Zadanie 5 (1pkt) Zadanie 6 (2pkt) Zadanie 7 (1pkt)

Zadanie 1 ( 1 pkt) Uporządkuj azotowe metabolity, wydalane przez zwierzęta, zgodnie z ich malejącą toksycznością (w kratkach obok nazw związków postaw odpowiednie numery): Zadanie 2 (2 pkt.) Badania prenatalne mają dostarczyć informacji o stanie zdrowia dziecka w łonie matki. Do tego celu zazwyczaj trzeba pobrać do analizy pewne komórki płodu. a) Podaj jeden argument za wykonywaniem genetycznych badań prenatalnych :... b) Podaj jeden argument przeciw wykonywaniu genetycznych badań prenatalnych :... Zadanie 3 (3 pkt.) Poniższy schemat przedstawia dwa procesy powstawania bliźniąt u ludzi : a) Wskaż, w którym przypadku (A czy B?) powstały bliźnięta jednojajowe:... b) Wyjaśnij, jak powstają bliźnięta : typu A... typu B... Zadanie 4 (1 pkt) W klinice urologicznej prowadzono szczegółowe analizy chemiczne kamieni nerkowych usuniętych pacjentom, których wcześniej, w wywiadzie lekarskim, wypytywano m.in. o rodzaje i ilości spożywanych warzyw, owoców i mięsa. W oparciu o powyższe informacje sformułuj możliwy problem badawczy prac prowadzonych w klinice :... 1

Zadanie 5 (1pkt) Zadanie 6 (2pkt) Zadanie 7 (1pkt) 2

Zadanie 8. (3 pkt) Zadanie 9 (2 pkt.) Rozmiar i kształt każdej komórki związane są z funkcją, jaką ona pełni. Uzasadnij tę prawidłowość na przykładach komórki jajowej i plemników, których schematyczne rysunki przedstawiono obok.... Zadanie 10 (2 pkt.) Amoniak, mocznik, kwas moczowy to trzy różne azotowe związki wydalane z organizmu. Pogrupuj podane poniżej informacje na te, które dotyczą kwasu moczowego i na te, które są prawdziwe w stosunku do amoniaku. 3

1. Cechuje go największa toksyczność spośród azotowych produktów metabolizmu białek. 2. Do jego bezpiecznego wydalenia wystarczy bardzo mała ilość wody. 3. Rozpuszczalność w wodzie tego związku jest bardzo duża. 4. Związek ten bardzo łatwo się krystalizuje. 5. Wydalenie tego związku jest lepsze przy dużej ilości wody. Kwas moczowy:... Amoniak:... Zadanie 11. (2 pkt.) Przemieszczanie się organizmów odgrywa zasadniczą rolę w kontaktach między osobnikami oraz w ich rozmnażaniu się. Przestawione poniżej informacje posegreguj na te, które charakteryzują rozmnażanie płciowe (I) oraz te, które odnoszą się do rozmnażania bezpłciowego (II). A. W tym typie rozmnażania uczestniczy tylko jeden z osobników rodzicielskich. B. W tym typie rozmnażania uczestniczą najczęściej dwa osobniki rodzicielskie. C. Osobniki potomne powstają wskutek połączenia się gamet (męskiej i żeńskiej). D. Osobniki potomne powstają wskutek podziału lub pączkowania osobnika rodzicielskiego. E. Osobniki potomne powstałe w wyniku tego typu rozmnażania mają identyczną informację genetyczną jak osobniki rodzicielskie. I...., II.... Zadanie 12. (3 pkt.) Rysunek przedstawia schemat jednego rodzaju komórek rozrodczych. Podaj nazwę tej komórki oraz przedstaw funkcje wskazanych strzałkami struktur (A i B).... A:... B:... Zadanie 13. (2 pkt) Schemat przedstawia w sposób uproszczony wytwarzanie moczu w kanaliku nerkowym. 4

