UZASADNIENIE POTRZEBY PLANOWANIA BIZNESOWEGO DLA PRZEDSIĘBIORSTWA DZIAŁAJĄCEGO W ZMIENNYM OTOCZENIU PLANOWANIE JEST JEDNYM Z CZYNNIKÓW WARUNKUJACYCH ROZWÓJ, CZY PRZYNAJMNIEJ UTRZYMANIE SIĘ NA RYNKU PLANOWANIE JEST TYM BARDZIEJ NIEZBĘDNE IM BARDZIEJ ZAMIERZONE PRZEDSIĘWZIĘCIA SĄ SKOMPLIKOWANE I DŁUGOTERMINOWE I IM WIĘCEJ CZYNNIKÓW WEWNĘTRZNYCH I ZEWNĘTRZNYCH ODDZIAŁUJE NA PRZEDSIĘBIORSTWO JK WZ UW 1
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PLANOWANIA BIZNESOWEGO SAMODZIELNOŚĆ PODMIOTU DZIAŁAJĄCEGO W WARUNKACH RYNKU, ALE OGRANICZONA CZYNNIKAMI OTOCZENIA PRZYSZŁOŚĆ JEST PRZEWIDYWALNA TYLKO W OGRANICZONYM STOPNIU PLANOWANIE TO SELEKTYWNY SPOSÓB POZYSKIWANIA I PRZETWARZANIA INFORMACJI DLA SFORMUŁOWANIA CELÓW GŁÓWNE REZULTATY OPRACOWANIA BIZNESPLANU TO OSZACOWANIE PRAWDOPODOBIEŃSTWA WYSTĄPIENIA SZANS I ZAGROŻEŃ ORAZ REDUKCJA RYZYKA BŁĘDNYCH DECYZJI PLANOWANIE BIZNESOWE AKTYWIZUJE I KREUJE PRZYSZŁE DZIAŁANIA JK WZ UW 2
BIZNESPLAN TO ZESTAW DOKUMENTÓW (analiz i programów), W KÓRYCH ZAWARTA JEST PROJEKCJA CELÓW FIRMY I SPOSOBÓW ICH OSIĄGANIA, PRZY UWZGLĘDNIENIU WSZYSTKICH UWARUNKOWAŃ aspekt RYZYKA BIZNESPLAN JEST PLANEM MENEDŻERÓW, OKREŚLAJĄCYM ICH ZDOLNOŚĆ DO PODEJMOWANIA SKUTECZNYCH DZIAŁAŃ. ZADANIEM KADRY MENEDŻERSKIEJ JEST STWORZENIE REALNEJ WIZJI SUKCESU RYNKOWEGO FIRMY JK WZ UW 3
ISTOTA I ROLA BIZNESPLANU W PRZEDSIĘBIORSTWIE BIZNESPLAN stanowi swoistą trajektorię postępowania przedsiębiorstwa. JEST TO DŁUGOFALOWY ORAZ KOMPLEKSOWY PLAN JEDNOSTKI lub PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNEGO BIZNES PLAN STAJE SIĘ PRZEWODNIKIEM POSTĘPOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA, WSKAZUJĄC: aktualny stan firmy, zamierzenia: główny kierunek i cel działania (przesłanki zmian, oczekiwania), sposób dotarcia do tego celu - metody postępowania, opłacalność (korzystność) osiąganych celów. RYZYKO JK WZ UW 4
BIZNESPLAN jest kompleksową i długofalową projekcją działalności gospodarczej przedsiębiorstwa lub przedsięwzięcia inwestycyjnego. Projekcja ta jest podejmowana w związku z planowanymi zmianami, powodującymi długookresowe skutki dla przedsiębiorstwa. Ma ona charakter wielowymiarowy poprzez ukazanie aspektów marketingowych, zasobowych, organizacyjnych oraz finansowych. Do podstawowych celów biznesplanu należy określenie skutków realizowanego przedsięwzięcia według kryteriów: efektywności, wypłacalności oraz stopnia ryzyka. JK WZ UW 5
BIZNESPLAN MA DWA PODSTAWOWE ZADANIA zewnętrzne: pozyskać partnera skłonnego do udziału w finansowaniu przedsięwzięcia, wewnętrzne: ukazać kierownictwu firmy, czy przedsiębiorcy skalę zadań, słabe i mocne strony oraz szanse i zagrożenia oraz określić przyszłość wg dwóch kryteriów: EFEKTYWNOŚĆ i RYZYKO JK WZ UW 6
PEWNOŚĆ TRZY SYTUACJE RYZYKO NIEPEWNOŚĆ Prawdopodobieństwo sukcesu Ps = 100% (np. obligacje skarbowe) a Prawdopodobieństwo niepowodzenia Pn = 0% lub Ps = 0% a Pn = 100% Możliwość pomiaru powodzenia i niepowodzenia czyli Ps = x% Pn = y% a x% + y% = 100% Brak możliwości pomiaru powodzenia i niepowodzenia czyli 0 Ps 1 i jednocześnie 0 Pn 1 JK-WZ-UW 9
