Wskazówki dla ankieterów Droga ankieterko! Drogi ankieterze! Przed rozpoczęciem pracy KONIECZNIE wypełnij jedną ankietę po to, aby poznać szczegółowo treść pytań, treść odpowiedzi i sposób wypełniania ankiety (stosowanie znaku X, reguły przejść w pytaniach filtrujących). Jeżeli po wypełnieniu ankiety będziesz miał jakieś wątpliwości odnośnie sposobu przeprowadzenia badań ankietowych, zwróć się do osoby koordynującej badania. Spis treści Przed rozdaniem ankiet w klasie... 1 Po wypełnieniu ankiet przez uczniów... 2 Pytania i wątpliwości... 4 Możliwe pytania ankietowanych:... 6 Przed rozdaniem ankiet w klasie 1. na pierwszej stronie każdej ankiety w zaznaczone kolorem szarym pole wpisz swój kod (przydzielony Ci przez osobę koordynującą badania): Numer ankiety 2. na pierwszej stronie każdej ankiety w zaznaczone kolorem szarym pole wpisz kod : 1
Numer ankiety 3. przedstaw uczniom ogólny cel badań (przeczytaj uważnie wprowadzenie do ankiety bo to wprowadzenie im streścisz); a) wyjaśnij, jak wypełniać ankiety (znak X); b) zapewnij, że ankiety są anonimowe, po wypełnieniu zostaną zaklejone w kopercie w obecności uczniów; c) poinformuj uczniów, że w trakcie wypełniania ankiety mogą się do Ciebie zwrócić o pomoc z jakimkolwiek problemem dotyczącym ankiety; d) reaguj w sytuacji, gdy uczniowie rozmawiają podczas wypełniania i konsultują odpowiedzi; w ankietach audytoryjnych jest to dosyć powszechny problem, który polega na powielaniu odpowiedzi innych respondentów - przekonaj ich wtedy, że tylko osobiste przemyślenia i szczere odpowiedzi pomogą w pracy naukowej (podkreśl słowo naukowej ); e) przed rozpoczęciem badań, poinformuj nauczyciela, że powinien być obecny w klasie podczas przeprowadzenia badań ankietowych; uzgodnij to wcześniej z dyrekcją ; f) policz uczniów w trakcie, gdy wypełniają ankietę, zwracając uwagę na strukturę płci; liczbę dziewcząt/kobiet i chłopców/mężczyzn zapamiętaj albo zanotuj. Po wypełnieniu ankiet przez uczniów 1. włóż je do koperty i w obecności uczniów zaklej kopertę (1 klasa = 1 koperta); 2. po opuszczeniu otwórz kopertę i ponumeruj ankiety (stosuj własną numerację zaczynając od 1, pamiętaj, że numery nie mogą się powtarzać): Numer ankiety UWAGA! Otwarcie koperty z ankietami w szkole lub jej bezpośrednim sąsiedztwie (np. przy oknach szkolnych klas) jest NIEDOPUSZCZALNE! 3. sprawdź, jaka jest struktura respondentów według płci powinna się zgadzać z wytycznymi, które otrzymałeś od osoby koordynującej badania, 4. jeżeli masz ZA MAŁO ankiet od osób określonej płci 1. kontynuuj badania w innej klasie, tak żeby uzupełnić próbę; 2. podczas uzupełniania próby przeprowadź badania z całą klasą, nadmiarowe kwestionariusze usuniesz w sposób opisany w kolumnie obok; należy unikać sytuacji, w której ankiety wypełnia tylko część uczniów w klasie zwłaszcza w przypadku drażliwego tematu; 3. w przypadku, gdy w danej szkole nie ma wystarczającej liczby osób określonej płci ZA DUŻO ankiet od osób określonej płci usuń ankiety nadmiarowe: a) zacznij od tych, które są wypełnione niedbale (mają rysunki, zawierają niemerytoryczne komentarze i uwagi, dowcipy); b) następnie usuń te, które zawierają niekompletne odpowiedzi, dużo braków odpowiedzi; c) na końcu gdy pozostaną już kompletne i prawidłowo wypełnione ankiety usuwaj je w sposób losowy. 2
