SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku (emerytura wypłacana jest ze środków zgromadzonych w FS I ze, liczona jest według starych zasad), nowy system emerytalny dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku (emerytura wypłacana jest ze środków zgromadzonych w FS I ze, ale liczona jest według nowych zasad oraz ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym OFE II ze). Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku mogły pozostać w starym systemie emerytalnym albo przystąpić do nowego systemu, wybierając OFE. PRAWO DO EMERYTRY Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane zostały przede wszystkim w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu bezpieczeń Społecznych. W zależności od daty urodzenia i przynależności do systemu emerytalnego obowiązują inne zasady nabywania prawa do emerytury i ustalania jej wysokości. Niektóre grupy zawodowe mają możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów innych ustaw, np. nauczyciele Karty Nauczyciela. Emerytura przyznawana jest na wniosek osoby zainteresowanej. Wyjątek dotyczy osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego emeryturę przyznaje się im z urzędu. 1
l e k c j a Powszechny wiek emerytalny dla kobiet urodzonych do 31 grudnia 1952 r. wynosi 60 lat, dla mężczyzn urodzonych do 31 grudnia 1947 r. wynosi 65 lat. Od 1 stycznia 2013 r. zapoczątkowano podwyższanie oraz zrównywanie powszechnego EmErytra twoja przyszłość W twoich rękach wieku emerytalnego: dla kobiet urodzonych od 1 stycznia 1953 r., dla mężczyzn urodzonych od 1 stycznia 1948 r. o 1 miesiąc co kwartał aż do osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 67 lat co nastąpi w przypadku mężczyzn w 2020 r., a w przypadku kobiet w 2040 r. EMERYTRA NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH W systemie tym prawo do emerytury przysługuje kobietom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny i posiadają co najmniej 20-letni okres składkowy (np. okres zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej) i nieskładkowy (np. okres pobierania zasiłku chorobowego, studiowania) oraz mężczyznom, którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny i posiadają co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy. Emeryturę wypłaca ZS ze składek zgromadzonych w I ze (FS). Wysokość emerytury w starym systemie Emerytura obliczona według starego systemu wynosi: 24% kwoty bazowej + 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych + + 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych. 2 3_materiał dla ucznia 3
Podstawę wymiaru stanowi przeciętne wynagrodzenie w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, albo 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Kwota bazowa jest to 100% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku kalendarzowego pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne. Emerytura obliczona według starego systemu nie może być wyższa niż 100% podstawy jej wymiaru. NOWY SYSTEM EMERYTALNY Nowy system emerytalny składa się z trzech ów. Na podstawie podanych niżej kryteriów klasyfikacji nowy system emerytalny można przedstawić w następujący sposób: Kryteria klasyfikacji I II Status systemu powszechny powszechny uzupełniający czestnictwo w systemie obowiązkowe obowiązkowe dobrowolne Cel społeczny podstawowy poziom świadczeń podstawowy poziom świadczeń III wyższy poziom świadczeń Zarządzanie systemem publiczne prywatne prywatne Finansowanie z bieżących składek (FS) kapitałowe (OFE) kapitałowe (PPE, IKE, IKZE)* Obliczanie wysokości świadczenia zwaloryzowanych składek skapitalizowanych składek skapitalizowanych składek Pierwszy zarządzany jest przez instytucję publiczną Zakład bezpieczeń Społecznych. Drugi stanowią otwarte fundusze emerytalne (OFE) zarządzane przez prywatne instytucje powszechne towarzystwa emerytalne (PTE). W drugim ze składka jest inwestowana, np. na giełdzie. 3
l e k c j a Trzeci, podobnie jak II, jest zarządzany przez prywatne instytucje. jednak w przeciwieństwie do I i II u przynależność do niego ma charakter całkowicie dobrowolny. polega na opłacaniu dodatkowej składki (np. w ramach pracowniczych programów emerytalnych ppe), otwarciu Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) lub Indywidualnego Konta EmErytra twoja przyszłość W twoich rękach Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). W IKE i w IKZE oszczędzać może każda osoba, która ukończy 16 lat. EMERYTRA NA NOWYCH ZASADACH W nowym systemie emerytalnym przysługuje: emerytura z Funduszu bezpieczeń Społecznych (FS), emerytura kapitałowa okresowa bądź dożywotnia (od 2014 roku) wypłacana ze środków zgromadzonych w OFE. prawo do emerytury według nowych zasad przysługuje po spełnieniu wyłącznie jednego warunku, jakim jest osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego. Wysokość emerytury według nowego systemu uzależniona jest od wysokości zgromadzonych i zwaloryzowanych składek, kapitału początkowego oraz od wieku przejścia na emeryturę. Nie ma ograniczenia wysokości emerytury. Wysokość emerytury w nowym systemie Wysokość nowej emerytury przysługującej z FS to równowartość kwoty zgromadzonych po dniu 31 grudnia 1998 roku i zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kwoty zwaloryzowanego tzw. kapitału początkowego, podzielona przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby wnioskującej o jej przyznanie. 4 3_materiał dla ucznia 3
EMERYTRA = suma zgromadzonych i zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę wyrażone w miesiącach Kapitał początkowy jest nowym elementem polskiego systemu emerytalnego. Kapitał ten to rozliczenie okresu opłacania składek do dnia wejścia w życie ustawy, tj. do 1 stycznia 1999 roku, czyli hipotetyczna emerytura, jaką otrzymałaby zainteresowany 1 stycznia 1999 roku. 5