GŁÓWNE ELEMENTY BIZNESPLANU 1. STRESZCZENIE KIEROWNICZE -sytuacja aktualna -cele bieżące i długookresowe -potrzeby finansowe -przyszłe korzyści 2. PRZEDSIĘBIORSTWO 3. PRODUKT 4. RYNEK 5. PRODUKCJA 6. KADRA -opis, zalety -konkurencyjność cechy wyróżniające -rozwój -zdolność produkcyjna -plan produkcji -czynniki wytwórcze - zasoby -koszty -jakość produkcji, serwis -cele i działalność -branża, miejsce firmy -zasoby, kredyty -dostawcy, odbiorcy -mocne i słabe strony -popyt, klienci -konkurenci -reklama, promocja -warunki sprzedaży -kadra menedżerska -kadra wykonawcza, załoga -systemy motywacyjne -rachunek zysków, bilans -przepływy pieniężne -ocena finansowa -ocena ryzyka 7. FINANSE JK WZ UW 10
1.CELE I ZAKRES cel przygotowania biznesplanu rozmiary niezbędnych środków finansowych i ich przeznaczenie krótka charakterystyka produktu oraz rynków zbytu - korzyści dla nabywcy zdolność kierownictwa firmy do zarządzania projektem okres i sposób spłaty ew. pożyczki. 2. HISTORIA FIRMY dotychczasowe działanie firmy osiągnięcia kierownictwa i właścicieli status materialny firmy, sposoby zabezpieczenia kredytu. 3. PRODUKT opis produktu - głównie z punktu widzenia rodzaju potrzeby, jaką ma zaspokajać korzyści produktu dla nabywcy-konsumenta (cena, jakość, ale i ew. niedoskonałości) rynkowy cykl życia produktu oszacowanie jaka będzie reakcja konkurencji (- czy produkt jest chroniony prawnie) JK WZ UW 11 określenie planu rozwoju skali produkcji określenie zyskowności produktu
4. RYNEK, KLIENCI, MARKETING rynki zbytu i ich przyszły rozwój precyzyjne określenie luki (niszy) rynkowej, którą zamierza się zapełnić produktem charakterystyka konsumentów (przesłanki chęci kupowania produktu) charakterystyka konkurencji omówienie segmentu rynku do działania polityka posprzedażna firmy (serwis, gwarancje itp. ) metody reklamy i promocji sposoby i kanały dystrybucji określenie kosztów marketingowych. 5. KADRY I ZARZĄDZANIE charakterystyka kluczowych menedżerów (wykształcenie, doświadczenie) komunikacja: właściciel - menedżerowie polityka płac w firmie struktura i wielkość zatrudnienia polityka naboru i szkolenia kadr JK WZ UW 12
6. PROCES PRODUKCYJNY kolejne fazy procesu produkcyjnego (schematycznie) opis produkcyjnych środków trwałych (urządzenia, budynki itd.) planowane sposoby rozwoju zdolności produkcyjnej procedury kontroli jakości wytwarzanego produktu metody przechodzenia od prototypów do produktu finalnego 7. FINANSE I OCENA EFEKTYWNOŚCI zbudować projekcję rachunku zysków, ew. bilansu i przepływów pieniężnych przedstawienie uzasadnienia przyjmowania określonych wielkości w planach finansowych zbadanie progu rentowności firmy i jego wrażliwości analiza projektu metodami dyskontowymi 8. FORMA PRAWNA projekt wyboru odpowiedniej formy prawnej z punktu widz. sprawności i skuteczności realizacji celów JK WZ UW 13
9. CZYNNIKI RYZYKA, SZANSE, ZAGROŻENIA W tym - analiza strategiczna SWOT 10. HARMONOGRAMY przedstawienie czynności i zamierzeń na osi czasu - głównie chodzi o: rozwój zdolności produkcyjnej, sprzedaży, kształtowania się kosztów, zysków, inwestycji i spłaty długu ZAŁĄCZNIKI dokładne wyniki badania rynku szczegółowe rozwiązania procesu produkcyjnego schematy organizacyjne rachunki zysków i strat bilanse tablice przepływów pieniężnych JK WZ UW 14
STRUKTURA BIZNESPLANU STRESZCZENIE PREZENTACJA FIRMY (5%) - historia, cele, zadania - profil i zakres działalności - skala sprzedaży (przeszła i obecna) - posiadane i planowane środki JK WZ UW 15
