Zofia Jacukowicz ANALIZA MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ Warszawa 2007
SPIS TREŚCI WSTĘP...11 Część I ROLA WYNAGRODZENIA MINIMALNEGO I ANALIZA JEGO KSZTAŁTOWANIA SIĘ WEDŁUG DANYCH STATYSTYCZNYCH W POLSCE Cel płacy minimalnej oraz jej funkcje i kryteria ustalania...14 1.1. Cel płacy minimalnej...14 1.2. Sprawiedliwe wynagrodzenie a płaca minimalna...17 Rozdział 2 Analiza poziomu minimalnego wynagrodzenia...21 2.1. Mierniki oceny płacy minimalnej...21 2.2. Minimalne wynagrodzenie jako 50% przeciętnej płacy...26 2.3. Charakterystyczne aspekty rozkładu płac...31 2.4. Subminimum wynagrodzenie poniżej płacy minimalnej...33 Relacje minimalnego wynagrodzenia w różnych przekrojach...36 3.1. Przedmiot badań i materiały źródłowe...36 3.2. Zależność minimalnego wynagrodzenia od sektora własności i płci pracownika...45 3.3. Płace według dużych grup zawodów...48 Rozdział 4 Wynagrodzenia a rynek pracy...54 4.1. Płace a bezrobocie w układzie województw...54 4.2. Rynek pracy a kryteria decydujące o wysokości wynagrodzenia...58 Część II MINIMALNE WYNAGRODZENIE BADANIA EMPIRYCZNE WYWIADY Cel badań i charakterystyka materiału źródłowego...61 1.1. Cel badań empirycznych...61 1.2. Metoda i zakres badań...63 1.3. Płace w analizowanych firmach...67 1.4. Sytuacja rodzinna i dochodowa osób pobierających niskie wynagrodzenie...70 5
Rozdział 2 Poziom minimalnego wynagrodzenia. Potrzeba i możliwości jego podwyższenia...72 2.1. Ocena wysokości minimalnego wynagrodzenia. Opinie pracodawców i pracowników...72 2.2. Poglądy na właściwy poziom minimalnego wynagrodzenia...73 2.3. Możliwości i konsekwencje podwyższenia minimalnego wynagrodzenia do 1000 zł i 1200 zł...76 2.4. Uwarunkowania zatrudniania nowych pracowników...79 Wynagrodzenie minimalne a bezrobocie badania na szczeblu firm...81 3.1. Poszukiwanie związku między wynagrodzeniem minimalnym a bezrobociem...81 3.2. Stopa bezrobocia na danym terenie a płace w analizowanych firmach...81 3.3. Minimalne wynagrodzenie a okres poszukiwania pracy i sytuacja rodzinna...83 Rozdział 4 Wynagrodzenie minimalne a staż pracy i wykształcenie. Koszty pracy. Szara strefa wynagrodzeń...87 4.1. Staż pracy a wynagrodzenie minimalne...87 4.2. Minimalne wynagrodzenie a wykształcenie pracowników...89 4.3. Polityka awansowa zakładów pracy...92 4.4. Szara strefa wynagrodzeń...94 Część III ANALIZA MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA W POWIĄZANIU Z SYTUACJĄ NA RYNKU PRACY. WYSOKOŚĆ MINIMUM SOCJALNEGO I MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA Wynagrodzenie a bezrobocie w układzie terenowym...97 1.1. Minimalne wynagrodzenie a bezrobocie według województw...97 1.2. Badania zależności pomiędzy minimalnym wynagrodzeniem a stopą bezrobocia w skali mikro...99 Rozdział 2 Potrzeby pracowników jako kryterium poziomu minimalnego wynagrodzenia...102 2.1. Mierniki kosztów utrzymania...102 2.2. Minimalne wynagrodzenie a minimum socjalne w długim okresie...104 2.3. Wysokość płac a koszt utrzymania rodziny...108 Analiza minimum socjalnego i stopy bezrobocia według województw...111 3.1. Minimum socjalne a bezrobocie w układzie terenowym...111 3.2. Minimalne wynagrodzenie a koszt utrzymania w województwach objętych badaniami ankietowymi...116 6
Część IV ANALIZA MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA W INNYCH KRAJACH Poglądy na płacę minimalną...120 1.1. Społeczne i prawne aspekty kształtowania minimalnego wynagrodzenia...120 1.2. Godziwe wynagrodzenie interpretacja Rady Europy...122 1.3. Jak doszło do uznania, że płaca minimalna powinna wynosić 68% płacy przeciętnej?...123 Rozdział 2 Analiza płacy minimalnej. Dane statystyczne...126 2.1. Wysokość płacy minimalnej...126 2.2. Relacja płacy minimalnej do płacy przeciętnej...129 2.3. Odsetek pracowników pobierających płacę minimalną...131 Biedni pracujący nowa kategoria społeczna...134 3.1. Rozwarstwienie wynagrodzeń a niskie płace...134 3.2. Kto pobiera niskie płace w krajach Unii Europejskiej?...136 Rozdział 4 Płaca minimalna a bezrobocie...138 4.1. Bezrobocie w krajach Unii Europejskiej...138 4.2. Stopa bezrobocia a wysokość płacy minimalnej...139 4.3. Czy niższe płace kobiet ułatwiają im dostęp do pracy?...141 Rozdział 5 Prace nad ustalaniem płacy minimalnej w krajach Unii Europejskiej...143 5.1. Wprowadzanie płacy minimalnej i jej definiowanie...143 5.2. Podwyższanie minimalnego wynagrodzenia na Węgrzech oraz w Czechach i Słowacji...144 5.3. Skracanie czasu pracy a płaca minimalna we Francji...146 5.4. Wielokierunkowa analiza płacy minimalnej i poglądów na jej stosowanie w Wielkiej Brytanii...146 PODSUMOWANIE...155 WNIOSKI KIERUNKOWE...162 ZAŁĄCZNIK...167 BIBLIOGRAFIA...173 SUMMARY...176 SPIS TABEL...178 7
