1. Struktury demograficzne WYKŁAD 6 22.04.2016 2. Zmiany struktury ludności według wieku - proces starzenia się ludności definicja przyczyny pomiar (miary klasyczne, miary prospektywne) 3. Starzenie się populacji świat, Europa, Polska
Struktury demograficzne Struktury ludności - według płci - według wieku - według miejsca zamieszkania - według stanu cywilnego - według poziomu wykształcenia Struktury rodzin i gospodarstw domowych
Struktura ludności Polski w wieku 15 lat i więcej według płci i stanu cywilnego faktycznego, NSP 2002 i NSP 2011 Stan cywilny Ogółem Mężczyźni Kobiety 2002 2011 2002 2011 2002 2011 Kawalerowie/Panny 27,9 27,6 32,5 32,5 23,7 23,1 Żonaci/Zamężne 57,9 57,1 60,3 59,6 55,6 54,9 w związku małżeńskim 56,6 55,1 59,0 57,5 54,4 53,0 w związku partnerskim 1,3 2,0 1,3 2,1 1,2 1,9 Owdowiali 9,2 9,5 2,8 3,0 15,0 15,4 Rozwiedzeni/Rozwiedzione 3,3 4,4 2,6 3,6 3,9 5,2 W separacji 1,0 0,6 0,9 0,5 1,1 0,6 Nieustalony 0,8 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Źródło: Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna, Narodowy Spis Ludności i Mieszkań 2011, GUS, Warszawa 2013
A.Abramowska-Kmon, 2014, Zmiany wielkości i składu gospodarstw domowych oraz struktury rodzin, w: I.E.Kotowska (red.), Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza Społeczna 2013, raport tematyczny, Warszawa, s.27 Struktura gospodarstw według wielkości w latach 1960-2011 Gospodarstwa 1960 1970 1978 1988 2002 2011 Jednoosobowe Dwuosobowe Trzy- i czteroosobowe Pięcioosobowe i większe 16,2 18,5 38,8 26,5 16,1 18,8 41,2 23,9 17,4 21,7 44,0 16,9 18,3 22,3 42,3 17,1 24,8 23,2 37,9 14,1 24,0 25,7 36,4 13,9 Źródło: I.E.Kotowska, Analiza i prognozowanie gospodarstw domowych, w: Procesy demograficzne i metody ich analizy, red.j.kurkiewicz, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 2010; GUS 2013, Gospodarstwa domowe w 2011 roku wyniki spisu ludności i mieszkań 2011, Warszawa.
Starzenie się populacji - wzrost liczby i udziału osób starszych (60+, 65+) przyczyna przeobrażenia procesu reprodukcji ludności (spadek płodności i umieralności) J.Z.Holzer, Demografia, 2003, s.134
Zaawansowanie procesu starzenie się populacji przebieg w czasie i zróżnicowanie między kontynentami Źródło: World Population Ageing 2015, s.31
Przyśpieszenie procesu starzenia się ludności Źródło: World Population Ageing 2015, s.30
Populacja osób starszych także starzeje się (double ageing)
Starzenie się populacji osób starszych zróżnicowanie zaawansowania procesu w czasie i między kontynentami Źródło: World Population Ageing 2015, s.20
Zmiany płodności - zróżnicowanie zmian w czasie oraz między kontynentami Źródło: World Population Ageing 2015, s.46
Zmiany umieralności - zróżnicowanie zmian w czasie oraz między kontynentami Źródło: World Population Ageing 2015, s.31
Zmiany umieralności - zróżnicowanie spadku umieralności według wieku między kontynentami Źródło: World Population Ageing 2015, s.49
pomiar starzenia się ludności mediana wieku wskaźnik starości demograficznej (old-age rate) OAR t L t ( 60 ) współczynnik wsparcia (potential support ratio) SR t L t (15 L t L t 59) (60 ) L(60 ) 100 L(0 14) C C Indeks (wskaźnik) starości (ageing index)
wskaźniki obciążeń demograficznych (dependency ratios) Współczynnik obciążeń demograficznych (total dependency ratio) TDR L L 100 0 14 65 0 14 65 15 64 L 100 L L 15 64 L L 15 64 100 współczynnik obciążeń osobami w wieku przedprodukcyjnym (youth dependency ratio) współczynnik obciążeń osobami w wieku poprodukcyjnym (old-age dependency ratio)
Rozkład liczby krajów według skali Rosseta (1959), 1950-2050 Współczynnik 1950 2000 2010 2030 2050 starości n odsetek n odsetek n odsetek n odsetek n odsetek poniżej 8 127 65 109 56 94 48 49 25 17 9 <8,10) 19 10 19 10 23 12 17 9 12 6 <10,12) 24 12 10 5 13 7 16 8 10 5 powyżej 12 26 13 58 30 66 34 114 58 157 80 ogółem 196 100 196 100 196 100 196 100 196 100 Rozkład liczby krajów według skali ONZ, 1950-2050 Udział osób w 1950 2000 2010 2030 2050 wieku 65 lat i więcej n odsetek n odsetek n odsetek n odsetek n odsetek poniżej 4 95 48 79 40 65 33 25 13 3 2 <4,7> 58 30 50 26 55 28 44 22 29 15 powyżej 7 43 22 67 34 76 39 127 65 164 84 ogółem 196 100 196 100 196 100 196 100 196 100 Źródło: A. Abramowska-Kmon (2011) na podstawie World Population Prospects The 2008 Revision (ONZ 2009)