ANALIZA OTOCZENIA (15%) - obecne rynki - przewidywane zmiany różnych sfer otoczenia - scenariusze wpływu tych zmian na firmę - zagrożenia i możliwości - konkurencyjność (mocne słabe strony) JK WZ UW 16
ANALIZA ORGANIZACYJNA (15%) - obecne dysponowane środki (ogólnie) - aktualna sytuacja finansowa - słabe i mocne strony firmy aspekt organizacyjny - słabe i mocne strony konkurencji aspekt organizacyjny JK WZ UW 17
ROZWIĄZANIA STRATEGICZNE (30%) - określenie wybranej strategii rozwoju - warianty wyboru i ich uzasadnienie - cele krótko-, średnio- i długookresowe - przewidywany wpływ na sytuację firmy JK WZ UW 18
PLAN DZIAŁANIA (30%) - rodzaje działań wybór środków - kolejność działań - metody wdrożenia - metody kontroli - działania alternatywne WNIOSKI (5%) - potrzeby - wymagania W-2 JK WZ UW 19
CECHY BIZNESPLANU INCYDENTALNOŚĆ (projekt traktowany jako niepowtarzalny) KOMPLEKSOWOŚĆ DŁUGOFALOWOŚĆ WZGLĘDNA SYNTETYCZNOŚĆ NISKI STOPIEŃ OBLIGATORYJNOŚCI (zazwyczaj) ELASTYCZNOŚĆ WARIANTOWOŚĆ AKTYWNY CHARAKTER BIZNESPLANU CZYTELNOŚĆ (z zachowaniem koniecznego JK WZ UW 20 stopnia poufności)
Specyficzną cechą biznesplanu jest jego INCYDENTALNOŚĆ. Pojawia się on jako narzędzie wspomagania decyzji, podejmowanych z okazji zwykle ważnego, czasem przełomowego wydarzenia w życiu przedsiębiorstwa, a więc pojawia się nieregularnie i w porównaniu z planami w rozumieniu tradycyjnym dość rzadko. Kilka innych atrybutów biznesplanu Kompleksowość. Biznesplan powinien obejmować wszystkie obszary przedsiębiorstwa (lub przedsięwzięcia). Ujęcie w biznesplanie nie tylko wycinkowych projekcji (np. produkcja, sprzedaż, czynniki wytwórcze, koszty, nakłady, wydatki, rynek reklama itd.), ale po pierwsze wszystkich, wiążących się z przedmiotem biznesplanu, a po drugie we wzajemnych zależnościach między nimi nadaje mu charakter wieloaspektowości i wszechstronnego wizerunku planowanych zamierzeń. JK WZ UW 21
Długofalowość. Biznesplan opisuje zazwyczaj przedsięwzięcia silnie i często nieodwracalnie zmieniające warunki działania firmy. Z natury rzeczy zatem należy ukazać długookresowe skutki i możliwości ich realizacji (wyjątkiem jest biznesplan tworzony w sytuacji likwidacji przedsiębiorstwa). W praktyce jest to najczęściej horyzont kilku lat, co wynika ze swoistego kompromisu międzyę tendencjąą do jak najbardziej dalekosiężnego ukazania przyszłości, a wiarygodnością danych planistycznych, które ponad zasięg owych kilku lat stają się wielkościami bardziej futurologicznymi niż planistycznymi. JK WZ UW 22
Względna syntetyczność. Biznesplan jakkolwiek nie może opierać się na danych intuicyjnych, lecz powinien uzasadniać przedstawione projekcje (także liczbowe) określonymi analizami i kalkulacjami nie musi szczegółowo i ze stuprocentową precyzją wnikać w najdrobniejsze aspekty. Wiąże się to z jednym z zadań biznesplanu, jakim jest ramowa prezentacja określonego przedsięwzięcia biznesowego. JK WZ UW 23
