Politechnika Wrocławska Wydział Architektury Kierunek Gospodarka Przestrzenna Katedra Planowania Przestrzennego PRACA DYPLOMOWA Analiza uwarunkowań i możliwości rozwoju turystyki w rejonie Pogórza Izerskiego - badania symulacyjne Analysis of conditions and possibilities of the development of tourism in the Izerskie Foothills - simulation research Dominika Jaśkiewicz Promotor: Magdalena-Mlek Galewska Słowa kluczowe: powiat lwówecki turystyka model pośrednich możliwości Streszczenie W pracy przedstawiono możliwości rozwoju turystycznego powiatu lwóweckiego znajdującego się na Pogórzu Izerskim. Opierając się na metodach symulacyjnych modelu pośrednich możliwości i metodzie interpolacji Inverse Distance Weight wyznaczono strefy i ośrodki potencjalnego rozwoju turystki, w których należy skupić działania pro turystyczne powiatu. Abstract This thesis presents possibilities of touristic development of lwowecki district in the Izerskie Foothills. Based on methods of allocating modeling of the intervening opportunities and interpolation method Inverse Distance Weight there were delimitated zones and centers of a potential development in which pro touristic operations of a district should be concentrate. Wrocław, 2011
1 Cel i metodyka pracy...4 2 Charakterystyka omawianego regionu...5 2.1 Delimitacja regionu...5 2.1.1 Obszar szczegółowych analiz powiat lwówecki...6 2.1.2 Otoczenie powiatu lwóweckiego...7 2.2 Dostępność komunikacyjna regionu...7 2.3 Podsumowanie...10 3 Potencjał turystyczny powiatu...11 3.1 Walory przyrodniczo-kulturowe...11 3.1.1 Walory kulturowe...11 3.1.1.1 Obiekty sakralne: kościoły i kaplice, nekropolie, kapliczki przydrożne...12 3.1.1.2 Cenne obiekty architektury i budownictwa...12 3.1.1.3 Zabytki archeologiczne i jurysdykcyjne...14 3.1.1.4 Inne walory kulturowe...14 3.1.2 Walory przyrodnicze...14 3.1.3 Walory specjalistyczne...16 3.2 Zagospodarowanie turystyczne powiatu...18 3.2.1 Baza sportowo rekreacyjna...18 3.2.2 Obiekty konferencyjne...19 3.2.3 Baza noclegowa...19 3.2.4 Baza gastronomiczna...20 3.2.5 Kina i teatry...20 3.2.6 Muzea i zbiory...20 3.2.7 Baza towarzysząca...21 3.2.8 Imprezy kulturalne...21 3.2.9 Spożywcze produkty regionalne...23 3.3 Podsumowanie...24 4 Turystyka w planowaniu przestrzennym jednostek samorządu terytorialnego...28 4.1 Polityka turystyczna gmin w regionie Pogórza Izerskiego...28 4.2 Analiza dokumentów strategicznych...28 4.2.1 Otoczenie powiatu lwóweckiego...29 4.2.2 Powiat lwówecki...30 4.2.2.1 Powiat...30 4.2.2.2 Gminy...31 4.3 Instrumenty wspierające zarządzanie...40 4.3.1 Grupy inicjatywne...40 4.4 Podsumowanie- odniesienie do dobrych praktyk...41 5 Przebieg badań symulacyjnych...43 5.1 Podstawy teoretyczne badań...43 5.2 Dane wejściowe...46 5.2.1 Obszar modelowania...47 5.2.2 Opis doboru rejonów...47 5.2.3 Opis sieci...48 5.2.4 Podział tabeli stref i przyjęte KZK...49 5.2.5 Dobór selektywności...49 5.2.6 Przyjęte wartości źródłowe i celowe...50 5.3 Opis rozmieszczenia mas...52 5.3.1 Opis wariantów w układach swobodnych...52 5.3.2 Opis wariantów w układach zablokowanych...53 2
5.4 Wyniki badań symulacyjnych i ich interpretacja...54 5.4.1 Modelowania w układzie swobodnym...54 5.4.2 Modelowania w układzie zablokowanym...56 5.5 Podsumowanie i interpretacja wyników...58 6 Segmentacja rynku turystycznego w powiecie lwóweckim...62 6.1 Segmentacja rynku...62 6.2 Analiza klienta w obecnym stanie zagospodarowania turystycznego...64 6.3 Analiza istotności elementów turystycznych...68 6.4 Podsumowanie...71 7 Analiza konkurencji...73 7.1 Charakterystyka klienta-turysty...73 7.2 Podsumowanie...75 8 Zakończenie - kierunki działalności przekształceniowej...76 8.1 Wykorzystanie turystyczne powiatu...76 8.2 Wnioski projektowe...78 8.2.1 Kierunki rozwoju...79 8.2.2 Propozycje rozwoju...80 8.3 Podsumowanie...82 Spis rycin...83 Spis tabel...84 Spis źródeł...85 Załączniki...88 3
