Badanie poziomu wiedzy nt. nanotechnologii w Polsce. Raport końcowy Jakub M. Tomczak www.nanonet.pl 2007 1 Wstęp Intensywny rozwój nanotechnologii w ostatnich latach rodzi pytanie, czy społeczeństwo jest świadome i gotowe na przyjęcie tych nowych technologii. Im większy jest poziom tej świadomości, tym proces wdrażania kolejnych osiągnięć z tej dziedziny może odbywać się w sposób jak najdogodniejszy. W związku z tym postanowiono (pomysłodawca: Jakub M. Tomczak), przy współudziale portalu NanoNet.pl, zbadać ten poziom w polskim społeczeństwie. 2 Opis ankiety Do przeprowadzenia badania skonstruowano ankietę składającą się z 13 pytań, podzielonych na 3 sekcje: 1. dane osobowe: (a) płeć, (b) wiek, (c) miejsce zamieszkania, (d) zawód, 2. znajomość nanotechnologii: (a) określenie znajomości wymienionych w ankiecie haseł, (b) wskazanie źródeł wiedzy o nanotechnologii, 3. nanotechnologia w życiu człowieka: (a) wpływ dalszych badań nad nanotechnologią w życiu człowieka, (b) czy nanotechnologia może wywołać korzystne zmiany w życiu człowieka, (c) czy należałoby zwrócić większą uwagę na kształcenie w zakresie nanotechnologii, 1
(d) czy w polskich szkołach powinna być wykładana wiedza nt. nowych technologii, (e) określenie zaangażowania polskiej nauki w rozwoju nanotechnologii, (f) określenie, czy ankietowany będzie poszerzał swoją wiedzię o nanotechnologii, (g) określenie gdzie można szukać dalszych informacji o nanotechnologii. Dokładna treść ankiety: 1. Płeć: (a) kobieta, (b) mężczyzna. 2. Wiek: (a) 0 do 10, (b) 11 do 20, (c) 21 do 40, (d) 41 do 60, (e) ponad 60. 3. Miejsce zamieszkania: (a) wieś, (b) miasato do 50k, (c) miasto do 200k, (d) miasto powyżej 200k. 4. Zawód: (a) uczeń-inne, (b) uczeń-liceum, (c) uczeń-technikum, (d) student-politechnika, (e) student-uniwersytet, (f) student-medyczna, (g) student-ekonomiczna, (h) student-inne, (i) pracujący-wykształcenie średnie, (j) pracujący-wykształcenie licencjat, (k) pracujący-wykształcenie mgr (inż.), (l) pracujący-inne, (m) emeryt. 2
5. Czy słyszał Pan/Pani następujące hasła (proszę napisać T-tak, N-nie): (a) Nanotechnologia - słyszałem, nie rozumiem, (b) Nanotechnologia - rozumiem, (c) Nanorurka (węglowa) - słyszałem, nie rozumiem, (d) Nanorurka (węglowa) - rozumiem, (e) Nanocząsteczka - słyszałem, nie rozumiem, (f) Nanocząsteczka - rozumiem, (g) Nanometr - słyszałem, nie rozumiem, (h) Nanometr - rozumiem, (i) Skaningowy Mikroskop Tunelowy - słyszałem, nie rozumiem, (j) Skaningowy Mikroskop Tunelowy - rozumiem, (k) Assembler - słyszałem, nie rozumiem, (l) Assembler - rozumiem, (m) Fulleren - słyszałem, nie rozumiem, (n) Fulleren - rozumiem, (o) Grey Goo Scenario - słyszałem, nie rozumiem, (p) Grey Goo Scenario - rozumiem, (q) Quantum Dot - słyszałem, nie rozumiem, (r) Quantum Dot - rozumiem, (s) Inżynieria Materiałowa - słyszałem, nie rozumiem, (t) Inżynieria Materiałowa - rozumiem. 6. Czy natknął się Pan/Pani na hasło nanotechnologia (lub pochodne) w (proszę napisać T-tak, N-nie): (a) Telewizji; (b) Gazecie; (c) Radiu; (d) Czasopismach niezwiązanych z nauką; (e) Czasopismach popularno-naukowych; (f) Czasopismach naukowych; (g) Internecie; (h) Na lekcji / wykładzie; (i) Na kole naukowym; (j) Książce; (k) Nigdzie; (l) Inne. 7. Proszę określić jak istotne dla życia człowieka są badania nad nanotechnologią (proszę niepotrzebne wykasować): 3
