Jakość działań podejmowanych w ramach gminnych programów w ramach profilaktyki uŝywania substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ. Przegląd działań samorządów gminnych Ankieta dodatkowa 2009
Podział środków w samorządach lokalnych
Programy profilaktyczne w szkołach 3000000 2500000 2451494 2000000 1682429 1904515 1919773 1744899 1500000 liczba młodych ludzi w programach 1000000 500000 0 2005 2006 2007 2008 2009
Programy profilaktyczne w szkołach
1800 Realizowana działalność - samorządy 1600 1528 1400 1200 1128 1179 1102 1228 1126 1000 800 600 445 400 200 0 Festyny Spektakle prelekcje, pogadanki imprezy sportow e konkursy inne programy programy rekomendow ane
Realizowana działalność samorządy województwo
900000 Realizowane działania ilość uczestników ankieta dodatkowa 2009 800000 781693 700000 680063 722084 600000 500000 431342 400000 372969 300000 200000 234117 196867 100000 0 festyny spektakle prelekcje, pogadanki inne programy imprezy sportow e konkursy rekomendowane programy
Realizowane działania ilość uczestników ankieta dodatkowa 2009 - województwo
Prowadzone działania koszty ankieta dodatkowa 2009 10000000 9000000 9087005 8000000 7000000 6000000 5652168 5774831 5000000 4325922 4000000 3603868 3000000 2000000 1439303 2137215 1000000 0 festyny spektakle prelekcje, pogadanki inne programy imprezy sportowe konkursy rekomendowane programy
Prowadzone działania koszty ankieta dodatkowa 2009 - województwo
Prowadzone działania - zestawienie 10000000 9000000 9087005 8000000 7000000 6000000 5652168 5774831 5000000 4325922 liczba uczestników koszty 4000000 3603868 3000000 2137215 2000000 1439303 1000000 781693 680063 431342 234117 372969 722084 196867 0 festyny spektakle pogadanki, prelekcje konkursy imprezy sportow e inne programy rekomendow ane programy
Prowadzone działania zestawienie województwo
Działania skierowane do rodziców i nauczycieli liczba samorządów
Działania skierowane do rodziców i nauczycieli liczba samorządów - województwo
Działania skierowane do rodziców i nauczycieli - zestawienie
Działania skierowane do rodziców i nauczycieli zestawienie - województwo
Programy profilaktyczne rekomendowane Archipelag skarbów 8 gmin 1 500 uczestników Cukierki 49 gmin 8 000 uczestników Debata 59 gmin 15 000 uczestników Dziękuje nie 19 gmin 3 400 uczestników Fantastyczne moŝliwości 8 gmin 1 200 uczestników Jak Ŝyć z ludźmi 18 gmin 3 400 uczestników Magiczne kryształy 11 gmin 2 500 uczestników Nasze spotkania 22 gminy 3 150 uczestników Noe 102 gminy 42 000 uczestników Domowi Detektywi 25 gmin 8 400 uczestników Spójrz inaczej 161 gmin 61 150 uczestników Tak czy nie 21 gmin 3 500 uczestników Trzeci elementarz 122 gmin 27 000 uczestników Trzy koła 10 gmin 1 400 uczestników Zanim spróbujesz 26 gmin 7 150 uczestników
Programy profilaktyczne - rodzice Przygotowanie do profilaktyki domowej 2 gminy 239 uczestników Szkoła dla rodziców 73 gminy 3 060 uczestników Inne 18 000 uczestników
Kampanie profilaktyczne Wyhamuj w porę Nie piję bo tak 617 gmin 1 220 000 uczestników 1 290 000 zł Zachowaj trzeźwy umysł 700 gmin 473 000 uczestników 1 727 000 zł Inne 1 900 000 uczestników
Programy profilaktyczne grupy ryzyka ART 18 gmin 2 400 uczestników Odczuwaj ufaj mów 7 gmin 1 300 uczestników Korekta 17 gmin 7 350 uczestników Małolat 1 gmina 60 uczestników
Osoba decydująca o wyborze programu 1200 1000 1015 800 641 600 473 400 334 312 321 200 0 Pelnomocnik gminna komisja komisja i szkoły komisja i pełnomocnik szkoły samodzielnie nie ma reguł