Określ, w której części nefronu (A, B czy C) zachodzi proces filtracji. Podaj nazwę produktu otrzymanego w wyniku filtracji. Zadanie 14. (2 pkt) U człowieka występuje zróżnicowanie cech (dymorfizm płciowy), dzięki którym możemy odróżnić kobietę od mężczyzny. Podaj dwa przykłady cech budowy ciała człowieka, które określają różnice między kobietą i mężczyzną. Zadanie 15. (2 pkt) Podczas powstawania moczu w nerkach glukoza jest transportowana z nakładem energii z wnętrza kanalików nerkowych do naczyń krwionośnych (wchłanianie zwrotne). a) Uzasadnij, czy transport glukozy z kanalików nerkowych do naczyń krwionośnych jest aktywny, czy bierny. b) Określ konsekwencje wchłania zwrotnego glukozy dla składu moczu zdrowego człowieka. Zadanie 16. (1 pkt) U dziewcząt około 13. roku życia stosuje się obowiązkowe szczepienie ochronne przeciw różyczce. Wyjaśnij, dlaczego szczepienia przeciw różyczce są obowiązkowe tylko dla dziewcząt. Zadanie 17. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zasadę działania urządzenia do dializy (sztucznej nerki). 5

Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, dlaczego nie wszystkie składniki znajdujące się we krwi przenikają do płynu dializującego....... Zadanie 18. (1 pkt) Podaj nazwę elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.... Zadanie 19. (1 pkt) Na schematach przedstawiono dwa sposoby (I, II) powstawania bliźniąt u człowieka. Wpisz w wyznaczone miejsce pod każdym schematem po jednym oznaczeniu literowym poprawnego dokończenia zdania, wybierając je z niżej podanych (A, B lub C). Są to A. prawie identyczne bliźnięta tej samej płci. B. prawie identyczne bliźnięta różnej płci. C. nie zawsze podobne do siebie i często różnopłciowe bliźnięta. Zadanie 20. (1 pkt) W tabeli przedstawiono ilość niektórych składników przesączu kłębkowego filtrowanych w nerkach zdrowego człowieka w ciągu 24 godzin, w porównaniu z ilością tych składników wydalonych w ciągu doby w moczu ostatecznym. 6

Wypisz z tabeli nazwę tego składnika przesączu kłębkowego, który nie powinien, ale czasem (w wyniku choroby) może pojawić się w moczu ostatecznym. Podaj nazwę choroby, na którą może wskazywać obecność tego składnika w moczu ostatecznym. składnik..., choroba.... Zadanie 21. (3 pkt) Zaburzenia gospodarki wodnej w organizmie można postrzegać jako problemy związane z niedoborem lub z nadmiarem wody (odwodnienie lub przewodnienie). Zarówno niedobór, jak i nadmierne gromadzenie się płynów w organizmie człowieka, może stanowić zagrożenie dla życia. a) Podaj przykłady dwóch grup wiekowych, dla których zaburzenia gospodarki wodnej są najbardziej groźne. 1...., 2..... b) Podaj dwie przyczyny prowadzące do niedoboru płynów ustrojowych (których głównym składnikiem jest woda) w organizmie człowieka. 1.... 2.... Zadanie 22. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono budowę nerki człowieka (przekrój podłużny), strzałkami oznaczono kierunek ruchu płynów (krwi i moczu). Wypisz ze schematu nazwę naczynia krwionośnego, w którym płynąca krew nie powinna zawierać mocznika. Odpowiedź uzasadnij...., ponieważ... Zadanie 23. (1 pkt) 7