zob. str. 4: Pytania i wątpliwości: (5) Co zrobić, jeśli w szkole nie ma odpowiedniej liczby dziewcząt lub chłopców? Tak może być np. w technikum mechanicznym albo w liceum ogólnokształcącym. UWAGA: 1. nie wyrzucaj ankiet, które odrzuciłaś / odrzuciłeś; 2. oba zestawy (zapakowane osobno) przekaż osobie koordynującej badania; 5. po zakończeniu badań w danej szkole musisz uzupełnić Kartę pracy. W odpowiednie pola a) wpisać swój kod: Pieczęć Data i podpis b) wpisać kod : Pieczęć Data i podpis c) zdobyć pieczęć : Pieczęć Data i podpis d) podpisać się czytelnie i wpisać datę realizacji badania w danej placówce: Pieczęć Data i podpis 3
Pytania i wątpliwości 1. Skąd wziąć adres? Adresy szkół otrzymasz od osoby koordynującej badania: Nazwa Gimnazjum Nr 1 w Głogowie, ul. Sikorskiego 11, 67-200 Głogów Lokalizacja miasto Symbol DOL-G-1- M Liczba dziewcząt / kobiet Liczba chłopców / mężczyzn 13 13 Podpis 2. Skąd wziąć kod? y szkół otrzymasz od osoby koordynującej badania: Nazwa Gimnazjum Nr 1 w Głogowie, ul. Sikorskiego 11, 67-200 Głogów Lokalizacja miasto Symbol DOL-G-1- M Liczba dziewcząt / kobiet Liczba chłopców / mężczyzn 13 13 Podpis 3. W jaki sposób dowiem się, ile ankiet mają wypełnić dziewczęta / kobiety, a ile ankiet mają wypełnić chłopcy / mężczyźni? Informacje otrzymasz od osoby koordynującej badania: Nazwa Gimnazjum Nr 1 w Głogowie, ul. Sikorskiego 11, 67-200 Głogów Lokalizacja miasto Symbol DOL-G-1- M Liczba dziewcząt / kobiet Liczba chłopców / mężczyzn 13 13 Podpis 4. Skąd wziąć numer telefonu do? Chodzi o umówienie się na realizację badania? Numer telefonu do należy samodzielnie odszukać, korzystając z Internetu albo drukowanych wersji książek telefonicznych lub informatorów. 5. Co zrobić, jeśli w szkole nie ma odpowiedniej liczby dziewcząt lub chłopców? Tak może być np. w technikum mechanicznym albo w liceum ogólnokształcącym. Gdyby w trakcie badań ankieter napotkał na problem z dostępnością uczniów o określonej płci (dotyczy zwłaszcza zasadniczych szkół zawodowych i techników, które mogą być typowo męskie lub typowo żeńskie), powinien wybrać inną szkołę tego typu w wylosowanej miejscowości i tam dokończyć badania, zbierając brakujące ankiety. Gdyby w wylosowanej miejscowości nie było danego typu, to proszę wybrać taką szkołę w powiecie. Jeżeli to wciąż niemożliwe (brakuje tego typu placówki), to proszę wybrać dowolne sąsiednie miasto, które jest siedzibą powiatu. Zobacz też tabela: ZA MAŁO/ZA DUŻO ankiet od osób określonej płci na str. 2. 6. Co zrobić, gdy w gimnazjum nie ma wymaganej liczby uczniów? Taka sytuacja może mieć miejsce w gminach wiejskich. 4
