POLACY O KORUPCJI Warszawa, grudzien 1999 Spoleczenstwo polskie w ogromnej wiekszosci (84%) przekonane jest, ze zjawisko korupcji czesto wystepuje w naszym kraju. Tylko co siedemnasty ankietowany (6%) sadzi, ze korupcja jest w Polsce zjawiskiem rzadkim. Polacy w wiekszosci sadza, ze w ciagu ostatnich dziesieciu lat zjawisko korupcji w Polsce nasililo sie taka opinie podziela ponad trzy piate (62%) badanych. Blisko co czwarty ankietowany (24%) wyraza opinie, ze nic sie pod tym wzgledem nie zmienilo, a tylko trzech na stu (3%) twierdzi, ze skala wystepowania tej patologii zmniejszyla sie. W opinii niemal co drugiego Polaka (48%) nasi politycy sa obecnie podobni do ogólu spoleczenstwa pod wzgledem uczciwosci. Jednak niewiele mniej popularne jest przekonanie, ze elity polityczne sa pod tym wzgledem gorsze od zwyklych obywateli podziela je dwie piate (40%) ankietowanych. Tylko co setny (1%) jest zdania, ze politycy sa obecnie uczciwsi od ogólu. Najczestszym przykladem korupcji zdaniem badanych jest przyjmowanie pieniedzy przez lekarzy w placówkach publicznej sluzby zdrowia (ponad trzy czwarte ankietowanych 77% - sadzi, iz zdarza sie to czesto). Wiekszosc spoleczenstwa przekonana jest równiez, ze czesto wystepujacymi sytuacjami sa równiez: nienaliczanie cla przez celników w zamian za lapówke (64%), pobieranie oplat przez policjantów za wykroczenia drogowe bez wystawiania mandatu (62%), dawanie przez urzedników za lapówke zlecen (60%) lub pomaganie znajomym w wygraniu przetargu (59%) na wykonanie okreslonych prac oraz tworzenie przez rzadzacych panstwem ustaw zadawalajacych biznesmenów w zamian za zyski lub inne korzysci osobiste (57%). Relatywnie najmniej osób (26%) sadzi, ze czestym zjawiskiem jest branie lapówek przez pracowników banku za udzielenie kredytu. Niemal powszechne (wyrazone przez 87% badanych) jest przekonanie o niedopuszczalnosci i koniecznosci skutecznego zwalczania sytuacji tworzenia przez poslów i czlonków rzadu przepisów zgodnych z oczekiwaniami biznesmenów, w zamian za zyski lub inne osobiste korzysci. Ponad cztery piate spoleczenstwa nie godzi sie równiez z wystepowaniem korupcji wsród celników (85%), lekarzy (84%), urzedników (84%) i pracowników bankowych (82%), a niemal cztery piate (79%) zdecydowanie nie aprobuje przekupstwa policjantów. Najbardziej skorumpowane srodowiska zawodowe to w przekonaniu wiekszosci Polaków lekarze (czeste wystepowanie korupcji zauwaza tu ponad trzy czwarte 78% - badanych) i policjanci (w opinii niemal dwóch trzecich 66% - respondentów). W najmniejszym natomiast stopniu patologia ta dotyka nauczycieli tylko 12% badanych jest zdania, ze w tej grupie zawodowej korupcja jest czesta.
