Wszelkie prawa zastrze one. adna cz ć tej ksi ki nie mo e być powielana ani rozpowszechniana za pomoc urz dze elektronicznych, kopiuj cych, nagrywaj cych i innych bez pisemnej zgody wydawcy. Stan prawny: 2011 Wydawca: Wszechnica Podatkowa ul. Bałuckiego 31, 30-318 Kraków tel. 12 410-54-00, faks 12 417-16-88 e-mail: wydawnictwo@tax.pl www.wszechnicapodatkowa.pl ISBN 978-83-61807-53-7 Projekt okładki: Joanna Kołacz- mieja Skład i łamanie: Paweł Pi tka, wydawnictwo FALL Druk: Drukarnia Skleniarz Kraków 2011
SPIS TRE CI Wst p........................................5 Rozdział I. Kto mo e skorzystać z opodatkowania ryczałtem?....................................6 1. Kto jest uprawniony do wyboru ryczałtu?........6 1.1. Pozarolnicza działalno ć gospodarcza.......6 1.2. Wolne zawody........................11 1.3. Najem i umowy podobne................12 1.4. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych.........14 2. Kto nie skorzysta z ryczałtu?.................15 2.1. Wył czenie osób rozliczaj cych si za pomoc karty podatkowej.............15 2.2. Wył czenie zwolnionych od podatku dochodowego.........................16 2.3. Wył czenie ze wzgl du na przedmiot działalno ci...........................16 2.4. Wył czenie akcyzowe...................20 2.5. Wył czenie ze wzgl du na poprzedni działalno ć............................21 2.6. Wył czenie byłych pracowników..........21 3. Kiedy warto wybrać ryczałt?..................21 3.1. Opłacalno ć ryczałtu w porównaniu z podatkiem liniowym..................21 3.2. Inne czynniki..........................23 3.3. Ryczałt a skala podatkowa PIT...........23 4. Jak wybrać opodatkowanie ryczałtem?..........24 Rozdział II. Wysoko ć podatku w formie ryczałtu.....................................29 1. Zwolnienia przedmiotowe....................29 2. Podstawa opodatkowania.....................31 2.1. Co obejmuje podstawa opodatkowania?....31 2.2. Ró nice kursowe.......................31 2.3. Odliczenia od przychodu................33 2.4. Podstawa opodatkowania u wspólników i mał onków..........................35 3. Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.........................36 3.1. Wysoko ć stawek ryczałtu...............36 3.2. Co, je li przychody s opodatkowane ró nymi stawkami?.....................44 4. Zmniejszenia podatku zryczałtowanego.........45 5. Opodatkowanie przychodów ze zbycia nieruchomo ci i praw maj tkowych............47 5.1. Nieruchomo ci niemieszkalne............47 5.2. Odpłatne zbycie nieruchomo ci mieszkalnych..........................48
Rozdział III. Jak dokumentacj musz prowadzić ryczałtowcy?........................53 1. Wykaz rodków trwałych oraz warto ci niematerialnych i prawnych, ewidencja wyposa enia oraz ewidencja przychodów.......53 1.1. Jak nale y prowadzić ewidencj przychodów?..........................54 1.2. Jak nale y prowadzić wykaz rodków trwałych oraz warto ci niematerialnych i prawnych?...........................60 1.3. Jak nale y prowadzić ewidencj wyposa enia?.........................62 2. Kiedy nale y sporz dzić spis z natury?.........62 3. Karty przychodów pracowników...............64 Rozdział IV. Jak nale y si rozliczać z ryczałtu?...67 1. Ryczałt a PIT..............................67 2. Okresy rozliczeniowe........................67 3. Zeznanie roczne............................68 4. 1% podatku dla organizacji po ytku publicznego..70 5. Sprawozdanie o realizacji uznanej metody ustalania ceny transakcyjnej..................72 6. Ułatwienia dla pocz tkuj cych przedsi biorców..74 7. Zawieszenie działalno ci gospodarczej..........77 USTAWA z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fizyczne................................79 Zał cznik nr 1............................121 Zał cznik nr 2............................128 Zał cznik nr 3............................133 Zał cznik nr 4............................153 Zał cznik nr 5............................165 4
