KOBIETY ZATRUDNIONE W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU PRACY SKUTKI DLA ŻYCIA RODZINNEGO I ZAWODOWEGO. Dorota Głogosz

Transkrypt

1 KOBIETY ZATRUDNIONE W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU PRACY SKUTKI DLA ŻYCIA RODZINNEGO I ZAWODOWEGO Dorota Głogosz Warszawa 2007

2 Spis treści WPROWADZENIE...13 Część pierwsza PRACA KOBIET W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU W ŚWIETLE PRAWA, LITERATURY I ŹRÓDEŁ STATYSTYCZNYCH Rozdział I PRACA W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU PROBLEMY DEFINICJI Problemy definiowania pracy i zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu Ujęcie statystyczne Ujęcie prawne Formy zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy Rozdział II NIEPEŁNY WYMIAR CZASU PRACY W DOKUMENTACH I DZIAŁANIACH WYBRANYCH ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH Dokumenty i działania ONZ Dokumenty Rady Europy Dokumenty Unii Europejskiej Europejska Strategia Zatrudnienia...38 Rozdział III STATUS PRACOWNICZY ZATRUDNIONYCH W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU. ZAGROŻENIE MARGINALIZACJĄ...41 Rozdział IV PRAWNE RAMY ZATRUDNIENIA W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU W POLSCE...50 Rozdział V PODSTAWOWE UWARUNKOWANIA ZATRUDNIENIA KOBIET W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU Sytuacja na rynku pracy Aktywność i bierność zawodowa. Bezrobocie Rozwój usług jako sektora zatrudnienia niepełnoetatowego Zróżnicowanie wysokości wynagrodzeń za pracę Czas pracy a obowiązki rodzinne Aspiracje edukacyjne i zawodowe kobiet

3 3. Ubezpieczenia emerytalne. Świadczenia rodzinne i świadczenia pracownicze związane z macierzyństwem. System podatkowy Sieć usług wspierających rodzinę Materialne warunki życia rodzin. Podział obowiązków w rodzinie i zakres partnerstwa Rozdział VI PRACUJĄCY W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU W ŚWIETLE STATYSTYKI I BADAŃ ILOŚCIOWYCH Struktura pracujących i dynamika zmian Kraje Unii Europejskiej Polska Rodzaje umów o pracę Kraje Unii Europejskiej Polska Sektory gospodarki Kraje Unii Europejskiej Polska Sekcje gospodarki Kraje Unii Europejskiej Polska Wykształcenie pracujących w niepełnym wymiarze czasu Kraje Unii Europejskiej Polska Grupy wykonywanych zawodów Kraje Unii Europejskiej Polska Struktura wieku Kraje Unii Europejskiej Polska Stan cywilny i pozycja w gospodarstwie domowym Motywy pracy w niepełnym wymiarze czasu Kraje Unii Europejskiej Powody rodzinne i osobiste jako motyw pracy w niepełnym wymiarze czasu Dobrowolne i wymuszone zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu Pozostałe motywy zatrudnienia niepełnoetetowego Polska Niepełny wymiar czasu pracy jako efekt wyboru formy zatrudnienia Dobrowolne i niedobrowolne (wymuszone) zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu Wpływ łączenia obowiązków opiekuńczych i zawodowych na wymiar zatrudnienia Czas pracy Kraje Unii Europejskiej Polska Preferencje w zakresie czasu pracy Kraje Unii Europejskiej Polska Wynagrodzenia osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu Podsumowanie

4 Część druga ZATRUDNIENIE KOBIET W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU WYNIKI BADAŃ EMPIRYCZNYCH Rozdział VII CEL, METODA I PRZEDMIOT BADAŃ ORAZ PRZEBIEG ICH REALIZACJI Rozdział VIII ZAKŁADY PRACY ZATRUDNIAJĄCE KOBIETY W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU Sektory i sekcje gospodarki Liczba pracowników. Struktura zatrudnienia Wynagradzanie za pracę Organizacja pracy Przyczyny zatrudniania pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy Dostęp do świadczeń socjalnych Szkolenia Przyczyny zatrudniania kobiet w niepełnym wymiarze czasu opinie pracodawców Podsumowanie Rozdział IX KOBIETY ZATRUDNIONE W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU PRACY CHARAKTERYSTYKA BADANEJ ZBIOROWOŚCI Cechy demograficzno-społeczne respondentek Wiek Stan cywilny Sytuacja rodzinna respondentek Liczba i wiek dzieci Cechy społeczno-zawodowe badanych kobiet Wykształcenie Zawód wyuczony i wykonywany Staż pracy respondentek Stanowiska pracy Motywy pracy zawodowej respondentek Podsumowanie Rozdział X SPOSÓB I PRZYCZYNY POSZUKIWANIA PRACY W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU Sposób znalezienia obecnej pracy Praca w niepełnym wymiarze czasu jako efekt wyboru Przyczyny poszukiwania pracy w niepełnym wymiarze Ocena wyboru pracy niepełnoetatowej Podsumowanie