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Jednym z tematów zrealizowanego przez OBOP listopadowego sondazu 1 byla korupcja. Badanie przynosi odpowiedzi na pytania o spoleczne postrzeganie tego zjawiska w naszym kraju: ocene skali jego wystepowania na podstawie róznych przykladów i sytuacji, stopien dezaprobaty oraz opinie o zasiegu przekupstwa w poszczególnych grupach zawodowych. OGÓLNA OCENA CZESTOSCI KORUPCJI W POLSCE Spoleczenstwo polskie w zdecydowanej wiekszosci (84%) przekonane jest, ze zjawisko korupcji czesto wystepuje w naszym kraju, przy tym ponad dwie piate (43%) uwaza, ze jest ono bardzo czeste i niewiele mniej 41% badanych stwierdza, ze mozna z nim sie spotkac raczej czesto. Tylko co siedemnasty respondent (6%) sadzi, ze korupcja jest w Polsce zjawiskiem rzadkim. Czy sadzi Pan(i), ze korupcja wystepuje w Polsce: bardzo czesto 43% raczej czesto 41% raczej rzadko 5% bardzo rzadko 1% trudno powiedziec 10% Przekonanie, ze korupcja jest czestym zjawiskiem w Polsce, zwieksza sie wraz: ze wzrostem poziomu wyksztalcenia (od 70% wsród osób z wyksztalceniem podstawowym do 92% najlepiej wyksztalconych ankietowanych), z wiekszym zainteresowaniem polityka (od 72% wsród w ogóle nie zainteresowanych tymi sprawami do 97% bardzo sie nimi interesujacych). 1 Badanie przeprowadzono w dniach 27-29.11.1999 r. na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1025 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny wynosi +/-3% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Czesciej od innych o wystepowaniu w Polsce korupcji przekonani sa badani o centroprawicowych (96%), lewicowych (91%) i prawicowych (90%) pogladach politycznych, potencjalni wyborcy Unii Wolnosci (94%), mieszkancy najwiekszych miast (94%), trzydziestolatkowie (90%) i dwudziestolatkowie (89%), a takze osoby aktywne zawodowo (89%). Warto tu jeszcze zwrócic uwage, ze mieszkancy najwiekszych miast, trzydziestolatkowie i osoby o centroprawicowych pogladach politycznych w wiekszosci (odpowiednio 54%, 53%, 51%) stwierdzaja, ze korupcja jest bardzo czesto spotykanym zjawiskiem w naszym kraju. Polacy w wiekszosci twierdza, ze w ciagu ostatnich dziesieciu lat zjawisko korupcji w Polsce nasililo sie taka opinie podziela ponad trzy piate (62%) badanych. Blisko co czwarty ankietowany (24%) wyraza opinie, ze nic sie pod tym wzgledem nie zmienilo, a tylko trzech na stu (3%) twierdzi, ze skala wystepowania przekupstwa zmniejszyla sie. Jak sie Panu(i) wydaje, czy w ciagu ostatnich dziesieciu lat, ogólnie rzecz biorac, korupcja w Polsce: zwiekszyla sie 62% jest caly czas taka sama 24% zmniejszyla sie 3% trudno powiedziec 11% Udzial osób, których zdaniem w ostatnich latach korupcja zwiekszyla sie, wzrasta wraz: z gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej (od 53% wsród osób, którym powodzi sie dobrze do 67% badanych, którzy niezadowoleni sa ze swych warunków materialnych), ze zwiekszaniem sie miejsca zamieszkania (od 60% wsród mieszkanców wsi do 66% wsród mieszkanców najwiekszych aglomeracji) Przekonanie o zwiekszeniu sie skali wystepowania korupcji w Polsce jest równiez tym wieksze, im bardziej na lewo badani sytuuja swoje poglady polityczne (uwaza tak 3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. 