WSTĘP Zryczałtowanie podatku oznacza jego wymierzanie w sposób uproszczony w stosunku do zasad ogólnych (tj. podatku dochodowego od osób fi zycznych, opłacanego przy zastosowaniu podstawy obliczania podatku, o której mowa w art. 26 ustawy o PIT, i skali, o której mowa w art. 27 ustawy o PIT), stanowi cych reguł i obowi zuj cych we wszystkich przypadkach, w których nie s stosowane inne przepisy. Zryczałtowane formy opodatkowania s stosowane w stosunku do podatników prowadz cych działalno ć (osi gaj cych dochody) w mniejszych rozmiarach. Z uproszczeniem wymiaru wi e si zmniejszenie obowi zków podatnika w zakresie prowadzenia dokumentacji. Jak co roku, równie na 2011 r. zaszło kilka zmian w przepisach dotycz cych ryczałtowców. St d warto zapoznać i si z obecnym stanem, przedstawionym w niniejszej ksi ce. Podstawy prawne opracowania: ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi ganych przez osoby fi zyczne (Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930, z pó n. zm.) dalej okre lana jako: ustawa o ryczałcie; ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fi zycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z pó n. zm.) dalej okre lana jako: ustawa o PIT; rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 29 pa dziernika 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfi kacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. z 2008 r. Nr 42, poz. 264, z pó n. zm.); ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535, z pó n. zm.) dalej okre lana jako: ustawa o VAT. 5
ROZDZIAŁ I KTO MO E SKORZYSTAĆ Z OPODATKOWANIA RYCZAŁTEM? 1. Kto jest uprawniony do wyboru ryczałtu? Do innych przychodów poza ni ej wymienionymi ryczałt od przychodów ewidencjonowanych nie ma zastosowania. 1.1. Pozarolnicza działalno ć gospodarcza W zasadzie osoby fizyczne osi gaj ce przychody z pozarolniczej działalno ci gospodarczej mog opłacać zryczałtowany podatek dochodowy w formie: ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych albo karty podatkowej. Pozarolnicz działalno ci gospodarcz jest działalno ć zarobkowa: 1) wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, 2) polegaj ca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złó, 3) polegaj ca na wykorzystywaniu rzeczy oraz warto ci niematerialnych i prawnych prowadzona we własnym imieniu bez wzgl du na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ci gły, z której uzyskane przychody nie s zaliczane do innych przychodów ze ródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt. 1, 2 i 4 9 ustawy o PIT. Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegaj wszystkie przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalno ci gospodarczej (wymienione w art. 14 ustawy o PIT), w tym równie, gdy działalno ć ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych. Natomiast z dniem 1 stycznia 2004 r. ustawodawca skre lił przepis dotycz cy mo liwo ci wyboru zryczałtowanej formy opodatkowania przez wspólników spółek partnerskich. Tym samym od tego dnia do osób tych nie maj zastosowania przepisy ustawy o ryczałcie. Za przychód z działalno ci gospodarczej uwa a si co do zasady kwoty nale ne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wył czeniu warto ci zwróconych towarów, udzielonych bonifi kat i skont. U podatników dokonuj cych sprzeda y towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzeda y uwa a si przychód pomniejszony o nale ny podatek od towarów i usług. Przychodem z działalno ci gospodarczej s równie np.: 1) przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby zwi zane z działalno ci gospodarcz wi kszo ci składników maj tku, 6