TABLE OF CONTENTS INTRODUCTION...11 Part I ROLE OF MINIMUM WAGE AND ANALYSIS OF ITS LEVELS BASED ON POLISH STATISTICS The objective of minimum wage and its functions and determination criteria...14 1.1. Minimum wage objective... 14 1.2. Fair remuneration vs. minimum wage... 17 Chapter 2 Analysis of minimum wage level...21 2.1. Minimum wage evaluation measures... 21 2.2. Minimum wage as 50% of average wage... 26 2.3. Characteristics aspects of wage distribution... 31 2.4. Subminimum remuneration below minimum wage... 33 Relationships of minimum wage in various sections...36 3.1. Subject of studies: source materials... 36 3.2. Relationship between minimum wage and ownership status and employee gender... 45 3.3. Wages by large occupational categories... 48 Chapter 4 Wages vs. labour market...54 4.1. Wages vs. unemployment by province... 54 4.2. Labour market vs. wage level drivers... 58 Part II MINIMUM WAGE EMPIRICAL STUDIES INTERVIEWS Study objective and source material characteristics...61 1.1. Objective of empirical studies... 61 1.2. Study method and scope... 63 1.3. Wages in studies businesses...67 1.4. Family and income position of low wage earners...70 8
Chapter 2 Minimum wage level. A need and possibilities for its increase...72 2.1. Evaluation of the minimum wage level. Opinions of employers and employees...72 2.2. Points of view on correct level of minimum wage...73 2.3. Options and consequences of minimum wage increase up to PLN 1000.00 and PLN 1200.00...76 2.4. Prerequisites for hiring new employees...79 Minimum wage vs. unemployment studies at the business level...81 3.1. Seeking a relationship between minimum wage and unemployment...81 3.2. Unemployment rate in a certain area vs. wage in studied businesses...81 3.3. Minimum wage vs. job search period and family situation...83 Chapter 4 Minimum wage vs. length of service and remuneration. Costs of labour. Wages in shadow economy...87 4.1. Length of service vs. minimum wage...87 4.2. Minimum wage vs. employee educational background...89 4.3. Job promotion policy of work places...92 4.4. Wages in shadow economy...94 Part III ANALYSIS OF MINIMUM WAGE IN RELATION TO THE LABOUR MARKET SITUATION. SOCIAL MINIMUM AND MINIMUM WAGE LEVELS Wage vs. unemployment by geographical regions...97 1.1. Minimum wage vs. unemployment by provinces...97 1.2. Studies on the relationship between minimum wage and unemployment rate at micro level...99 Chapter 2 Employees needs as minimum wage level criterion...102 2.1. Cost of living measurements...102 2.2. Minimum wage vs. social minimum in long-term time perspective...104 2.3. Wage level vs. family costs of living...108 Analysis of social minimum and unemployment rates by provinces...111 3.1. Social minimum vs. unemployment by geographical regions...111 3.2. Minimum wage vs. cost of living in provinces covered by surveys with questionnaires...116 9
Part IV ANALYSIS OF MINIMUM WAGE IN OTHER COUNTRIES Points of view on minimum wage...120 1.1. Social and legal aspects of determining minimum wage...120 1.2. Fair remuneration interpretation of the Council of Europe...122 1.3. How it was determined that the minimum wage should account for 68% of the average wage?...123 Chapter 2 Minimum wage analysis. Statistical data...126 2.1. Minimum wage level...126 2.2. Relationship of minimum wage and average wage...129 2.3. Percentage of minimum wage earners...131 Poor workers new social category...134 3.1. Wage diversification vs. low wages...134 3.2. Who are low wage earners in the EU Member States?...136 Chapter 4 Minimum wage vs. unemployment...138 4.1. Unemployment in the EU Member States...138 4.2. Unemployment rate vs. minimum wage level...139 4.3. Does the lower remuneration of women provide them easier access to jobs?...141 Chapter 5 Efforts taken in the EU Member States to determine minimum wage...143 5.1. Introduction of minimum wage and its defining...143 5.2. Raising of minimum wage in Hungary, the Czech Republic and Slovakia...144 5.3. Reduction of working time vs. minimum wage in France...146 5.4. Multidirectional analysis of minimum wage and standpoints on its application in the United Kingdom...146 CONCLUSION...155 DIRECTIONAL CONCLUSIONS...162 APPENDIX...167 BIBLIOGRAPHY...173 SUMMARY...176 LIST OF TABLES...178 10