60% osób deklarujacych sie jako zwolennicy opcji prawicowej, 66% badanych o pogladach centrowych i 72% ankietowanych o przekonaniach lewicowych). Opinie o rozszerzaniu sie w ostatnich latach tej patologii wyrazaja tez czesciej od innych potencjalni wyborcy PSL (76%) i SLD (70%), osoby zainteresowane sprawami polityki (71%), badani z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (69%) oraz ankietowani miedzy 30 a 60 rokiem zycia. Z kolei poglad, ze skala korupcji nie ulega zmianom, blizszy niz innym jest respondentom z wyksztalceniem wyzszym (30%), najstarszym w wieku 60 i wiecej lat (30%) i sympatykom AWS (29%). * * * W opinii niemal co drugiego Polaka (48%) nasi politycy sa obecnie podobni do ogólu spoleczenstwa pod wzgledem uczciwosci. Jednak niewiele mniej popularne jest przekonanie, ze elity polityczne sa pod tym wzgledem gorsze od zwyklych obywateli podziela je dwie piate (40%) ankietowanych. Tylko co setny (1%) ankietowany jest zdania, ze politycy sa obecnie bardziej uczciwi od ogólu obywateli. Jedna dziesiata (11%) badanych nie ma na ten temat zdania. Czy Pana(i) zdaniem, ogólnie rzecz biorac, obecnie politycy polscy pod wzgledem uczciwosci sa: IV.1993 XI.1999 lepsi od ogólu obywateli 4% 1% podobni do ogólu obywateli 31% 48% gorsi od ogólu obywateli 57% 40% trudno powiedziec 8% 11% Porównanie pod wzgledem uczciwosci polityków z ogólem spoleczenstwa obecnie wypada dla czlonków elit politycznych znacznie korzystniej niz w pierwszej polowie 1993 roku: znacznie wiecej osób (o 17 punktów proc.) twierdzi teraz, ze sa oni podobni do ogólu obywateli, zmniejszyl sie natomiast udzial badanych, których zdaniem politycy sa mniej uczciwi od innych (róznica 17 punktów proc.). 4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Opinia, ze polscy politycy sa obecnie pod wzgledem uczciwosci podobni do ogólu obywateli, jest tym czesciej podzielana, im wyzsze wyksztalcenie (od 43% wsród osób z wyksztalceniem podstawowym do 58% w grupie najlepiej wyksztalconych badanych) oraz im lepsza ocena wlasnej sytuacji materialnej (od 39% wsród osób, które oceniaja, ze powodzi im sie zle do 56% wsród tych, którzy zadowoleni sa ze swych warunków finansowych). Poglad taki relatywnie najczesciej wyrazaja ponadto zwolennicy Unii Wolnosci (67%) i AWS (54%), osoby o centroprawicowych pogladach politycznych (65%), mieszkancy sredniej wielkosci miast (57%), a takze badani, których zdaniem korupcja jest w naszym kraju zjawiskiem rzadkim (57%). Z kolei osoby znajdujace sie w gorszej sytuacji materialnej (48%), mieszkancy najwiekszych miast (48%), respondenci bardzo interesujacy sie polityka (47%), ankietowani o lewicowych i centrolewicowych (po 46%) pogladach politycznych oraz dwudziestolatkowie (45%) czesciej od innych krytycznie oceniaja uczciwosc polityków sadza oni, iz przedstawiciele klasy politycznej sa pod tym wzgledem gorsi od ogólu obywateli. OCENA PRZYKLADOWYCH SYTUACJI KORUPCYJNYCH W sondazu OBOP poza ogólnymi opiniami - umiescilismy takze przyklady róznych sytuacji i poprosilismy badanych, aby ocenili czestosc ich wystepowania i wyrazili swój stosunek do nich. Polacy w wiekszosci uwazaja, ze przedstawione przyklady korupcji czesto zdarzaja sie w naszym kraju: Stosunkowo najczestszym zjawiskiem, zdaniem badanych, jest przyjmowanie pieniedzy przez lekarzy w placówkach publicznej sluzby zdrowia za zabiegi i opieke nad chorymi ponad trzy czwarte ankietowanych (77%) sadzi, iz zdarza sie to czesto, przy tym ponad dwie piate (43%) osób stwierdza, ze sytuacje takie maja miejsce bardzo czesto, a dodatkowo jedna trzecia (34%) ze raczej czesto. 