RYCZAŁT W PRAKTYCE 2) ró nice kursowe, 3) otrzymane kary umowne, 4) odsetki od rodków na rachunkach bankowych utrzymywanych w zwi zku z wykonywan działalno ci, 5) warto ć umorzonych lub przedawnionych zobowi za, w tym z tytułu zaci gni tych kredytów (po yczek), z wyj tkiem umorzonych po yczek z Funduszu Pracy, 6) przychody osi gni te w zwi zku ze zwrotem lub otrzymaniem po yczki (kredytu), je eli po yczka (kredyt) była waloryzowana kursem waluty obcej, w przypadku gdy: a) po yczkodawca (kredytodawca) otrzymuje rodki pieni ne stanowi ce spłat kapitału w wysoko ci wy szej od kwoty udzielonej po yczki (kredytu) w wysoko ci ró nicy pomi dzy kwot zwróconego kapitału a kwot udzielonej po yczki (kredytu), b) po yczkobiorca (kredytobiorca) zwraca tytułem spłaty po yczki (kredytu) rodki pieni ne stanowi ce spłat kapitału w wysoko ci ni szej od kwoty otrzymanej po yczki (kredytu) w wysoko- ci ró nicy pomi dzy kwot otrzymanej po yczki (kredytu) a kwot zwróconego kapitału, 7) warto ć otrzymanych wiadcze w naturze i innych nieodpłatnych wiadcze, 8) otrzymane wynagrodzenie za obsług pracowniczego programu emerytalnego uczestnika, w zwi zku ze zwrotem rodków pochodz cych ze składki dodatkowej, 9) wynagrodzenia płatników z tytułu: terminowego wpłacania podatków pobranych na rzecz bud etu pa stwa czy wykonywania zada zwi zanych z ustalaniem prawa do wiadcze i ich wysoko ci oraz wypłat wiadcze z ubezpieczenia chorobowego, okre lonych w przepisach o systemie ubezpiecze społecznych, 10) przychody z najmu, podnajmu, dzier awy, poddzier- awy oraz z innych umów o podobnym charakterze, składników maj tku zwi zanych z działalno ci gospodarcz, 11) otrzymane odszkodowania za szkody dotycz ce składników maj tku zwi zanych z prowadzon działalno ci gospodarcz. PRZYKŁAD Je li podatnik prowadzi działalno ć gospodarcz opodatkowan ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to otrzymywane przez niego dotacje oraz umorzone po yczki nale y zaliczyć do przychodu, na podstawie którego oblicza wysoko ć podatku. W art. 14 ust. 2 ustawy o PIT wymienione s bowiem poszczególne rodzaje przychodów zaliczane do przychodów z działalno ci gospodarczej. Mieszcz si tam m.in. dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne wiadczenia otrzymywane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków (pkt 2) oraz warto ć umorzonych lub przedawnionych zobowi za (pkt 6). W obu przypadkach ryczałt, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. e) ustawy o ryczałcie, wynosi 3% tych przychodów. 7
ROZDZIAŁ I. KTO MO E SKORZYSTAĆ Z OPODATKOWANIA RYCZAŁTEM? PRZYKŁAD Je li podatnik przy wiadczeniu usług zu ywa do napraw materiały, to nale y rozró nić 2 sytuacje. Gdy materiały niezb dne do naprawy dostarczane s przez usługobiorc, to warto ć tych materiałów nie powi kszy wynagrodzenia za wykonan usług. Warto ć ta nie b dzie zatem powi kszała podlegaj cego opodatkowaniu przychodu. Gdy natomiast materiały niezb dne do naprawy zapewnia wykonuj cy usług we własnym zakresie, to warto ć tych materiałów powi kszy wynagrodzenie za wykonan usług, a tym samym przychód podlegaj cy opodatkowaniu (tak: wyrok NSA z 3 lipca 2000 r., sygn. I SA/Ka 82/99). W art. 14 ust. 3 ustawy o PIT wymieniono natomiast wpływy, których nie zalicza si do przychodów z pozarolniczej działalno ci gospodarczej. Zgodnie z przepisami obowi zuj cymi od pocz tku 2008 r. podatnicy opłacaj w roku podatkowym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych z pozarolniczej działalno ci gospodarczej, je li: 1) w roku poprzedzaj cym rok podatkowy: a) uzyskali przychody z tej działalno ci, prowadzonej wył cznie samodzielnie, w wysoko ci nie przekraczaj cej 150.000 euro, lub b) uzyskali przychody wył cznie z działalno ci prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fi zycznych lub spółki jawnej osób fi zycznych, a suma przychodów wspólników takiej spółki z tej działalno ci nie przekroczyła kwoty 150.000 euro, 2) rozpoczn wykonywanie działalno ci w roku podatkowym i nie korzystaj z opodatkowania w formie karty podatkowej