5 Rozdział XI STOSUNEK DO PRACY W PEŁNYM WYMIARZE CZASU Chęć pracy w pełnym wymiarze czasu Warunki podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu Podsumowanie Rozdział XII WARUNKI ZATRUDNIENIA W NIEPEŁNYM WYMIARZE CZASU Rodzaje umów o pracę Wymiar i rozkład czasu pracy Wymiar czasu pracy Rozkład czasu pracy Praca w soboty, niedziele i święta Organizacja czasu pracy Preferowany wymiar i organizacja czasu pracy Praca w godzinach nadliczbowych Wynagrodzenie za pracę, premie i nagrody Wysokość wynagrodzenia netto Znaczenie wynagrodzenia otrzymywanego przez respondentkę dla gospodarstwa domowego Podwyżki wynagrodzenia Premie uznaniowe i nagrody Zmiana stanowiska. Awans zawodowy Szkolenia Korzystanie ze świadczeń socjalnych zakładu pracy Ocena wpływu zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu na sytuację zawodową respondentek Lęk przed utratą pracy Praca jako wartość Podsumowanie Rozdział XIII GOSPODARSTWA DOMOWE RESPONDENTEK. SPOSOBY GODZENIA PRACY ZAWODOWEJ Z ŻYCIEM RODZINNYM Wielkość gospodarstwa domowego i aktywność zawodowa jego członków Źródła dochodów gospodarstw domowych respondentek Sposób gospodarowania dochodem Opieka nad dziećmi Korzystanie z opieki instytucjonalnej Podział obowiązków w rodzinie Podział obowiązków w rodzinie zakres partnerstwa Korzystanie z usług ułatwiających pracę w gospodarstwie domowym Ocena wpływu pracy w niepełnym wymiarze czasu na sytuację rodzinną respondentek Podsumowanie ZAKOŃCZENIE. KIERUNKI PROPONOWANYCH ROZWIĄZAŃ LITERATURA

6 Contents INTRODUCTION...13 Part one PART-TIME WORK OF WOMEN REGULATIONS, LITERATURE AND STATISTICS Chapter I PART-TIME WORK DEFINITION IFFICULTIES Part-time work and part-time employment - definition difficulties Statistical problems Legal problems Part-time employment forms Chapter II PART-TIME WORK IN DOCUMENTS AND ACTIONS OF INTERNATIONAL ORGANIZATIONS Documents and actions of The UN Organization Documents of The Council of Europe Documents of The European Union The European Employment Strategy...38 Chapter III STATUS OF PART-TIME EMPLOYEES. THE THREAT OF MARGINALIZATION...41 Chapter IV LEGAL FRAMING OF THE PART-TIME WORK IN POLAND...50 Chapter V FUNDAMENTAL CONDITIONS OF THE WOMEN'S PART-TIME WORK Situation on the labour market Professional activity and inactivity. Unemployment Development of services sector and the part-time employment Differentiation of salaries Working time and family responsibilities Women's educational and professional aspirations

7 3. Pension insurances. Family benefits and employees' benefits connected with maternity. Tax system The service net for families Material conditions of families' life. Distribution of obligations in families and range of partnership Chapter VI PART-TIME WORK BASED ON STATISTIC AND QUANTITATIVE ANALYSES Structure of part-time working and dynamic of transformation EU countries Poland Types of labout contacts EU countries Poland Economic sectors EU countries Poland Economic divisions EU countries Poland Education's level of part-time employees EU countries Poland Groups of professions EU countries Poland Age distribution EU countries Poland Condition and the position in households Reasons for part-time employment EU countries Family and personal responsibilities as a reason of part-time work Voluntary and involuntary part-time employment In education or training and own illness or disability as a reason for part-time work Poland Pat-time work as a result of choice Voluntary and involuntary part-time employment Impact of family and work responsibilities on part-time/full-time work Working time EU countries Poland Working time preferences EU countries Poland Earnings of part-time employees Summary

8 Part two PART-TIME EMPLOYMENT OF WOMEN RESULTS OF THE EMPIRICAL ANALYSES Chapter VII AIMS, METHODOLOGY, THE OBJECT AND PROCESS OF THE ANALYSIS Chapter VIII FIRMS EMPLOYED PART-TIME WORKING WOMEN Sectors and divisions of economy Number of workers. Structure of employment Salaries Work organization Reasons for part-time employment Access to benefits for employees Trainings Reasons for women s part-time employment employer opinions Summary Chapter IX PART-TIME WORKING WOMAN DESCRIPTION OF RESPONDENTS Demographic and social characteristics of the analyzed woman's group Age Condition Family situation Number and age of children Professional characteristic of the analyzed woman's group Education Professions and the realized job Job tenure Position in the firm Reasons of the respondents' professional activity Summary Chapter X WAYS AND REASONS LOOKING FOR THE PART-TIME WORK The way found of a current job Part-time job as an effect of own choice Why respondents looked for part time-job? Opinion about the choice of part-time work Summary

9 Chapter XI ATTITUDE TO THE FULL-TIME WORK Inclination to full-time work Conditions necessary to take on full-time work Summary Chapter XII CONDITIONS OF PART-TIME EMPLOYMENT Types of labour contracts Working hours and schedule of working time Working hours Working time schedule Saturday, Sunday and holiday work Working time organization Working hours number preferences and working time organization preferences Over time Salaries, premiums and bonuses Average monthly salary net Importance of respondents' pay in their households Raise of pay Premiums and bonuses Change of the occupation. Professional promotion Trainings Using social benefits for workers in the firm Opinion about an influence of part-time work on professional situation of respondents Forfeiture of job Job as value Summary Chapter XIII RESPONDENTS' HOUSEHOLDS. METHODS OF WORK AND FAMILY RECONCILIATION Size of households and professional activity of their members Sources of incomes in respondents' households The way of manage incomes in households Childcare Using institutional care Division of obligations in families Division of obligations in families. Scope of partnership Using services in household Opinion about an influence of part-time work on family situation of respondents Summary RECAPITULATION. PROPOSALS OF SOLUTIONS BIBLIOGRAPHY