5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Blisko dwie trzecie spoleczenstwa (64%) uwaza, ze czestym zjawiskiem jest nienaliczanie cla przez celników w zamian za lapówke, a niewiele mniej osób (62%) jest zdania, ze czesto ma miejsce pobieranie oplaty przez policjantów za wykroczenia drogowe bez wystawiania mandatu. Czesto spotykanymi sytuacjami sa w przekonaniu trzech piatych badanych przyklady korupcji wsród urzedników, którzy w zamian za lapówke daja zlecenie (zdaniem 60% osób) lub zalatwiaja wygranie przetargu (w opinii 59% respondentów) na wykonanie okreslonych prac. Zdaniem Polaków od korupcji nie sa tez wolni czlonkowie rzadu czy poslowie niecale trzy piate (57%) badanych twierdzi, iz czesto zdarza sie, ze tworza oni ustawy zadowalajace przedsiebiorców w zamian za zyski lub inne korzysci osobiste. Relatywnie najmniej osób (26%) sadzi, ze czestym zjawiskiem jest branie lapówek przez pracowników banku za udzielenie kredytu. Jedna trzecia (34%) badanych uwaza natomiast, ze wystepuje ono rzadko lub wcale. Podam Panu(i) przyklady zjawisk spolecznych, o których czesto sie mówi w naszym kraju. Jak Pan(i) sadzi, czy te zjawiska zdarzaja sie: Lekarze w szpitalach panstwowych przyjmuja pieniadze od pacjentów za wykonanie zabiegu i opieke nad chorym. Celnik bierze lapówke i w zamian za to nie nalicza obowiazujacego cla. Policjant bierze pieniadze od kierowcy, który popelnil wykroczenie drogowe, ale nie wypisuje mandatu. Urzednik w zamian za lapówke daje przedsiebiorcy zlecenie, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. Czlonkowie rzadu lub poslowie staraja sie stworzyc ustawy zadowalajace biznesmenów, przedsiebiorców w zamian za zyski lub inne korzysci. Urzednik zalatwia swojemu znajomemu wygranie przetargu, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. bardzo czesto dosc czesto dosc rzadko bardzo rzadko lub nigdy brak zdania 43 34 6 3 14 29 35 9 3 24 27 35 15 3 20 26 34 10 3 27 23 34 11 4 28 22 37 11 3 27 Pracownik banku bierze lapówke i w zamian za to udziela kredytu. 8 18 18 16 40 Traktujac lacznie wyniki odpowiedzi na to pytanie, mozna powiedziec, ze o czestym wystepowaniu wszystkich przedstawionych sytuacji przekonany jest niemal co piaty Polak (18%). 6
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Zestawienie obecnie uzyskanych opinii z wynikami badania przeprowadzonego piec lat temu wskazuje, ze w przekonaniu spoleczenstwa skala wystepowania korupcji zwieksza sie i czesciej teraz wystepuje: wsród policjantów - w sytuacji pobierania oplaty za wykroczenie drogowe bez wypisywania mandatu (wzrost o 19 punktów proc.), wsród celników, którzy za lapówke nie naliczaja obowiazujacego cla (wzrost o 16 punktów proc.), wsród urzedników w sytuacjach gdy za lapówke daja oni zlecenie (wzrost o 10 punktów proc.) lub pomagaja znajomym w wygraniu przetargu (wzrost o 10 punktów proc.) na wykonanie okreslonych prac, wsród lekarzy, którzy w panstwowych placówkach przyjmuja pieniadze od pacjentów za wykonanie zabiegu i opieke (wzrost o 7 punktów proc.). Zmniejszyl sie natomiast udzial osób przekonanych o czestym wystepowaniu sytuacji uzyskiwania kredytu bankowego poprzez lapówke dla pracownika banku (spadek o 11 punktów proc.), nie oznacza to jednak wzrostu przekonania, ze zjawisko to wystepuje rzadko lub wcale, lecz jest wynikiem zwiekszenia sie odsetka osób, które nie potrafia ocenic skali jego wystepowania. Szczególowe dane przedstawia zamieszczony ponizej wykres. 7