W przypadku gimnazjów zlokalizowanych na wsiach (rzadziej w miastach) może pojawić się problem małolicznych klas. Gdyby ankieter nie mógł zrealizować badań w jednej szkole, powinien skorzystać z listy rezerwowej, ale tylko w ostateczności. Adresy szkół rezerwowych znajdują się w załącznikach do niniejszego opracowania. 7. Co zrobić, gdy zawodowe są wieloprofilowe? Są tam klasy męskie i osobno żeńskie? W takiej sytuacji ankieter powinien zrealizować badania w kilku klasach tak, żeby zebrać wymaganą liczbę ankiet od respondentów określonej płci, odrzucając ankiety nadmiarowe w sposób opisany w tabeli ZA MAŁO/ZA DUŻO ankiet od osób określonej płci na str. 2. 8. Czy nie lepiej wręczać ankiety tym uczniom, którzy chcą wziąć udział w badaniach? Ankieter nie może dystrybuować kwestionariuszy wśród osób chętnych do wzięcia udziału w badaniach. Badania nie mogą mieć charakteru kto chce wypełnić? lub którą klasę poleci pani dyrektor. Ankieter samodzielnie decyduje o wyborze konkretnej klasy i konkretnej osoby do badań (pamiętając o innych wytycznych). 9. Czy nauczyciel powinien być obecny w klasie podczas badania? Zdecydowanie tak. Nauczyciel powinien być obecny w klasie. Trzeba to koniecznie uzgodnić z dyrekcją i poinformować o tym nauczyciela przed rozpoczęciem badania. 10. Co zrobić w przypadku, gdyby nauczyciel / dyrekcja robili problemy dot. przeprowadzenia badania? Najlepiej umówić się telefonicznie. Gdyby pojawiły się problemy, to proszę użyć autorytetu Ministerstwa Zdrowia i dodać, że w 2008 roku GIS realizował badania na znacznie większą skalę (12 tysięcy uczniów) i chętnie współpracowały. Gdyby szkoła stanowczo protestowała, proszę wybrać inną szkołę z listy rezerwowej. 11. Co zrobić, gdyby dyrekcja chciała określić, która klasa ma wziąć udział w badaniu? Proszę unikać takich sytuacji. Najlepiej gdyby ankieter sam wskazał klasę podając przypadkowo jej symbol literowy np. b. Proszę jednak się upewnić, że klasa jest ogólna (w przypadku gimnazjum) albo, że jest w niej wymagana liczba kobiet i mężczyzn (dotyczy szkół ponadgimnazjalnych). 12. Co zrobić, gdyby akurat w tym dniu uczniowie w dużej mierze byli nieobecni (chorzy, poszli na wagary)? Proszę zebrać brakującą liczbę ankiet w innej klasie. 13. Co zrobić, gdyby uczniowie wypełniali wspólnie, patrzyli, co który napisał? jak odpowiedział? w jaki sposób ich upomnieć? czy takie ankiety mają być brane pod uwagę? 5
Jak wcześniej wspomniano, należy reagować na takie sytuacje na bieżąco. Za dyscyplinowanie uczniów jest odpowiedzialny obecny w klasie nauczyciel. 14. Czy uczeń, który wcześniej zakończył wypełnianie ankiety, może opuścić klasę (jeśli tak, to gdzie się udać)? Nie, uczeń po wypełnieniu ankiety wraca na miejsce. 15. Czy uczniowie, którzy zakończyli ankietę wcześniej, nie będą przeszkadzać pozostałym? Jak reagować w takich sytuacjach? Za dyscyplinowanie uczniów jest odpowiedzialny obecny w klasie nauczyciel. 16. W jaki sposób reagować na zachowania nietypowe, destrukcyjne i agresywne niektórych uczniów (możliwe po wyjściu nauczyciela z klasy, zwłaszcza w gimnazjach i ZSZ)? Za dyscyplinowanie uczniów jest odpowiedzialny obecny w klasie nauczyciel. Nauczyciel nie może opuścić klasy. Możliwe pytania ankietowanych: 1. Ile mogę zaznaczyć odpowiedzi w pytaniu? Nr pytania Ile odpowiedzi może wybrać respondent? 1, 2, 3 1 4, 5 wielokrotnego wyboru 6, 7, 8, 9, 10, 11 1 12 x w każdym wierszu, dla każdej używki z osobna 13, 14, 15, 16 wielokrotnego wyboru 17, 18 1 19 wielokrotnego wyboru 20, 21 1 22 wielokrotnego wyboru 23, 24, 25 1 26, 27, 28 wielokrotnego wyboru 29, 30, 31, 32, 33 1 34 wielokrotnego wyboru 35, 36 1 37 wielokrotnego wyboru 38, 39, 40 1 2. Jaką mam gwarancję, ze ankieta jest anonimowa? 6