1 CEL I METODYKA PRACY Teren Pogórza Izerskiego, a ściśle powiatu lwóweckiego to jeden z wielu niedoinwestowanych pod względem turystycznym obszarów na mapie Polski. W skali województwa dolnośląskiego istnieje on niemalże jako biała plama pośród atrakcyjnych miejscowości turystycznych. Celem jest opracowanie planu zagospodarowania turystycznego powiatu, który ma być narzędziem w przekształceniu obszaru o walorach turystycznych w obszar atrakcyjny turystycznie. Efektem prac analitycznych będzie wyznaczenie obszarów, stref i ośrodków wzmożonego rozwoju turystycznego, w których należy skupić działania pro turystyczne powiatu. Żądane efekty będą podsumowaniem wnikliwych analiz i badań nad stanem obecnym turystyki i możliwościami jej rozwoju w powiecie lwóweckim. W tym celu przeprowadzona zostanie szczegółowa analiza uwarunkowań, analiza dokumentów strategicznych jednostek samorządu terytorialnego, badania symulacyjne w środowisku GIS, następnie dokonana zostanie segmentacja rynku z analizą konkurencji, aby w podsumowaniu dojść do wytycznych projektowych. Analiza uwarunkowań, czyli potencjału turystycznego regionu ma na celu poznanie walorów turystycznych naturalnych (zastanych, niezależnych już od człowieka) i antropogenicznych, na które składa się całe zagospodarowanie turystyczne, infrastruktura i zabiegi pro turystyczne. Elementy oferty turystycznej zinwentaryzowano na podstawie map, przewodników, literatury, a także wizji terenowej. Aby ocenić potencjał istniejących strategii samorządowych i poznać możliwości działań ludzkich wykonano analizy materiałów strategicznych pobranych ze stron internetowych biuletynu informacji publicznej (Turystyka w planowaniu przestrzennym jednostek samorządu terytorialnego). Kolejnym etapem prac ukierunkowanym na ocenę możliwości rozwoju były badania symulacyjne modelem pośrednich możliwości wykonane w programie Arc View. Zinterpretowane wyniki to potencjalne strefy koncentracji i rozwoju turystycznego powiatu. W celu skutecznego zaprogramowania działań pro rozwojowych powiatu dokonano segmentacji rynku turystycznego, gdzie sprecyzowano typy klientów-turystów odwiedzających powiat. Również analiza konkurencji miała na celu trafną ocenę możliwości rozwoju turystyki. W zakończeniu, wskazującym kierunki działalności przekształceniowej zawarte są wytyczne projektowe zagospodarowania turystycznego powiatu dla poszczególnych typów klienta według ustalonych stref i ośrodków rozwoju. 4
SPIS RYCIN Ryc. 1. Badany obszar na tle jednostek fizyczno-geograficznych według J.Kondrackiego...5 Ryc. 2. Podział administracyjny obszaru opracowania...5 Ryc. 3. Liczba mieszkańców według powiatów i gmin / dane GUS 2008...6 Ryc. 4. Liczba mieszkańców w sołectwach / dane z dokumentów gminnych...7 Ryc. 5. Mapa sieci drogowej w regionie...8 Ryc. 6. Schemat linii kolejowych z 1947 r...9 Ryc. 7. Schemat czynnych i nieużywanych linii kolejowych w regionie...9 Ryc. 8. Mapa obszarów chronionych w regionie...15 Ryc. 9. Mapa obiektów przyrodniczych w powiecie...15 Ryc. 10. Mapa atrakcji specjalistycznych dostępnych całorocznie...16 Ryc. 11. Mapa atrakcji