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. UDZIAL OSÓB, KTÓRE OCENIAJA, ZE PRZEDSTAWIONE ZJAWISKA ZDARZAJA SIE CZESTO Lekarze w szpitalach panstwowych przyjmuja pieniadze od pacjentów za wykonanie zabiegu i opieke nad chorym. 70% 77% Celnik bierze lapówke i w zamian za to nie nalicza obowiazujacego cla. 48% 64% Policjant bierze pieniadze od kierowcy, który popelnil wykroczenie drogowe, ale nie wypisuje mandatu. 43% 62% Urzednik w zamian za lapówke daje przedsiebiorcy zlecenie, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. 50% 60% Urzednik zalatwia swojemu znajomemu wygranie przetargu, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. 49% 59% Czlonkowie rzadu lub poslowie staraja sie stworzyc ustawy zadowalajace biznesmenów, przedsiebiorców w zamian za zyski lub inne korzysci. Pracownik banku bierze lapówke i w zamian za to udziela kredytu. 26% 37% 57% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1994 1999 Na opinie o czestosci wystepowania poszczególnych przykladów korupcji maja wplyw cechy spoleczno-demograficzne badanych: Wraz z podnoszeniem sie poziomu wyksztalcenia wzrasta udzial osób, których zdaniem czesto zdarza sie pobieranie przez policjantów pieniedzy od kierowców bez wypisywania mandatu i dawanie przez urzedników zlecen na wykonanie pewnych robót w zamian za lapówke. Osoby z wyksztalceniem ponadpodstawowym czesciej od innych zwracaja uwage na rozstrzyganie przez urzedników przetargów na korzysc swoich znajomych, a badani z wyksztalceniem srednim na pobieranie oplat od pacjentów przez lekarzy w panstwowych szpitalach. Im wieksze miejsce zamieszkania, tym czesciej mozna spotkac sie z opinia o wystepowaniu takich sytuacji, jak: pobieranie przez policjantów pieniedzy od kierowców bez wypisywania mandatu, dawanie przez urzedników zlecen na 8
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. wykonanie okreslonych prac za lapówke lub po znajomosci oraz zalatwianie kredytu przez pracownika banku w zamian za lapówke. Mieszkancy najwiekszych miast czesciej od innych ponadto dostrzegaja wystepowanie korupcji w sluzbach celnych kiedy w zamian za lapówke nie pobiera sie oplat celnych oraz wsród elit rzadzacych, poslów lub czlonków rzadu, którzy w zamian za zyski lub inne korzysci staraja sie tworzyc prawo zgodne z oczekiwaniami biznesmenów. Wraz z gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej zwieksza sie udzial osób, których zdaniem czesto spotykanym zjawiskiem jest tworzenie przez rzadzacych przepisów prawnych zadowalajacych przedsiebiorców, a wraz z lepsza ocena swych warunków finansowych zwieksza sie odsetek badanych przekonanych o czestym pobieraniu przez policjantów oplat od kierowców bez wypisywania mandatów. Osoby w zlej sytuacji materialnej czesciej od innych zwracaja jeszcze uwage na zalatwianie kredytu w banku za lapówke dla pracownika. * * * Mimo, ze jak wynika z analizy odpowiedzi korupcja jest, zdaniem spoleczenstwa, zjawiskiem czestszym niz piec lat temu, nie oznacza to wzrostu aprobaty dla takich sytuacji. Ogromna wiekszosc spoleczenstwa o przedstawionych sytuacjach wypowiada sie, ze sa one niedopuszczalne i nalezy je skutecznie zwalczac: Niemal powszechne (wyrazone przez 87% badanych) jest przekonanie o niedopuszczalnosci i koniecznosci skutecznego zwalczania sytuacji tworzenia przez poslów i czlonków rzadu przepisów zgodnych z oczekiwaniami biznesmenów, w zamian za zyski lub inne korzysci. Ponad cztery piate spoleczenstwa nie godzi sie równiez z wystepowaniem korupcji wsród celników (85%), lekarzy (84%), urzedników (84%) i pracowników banku (82%), a niemal cztery piate (79%) zdecydowanie nie aprobuje przekupstwa policjantów. 9