Kryteria wyboru programu Figuruje w bazach Dołączone rekomendacje DuŜa liczba godzin Jak największa grupa Był u nas realizowany Dołączona ewaluacja Niska cena Szczegółowy scenariusz Precyzyjny opis celów Przeszkoleni realizatorzy Pozytywna opinia uczestników Pozytywna opinia gkrpa
Kryteria wyboru programu Figuruje w bazach Dołączone rekomendacje DuŜa liczba godzin Jak największa grupa Był u nas realizowany Dołączona ewaluacja Niska cena Szczegółowy scenariusz Precyzyjny opis celów Przeszkoleni realizatorzy Pozytywna opinia uczestników Pozytywna opinia gkrpa 4,02 4,1 3,27 3,49 3,52 3,81 3,75 4,39 4,44 4,35 4,49 4,11
Dlaczego pozalekcyjne zajęcia sportowe są finansowane ze środków na profilaktykę? Rozpowszechnienie przekonania typu: Osoby aktywne sportowo nie uŝywają substancji psychoaktywnych Udział w zajęciach sportowych ogranicza ryzyko picia, palenia, Potrzeby zdrowotne Zajęcia sportowe przyczyniają się do poprawy kondycji fizycznej Przyzwyczajenie Pozalekcyjne zajęcia sportowe mają długą tradycję Dla wielu osób są źródłem dochodu Łatwość realizacji W kaŝdej społeczności lokalnej są trenerzy, działacze i jakieś wyposaŝenie Rozwój infrastruktury sportowej jest wspierany przez władze centralne i często przez mieszkańców Opłacalność imprez sportowych Są widoczne w społeczności lokalnej i przyciągają wielu widzów Są okazją do promowania konkretnych osób, działań, towarów Za: Ostaszewski 2009
Dlaczego środowiska naukowe podwaŝają skuteczność profilaktyczną pozalekcyjnych zajęć sportowych? Brak danych potwierdzających skuteczność zajęć sportowych w profilaktyce!!! Uczestniczenie w niektórych formach aktywności moŝe sprzyjać ograniczeniu sięgania po substancje psychoaktywne, a uczestniczenie w innych wręcz przeciwnie (Botvin & Botvin, 1992) Krzywa U - bardzo mała i bardzo duŝa intensywność zajęć sportowych związana jest z wyŝszym poziomem uŝywania substancji, a średnia - z niŝszym (Peretti-Watel, Beck, Legleve, 2002) Uczestniczenie w zorganizowanych zajęciach: edukacyjnych, artystycznych, harcerskich oraz organizowanych przez Kościół zmniejsza ryzyko sięgania po papierosy i alkohol. Nie ma natomiast związku między udziałem w zorganizowanych zajęciach sportowych a uŝywaniem substancji psychoaktywnych (Bobrowski, 2003) Uczestnicy zajęć sportowych, szczególnie chłopcy, częściej naduŝywają substancji psychoaktywnych i stosują przemoc wobec rówieśników, niŝ ich rówieśnicy nie uczestniczący w zajęciach sportowych (Bobrowski, 2007) Za: Ostaszewski 2009
Dlaczego zajęcia sportowe są nieskuteczne? To nie sam sport jest alternatywą dla uŝywek, lecz przekonania i wartości związane ze sportowym stylem Ŝycia gotowość do rezygnowania z pewnych rzeczy dla utrzymania/poprawy zdrowia/kondycji Aktywność sportowa jest często przejawem wysokiej aktywności Ŝyciowej w ogóle WiąŜe się z aktywnością towarzyską, która sprzyja sięganiu po środki psychoaktywne WyraŜa silne zapotrzebowanie na stymulację, które moŝe teŝ być zaspokajane poprzez zachowania ryzykowne / problemowe Jednorazowe akcje (np. zawody sportowe) są generalnie nieskuteczne nie prowadzą do trwałej zmiany zachowania Za: Ostaszewski 2009
Czy zajęcia sportowe mogą być uŝytecznym elementem profilaktyki w społecznościach lokalnych? Tak, ale. nie jako strategia dominująca lecz uzupełniająca np. działania w ramach strategii edukacji rówieśniczej, rozwijania umiejętności Ŝyciowych przy dobrze przygotowanej kadrze trenerów sportowych, którzy będą dbać o zasady sportowego stylu Ŝycia jeŝeli pozwalają włączyć dzieci i młodzieŝ z grup ryzyka do pozytywnej grupy rówieśniczej (zmiana środowiska = alternatywa) Za: Ostaszewski 2009