Względnie niski stopień obligatoryjności. Biznesplan, w przeciwieństwie do planów sporządzanych regularnie w oparciu o naturalne działanie przedsiębiorstwa, ma nieco odmienny cel. Ma przede wszystkim uzasadniać potrzebę i wykonalność projektowanego zamierzenia oraz ma zrodzić przekonanie osiągnięcia odpowiedniej efektywności. Realizacja zamierzeń będących przedmiotem biznesplanu z reguły implikuje budowę szczegółowych planów wykonawczych według projektowanych harmonogramów i one dopiero mogą stać się obligatoryjne dla przedsiębiorstwa. Te plany i budżety o wykonawczym charakterze zwykle bazują na sporządzonych w biznesplanie projekcjach, jednak traktują te projekcje raczej jako ramowe wytyczne. Inaczej mówiąc, częściej głównym akcentem biznesplanu jest wskazanie zamierzeń, źródeł pozyskania środków ich realizacji oraz skali koniecznych zastosowań tych środków, a wreszcie stopnia efektywności długofalowej oraz ryzyka, zaś w mniejszym stopniu biznesplan staje się dokumentem obowiązującym normatywnie wszystkie sfery i służby przedsiębiorstwa. JK WZ UW 24
Elastyczność. Po części z powodu swej długofalowości znacznego wyprzedzenia w czasie, nie można kategorii zawartych w biznesplanie traktować jako zbioru obligatoryjnych i niemożliwych do zmiany normatywów i wskaźników, lecz raczej jako wielkości podatne na korekty i modyfikacje. Atrybut elastyczności polega więc na przyjęciu takich założeń w biznesplanie, które w zależności od rozwoju wydarzeń można będzie korygować zarówno jeśli chodzi o planowane zamierzenia, czy harmonogram ich realizacji, jak również w odniesieniu do sposobów działań, prowadzących do wykonania tych zamierzeń. Takie podejście zwykle implikuje opracowanie więcej niż jednego scenariusza działań prezentowanych w biznesplanie i jest kolejną jego cechą charakterystyczną. JK WZ UW 25
Wariantowość. Jedną z ważnych przesłanek opracowania biznesplanu jest przekonanie jego odbiorcy o realistyczności, ale i o powodzeniu zamierzonego przedsięwzięcia. Projekcja przyszłości w wieloletnim często horyzoncie nie może przyjmować założeń przebiegu przyszłych wydarzeń ze stuprocentowym prawdopodobieństwem. Element ryzyka nakazuje wzięcie pod uwagę różnych scenariuszy przebiegu zjawisk ujętych w biznesplanie. Odchylenia od wariantu podstawowej wersji biznesplanu muszą zatem zostać uwzględnione, co skłania do jego przedstawienia szczególnie w warstwie danych liczbowych w kilku wariantach. Zwykle przyjmuje się wersje: optymistyczną, pesymistyczną i umiarkowaną, starając się oszacować stopień prawdopodobieństwa z jakim można je będzie zrealizować i wskazując skalę efektywności każdej z wersji. Biznesplan sporządzony w jednym wariancie niemal zawsze musi budzić zastrzeżenia co do jego wiarygodności. JK WZ UW 26
Aktywny charakter biznesplanu. Sam proces tworzenia etap opracowywania biznesplanu może ukazać niewykonalność, czy nieopłacalność zamierzenia lub prostsze jego wykonanie niż początkowo zakładano. Dopuszczalne są zatem sytuacje zaniechania dalszego jego opracowywania, jeśli w jakiejś fazie analizy prospektywnej okaże się, że zamierzenie w danych warunkach jest niewykonalne. I odwrotnie w toku analizy prospektywnej może się okazać, że trudne z pozoru przedsięwzięcie jest prostsze i mniej ryzykowne w realizacji. BIZNESPLAN ma więc charakter twórczy, aktywizujący analizę projekcyjną i weryfikujący zdolność do realizacji zamierzenia. Staje się on zatem narzędziem wspomagania decyzji nie tylko po sporządzeniu jego postaci ostatecznej, ale jeszcze na etapie jego JK WZ UW 27 konstruowania weryfikuje pomysł, będący przedmiotem biznesplanu.