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Jak ocenia Pan(i) kazde z tych zjawisk? Czlonkowie rzadu lub poslowie staraja sie stworzyc ustawy zadowalajace biznesmenów, przedsiebiorców w zamian za zyski lub inne korzysci. Celnik bierze lapówke i w zamian za to nie nalicza obowiazujacego cla. Lekarze w szpitalach panstwowych przyjmuja pieniadze od pacjentów za wykonanie zabiegu i opieke nad chorym. Urzednik w zamian za lapówke daje przedsiebiorcy zlecenie, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. Urzednik zalatwia swojemu znajomemu wygranie przetargu, na przyklad na wykonanie robót budowlanych. Pracownik banku bierze lapówke i w zamian za to udziela kredytu. Policjant bierze pieniadze od kierowcy, który popelnil wykroczenie drogowe, ale nie wypisuje mandatu. tak juz jest i nie nalezy sie tym przejmowac jest to niedobre, ale trzeba sie z tym pogodzic jest to niedopuszczalne i nalezy to skutecznie zwalczac trudno powiedziec XII.9 4 XI.99 XII.9 4 XI.99 XII.94 XI.99 XII.9 4 XI.99-1 - 4-87 - 8 1 2 7 6 84 85 8 7 3 2 16 9 75 84 6 5 2 1 7 7 83 84 8 8 2 1 7 7 84 84 7 8 2 2 6 5 84 82 8 11 4 4 10 11 80 79 6 6 Dane w % Laczna analiza uzyskanych odpowiedzi wskazuje, ze zdecydowana wiekszosc badanych ponad dwie trzecie (69%) za niedopuszczalne uwaza wszystkie z przedstawionych powyzej sytuacji. W porównaniu do wyników sondazu sprzed pieciu lat, jedyna istotna zmiana jest wzrost dezaprobaty (o 9 punktów proc.) dla zjawiska przyjmowania przez lekarzy z panstwowych szpitali pieniedzy od pacjentów za opieke i wykonanie zabiegu, przy jednoczesnym zmniejszeniu sie udzialu osób (o 7 punktów proc.), zdaniem których jest to sytuacja niedobra, ale trzeba sie z nia pogodzic. Dezaprobata dla przedstawionych przykladów korupcji wzrasta wraz z gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej. Czesciej od innych za niedopuszczalne sytuacje takie uwazaja starsi piecdziesieciolatkowie, wieksza tolerancje wykazuja natomiast najmlodsi osoby ponizej 20 roku zycia. 10
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. OCENA ZAKRESU KORUPCJI W RÓZNYCH GRUPACH ZAWODOWYCH Najbardziej skorumpowane - w przekonaniu wiekszosci spoleczenstwa srodowiska zawodowe to lekarze (czeste wystepowanie korupcji zauwaza tu ponad trzy czwarte 78% - badanych) i policjanci (w opinii niemal dwóch trzecich 66% - respondentów). Prawie polowa ankietowanych wyraza poglad o czestym przekupstwie wsród: prokuratorów (49%), urzedników urzedów gminnych (47%) i ministerialnych lub innych centralnych urzedów panstwowych (47%), poslów (46%) i sedziów (46%). Ponad dwie piate Polaków zauwaza korupcje wsród urzedników urzedów wojewódzkich (43%) i powiatowych (42%), a niecale dwie piate w srodowisku radnych (38%) i urzedników urzedów skarbowych (36%). Stosunkowo najrzadziej zdaniem badanych z lapownictwem mozna spotkac sie wsród urzedników bankowych (o czestym wystepowaniu tego zjawiska w tej grupie mówi wiecej niz jedna czwarta 27% - ankietowanych) oraz wsród nauczycieli (przekonanych jest o tym 12% respondentów). Jak czesto, Pana(i) zdaniem, wystepuje w Polsce zjawisko korupcji wsród osób wykonujacych nastepujace zawody: bardzo czesto raczej czesto raczej rzadko bardzo rzadko lekarze 43 35 8 3 11 policjanci 28 38 11 4 19 urzednicy ministerialni lub innych centralnych urzedów panstwowych brak zdania 19 28 13 4 36 prokuratorzy 18 31 15 6 30 urzednicy urzedów gminnych 17 30 18 6 29 sedziowie 17 29 17 8 29 urzednicy urzedów wojewódzkich 16 27 15 5 37 urzednicy urzedów powiatowych 15 27 18 5 35 poslowie 15 31 14 6 34 urzednicy urzedów skarbowych 13 23 20 8 36 radni 12 26 19 9 34 urzednicy bankowi 8 19 23 13 37 nauczyciele 1 11 28 35 25 11
