Szkoła Zawód Praca
PÓŁROCZNIK Szkoła Zawód Praca nr 9 Bydgoszcz 2015
Szkoła Zawód Praca nr 9/2015 Redaktor Naczelny Ryszard Gerlach Sekretarz Redakcji Renata Tomaszewska-Lipiec Członkowie Rady Redakcyjnej Tadeusz Aleksander Augustyn Bańka Waldemar Furmanek Marek Gawrysiak Stefan M. Kwiatkowski Walentyna Łozowiecka Bernd Meier Krasimir Spirov Zygmunt Wiatrowski Bożena Wojtasik Redaktorzy tematyczni: Elżbieta Kasprzak (psychologia pracy) Adam Solak (filozofia pracy) Jerzy Stochmiałek (andragogika) Janusz Sztumski (socjologia pracy) Renata Tomaszewska-Lipiec (pedagogika pracy, rynek pracy) Zdzisław Wołk (poradoznawstwo, zawodoznawstwo) Redaktor statystyczny: Barbara Ciżkowicz Redaktorzy językowi: Dominika Goltz-Wasiucionek (język angielski) Elżbieta Komsta (język rosyjski) Włodzimierz Kucharek (język niemiecki) Adres Redakcji ul. Chodkiewicza 30 85-064 Bydgoszcz Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Pedagogiki Katedra Pedagogiki Pracy i Andragogiki Komitet Redakcyjny Sławomir Kaczmarek (przewodniczący) Zygmunt Babiński Katarzyna Domańska Grzegorz Kłosowski Andrzej Prószyński Marlena Winnicka Jacek Woźny Ewa Zwolińska Grażyna Jarzyna (sekretarz) Przygotowanie do druku Aleksandra Szymańska / Poligrafia UKW Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Bydgoszcz 2015 Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany i rozpowszechniany bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich ISSN 2082-6087 Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego (Członek Polskiej Izby Książki) 85-092 Bydgoszcz, ul. Ogińskiego 16 tel./fax 52 32 36 755, 52 32 36 729, e-mail: wydaw@ukw.edu.pl http://www.wydawnictwo.ukw.edu.pl Rozpowszechnianie 52 32 36 730, jarno@ukw.edu.pl Poz. 1654. Ark. wyd. 8
Spis treści Od Redakcji... 7 Artykuły i rozprawy Krzysztof Jakubiak, Praca jako postawa twórcza obywatela w polskiej myśli filozoficznej i pedagogicznej czasów nowożytnych... 11 Czesław Plewka, Szkoła jako agora dla młodego pokolenia współczesnej cywilizacji... 28 Tadeusz Aleksander, Studia podyplomowe ukoronowaniem współczesnej edukacji dorosłych... 40 Raporty z badań Kazimierz Wenta, Wyższe wykształcenie w warunkach degradacji zawodowej na rynku pracy... 61 Agnieszka Hłobił, Synergia aktywności nauczyciela i uczniów w procesie przyswajania wiedzy i umiejętności w kontekście nowych wyzwań w kształceniu nauczycieli... 76 Izabela Paprocka, Mateusz Terlecki, Kompetencje twarde czy miękkie? Analiza ofert pracy pod kątem pożądanych przez pracodawców kompetencji zawodowych... 87 Krzysztof Kraszkiewicz, Mateusz Bogdziński, Wiedza i postawy menedżerów wobec psychologów pracujących w środowisku biznesowym... 97 Diana Chwedorczuk, Katarzyna Góralska, Patrycja Michalska, Psycholog biznesu w percepcji menedżerów średniego szczebla... 108 5
Spis treści Recenzje Recenzja książki pod redakcją naukową Renaty Tomaszewskiej-Lipiec Relacje praca życie pozazawodowe drogą do zrównoważonego rozwoju jednostki, Bydgoszcz 2014 Zdzisław Wołk... 123 Recenzja książki Czesława Plewki Kierowanie własnym rozwojem zawodowym. Studium teoretyczne i egzemplifikacje praktyczne, Koszalin 2015 Marta Dobrzyniak... 129 Sprawozdania i informacje Ogólnopolska konferencja naukowa Relacje praca życie pozazawodowe drogą do zrównoważonego rozwoju jednostki, Bydgoszcz, 17.04.2015 Łukasz Brzeziński... 135 Międzynarodowa konferencja naukowa Przygotowanie studentów do wejścia na rynek pracy w kontekście oczekiwań pracodawców, Poznań, 10.06.2015 Magdalena Barańska, Monika Bartkowiak... 139 III Międzynarodowy Kongres Profesjologiczny Profesjologia i ergonomia w kontekście nauk o pracy PROFERG 2015, Zielona Góra, 22 23.06.2015 Eunika Baron-Polańczyk, Aneta Klementowska... 143 4 th International Scientific Forum ISF 2015 Education, climate change and economic development, United Kingdom, Oxford, 1 3.09.2015 Renata Tomaszewska-Lipiec... 147 Table of contents... 149 6