Czytelność. Biznesplan stanowi główne kryterium podjęcia decyzji i w związku z tym sam sposób jego pisania oraz forma końcowa powinna klarownie i w przejrzystej, przystępnej formie ukazywać decydentom wszystkie aspekty analizowanego przedsięwzięcia. Interdyscyplinarny charakter dokumentu końcowego z wymogiem logicznych powiązań przyczynowo skutkowych nie może nadmiernie nużyć szczegółami i nie może być niezrozumiały. Pożądane jest zachowanie właściwej kolejności przedstawianych obszarów oraz stosowanie wyrazistych i przekonujących technik prezentacji. Zachowanie cechy czytelności biznesplanu jest o tyle trudne, że w jego tworzeniu muszą brać udział specjaliści z różnych dziedzin. Aby końcowy dokument był spójny autorstwo należy powierzyć niewielkiemu zespołowi. Mimo, że opisywana cecha ma raczej charakter formalny, a nie merytoryczny, jest ona o tyle istotna, że wrażenie decydenta, do którego trafia biznesplan może wywołać przychylność lub zniechęcenie do samego przedsięwzięcia niezależnie od jego walorów ekonomicznych. JK WZ UW 28
JK WZ UW 29
JK WZ UW 30
JK WZ UW 31
JK WZ UW 32
JK WZ UW 33
JK WZ UW 34
KRYTERIA DOBORU FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ - rodzaj prowadzonej działalności - np. banki mogą funkcjonować wyłącznie jako spółki akcyjne; - zakres prowadzonej działalności - przedsięwzięcia na małą skalę mogą być realizowane w ramach samodzielnej działalności gospodarczej lub spółek osobowych, przedsięwzięcia na dużą skalę łatwiej realizować w ramach spółek kapitałowych; - czas trwania przedsięwzięcia, przewidywany czas zakończenia działalności proces likwidacji spółek kapitałowych jest bardziej złożony i długotrwały niż spółek osobowych; horyzont biznesplanu - posiadany kapitał - niewielki kapitał początkowy nie pozwoli na utworzenie spółki kapitałowej, w przypadku której prawo określa minimalną wysokość kapitału; JK WZ UW 35
- skłonność do podejmowania ryzyka, zakres i rodzaj odpowiedzialności - w celu ograniczenia ryzyka. i wyeliminowania osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, należy utworzyć spółkę kapitałową; w biznesplanie konieczna analiza ryzyka - koszty związane z utworzeniem - najtańsze jest rozpoczęcie działalności samodzielnie bądź w ramach spółki cywilnej, najdroższe i wymagające najwięcej formalności jest utworzenie spółki kapitałowej, szczególnie akcyjnej; - sposób późniejszego pozyskiwania kapitału - chcąc w przyszłości pozyskać środki od inwestorów giełdowych, należy utworzyć spółkę akcyjną; JK WZ UW 36
- rodzaj i sposób wniesienia kapitału - wkładem do spółki osobowej może między innymi być praca własna wspólnika na rzecz spółki, wkład do spółki kapitałowej może mieć wyłącznie postać pieniężną lub niepieniężną (aport), w spółce akcyjnej można objąć akcje przed wniesieniem całego zadeklarowanego wkładu (wystarczy wniesienie części wkładu, resztę należy wnieść w terminie późniejszym); - sposób i zakres udziału w zysku i pokrywania strat - wspólnicy spółki osobowej są uprawnieni do równego udziału w zyskach spółki (umowa spółki może określić inny sposób podziału zysku, np. w zależności od wartości wkładu), a także są zobowiązani do równego uczestniczenia w stratach spółki, wspólnicy spółki kapitałowej nie pokrywają strat generowanych przez spółkę, a zysk jest dzielony i wypłacany w formie dywidendy proporcjonalnie do posiadanych udziałów lub akcji (wyjątkiem są udziały i akcje uprzywilejowane); JK WZ UW 37
- stopień upublicznienia działalności przedsiębiorstwa, obowiązki informacyjne, sprawozdawcze - spółki kapitałowe są zobowiązane do prowadzenia pełnej rachunkowości (zgodnie z ustawą o rachunkowości), spółki akcyjne są zobowiązane do publikowania sprawozdań finansowych, spółki osobowe (prowadzące działalność na niewielką skalę) mogą prowadzić bardziej uproszczoną ewidencję; - rozliczenia podatkowe - wspólnicy spółek osobowych, dzieląc się zyskiem wypracowanym przez spółkę, są podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych, w przypadku spółek kapitałowych występuje podwójne opodatkowanie - najpierw sama spółka jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, a następnie wspólnicy są obciążani podatkiem dochodowy od wypłaconej im dywidendy. JK WZ UW 38