Za: Ostaszewski 2009 Dlaczego samorządy lokalne przeznaczają znaczne środki na festyny, kampanie, imprezy? Akceptacja społeczna Mieszkańcy lubią imprezy i głośne kampanie medialne Kampanie medialne, dotyczące spraw spostrzeganych jako waŝne, poruszają serca i umysły Przyzwyczajenie Takie imprezy i formy działania mają długą tradycję Dla wielu osób są źródłem dochodu Łatwość realizacji Kupienie i rozprowadzenie ulotek (materiałów profilaktycznych) nie wymaga specjalistycznej wiedzy, umiejętności i czasu Opłacalność Są widoczne w społeczności lokalnej i przyciągają wielu widzów Są okazją do promowania konkretnych osób, działań, towarów
Dlaczego środowiska naukowe podwaŝają skuteczność profilaktyczną takich działań? Jednorazowe akcje i przekaz wiadomości (ulotki) nie mają trwałych efektów. Nie zmieniają: Zachowań Czynników ryzyka / czynników chroniących Szkód związanych z określonymi zachowaniami Warunków Ŝycia Skuteczność kampanii Przegląd WHO (2002): kampanie medialne nie są skutecznym sposobem zapobiegania lub ograniczania uŝywania substancji psychoaktywnych US National Youth Anti-Drug Media Campaign (2006): brak efektów w zakresie uŝywania substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ Za: Ostaszewski 2009
Czy takie działania mogą być uŝytecznym elementem profilaktyki w społecznościach lokalnych? Tak, ale. wyłącznie jako wstęp do innych, skutecznych działań przy spełnieniu pewnych warunków (np. nie sprzedawanie alkoholu w czasie imprez, zakaz palenia papierosów) Za: Ostaszewski 2009
Teatr profilaktyczny ZA Dostosowanie się do potrzeb dyrektorów szkół (chcą teatrów) Atrakcyjna forma dla młodzieŝy (chcą czegoś mocnego ) Argumenty ekonomiczne (teatry są tanie) Szkoły nie mają czasu na bardziej wymagające formy profilaktyki PRZECIW Teatry dają szkołom alibi, Ŝe coś robią na rzecz profilaktyki W gruncie rzeczy wyręczają nauczycieli z prawdziwej pracy profilaktycznej Skuteczność teatrów nie została nigdy udowodniona śeby pomóc szkołom w ich pracy profilaktycznej trzeba szkolić i przekonywać nauczycieli, Ŝe to oni są najlepszymi realizatorami profilaktyki Za: Ostaszewski 2009
Konkursy profilaktyczne: wiedzy, plastyczne, literackie,. ZA Przyzwyczajenie nauczycieli - tradycja oświaty zdrowotnej Element róŝnych kampanii ogólnopolskich Szkoły nie mają czasu na bardziej wymagające formy profilaktyki Łatwość zaangaŝowania duŝej grupy uczniów Łatwość wydawania środków na profilaktykę zakup nagród PRZECIW Alibi dla szkół, Ŝe coś robią na rzecz profilaktyki Akcja zamiast systematycznych działań Oparte na nieskutecznej strategii przekazu wiedzy Brak dowodów na skuteczność Za: Ostaszewski 2009
Programy autorskie ZA Wykorzystanie zasobów lokalnych Dobra znajomość lokalnych potrzeb Rozwijanie i wspieranie lokalnego kapitału społecznego (waŝny element polityki społecznej) PRZECIW Niska jakość, np.: brak, lub słabo przygotowane materiały nieznane wymogi, co do przygotowania realizatorów Wykorzystywanie elementów mało skutecznych strategii profilaktycznych Niewystarczająca intensywność działań Brak ewaluacji procesu realizacji programu Brak ewaluacji wyników programu Za: Ostaszewski 2009
Dziękuję za uwagę Kontakt: Dział ds rodziny i młodzieŝy Kierownik: Jolanta Terlikowska jolanta.terlikowska@parpa.pl 022 2506356 Robert Frączek robert.fraczek@parpa.pl 022 2506348