Kierowanie własnym rozwojem zawodowym Recenzja książki Czesława Plewki Kierowanie własnym rozwojem zawodowym. Studium teoretyczne i egzemplifikacje praktyczne, Koszalin 2015 Nakładem wydawnictwa Politechniki Koszalińskiej ukazała się książka pt. Kierowanie własnym rozwojem zawodowym. Studium teoretyczne i egzemplifikacje praktyczne, której autorem jest Czesław Plewka. W recenzowanej publikacji omówione zostały kwestie związane z rozwojem człowieka ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju zawodowego. Kierowanie własnym rozwojem zawodowym zostało ujęte w trzech częściach: Wprowadzenie w tematykę rozwoju zawodowego, Teoretyczne podstawy zarządzania procesem rozwoju zawodowego oraz Kształtowanie umiejętności zarządzania procesem własnego rozwoju zawodowego. Rozważania podjęte w recenzowanej publikacji dotyczą cech osobowych jednostki, rozwoju zawodowego jednostki i co z tym związane, umiejętności kierowania własnym rozwojem. Autor zwraca również uwagę na aspekt procesu pracy, organizacji i zarządzania. Zaprezentowane problemy stanowią logiczny i spójny ciąg oddający istotę rozwoju zawodowego jednostki i jego różnych wymiarów. W związku z tak przyjętą strukturą prezentowane rozważania rozpoczyna część zatytułowana Wprowadzenie w problematykę rozwoju zawodowego, którą tworzą trzy rozdziały. Pierwszy dotyczy teoretycznych podstaw rozwoju zawodowego, w którym została ukazana istota procesu rozwoju, źródła wiedzy i konteksty rozważań dotyczące rozwoju zawodowego jednostki. Część pierwszą kończy rozdział zatytułowany Egzemplifikacja podstawowych pojęć, w którym autor zdefiniował i omówił podstawowe terminy związane z rozwojem zawodowym. Wśród sześciu omawianych pojęć znalazły się: zawód, praca zawodowa, czynności zawodowe, umiejętności zawodowe, kompetencje zawodowe i kwalifikacje zawodowe. Na uwagę zasługuje w tej części rozdział drugi dotyczący wybranych aspektów rozwoju zawodowego człowieka. Zawiera on przegląd i analizę teorii rozwoju zawodowego, który Autor rozpoczął od ogólnych teorii (np. ener- 129
RECENZJE getyzmu życia ludzkiego, potrzeb ludzkich, czynności ludzkich, podziału pracy ludzkiej, miejsca i przestrzeni społeczno-zawodowej człowieka), kończąc na teorii sensu życia ludzkiego. W tym rozdziale zaprezentowane zostały również teorie szczegółowe (np. wyboru zawodu, uczenia się zawodu i pracy zawodowej). Następnie dokonano przeglądu uwarunkowań dotyczących zawodowego rozwoju jednostki. Zaprezentowane zostały podmiotowe (biologiczne, fizyczne, psychiczne) i przedmiotowe (historyczne, kulturowe, społeczne, ekonomiczne, techniczne, pedagogiczne) grupy uwarunkowań. W dalszej części Autor wprowadza czytelnika w tematykę związaną z periodyzacją rozwoju jednostki, ukazując podział jej życia zawodowego na kolejne fazy. Pierwsza część publikacji stanowi podstawę i wyznacza kierunek dalszych rozważań podjętych w dwóch kolejnych częściach. Druga część recenzowanej pozycji porusza tematykę związaną z zarządzaniem procesem rozwoju zawodowego. Rozpoczyna ją rozdział czwarty zatytułowany Teoretyczne podstawy zarządzania procesem rozwoju zawodowego, w którym Autor skupił się na przedstawieniu ewolucji poglądów na temat kierowania, wyjaśnieniu podstawowych pojęć związanych z procesem kierowania i zarządzania, a także przedstawieniu procesów kierowania i zarządzania oraz podejmowania decyzji. Szczególnie interesujący w tej części monografii jest rozdział piąty pt. Proces kierowania własnym rozwojem zawodowym postrzegany z perspektywy różnic indywidualnych człowieka. Zawiera on bogactwo interesujących treści i zróżnicowanie podjętych wątków. Rozważania dotyczące różnic indywidualnych Autor rozpoczął od zaprezentowania refleksji dotyczących ich istoty i konsekwencji, które mogą być znaczące w procesie kierowania przez jednostkę własnym rozwojem zawodowym. W rozdziale w sposób szczegółowy zaprezentowane zostały różnice biologiczne, temperamentalne, intelektualne, osobowościowe oraz różnice w działaniu. Tematyka związana z poczuciem własnej skuteczności w procesie kierowania własnym rozwojem zawodowym kończy rozważania podjęte w tym rozdziale. Ważny obszar dociekań w tej części stanowi także rozdział szósty Charakterystyka wybranych komponentów zarządzania rzutujących na jakość procesu rozwoju zawodowego. Czesław Plewka w tym rozdziale zwrócił uwagę na rolę, jaką odgrywa informacja w procesie zarządzania, podkreślając, że ma ona charakter subiektywny i zależy od zdolności interpretacyjnych danej jednostki. Zwraca On również uwagę na zagadnienie Analizy własnego potencjału oraz metod i procedur określania celów i planów działania oraz monitorowania indywidualnych dokonań. Rozdział kończy krótka, ale jakże istotna dla zarządzania własnym rozwojem, informacja dotycząca networkingu i jego znaczenia w procesie rozwoju zawodowego. Ostatnia, trzecia część publikacji Kształtowanie umiejętności zarządzania procesem własnego rozwoju zawodowego zawiera cztery rozdziały. Pierwszy 130
