3.2. Urządzenia do testowania części w stacjach demontażu PWE 3.2.1. Cel i korzyści wynikające z testowania części z PWE Przed demontażem pojazdu wycofanego z eksploatacji zaleca się sprawdzenie jego podstawowych zespołów, w celu określenia ich stanu technicznego. Wyniki testów pozwalają w sposób racjonalny i ekonomicznie uzasadniony ustalić strategię demontażu pojazdu. Stan techniczny części oraz zapotrzebowanie zgłaszane ze strony klientów na używane zespoły samochodowe są głównymi kryteriami decydującymi o opłacalności ponoszenia nakładów na bardziej pracochłonne, ostrożne wymontowanie ich z wyeksploatowanych pojazdów. Sprawdzanie stanu technicznego podstawowych części w samochodach przeznaczonych do demontażu najprościej i najtaniej jest przeprowadzać przed jego demontażem. Testowanie zespołów przeznaczonych na sprzedaż przyczynia się też do zintensyfikowania sprzedaży części używanych. Klienci chętniej kupują części samochodowe sprawdzone i zaopatrzone w wydruk raportu z wynikami pomiarów przeprowadzonych podczas testowania części, niż części używane, o niewiadomym stanie. Prezentowanie w magazynach stacji wraz z wynikami podstawowych sprawdzeń, przeprowadzonych przez zakład demontażu samochodów, zwiększa zaufanie klienta, co korzystnie odbija się na wynikach sprzedaży. Ocena stanu zewnętrznych elementów nadwozia, foteli, szyb, opon odbywa się zazwyczaj przez oględziny i nie stwarza żadnych problemów. Natomiast szybkie sprawdzenie stanu technicznego zespołów mechanicznych lub elektromechanicznych w PWE, jak: silnik, skrzynia biegów, sprzęgło, przekładnia główna, alternator nie jest już takie proste, bez użycia specjalistycznych urządzeń pomiarowych i urządzeń umożliwiających napęd testowanych zespołów nawet przy braku możliwości uruchomienia silnika. Dlatego też celowe jest wyposażanie stacji demontażu w urządzenia do testowania przyjmowanych PWE. Koszty poniesione na to wyposażenie szybko się zwracają dzięki poprawie jakości sprzedawanych części, wzrostowi renomy stacji i zwiększeniu liczby klientów chętniej kupujących sprawdzane części zamienne pochodzące z pojazdów wycofanych z eksploatacji. 3.2.2. Urządzenia do testowania części w PWE Do sprawdzania stanu technicznego silnika, zespołów przeniesienia napędu, a także urządzeń wyposażenia elektrycznego takich jak prądnice i alternatory w przypadku, gdy niemożliwe jest uruchomienie silnika samochodu, przeznaczone jest przykładowe urządzenie z rolkami napędzającymi koła samochodu, współpracujące z testerem części samochodowych. Rolki (rys. 6) zbudowane są z czterech ułożyskowanych bębnów: napędowych 1, i biernych 2 zamocowanych wraz z napędzającym je silnikiem elektrycznym 3 na ramie nośnej. Przeniesienie napędu z silnika na parę bębnów napędowych odbywa się poprzez paski zębate 4. Gwarantuje to cichobieżność rolek, niezbędną przy testowaniu przez osłuchanie elementów przeniesienia napędu, takich jak np. skrzynia biegów i przekładnia główna. Bezstopniową nastawę prędkości obrotowej, łagodny rozruch i zatrzymanie oraz możliwość wykonywania nawrotów zapewnia układ sterowania prędkością obrotową silnika rolek oparty na przemienniku częstotliwości. Rolki standardowo wyposażane są w przenośny panel operacyjny, umożliwiający zdalne włączanie, zatrzymywanie, zmianę kierunku obrotu i bezstopniową nastawę prędkości 14