Przekazuję ankiety do Warszawy i to ja wpisuję na nich specjalne kody, które pozwolą jedynie zidentyfikować województwo, w którym były realizowane badania. Badania służą celom naukowym, a wyniki będą podawane zbiorczo na podstawie 5,5 tysiąca ankiet z całej Polski. 3. Co to znaczy, że pytanie jest wielokrotnego wyboru? To znaczy, że można wybrać więcej niż jedną odpowiedź, jeżeli taka jest potrzeba. Można w takim pytaniu wybrać również tylko jedną odpowiedź. 4. Co zrobić, jeżeli nie ma odpowiedzi, którą chciałbym zaznaczyć? Spośród podanych wariantów odpowiedzi, spróbuj wybrać ten, który jest Ci najbliższy, najbardziej się odpowiada Twoim preferencjom. Jeśli nie możesz wskazać takiego wariantu, wpisz pod danym pytaniem własną kategorię odpowiedzi. 5. Ja nie biorę dopalaczy. Czy muszę dalej wypełniać ankietę? Po pytaniu 28? NIE, pytanie nr 28 jest ostatnim pytaniem. Jednak jeżeli masz jakieś spostrzeżenia dotyczące dopalaczy, to możesz je zapisać na ostatniej stronie ankiety. 6. Ja w pytaniu 28 wybrałem kilka wariantów odpowiedzi i ten ostatni również. Czy muszę dalej wypełniać ankietę? Po pytaniu 28? TAK, wybór ostatniego wariantu powoduje, że badany powinien kontynuować wypełnianie ankiety. 7. Czy będzie możliwość zobaczenia wyników, jeżeli tak, to kiedy? Wyniki zbiorcze zostaną opublikowane. Informacji należy szukać na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia (http://www.mz.gov.pl/) albo Generalnego Inspektoratu Sanitarnego (http://gis.gov.pl/). 8. Czy dostanę coś w zamian za wypełnienie ankiety? Niestety, nie przewidujemy żadnych prezentów. Często w badaniach ankietowych jest tak, że osoby obdarowane nie wypełniają jej szczerze. Chcą się przypodobać ankieterowi w ramach rewanżu za prezent. Nam chodzi wyłącznie o szczere i przemyślane uwagi. 9. Ile mam czasu na wypełnienie ankiety? Powinno to zająć kilkanaście minut. 10. Co zrobić, jeżeli pomylę się podczas wypełniania? Proszę zaznaczyć właściwą odpowiedź jeszcze raz i wskazać strzałką tę właściwą. Proszę napisać właściwa odpowiedź. 11. Co zrobić, jeżeli nie chcę uzupełniać? 7
Szanuję Twoje zdanie, ankieta jest dobrowolna, jednak bardzo proszę o udzielenie odpowiedzi. Zapewniam, że nikt ze nie pozna Twoich odpowiedzi. 12. Co jeśli nigdy nie miałem do czynienia z dopalaczami, czy też mam odpowiadać? Tak, jest sporo pytań, na które chcemy poznać Twoje odpowiedzi (pytania 1-28) 13. Czy muszę odpowiedzieć na wszystkie pytania? Odpowiadaj tylko na pytania, które Ciebie dotyczą. 14. Dla kogo i po co ta ankieta? Jak wspomniałam/wspomniałem na wstępie ankieta służy celom naukowym. Zleciło ją Ministerstwo Zdrowia. 15. Kto będzie oglądał te ankiety? Nikt ze i nikt z Ministerstwa Zdrowia. Analizą zajmują się specjaliści z firmy analizującej dane, którzy nie poznają nawet treści wszystkich pytań. Opracują wyniki i zbiorczy raport przekażą do Ministerstwa. 16. Czy da się sprawdzić na podstawie pisma, że ja ją wypełniłem? Nie, nikt tego nie będzie analizował. Jeżeli masz wątpliwości, to wstawiaj jedynie znak X obok wariantów odpowiedzi. Znak X jednego ucznia wygląda tak samo, jak znak X drugiego ucznia. 8