Pod wpływem hormonów podwzgórza, u chłopców wzrasta wydzielanie testosteronu od 10 roku życia do 20 roku życia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje się do 25. roku życia, po czym następuje powolny spadek. Testosteron (i inne steroidy anaboliczne) to również najczęściej używany środek dopingujący w kulturystyce i sportach siłowych. Lekarze przestrzegają przed stosowaniem tego środka oraz wszelkich steroidów anabolicznych, twierdząc że szczególnie u młodych mężczyzn mogą one prowadzić nawet do całkowitej bezpłodności. Na schemacie przestawiono regulację nerwowo-hormonalną czynności jąder z uwzględnieniem działania steroidów anabolicznych (znak + oznacza pobudzenie, znak oznacza hamowanie). Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij zależność między stosowaniem steroidów anabolicznych przez młodych mężczyzn (do 25. roku życia) a zahamowaniem spermatogenezy.......... Zadanie 24. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono łożysko człowieka z naczyniami krwionośnymi płodu i matki. Na podstawie schematu przedstaw dwie różne funkcje łożyska. 1.... 2.... Zadanie 25. (1 pkt) Na schemacie przedstawiającym budowę układu rozrodczego kobiety cyframi rzymskimi oznaczono trzy stadia wczesnego rozwoju zarodkowego człowieka. 8

Przyporządkuj każdemu oznaczeniu (od I do III) po jednym z poniższych określeń. A. Bruzdkowanie B. Implantacja zarodka C. Owulacja D. Zapłodnienie I... II... III... Poniższą tabelę wykorzystaj do rozwiązania zadań 26. i 27. Układ wydalniczy, pełniąc funkcję osmoregulacyjną, usuwa nadmiar wody i różnych substancji pochodzących z przemian metabolicznych. Współdziała też w utrzymaniu odpowiedniej ilości składników mineralnych, których nadmiar lub niedobór w organizmie może powodować choroby. W tabeli przedstawiono dobowe wydalanie niektórych składników moczu człowieka. Zadanie 26. (2 pkt) Wypisz z tabeli nazwy czterech substancji wydalanych w moczu człowieka, które są produktami przemian związków azotowych. 1.... 2.... 3.... 4.... Zadanie 27. (2 pkt) Na podstawie danych zawartych w tabeli przedstaw w postaci wykresu słupkowego dobowe wydalanie przez człowieka chlorków, siarczanów i fosforanów. 9

Zadanie 28. (1 pkt) Przyporządkuj do symboli literowych, którymi oznaczono narządy rozrodcze męskie (A C), odpowiednie cyfry wybrane spośród 1 4, którymi oznaczono ich funkcje. Zadanie 29. (2 pkt) Istnieje udowodniona zależność między niedoborem kwasu foliowego w diecie kobiet w ciąży a zwiększonym ryzykiem wystąpienia defektów cewy nerwowej (rozszczep rdzenia kręgowego i kręgosłupa) u ich dzieci. Naukowcy wykazali, że po ekspozycji na ostre światło słoneczne ludzie o jasnej skórze mieli znacznie obniżony poziom kwasu foliowego we krwi. W 1996 r. argentyński pediatra P. Lapunzina opisał przypadki trzech młodych, zdrowych kobiet, które opalały się w solarium we wczesnych tygodniach ciąży i urodziły dzieci z wadami rozwojowymi cewy nerwowej. Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy nerwowej u swoich dzieci. 1.... 2.... Zadanie 30 (2 pkt.) Rysunek przedstawia jeden z ważnych organów człowieka. 10

Podaj nazwę tego organu. Uzasadnij jednym zdaniem, że organ ten spełnia funkcje zarówno zewnątrz- jak i wewnątrzwydzielnicze. Zadanie 31 (3 pkt.) Poniższa tabela przedstawia skład trzech różnych płynów ustrojowych: osocza krwi, moczu pierwotnego i moczu ostatecznego zdrowego człowieka (g/100 ml płynu). Na podstawie analizy danych w tabeli, ustal właściwe nazwy dla poszczególnych płynów (A, B oraz C). W każdym przypadku uzasadnij swój wybór jednym argumentem. A....... B....... C....... Zadanie 32 (2 pkt.) Przedstaw, dokonując odpowiedniego porównania, dwie cechy różniące budowę lub fizjologię gamet biorących udział w pokazanych powyżej rodzajach rozmnażania. 11