(a) Bardzo istotne; (b) Istotne; (c) Przeciętne; (d) Mało istotne; (e) Nie wiem. 8. Czy nanotechnologia może wywołać korzystne zmiany w życiu człowieka: (a) Tak; (b) Nie; (c) Nie wiem. 9. Czy uważa Pan/Pani, że należałoby zwrócić większą uwagę na kształcenie w zakresie nanotechnologii: (a) Tak; (b) Nie; (c) Nie wiem. 10. Czy w polskich szkołach powinna być wykładana wiedza na temat nowych technologii (m.in. nanotechnologii, technologii informacyjnych): (a) Tak; (b) Nie - nie potrzeba; (c) Nie wiem. 11. Proszę określić udział polskiej nauki w światowym rozwoju dziedzin związanych z nanotechnologią: (a) Duży; (b) Przeciętny; (c) Niewielki; (d) Prawie żaden; (e) Żaden; (f) Nie wiem. 12. Czy zamierza Pan/Pani poszerzyć swoje wiadomości na temat nanotechnologii: (a) Tak; (b) Nie; (c) Nie wiem; 13. Gdzie szukał(a)by Pan/Pani informacji o nanotechnologii: (a) W Internecie; (b) W Książkach (naukowych, popularno-naukowych); (c) W czasopismach (naukowych, popularno-naukowych); 4
(d) Inne; (e) Nie wiem gdzie; (f) Nigdzie, nie interesuję się. Ankietę przeprowadzono dwoma sposobami: 1. poprzez umieszczenie na stronie internetowej (www.nanonet.pl, www. nanotechnologia.republika.pl), 2. poprzez wysłanie pocztą elektroniczną. 3 Wyniki W ankiecie udział wzięło 207 osób = 157 (Internauci) + 50 (pracownicy zakładów PKP, Cargosped, KW PSP, inni). Internauci byli osobami, które odwiedziły strony www.nanonet.pl oraz www. nanotechnologia.republika.pl. Natomiast ankiety przesłane pocztą elektroniczną zostały rozprowadzone wśród pracowników PKP, Cargosped, KW PSP Szczecin, studentów Politechniki Wrocławskiej, Szkoły Głównej Handlowej, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Wrocławskiego, i innych. Wyniki ankiety przedstawiono na rysunkach 1-13. Rysunek 1: Płeć ankietowanych: 1 - kobieta, 2 - mężczyzna 5
Rysunek 2: Wiek ankietowanych [w latach]: 1-0 do 10, 2-11 do 20, 3-21 do 40, 4-41 do 60, 5 - ponad 60 Rysunek 3: Miejsce zamieszkania ankietowanych: 1 - wieś, 2 - miasto do 50k, 3 - miasto do 200k, 4 - miasto powyżej 200k 6
Rysunek 4: Zawód ankietowanych: 1 - uczeń-inne, 2 - uczeń-liceum, 3 - uczeń-technikum, 4 - student-politechnika, 5 - student-uniwersytet, 6 - student-medyczna, 7 - student-ekonomiczna, 8 - student-inne, 9 - pracującywykształcenie średnie, 10 - pracujący-wykształcenie licencjat, 11 - pracującywykształcenie mgr (inż.), 12 - pracujący-inne, 13 - emeryt Rysunek 5: Czy słyszał Pan/Pani następujące hasła: 1 - Nanotechnologia (słyszałem, nie rozumiem), 2 - Nanotechnologia (rozumiem), 3 - Nanorurka (węglowa) (snr), 4 - Nanorurka (węglowa) (r), 5 - Nanocząsteczka (snr), 6 - Nanocząsteczka (r), 7 - Nanometr (snr), 8 - Nanometr (r), 9 - Skaningowy Mikroskop Tunelowy (snr), 10 - Skaningowy Mikroskop Tunelowy (r), 11 - Assembler (snr), 12 - Assembler (r), 13 - Fulleren (snr), 14 - Fulleren (r), 15 - Grey Goo Scenario (snr), 16 - Grey Goo Scenario (r), 17 - Quantum Dot (snr), 18 - Quantum Dot (r), 19 - Inżynieria Materiałowa (snr), 20 - Inżynieria Materiałowa - (r) 7
