Joanna Tyrowicz Po co instytucje? Ekonomia instytucjonalna
Co przed tygodniem? Dwie podstawowe koncepcje instytucji: Zasady gry (by minimalizować koszty transakcyjne, bo to jest efektywne) Równowaga w powtarzalnych grach, gdzie każdy gracz optymalizuje indywidualną funkcję wypłat w równowadze Nasha Co do wniosków czym różnią się te koncepcje? Jak powstają/zmieniają się instytucje? Czy tylko bodźce finansowe mają znaczenie? Popatrzmy najpierw z lotu ptaka (kraje) 2
3 Ogólne prawdy życiowe Dwa fundamenty każdej strategii rozwojowej: Strategia inwestycyjna Strategia budowy otoczenia instytucjonalnego (ang. capacity building) => NIC NOWEGO Ale czasem to się naprawdę udaje: Industrializacja w oparciu o substytucję importu (Brazylia, Meksyk, Turcja) Strategia otwartości (Korea Południowa, Taiwan) Tzw. dualne reformy (Chiny, Mauritius)
Logika tzw. Konsensusu Waszyngtońskiego problem Niska produktywność w rol. Mało bodźców prywatnych Małe przychody fiskalne Niskie płace w miastach Monopolizacja Restrukturyzacja Bezrobocie Itp. rozwiązanie Liberalizacja cen Prywatyzacja ziemi (reforma rolna) Reforma podatkowa Korporatyzacja Liberalizacja handlowa Reforma systemu finansowego Polityka społeczna 4
5 Rozczarowania Ameryka Łacińska: tylko 3 kraje rosły szybciej w 1990-tych niż w poprzednich dekadach (a jednym z nich Argentyna!) Kraje transformujące się: w 2000r. produkt realny poniżej poziomu z 1990r. we wszystkich poza czterema; zasięg biedy znacznie większy Afryka Sub-Saharyjska: wyniki gospodarek bardzo słabe i słabsze niż w latach 60. i 70. Różnice dochodowe na świecie rosną Częste i bolesne kryzysy finansowe : Azja Pld-Wsch, Brazylia, Rosja, Argentyna, Turcja.
6 Rozczarowanie Konsensusem Waszyngtońskim 1971-1980 1981-1990 1991-2000 Latin America & Caribbean 2.78% 0.97% 2.07% East Asia & Pacific 1.07% 0.86% 1.66% Middle East & North Africa 1.21% 0.69% 0.28% South Asia 0.09% 0.79% 0.85%
Rozczarowanie Konsensusem Waszyngtońskim 7
8 Odnowiony Konsensus Waszyngtoński Pierwotny Konsensus Waszyngtoński 1. Dyscyplina fiskalna 2. Reorientacja wydatków publicznych 3. Reforma podatkowa 4. Liberalizacja przepływów finansowych 5. Jednorodna i konkurencyjna waluta 6. Liberalizacja handlu 7. Otwartość na FDI 8. Prywatyzacja 9. Deregulacja 10.Zapewnienie praw własności Odnowiony KW to poprzednich 10 plus: 11. Corporate governance 12. Walka z korupcją 13. Elastyczne rynki pracy 14. WTO 15. Przyjęcie standardów finansowych 16. Prudent capital account 17. Stała lub płynna waluta 18. Niezależny bank centralny + inflation targeting 19. Pomoc społeczna 20. Adresowane działania przeciw biedzie.
9 Tyle, że to nie rozwiązuje problemu CEL Konkurencyjność, czyli efektywność produkcji (statycznie i dynamicznie) ZASADY UNIWERSALNE Prawa własności: Zapewnienie, by potencjalni i obecni inwestorzy mieli pewność, że zachowają zwrot z poczynionych inwestycji Zachęty: Pogodzić cele i koszty społeczne z potrzebami producentów. Rule of law: Zapewnienie transparentego i stabilnego otoczenia biznesu. KONKRETNE WYBORY Jakie prawa własności? Prywatne? Publiczne? Kooperatyw? Jaki system prawny? Anglosaski? Francuski? Przyjąć czy dodawać swoje? Jaka równowaga pomiędzy zdecentralizowaną konkurencją rynkową a interwencją publiczną? Jakie instytucje finansowe? Jakie powiązania z sektorem produkcyjnym? Jak mobilizować oszczędności krajowe? Czy i jaka rola w absorpcji nowych technologii i generowaniu własnych? (np. IPRs)
10 Tyle, że to nie rozwiązuje problemu CEL Stabilność makroekonomiczna i fiskalna ZASADY UNIWERSALNE Silny pieniądz: ograniczać nadpłynność pieniądza ponad rozsądną inflację. Adekwatność fiskalna: zapewnić rozsądną i stabilną relację między podstawowymi agregatami. Prudential regulation: Ograniczyć nadmierne ryzyko w systemie finansowym. KONKRETNE WYBORY Jak niezależny ma być bank centralny? Jaki system kursowy? (dolaryzacja, euroizacja, currency board, peg, płynny) Reguły fiskalne i jeśli tak, to jakie? Jaki rozmiar sektora publicznego? Jaki aparat regulacyjny systemu finansowego? Jak właściwie traktować przepływy kapitałowe?
Czasem udaje się na skróty Household responsibility system oraz township and village enterprises niwelują (całkiem?) potrzebę reform własności Podwójne ceny uniezależniają finanse publiczne od chęci zwiększania zysków Federalizm generuje bodźce do konkurencji pomiędzy systemami instytucjonalnymi i do innowacji 11
12 Pytania Czy są jedyne słuszne rozwiązania? Jakie? Skąd wiadomo, czy stara instytucja jest wciąż dobra? Jaki jest cel reform: więcej wzrostu, czy więcej akceptacji? A może większa adaptacyjność? => Równowaga między instytucjonalną stabilnością a instytucjonalną różnorodnością?