Zadanie 33 (3pkt) Zadanie 34 (2pkt) 12

Zadanie 35 (1pkt) Zadanie 36. (1 pkt) Przez nerki człowieka przepływa w ciągu doby stosunkowo dużo krwi - nerkowy przepływ minutowy stanowi ponad ¼ minutowego wyrzutu krwi z serca i przewyższa pięciokrotnie masę nerek. W przeliczeniu na 1g masy narządu, nerka otrzymuje kilkadziesiąt (60 70) razy więcej krwi niż (przeciętnie) inne narządy organizmu człowieka. Wyjaśnij, jakie znaczenie ma tak intensywny przepływ krwi przez nerkę dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. 13

Zadanie 37. (2 pkt) Schemat budowy nefronu i jego powiązanie z naczyniami krwionośnymi. Stężenie mocznika w miejscach oznaczonych na schemacie wynosi: A 0,03 g/100 cm3 B 0,03 g/100 cm3 C 1,80 g/100 cm3 Wyjaśnij, dlaczego stężenie mocznika: a) w miejscu B pozostaje takie samo jak w miejscu A, b) w miejscu C jest znacznie wyższe niż w miejscu B. a)...... b)...... Zadanie 38. (2 pkt) Schemat budowy żeńskich narządów rozrodczych człowieka. Określ, jaką rolę w procesie rozrodu człowieka pełnią struktury oznaczone jako A i B (podaj po jednej funkcji każdej z tych struktur). A:... B:... Zadanie 39. (3 pkt) 14

Schemat: łączność zarodka człowieka z organizmem matki. Ustal, w którym naczyniu krwionośnym (wybierz jego nazwę) jest: a) największe stężenie mocznika -... b) najmniejsze stężenie dwutlenku węgla -... c) największe stężenie substancji odżywczych -... Zadanie 40 (3pkt) Zadanie 41. (2 pkt) Nerki w organizmie człowieka odgrywają ważną rolę homeostatyczną. Organizm chorego z dużą niewydolnością nerek jest wspomagany przez podłączenie go do sztucznej nerki, umożliwiającej dializę krwi. Zasadę działania sztucznej nerki przedstawia w uproszczeniu poniższy schemat. Wykorzystując schemat, wymień cztery składniki osocza, które z organizmu usuwa sztuczna nerka. 15

Zadanie 42. (2 pkt) W tabeli zawarto dane dotyczące zwiększania się wysokości ciała (wartości średnie) z wiekiem dziecka płci męskiej od urodzenia do drugiego roku życia. Przedstaw poniższe dane liczbowe w formie wykresu ilustrującego zależność zwiększania się wysokości ciała dziecka od jego wieku. Zadanie 43. (2 pkt) 16

Na podstawie analizy danych liczbowych z zadania poprzedniego sformułuj dwa wnioski, określające tendencje zmian tempa zwiększania się wysokości ciała dziecka w ciągu pierwszych dwóch lat jego życia. Zadanie 44 (1pkt) Zadanie 45 (2pkt) Zadanie 46 (2pkt) 17

Zadanie 47 (3pkt) Zadanie 48. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono pewien proces zachodzący w organizmie człowieka. Podaj nazwę przedstawionego procesu. Określ miejsce w organizmie człowieka, w którym on zachodzi. Zadanie 49. (1 pkt) Na schemacie zilustrowano procesy zachodzące w pętli Henlego nefronu nerki ssaka. 18

Wyjaśnij, dlaczego komórki odcinka X pętli zawierają znacznie więcej mitochondriów niż komórki w pozostałej części pętli. Zadanie 50. (1 pkt) Podstawą planowania rodziny jest określenie momentu jajeczkowania i wyznaczenie okresu, w którym istnieje duże prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Owulacja występuje w połowie cyklu miesiączkowego. Na wykresie przedstawiono prawdopodobieństwo zajścia w ciążę w wybranych dniach cyklu. Na podstawie analizy wykresu określ, w którym dniu cyklu miesiączkowego kobiety prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest największe. Zadanie 51. (1 pkt) Przeprowadzono badania, w których określano zależność pomiędzy wagą urodzeniową noworodka, a stężeniem ołowiu w łożysku matki. Uśrednione wyniki z wielu pomiarów zilustrowano na poniższym diagramie Jaki jest wpływ stężenia ołowiu w łożysku matki na wagę urodzeniową noworodka? Zadanie 52 (1pkt) 19