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Dane w % W porównaniu do poprzedniego badania na ten temat, przeprowadzonego ponad szesc lat temu, obecnie opinia publiczna czesciej dostrzega wystepowanie korupcji wsród: policjantów udzial osób przekonanych o czestym wystepowaniu przekupstwa w tym srodowisku zawodowym zwiekszyl sie o 25 punktów procentowych, lekarzy o 16 punktów proc. wiecej osób zauwaza korupcje wsród osób wykonujacych ten zawód prokuratorów wzrost o 12 punktów proc. sedziów wzrost o 8 punktów proc. Jednoczesnie zmniejszyl sie odsetek osób, których zdaniem korupcja jest czestym zjawiskiem wsród: urzedników bankowych spadek o 19 punktów procentowych urzedników urzedów wojewódzkich - spadek o 5 punktów proc. nauczycieli spadek o 5 punktów proc. Szczególowe porównania przedstawia wykres zamieszczony ponizej. 12
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. OCENA WYSTEPOWANIA KORUPCJI WSRÓD OSÓB WYKONUJACYCH ZAWODY: lekarze 62% 78% policjanci 41% 66% prokuratorzy urzednicy urzedów gminnych urzednicy ministerialni lub innych centralnych urzedów panstwowych poslowie sedziowie urzednicy urzedów wojewódzkich 37% 38% 49% 47% 49% 47% 46% 46% 43% 48% urzednicy urzedów powiatowych radni urzednicy urzedów skarbowych urzednicy bankowi 27% 42% 38% 36% 36% 46% nauczyciele 12% 17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 1993 1999 Opinie na temat czestosci wystepowania przekupstwa w poszczególnych grupach zawodowych sa istotnie powiazane z cechami spoleczno-demograficznymi. Im wyzsze wyksztalcenie, tym czesciej wyrazana jest opinia o wystepowaniu korupcji wsród urzedników urzedów powiatowych i urzedów skarbowych. Osoby z ponadpodstawowym poziomem wyksztalcenia czesciej od innych ponadto dostrzegaja przejawy tej patologii wsród policjantów, urzedników urzedów gminnych, urzedów wojewódzkich oraz ministerialnych lub innych centralnych urzedów panstwowych. 13
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Polacy o korupcji sondaz z 27-29.11.1999 r. Wraz ze zwiekszaniem sie miejsca zamieszkania wzrasta udzial osób, których zdaniem korupcja jest czestym zjawiskiem wsród policjantów. Ponadto, mieszkancy najwiekszych miast czesciej od innych dostrzegaja te patologie wsród urzedników: urzedów gminnych, urzedów powiatowych, urzedów wojewódzkich, ministerstw i innych centralnych urzedów panstwowych, urzedów skarbowych, a takze poslów i radnych. Im gorsza ocena wlasnej sytuacji materialnej, tym czesciej wyrazany jest poglad o czestym wystepowaniu przekupstwa wsród radnych, prokuratorów i sedziów. Osoby niezadowolone ze swych warunków materialnych czesciej od innych dostrzegaja to zjawisko takze wsród urzedników bankowych oraz urzedników urzedów gminnych i powiatowych. O korupcji niemal wszystkich wymienionych w kwestionariuszu srodowisk zawodowych (z wyjatkiem nauczycieli) przekonani sa czesciej od innych dwudziestolatkowie i trzydziestolatkowie (z wyjatkiem opinii o urzednikach bankowych). Dodatkowo, o czestym lapownictwie lekarzy przekonani sa czterdziestolatkowie, a policjantów najmlodsi, osoby ponizej 20 roku zycia. 14