obrotowej rolek przez operatora np. z kabiny testowanego samochodu. Rolki posiadają zabezpieczenie 8 przed niezamierzonym wyjechaniem z nich samochodu w trakcie testowania oraz hamulec 7 blokujący bęben i umożliwiający samodzielny wyjazd samochodu z rolek po zakończeniu cyklu sprawdzeń. Rys. 6. Rolki napędowe pod koła samochodu Rolki instaluje się w wybetonowanym zagłębieniu posadzki, najwygodniej w miejscu przyjmowania pojazdów do stacji demontażu. Testowany pojazd wprowadza się kołami napędowymi na bębny rolek. Przy pomocy rolek, bez pomocy silnika pojazdu, uruchamiany jest cały układ napędowy samochodu. Na stanowisku wyposażonym w rolki można więc sprawdzać stan i pracę takich zespołów napędowych jak: sprzęgło, skrzynia biegów i przekładnia główna, można też mierzyć ciśnienie sprężania w cylindrach silnika oraz ciśnienie oleju w układzie smarowania. Rolki umożliwiają również napęd testowanych elektromechanicznych zespołów samochodowych jak np. prądnica czy alternator, w celu wykonania pomiarów podstawowych parametrów technicznych tych zespołów. Pomiary wykonywane są typowym testerem diagnostycznym zawierającym niezbędne do wykonania sprawdzeń przyrządy pomiarowe. Rys. 7 przedstawia testowanie zespołów na stanowisku wyposażonym w rolki napędowe. 15

Rys. 7. Testowanie silnika na stanowisku wyposażonym w rolki napędowe. Tester umożliwia wykonanie pomiarów ciśnienia sprężania zarówno w silnikach gaźnikowych, jak i w silnikach wysokoprężnych oraz ciśnienia oleju w układzie smarowania silnika. Dzięki wyposażeniu w sondę cęgową prąd można również mierzyć parametry elektryczne bez konieczności rozłączania przewodów instalacji elektrycznej. W celu przeprowadzenia pomiaru wystarczy tylko objąć szczękami sondy przewód, w którym płynie mierzony prąd. 3.3. Urządzenia do osuszania PWE 3.3.1. Konieczność usuwania płynów eksploatacyjnych Płyny eksploatacyjne stanowią poważne zagrożenie ekologiczne i zagrożenie dla bezpieczeństwa. Pozostawienie w demontowanym samochodzie olejów, płynów hamulcowych i chłodniczych zagraża środowisku zarówno w stacji demontażu jak i w zakładzie przerobu złomu, do którego trafia częściowo zdemontowany samochód. Pozostawione w zbiorniku samochodowym paliwo grozi pożarem. Dlatego też najważniejszą czynnością poprzedzającą demontaż pojazdów jest ich osuszenie tj. usunięcie z nich paliwa, olejów silnikowych i przekładniowych, płynu chłodniczego, płynu hamulcowego, płynu ze spryskiwacza szyb i innych. Zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska w urządzenia do osuszania demontowanych samochodów powinny być wyposażone wszystkie stacje demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. 16

3.3.2. Urządzenia do usuwania olejów, płynów chłodniczych i hamulcowych oraz czynnika chłodniczego z układu klimatyzacji Oleje, płyny chłodnicze, hamulcowe, płyny ze spryskiwaczy itp. usuwa się z PWE przy zastosowaniu urządzeń zaopatrzonych w pompy ssąco-tłoczące, lub urządzeń eżektorowe wytwarzające podciśnienie. Urządzenia te, dzięki stosowaniu podciśnienia pneumatycznego, zapewniają skuteczne usunięcie: przepracowanych olejów z zespołów napędowych (silnik, skrzynia biegów, przekładnie), płynu hamulcowego z układu hamulcowego PWE, płynu chłodniczego płynu do spryskiwania szyb. Urządzenia do osuszania PWE zapobiegają mieszaniu ze sobą w trakcie usuwania płynów, których odzysk jest przeprowadzany wg odmiennych technologii i umożliwiają selektywne ich magazynowanie. Zapewniają one usuwanie płynów eksploatacyjnych zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, dzięki m.in.: ochronnym miskom zabezpieczającym podłoże przed ewentualnymi wyciekami płynów podczas osuszania PWE, zabezpieczeniu przed przepełnieniem pojemników z płynami w urządzeniach wyposażeniu urządzeń do osuszania PWE w pochłaniacze par usuwanych płynów, wygodnemu przepompowywaniu płynów z pojemników jezdnych zainstalowanych na urządzeniach osuszających do zbiorników służących do magazynowania tych płynów na stacji. Przykładowe krajowe rozwiązania urządzeń do usuwania płynów eksploatacyjnych z PWE oraz sposób ich działania i użytkowania przedstawiono na rys. 8. Urządzenie składa się z trzech osobnych pojemników jezdnych przeznaczonych na różne rodzaje usuwanych płynów (oleje, płyny hamulcowe, płyny chłodnicze) i zespołu pneumatycznego wytwarzającego zależnie od potrzeby podciśnienie lub nadciśnienie. W celu opróżnienia pojemnika urządzenia podłącza się zasilanie pneumatyczne do innego przyłącza, uzyskując nadciśnienie potrzebne do przetłoczenia zawartości pojemnika do większego zbiornika, w którym płyn ten jest magazynowany na stacji i następnie przekazywany odbiorcom do odzysku. 17