Zadanie 53 (1pkt) Zadanie 54 (3 pkt.) W dobowym bilansie wodnym człowieka straty wody muszą być zrównoważone pobraniem tej samej ilości wody. Podaj trzy różne sposoby pozyskiwania wody przez organizm człowieka. 1.... 2.... 3.... Zadanie 55. (2 pkt.) Rysunek przedstawia budowę nefronu. Wskaż strzałką i podaj nazwę tej części nefronu, w której odbywa się zagęszczanie moczu. Zadanie 56. (2 pkt) Jedna z technik diagnostycznych badań prenatalnych polega na pobraniu próbek płynu owodniowego, w którym rozwija się płód. Igłę wprowadza się przez powłoki brzuszne i ścianę macicy, a następnie wciąga do strzykawki niewielką ilość płynu owodniowego, który poddaje się badaniu. Podaj jeden medyczny argument przemawiający za prowadzeniem badań prenatalnych i jeden medyczny argument przeciwko ich prowadzeniu. 20

Zadanie 57. (2 pkt) U zwierząt możliwe są dwa sposoby rozmnażania płciowe i bezpłciowe. W przypadku rozmnażania bezpłciowego jeden osobnik daje początek dwu (lub większej liczbie) osobników potomnych. W procesie rozmnażania płciowego każdy z dwóch osobników rodzicielskich wytwarza komórkę płciową (jajo lub plemnik). Z połączenia tych komórek powstaje osobnik potomny. Porównaj cechy osobników macierzystych z cechami osobników potomnych powstałych w wyniku rozmnażania: a) płciowego, b) bezpłciowego. Zadanie 58 (2pkt) Zadanie 59 (2pkt) Zadanie 60 (1pkt) Zadanie 61 (2pkt) 21

Zadanie 62 (2pkt) Schemat do zadania 63, 64, 65. 22

Zadanie 63 (1pkt) Zadanie 64 (1pkt) Zadanie 65 (1pkt) Zadanie 66 (1pkt) 23

Informacja do zadań nr 67 i 68. Na schemacie przedstawiono budowę ciałka nerkowego, w którym zachodzi filtracja pierwszy etap wytwarzania moczu. Filtracji sprzyja wzrost ciśnienia krwi w kłębuszku naczyniowym. Zadanie 67. (1 pkt) Uzupełnij poniższe zdanie tak, by poprawnie opisywało proces filtracji, wpisując trzy określenia spośród następujących: krew, limfa, białko, glukoza, pierwotny, ostateczny Filtracja polega na przenikaniu substancji drobnocząsteczkowych, m.in. wody,..., mocznika z... do wnętrza torebki kłębuszka naczyniowego (Bowmana), w wyniku czego powstaje mocz... spływający do kanalika. Zadanie 68. (1 pkt) Określ, widoczną na schemacie, cechę budowy ciałka nerkowego, która przyczynia się do wzrostu ciśnienia krwi w kłębuszku. 24

Zadanie 69. (1 pkt) Skład moczu i jego ilość zależy m.in. od stanu fizjologicznego organizmu. Mocz zdrowego człowieka ma zabarwienie żółte lub bursztynowe a jego średnia dobowa ilość w normalnych warunkach wynosi około 1500 ml. Około połowę rozpuszczonych w moczu substancji stanowi mocznik. Oprócz niego w moczu znajdują się określone ilości m.in.: kwasu moczowego, kreatyniny, soli mineralnych oraz barwników, np. urobilinogenu. Przeanalizuj tekst i uzasadnij, posługując się jednym argumentem, że wynik badania laboratoryjnego moczu może być źródłem informacji o stanie zdrowia człowieka. Zadanie 70. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono zmiany zachodzące podczas cyklu owulacyjno-menstruacyjnego kobiety niekończącego się ciążą. Opisz, na podstawie schematu, zmiany zachodzące w jajniku i macicy od momentu jajeczkowania do krwawienia miesiączkowego włącznie. Zmiany w jajniku... Zmiany w macicy... Zadanie 71 (2pkt) 25