bez wzgl du na wysoko ć przychodów. Wysoko ć uzyskiwanego przychodu w roku podatkowym wywiera skutek w odniesieniu do formy opodatkowania w roku nast pnym. Przychodów uzyskanych z działalno ci wykonywanej samodzielnie nie ł czy si z przychodami uzyskanymi z tytułu udziału w spółce. Je eli wi c podatnik w roku poprzedzaj cym rok podatkowy prowadził działalno ć samodzielnie, a tak e w formie spółki, opłaca w roku podatkowym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych: 1) odr bnie z działalno ci wykonywanej samodzielnie i odr bnie z działalno ci wykonywanej w formie spółki, gdy spełnia warunek, e w roku poprzedzaj cym rok podatkowy uzyskał przychody z tej działalno ci, prowadzonej wył cznie samodzielnie, w wysoko ci nie przekraczaj cej 150.000 euro, lub uzyskał przychody wył cznie z działalno ci prowadzonej w formie ww. spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalno ci nie przekroczyła kwoty 150.000 euro, albo 2) z działalno ci wykonywanej samodzielnie, gdy spełnia warunek, e w roku poprzedzaj cym rok podatkowy uzyskał przychody z tej działalno ci, prowadzonej wy- 8
RYCZAŁT W PRAKTYCE ł cznie samodzielnie, w wysoko ci nie przekraczaj cej 150.000 euro, a z działalno ci wykonywanej w formie spółki gdy spełnia warunek, i w roku poprzedzaj cym rok podatkowy uzyskał przychody wył cznie z działalno ci prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fi zycznych lub spółki jawnej osób fi zycznych, a suma przychodów wspólników takiej spółki z tej działalno ci nie przekroczyła kwoty 150.000 euro. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych opłacaj równie podatnicy, którzy w roku poprzedzaj cym rok podatkowy prowadzili działalno ć samodzielnie lub w formie spółki, z której przychody były opodatkowane wył cznie w formie karty podatkowej, lub za cz ć roku były opodatkowane w formie karty podatkowej i za cz ć roku na ogólnych zasadach, a ł czne przychody w roku poprzedzaj cym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty 150.000 euro; w tych przypadkach przychody opodatkowane w formie karty podatkowej oblicza si wył cznie na podstawie wystawionych faktur lub rachunków. Do podatników tych stosuje si odpowiednio ww. zasady. Natomiast do podatników rozpoczynaj cych działalno ć w roku podatkowym, którzy w poprzednim roku podatkowym nie prowadzili działalno ci, opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stosuje si od dnia uzyskania pierwszego przychodu. Za podatnika rozpoczynaj cego działalno ć nale y uznać takiego, który w poprzednim roku podatkowym nie uzyskał przychodów z pozarolniczej działalno ci gospodarczej. W przypadku nowo utworzonej spółki za rozpocz cie działalno ci równie uwa a si dat uzyskania pierwszego przychodu przez t spółk. Obowi zek podatkowy w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych powstaje z dniem uzyskania pierwszego przychodu przez podatnika (spółk ) 1. Zasada ta dotyczy jednak wył cznie podatników, którzy w roku podatkowym rozpocz li działalno ć, a nie prowadzili jej w roku poprzedzaj cym rok podatkowy (w tym tych, którzy działalno ć zako czyli wcze niej ni w roku poprzedzaj cym), oraz nowo utworzonych spółek cywilnych. Nie stanowi rozpocz cia działalno ci w roku podatkowym: 1) całkowita lub cz ciowa zmiana bran y lub przedmiotu działalno ci, 2) zmiana umowy spółki lub zmiana wspólnika (tj. gdy umowa spółki nie została rozwi zana). Kwoty wyra one w euro przelicza si na walut polsk według redniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowi zuj cego w dniu 1 pa dziernika roku poprzedzaj cego rok podatkowy. W 2007 roku obowi zywał limit w postaci równowarto ci 250.000 euro w kwocie 995.875 zł. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2007 r. mogli wi c opłacać podatnicy, którzy w 2006 r. uzyskali przychody z działalno ci gospodarczej w wysoko ci nieprzekraczaj cej 995.875 zł. 9