Kierowanie własnym rozwojem zawodowym rozdział Wybrane aspekty dotyczące procesu kształtowania umiejętności porusza tematykę dotyczącą istoty i rodowodu pojęć: umiejętności, klasyfikacji oraz struktury czynności i umiejętności, procesu kształtowania i rozwijania umiejętności. Autor zwrócił uwagę na miejsce i rolę umiejętności w kierowaniu własnym rozwojem zawodowym. Kolejne rozdziały stanowią kontynuację tych rozważań i dotyczą umiejętność diagnozowania własnego rozwoju zawodowego, kształtowania umiejętności planowania własnej ścieżki tego rozwoju oraz kształtowania umiejętności wdrażania i monitorowania przedsięwzięć ujętych w jego zaprojektowanym planie. Zakres rozdziału ósmego został wyznaczony przez tematykę dotyczącą procesu diagnostycznego i jego uwarunkowań, rodzajów i typów diagnoz, autodiagnozy, podstawowych metod i technik diagnostycznych oraz zasad diagnozowania w naukach społecznych. W tym rozdziale na uwagę zasługują kwestie związane z ukazaniem istoty i roli autodiagnozy w kształtowaniu umiejętności kierowania własnym rozwojem zawodowym. W rozdziale dziewiątym Autor skoncentrował się na tematyce związanej z kształtowaniem wybranych umiejętności warunkujących skuteczne planowanie własnej ścieżki rozwoju zawodowego. Wśród nich można wyróżnić umiejętności: nieustannego zgłębiania wiedzy o sobie, planowania zadań rozwojowych adekwatnych do swoich potrzeb i możliwości, przewidywania skutków wywołanych zaplanowanymi działaniami prorozwojowymi, a także dostrzegania możliwości poprawy jakości projektowanych planów własnego rozwoju zawodowego. W ostatnim rozdziale recenzowanej monografii autor skupił się na umiejętnościach związanych z wdrażaniem i monitorowaniem przedsięwzięć ujętych w zaprojektowanym planie własnego rozwoju zawodowego, w tym: umiejętnościach adaptacyjnych, wyzwalania wytrwałości w działaniu, pokonywania trudności, wykorzystywania informacji zwrotnych, wprowadzania korekt, jak również na umiejętnościach panowania nad stresem, monitorowania procesu wdrożeniowego, dokonywania ocen i formułowania wniosków, podejmowania decyzji, koncentrowania się na najważniejszych czynnikach przy optymalizacji wysiłku i osiąganiu właściwych efektów działania. Publikacja Kierowanie własnym rozwojem zawodowym. Studium teoretyczne i egzemplifikacje praktyczne stanowi wykładnię cennych informacji nt. rozwoju zawodowego, zarządzania procesem tego rozwoju oraz kształtowania umiejętności jego zarządzania. Autor w sposób kompleksowy i interdyscyplinarny zaprezentował podjętą w książce problematykę. Struktura publikacji jest tak przemyślana, aby prowadzić czytelnika od informacji ogólnych, dotyczących aspektów związanych z tematem, do informacji szczegółowych, związanych bezpośrednio z jednostką i jej własnym rozwojem zawodowym. 131
RECENZJE Zagadnienie kierowania rozwojem zawodowym zostało opisane w trzech wymiarach: teoretycznym, badawczym i praktycznym, co stanowi zaletę publikacji i sprawia, że książka może zainteresować zarówno praktyków, jak i teoretyków. Warto podkreślić, że publikacja została oparta na bogatej literaturze przedmiotu. W bibliografii znajdują się liczne pozycje zwarte, artykuły oraz dokumenty o charakterze prawnym, co znacząco wpływa na jej wartość merytoryczną. Biorąc pod uwagę aktualność problematyki związanej z kierowaniem rozwojem zawodowym, książkę tę uznać można za bardzo przydatną i wzbogacającą dotychczasowe publikacje z tego zakresu. Jej wartość docenić powinni zarówno studenci, pedagodzy, nauczyciele, wychowawcy, wykładowcy akademiccy, badacze prowadzący badania w obszarze rozwoju zawodowego człowieka, a także indywidualni odbiorcy zainteresowani własnym rozwojem zawodowym. Marta Dobrzyniak Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 132