specjalistycznych dostępnych sezonowo...16 Ryc. 12. Mapy waloryzacji zagospodarowania turystycznego według miejscowości z podziałem na elementy naturalne (a) i antropogeniczne (b)...25 Ryc. 13. Mapy waloryzacji zagospodarowania turystycznego według miejscowości przy uwzględnieniu wszystkich elementów naturalnych i antropogenicznych (a) i z wyłączeniem bazy noclegowej (b)26 Ryc. 14. Mapa planowanych inwestycji z zakresu sportu i rekreacji na tle istniejących obiektów o podobnym charakterze...36 Ryc. 15. Mapa planowanych inwestycji z zakresu kultury i promocji na tle istniejących obiektów o podobnym charakterze...37 Ryc. 16. Mapa planowanych inwestycji z zakresu bazy noclegowej i gastronomicznej na tle istniejących obiektów o podobnym charakterze...38 Ryc. 17. Mapa planowanych inwestycji z zakresu widokowych przystanków turystycznych na tle istniejących obiektów o podobnym charakterze...39 Ryc. 18. Mapa przynależności mieszkańców do organizacji terytorialnych...41 Ryc. 19. Obszar modelowania i rejony obliczeniowe...47 Ryc. 20. Mapa sieci drogowej wraz z punktami węzłowymi...48 Ryc. 21. Liczba mieszkańców w poszczególnych rejonach obliczeniowych...51 Ryc. 22. Rozmieszczenie równomierne mas celowych i źródłowych dla powiatu i otoczenia...53 Ryc. 23. Rozmieszczenie rzeczywiste mas źródłowych dla powiatu i otoczenia...53 Ryc. 24. Rozmieszczenie źródeł i celów równomierne dla powiatu i rzeczywiste zablokowane dla otoczenia...53 Ryc. 25. Rozmieszczenie źródeł i celów rzeczywiste dla powiatu i rzeczywiste zablokowane dla otoczenia...53 Ryc. 26. Wynik 100 iteracji symulacji nr 1...54 Ryc. 27. Wynik 100 iteracji symulacji nr 4...54 Ryc. 28. Wynik 100 iteracji symulacji nr 2...55 Ryc. 29. Wynik 100 iteracji symulacji nr 5...55 Ryc. 30. Wynik 100 iteracji symulacji nr 3...56 Ryc. 31. Wynik 100 iteracji symulacji nr 6...56 Ryc. 32. Wynik 100 iteracji symulacji nr 7...57 Ryc. 33. Wynik 100 iteracji symulacji nr 10...57 Ryc. 34. Wynik 100 iteracji symulacji nr 8...57 Ryc. 35. Wynik 100 iteracji symulacji nr 11...57 Ryc. 36. Wynik 100 iteracji symulacji nr 9...58 Ryc. 37. Wynik 100 iteracji symulacji nr 12...58 83
Ryc. 38 RÓWNOMIERNE. Mapa zestawienia wyników dla równomiernego rozmieszczenia mas źródłowych w podziale na typ układu...59 Ryc. 39 RZECZYWISTE. Mapa zestawienia wyników dla rzeczywistego rozmieszczenia mas źródłowych w podziale na typ układu...59 Ryc. 40 Mapy zbiorcze dla wariantu równomiernego i rzeczywistego rozmieszczenia mas źródłowych...60 Ryc. 41. Mapa zinterpretowanych wyników symulacji i atrakcyjności rejonów...61 Ryc. 42. Położenie regionu na tle górskich kurortów turystycznych...73 Ryc. 43 Turysta kwalifikowany...76 Ryc. 44 Turysta niemiecki...76 Ryc. 45 Turysta rodzinny...77 Ryc. 46 Turysta biznesowy...77 Ryc. 47 Turysta uczeń...77 Ryc. 48 Turysta artysta...77 Ryc. 49 Mapa analizy obszarowej klientów...78 Ryc. 50 Mapa kierunków rozwoju turystycznego powiatu lwóweckiego...79 SPIS TABEL Tab. 1. Baza sportowo-rekreacyjna wykaz obiektów z podziałem na typ bazy...19 Tab. 2. Baza noclegowa liczba miejsc i obiektów noclegowych z podziałem na rodzaj bazy i gminy.20 Tab. 3. Baza noclegowa z podziałem na typ obiektów...20 Tab. 4. Kalendarz imprez z podziałem na gminy i pory roku...22 Tab. 5. Zestawienie dokumentów strategicznych poruszających problem turystyki...29 Tab. 6. Wyciąg ze strategii rozwoju powiatu lwóweckiego na lata 2000-2010...30 Tab. 7. Wyciąg ze strategii rozwoju i lokalnych planów rozwoju (LPR) dla poszczególnych gmin powiatu lwóweckiego...31 Tab. 8. Macierz wariantów modelowań dla mechanizmu przesunięcia celów...46 Tab. 9. Typy dróg w regionie i ich prędkości...48 Tab. 10. Tabela stref odległości...49 Tab. 11. Rejony obliczeniowe obszaru modelowań....50 Tab. 12. Pomocnicze zestawienie cech charakteryzujących klienta-turystę...63 Tab. 13. Charakterystyka obecnego typu klienta turysty....65 Tab. 14. Zestawienie wag przypisanych elementom oferty turystycznej w powiecie według typu klienta....69 84