Opróżnianie zbiornika przejściowego Urządzenie DCU zostaje połączone, pneumatyczną pompą olejową zainstalowaną na rurociągu prowadzącym, z dużym dwupłaszczowym zbiornikiem magazynującym zaopatrzonym we kźik li j j łi i 18

Rys. 8. Przykładowe rozwiązanie urządzeń od usuwania płynów eksploatacyjnych z PWE a) sposoby usuwania płynów z PWE i opróżniania zbiornika urządzenia b) widok ogólny zestawu urządzeń Opisywane urządzenia do osuszania PWE z pojemnikami jezdnymi umożliwiają dojazd do każdego miejsca na stacji demontażu, gdzie zachodzi potrzeba usunięcia płynów eksploatacyjnych. Często bowiem na stacjach wydzielone są osobne stanowiska do osuszania pojazdów osobowych, inne do osuszania pojazdów ciężarowych lub autobusów i oddzielne do osuszania pojazdów rozbitych i wraków. Zagraniczni producenci urządzeń osuszających oferują tez kompletne stanowiska osuszania pojazdów wycofanych z eksploatacji, wyposażone w niezbędne urządzenia, narzędzia i zbiorniki magazynowe do różnych płynów eksploatacyjnych. Podłogę stanowiska tworzy szczelna metalowa wanna przykryta kratownicą, która chroni podłoże przed skażeniem ewentualnymi wyciekami płynów z pojazdów. Przykładowe takie stanowisko osuszania pokazano na rys. 9. Osuszany samochód stawiany jest przy pomocy wózka widłowego na specjalnym stelażu. 19

Odciągane z niego płyny odprowadzane są osobnymi przewodami i kierowane do odpowiednich zbiorników. Rys. 9. Kompleksowe stanowisko osuszania pojazdów 3.3.3. Urządzenia do usuwania paliwa W inny sposób postępuje się z pozostawionym w zbiornikach PWE paliwem płynnym. Usuwa się je zazwyczaj przy pomocy specjalnych, urządzeń pneumatycznych, które wykonują otwór w dnie zbiornika paliwa, przez który paliwo odprowadzane jest przewodami do hermetycznie zamykanych metalowych pojemników (kanistrów). W nowszych pojazdach zbiorniki bywają coraz częściej zainstalowane tak, że nie ma do nich dostępu od spodu pojazdu bądź nie mogą być przebijane ze względu na wykonanie zbiornika z tworzywa sztucznego. W takich przypadkach paliwo wysysa się po odkręceniu pokrywy zasłaniającej otwór czujnika poziomu paliwa lub / i pompy podającej paliwo. Przykładowe urządzenie do przepompowywania paliwa zaopatrzone w przewoźny zbiornik, paliwa, pneumatyczną pompę do paliwa oraz specjalne wyposażenie wraz z kompletem przewodów pokazano na rys. 10. Po napełnieniu pojemnika jezdnego w urządzeniu do usuwania paliwa, jego zawartość przepompowuje się do większych zbiorników, gdzie jest magazynowane dla dalszego wykorzystania. W większości przypadków paliwo to, po przefiltrowaniu, wykorzystywane bywa na stacji do pojazdów transportu wewnętrznego. Przepompowywanie odbywa się przy pomocy pompy specjalnie przystosowanej do przetłaczania paliwa. 20