Zadanie 72 (3pkt) Zadanie 73 (2pkt) 26

Zadanie 74 (2pkt) Zadanie 75. (1 pkt) W różnych sytuacjach zdrowotnych i zmieniających się warunkach środowiskowych w zależności od rodzaju pracy i aktywności ruchowej organizm człowieka może być narażony na nadmierne uwodnienie lub odwodnienie. W poniższej tabeli przedstawiono dobowe zestawienie źródeł pobieranej wody i jej fizjologicznych strat w organizmie człowieka. Podaj, czy organizm człowieka, którego dotyczy powyższe zestawienie jest w stanie odwodnienia? Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem. Zadanie 76. (1 pkt) Stan organizmu noworodka tuż po urodzeniu można ocenić na przykład wg skali Apgar. Kryteria tej oceny zamieszczono w tabeli. 27

Oblicz, ile punktów wg skali Apgar przyznano by opisanemu niżej noworodkowi. Zapisz wszystkie punktacje w pierwszej kolumnie tabeli. Noworodek po urodzeniu zapłakał głośno, jego oddech był regularny, a serce biło 95 razy na minutę. Grymasem twarzy zareagował na wprowadzenie cewnika do nosa. Na zgiętych rękach i nogach skóra była koloru różowego. Zadanie 77. (1 pkt) Między układami wewnętrznymi w organizmie ssaków istnieją powiązania strukturalne i funkcjonalne. Na poniższym schemacie przedstawiono budowę nefronu. Na podstawie rysunku podaj nazwy układów wewnętrznych, które w nefronie są powiązane strukturalnie i funkcjonalnie. Zadanie 78. (2 pkt) 28

Zadanie 79. (1 pkt) Zadanie 80. (1 pkt) Nerki, leżące na tylnej ścianie jamy brzusznej, otoczone są torebkami z tkanki tłuszczowej. Przedstaw jedną funkcję, jaką pełni torebka tłuszczowa otaczająca nerkę. Zadanie 81. (2 pkt) Objętość wydalanego moczu zależy między innymi od zawartości wody w organizmie. Przy dużej zawartości wody w płynach ustrojowych krew ma większą objętość oraz mniejsze stężenie osmotyczne (stężenie elektrolitów). 29

Następstwem tego jest wchłaniane mniejszej ilości wody w kanalikach nefronów i wydalanie większej objętości bardziej rozcieńczonego moczu. Na podstawie analizy powyższych informacji określ, jakie są następstwa zbyt małej zawartości wody w płynach ustrojowych, spowodowanej np. odwodnieniem na skutek biegunki. Poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania zadania nr 82 i 83. Na schemacie przedstawiono procesy zachodzące w jajniku podczas owulacyjnego cyklu miesiączkowego kobiety oraz towarzyszące im zmiany poziomu hormonów płciowych w jej krwi. Zadanie 82. (1 pkt) Do niżej podanych nazw hormonów przyporządkuj literę A lub B, którymi oznaczono te hormony na schemacie. Progesteron... Estrogen... Zadanie 83. (2 pkt) a) Zaznacz właściwe zakończenie zdania. Poziom hormonu B w przebiegu cyklu bezowulacyjnego w porównaniu z cyklem owulacyjnym będzie A. niższy B. wyższy C. nie zmieni się b) Wyjaśnij, dlaczego niedoczynność ciałka żółtego w pierwszych miesiącach ciąży jest zagrożeniem dla rozwoju zarodka. Zadanie 84. (1 pkt) 30

Zadanie 85 (1pkt) Zadanie 86 (2pkt) Zada nie 87. (1 pkt) 31

32