Zmiany struktur wieku ludności Unii Europejskiej, POP 2010 i POP2013 Age 85+ 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 Men Solid colour: 2060 Bordered: 2010 Women Źródło: EUROPOP2010 i EUROPOP 2013, Eurostat; The 2015 Ageing Report
Zmiany struktur wieku ludności Unii Europejskiej, POP 2010 Trwałe i głębokie zmiany struktur wieku wskazywane w kolejnych projekcjach Eurostatu: - intensywne starzenie się populacji - znaczący spadek liczby ludności w wieku 15-64 lata (potencjalne zasoby pracy) - spadek liczby dzieci w wieku 0-14 lat Źródło: EUROPOP2010 i EUROPOP 2013, Eurostat
Zaawansowanie procesu starzenia populacji mediana wieku Źródło: Vienna Institute of Demography, Data Sheet 2014
Zmiany udziału osób w wieku 65 lat i więcej (w %) LV RO PL SK DE BG SI PT IT HU MT LT ES EL CZ EE AT CY NL FR FI SE LU DK BE UK NO IE 2060 2010 PL bardzo intensywne starzenie się populacji : liczba osób w wieku 65 lat i więcej wzrośnie o: 117% w latach 2010-2060 według POP2010 o 99,8% w latach 2013-2060 według POP2013, a udział tej grupy ludności wzrośnie z 13,5% do 35% według POP2010 z 14.2 % w 2013 r. do 32.9% w 2060 r. według POP2013 Liczba ludności 65+ 2010 2015 2020 2030 2040 2050 2060 5.2 mln 5.8 7.0 8.5 9.1 10.6 11.3 POP2013 5.8 6.9 8.5 9.0 10.3 10.9 Źródło: opracowanie własne na podstawie EUROPOP2010, EUROPOP2013, Eurostat EU-27 0 10 20 30 40
Zmiany liczby ludności w wieku 15-64 lata (w %) LV RO BG PL LT DE SK HU EE MT SI PT CZ EL NL AT IT ES FI DK FR SE BE LU UK NO CY IE Źródło: EUROPOP2010, Eurostat 2020-2060 2010-2020 PL spadek liczby ludności z 38,2 mln do 32, 6 mln, czyli o 14,6 % (do 33,3 mln, czyli o 12,8%) w 2060 r. jeden z najgłębszych spadków potencjalnych zasobów pracy w UE27 o 36% (34%) w latach 2010 (2013) -2060 2010 2020 2030 2040 2050 2060 27.2 mln 25.4 23.9 22.6 19.6 17.4 25.6 23.9 22.6 19.9 18.0 Źródło: opracowanie własne na podstawie EUROPOP2010, EUROPOP2013, Eurostat EU-27-40 -35-30 -25-20 -15-10 -5 0 5 10 15 20 25 30
Obciążenie populacji w wieku 15-64 lata osobami w wieku 65 lat i więcej (na 100 osób w wieku 15-64 lata) DE IT EL SE PT AT FI BE FR BG DK LV EE UK ES HU SI LT NL NO MT CZ RO LU PL CY IE SK EU-27 0 10 20 30 40 50 60 70 2060 2020 2010 2010 2020 2060 MIN SK 17,0 IE 23,0 IE 36,5 IE LU UK CY SK NO PL CY DK LU RO BE RO LT LU CZ PL SE MT NO FR NO ES NL NL LV FI LT UK CY SI AT AT HU SI CZ ES EE EE UK BE MT EE HU ES LV CZ EL DK NL IT BG PT LT FR DK PT BE MT SI FI EL HU AT BG DE PT FR SK SE SE PL EL IT RO IT DE LV MAX DE 31,2 FI 36,6 BG 69,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie EUROPOP2010, Eurostat
Źródło: Vienna Institute of Demography, Data Sheet 2014
Źródło: Vienna Institute of Demography, Data Sheet 2014
Prospektywne wskaźniki obciążeń demograficznych (dependency ratios) Prospektywny współczynnik obciążeń demograficznych osobami starszymi (prospective old age dependency ratio POADR) Liczba osób, które mają do przeżycia x lat POADR = ----------------------------------------------------- Liczba osób w wieku 15(20)- 64 lat Prospektywny współczynnik starości (prospective old age rate POAR) POAR = Odsetek osób, które mają do przeżycia x lat
Klasyczny i prospektywny współczynnik obciążenia osobami starszymi, wybrane kraje europejskie Źródło: Vienna Institute of Demography, Data Sheet 2014
Proces starzenia populacji na świecie - globalny charakter procesu - zróżnicowane zaawansowanie w czasie, przyśpieszenie w najbliższych dekadach - zróżnicowanie między kontynentami (przyczyny) Proces starzenia się populacji w Europie - zaawansowanie procesu, zróżnicowane między krajami - zmiany obciążenia demograficznego
Literatura J.Z.Holzer, 2003, Demografia, PWE. (rozdz. 4,5,6) J. Kurkiewicz (red.), 2010, Procesy demograficzne i metody ich analizy. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków (rozdz. 4, 7). World Population Ageing 2015, United Nations, New York 2015