SPIS ŹRÓDEŁ Altkorn J, 1994. Marketing w turystyce. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Bagiński E., Litwińska E., Zipser T., 1995 Próby symulacji modelowej rozkładu przestrzennego ruchu turystycznego w Polsce, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. Bar R., Doliński A., 1969, Turystyka, Państwowe Wydawnictwa Szkolnictwa Zawodowego, Warszawa. Bossowski J.A., 2002. Kolej w dolinie Bobru, CMYK-SMART, Częstochowa. Bossowski J.A., 2004. Kolej do Świeradowa Zdroju, Bud-Stal-Test II. Lwówek Śląski. Braniewski E., 2009. Piwowarstwo Lwówka Śląskiego. Gmina i Miasto Lwówek Śląski. Bratt S., Booth B., 2000-2002, Using Arc GIS 3D Analyst, ESRI, Redlands. Brzuchowska J. i in., 1994 Model symulacyjno-decyzyjny ORION, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. Chudoba T., 2009, Marketing w turystyce, CeDeWu Wydawnictwa Fachowe, Warszawa. Crozier M., 1993, Przedsiębiorstwo na podsłuchu. Jak uczyć się zarządzania postindustrialnego. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa. Holloway J.C., Robinson C., 1997. Marketing w turystyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Kondracki J., 1994, Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne. PWN Warszawa Lijewski T., Mikułowski B., 2008. Wyrzykowski J., Geografia turystyki Polski, PWE Warszawa. Litwińska E., 2004, Stan równowagi w modelowaniu systemów osadniczych za pomocą modeli przesunięć bilansujących, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. Murphy P.E., 1985, Tourism. A community Approach. Menthuen, New York. Staffa M. i in., 1989. Słownik geografii turystycznej Sudetów tom 1 Góry Izerskie. Wydawnictwo PTTK KRAJ, Warszawa-Kraków. Staffa M. i in., 2003. Słownik geografii turystycznej Sudetów tom 2 A-Ł Pogórze Izerskie. Wydawnictwo I-BiS, Wrocław. Staffa M. i in., 2003. Słownik geografii turystycznej Sudetów tom 2 M-Ż Pogórze Izerskie. Wydawnictwo I-BiS, Wrocław. Wojtucki D., 2008. Zafałszowane zabytki przeszłości. Sudety, 11/92: 6-7, listopad. Wrzesiński S., 2008. Pomniki bólu i śmierci. Zabytki dawnego prawa na ziemiach polskich. Replika. Zakrzewo. Wyrzykowski J., 2004, Turystyka na Dolnym Śląsku - Stan i kierunki rozwoju, AWF Wrocław. Zipser T., Sławski J., 1988, Modele procesów urbanizacji. Teoria i jej wykorzystanie w praktyce planowania, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław. 85
Dokumenty strategiczne: Aktualizacja strategii rozwoju powiatu lubańskiego/ 2002/ Uchwała nr XXV/234/01/ http://bip.powiatluban.pl/?id=100 / pobrano: styczeń 2010. Lokalna Strategia Rozwoju dla Partnerstwa Kaczawskiego na lata 2009-2015/ 2009/ Uchwała nr XVII/09/17 http://www.partnerstwokaczawskie.pl/cms/files/lokalna_strategia_rozwoju_partnerstwa_kaczawskiego.pdf/ pobrano luty 2010. Lokalna Strategia Rozwoju Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Izerskie zaplanowana w perspektywie do 2015 roku/ 2008/ Uchwała nr IV/2008/12/ Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Izerskie / http://www.lgdpartnerstwoizerskie.pl/lokalna_strategia_rozwoju.html /pobrano luty 2010. Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Gryfów Śląski/ 2005/ Uchwała nr XLVIII/169/05/ www.bip.gryfow.pl/files/sites/3085/.../plan_rozwoju_lokalnego.doc / pobrano: luty 2010. Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Lubomierz na lata 2004-2006/ uchwała nr XXI/120/04/ http://bip.lubomierz.pl/wiadomosci/1660/wiadomosc/22696/plan_rozwoju_lokalnego_gminy lubomierz_na_lata_ 20042006 /pobrano: luty 2010. Plan rozwoju lokalnego gminy Lwówek Śląski 2004-2010/ 2003/ Uchwała nr XXXIX/123/03/ http://www.bip.lwowekslaski.pl/files/sites/3103/wiadomosci/4760/files/prl_lwowek.pdf / pobrano: luty 2010. Plan Rozwoju Lokalnego Miasto i Gmina Wleń na lata 2004-2006/ 2003/ uchwała nr xvi/45/03/ www.wlen.pl/userfiles/_005_007_002_47289.doc/ pobrano: luty 2010. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Bolesławieckiego/ 2006/ Uchwała nr 23/III/176/ http://www.bip.powiatboleslawiecki.pl/dokument.php?szukane=str3_200610100001 /pobrano: styczeń 2010. Plan rozwoju lokalnego powiatu lubańskiego na lata 2007-2013/ 2007/ Uchwała Nr VIII/69/2007 / http://bip.powiatluban.pl/upload/4512/nr_69.pdf /pobrano: styczeń 2010. Program Rozwoju Lokalnego gminy Mirsk na lata 2004-2006/ 2005/ Uchwała nr XXXVI/252/05/ www.bip.mirsk.pl/files/sites/3104/wiadomosci/24042/files/prl.doc / pobrano: luty 2010. Strategia rozwoju gminy i miasta Gryfów Śląski/ 20/05/ Uchwała nr xxxvi/23/98/ http://www.bip.gryfow.pl/wiadomosci/1301/lista/strategia_rozwoju /pobrano: luty 2010. Strategia rozwoju gminy i miasta Lubomierz/ 2000/ Uchwała nr XXXVI/23/123/ http://m.bip.lubomierz.pl/wiadomosci/1660/wiadomosc/22695/strategia_rozwoju_gminy_i_miasta_lubomierz /pobrano: luty 2010. Strategia Rozwoju Powiatu Bolesławieckiego/ 2000/ Uchwała nr XXIV/156/99/ Http://Www.Bip.Powiatboleslawiecki.Pl/Dokument.Php?Szukane=Str3_20001001 /pobrano: styczeń 2010. Strategia rozwoju powiatu lwóweckiego na lata 2000 2010/ 2000/ Uchwała nr 23/XXXIV/1999 / http://www.bip.powiatlwowecki.pl/wiadomosci/1347/wiadomosc/23721/strategia_rozwoju_powiatu_lwoweckiego_ 2000 2010/ pobrano: styczeń 2010. Strategia rozwoju społeczno gospodarczego gminy i miasta Lwówek/ 1999/ Uchwała nr xx/12/08 http://www.bip.lwowekslaski.pl/wiadomosci/1368/lista/strategia_rozwoju / pobrano: luty 2010. 86
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i gminy Wleń/ 1999/ uchwała nr IX/13/08/ www.wlen.pl/userfiles/_005_007_47284.doc / pobrano: luty 2010. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Mirsk/ 2004/ Uchwała nr XXI/164/04/ www.bip.mirsk.pl/files/sites/3104/wiadomosci/24042/files/prl.doc / pobrano: luty 2010. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Jeleniogórskiego na lata 2006-2014/ 2006/ Uchwała nr XXXIX/247/06/ www.powiat.jeleniogorski.sisco.info/strategia_zrownowazonego_rozwoju_powiatu_jeleniogorskiego_2006-2014.doc/ pobrano: styczeń 2010. Studium Zagospodarowania Turystycznego Dolnośląskich Szlaków Wodnych/ 2004/ Uchwała nr 1095/II/04/ http://www.wbu.wroc.pl/pliki/studium_sztdosw.pdf / pobrano: luty 2010. Strony internetowe: Główny Urząd Statystyczny /http://www.stat.gov.pl/gus Nepomuki Dolnego Śląska/ http://nepomuki.pl/ Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi/ http://www.minrol.gov.pl/index.php?/pol/jakosc- zywnosci/produktyregionalne-i-tradycyjne/lista-produktow-tradycyjnych&itemid=36 Kraina Domów Przysłupowych/ http://www.krainadomowprzyslupowych.pl/]. Atlas Map Kolejowych/ http://www.kolej.one.pl/index.php?dzial=mapy&id=7 87