Rysunek 6: Czy natknął się Pan/Pani na hasło nanotechnologia (lub pochodne) w: 1 - Telewizji, 2 - Gazecie, 3 - Radiu, 4 - Czasopismach niezwiązanych z nauką, 5 - Czasopismach popularno-naukowych, 6 - Czasopismach naukowych, 7 - Internecie, 8 - Na lekcji / wykładzie, 9 - Na kole naukowym, 10 - Książce, 11 - Nigdzie, 12 - Inne Rysunek 7: Proszę określić jak istotne dla życia człowieka są badania nad nanotechnologią: 1 - Bardzo istotne, 2 - Istotne, 3 - Przeciętne, 4 - Mało istotne, 5 - Nie wiem 8
Rysunek 8: Czy nanotechnologia może wywołać korzystne zmiany w życiu człowieka: 1 - Tak, 2 - Nie, 3 - Nie wiem Rysunek 9: Czy uważa Pan/Pani, że należałoby zwrócić większą uwagę na kształcenie w zakresie nanotechnologii: 1 - Tak, 2 - Nie, 3 - Nie wiem 9
Rysunek 10: Czy w polskich szkołach powinna być wykładana wiedza na temat nowych technologii (m.in. nanotechnologii, technologii informacyjnych): 1 - Tak, 2 - Nie - nie potrzeba, 3 - Nie wiem Rysunek 11: Proszę określić udział polskiej nauki w światowym rozwoju dziedzin związanych z nanotechnologią: 1 - Duży, 2 - Przeciętny, 3 - Niewielki, 4 - Prawie żaden, 5 - Żaden, 6 - Nie wiem 10
Rysunek 12: Czy zamierza Pan/Pani poszerzyć swoje wiadomości na temat nanotechnologii: 1 - Tak, 2 - Nie, 3 - Nie wiem Rysunek 13: Gdzie szukał(a)by Pan/Pani informacji o nanotechnologii: 1 - W Internecie:, 2 - W Książkach (naukowych, popularno-naukowych), 3 - W czasopismach (naukowych, popularno-naukowych), 4 - Inne, 5 - Nie wiem gdzie, 6 - Nigdzie, nie interesuję się 11
4 Wnioski i komentarze W związku z dwoma drogami przeprowadzenia ankiety zaznaczono ten fakt na rysunkach. Ponadto próbka 207 osób, jak pokazują dane osobowe, odnosi się przede wszystkim do osób w średnim wieku (11-40 lat; 82.1%, rys. 2), mieszkających w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców (64.7%, rys. 3), będących studentami albo osobami pracującymi (wykształcenie wyższe) - 65.2% (rys. 4), aczkolwiek dość liczną grupę reprezentowali uczniowie liceum (18.4%, rys. 4). Zaznaczyć należy również, iż 157 ankiet wypełniły osoby, które odwiedziły strony o tematyce związanej z nanotechnologią, więc można przypuszczać, iż ci intertauci mogli posiadać przynajmniej podstawową wiedzę na ten temat. Odnośnie oceny wiedzy nt. nanotechnologii, to jest ona niejednoznaczna. Większość osób rozumie hasło nanotechnologia (79.7%, rys. 5), zaś 91.8% w ogóle to hasło słyszało (rys. 5). Jednakże jeśli chodzi o szczegóły odnośnie nanotechnologii i nanonauki, to wyniki są już nieco gorsze. Zrozumienie wspomnianych w ankiecie haseł wykazywało zazwyczaj niewiele ponad 50% (rys. 5) ankietowanych (wyjątkiem jest hasło "Inżynierii Materiałowej" - 69.5%). Zatem można by wysnuć wniosek, iż wiedza na temat nanotechnologii w Polsce jest jeszcze niedostateczna i społeczeństwo może nie być jeszcze gotowe na przyjęcie tej technologii. W związku z tym firmy prezentujące swoje produkty z użyciem nano mogą natrafić na pewien opór ze strony klientów, który wynikać może z niepełnego zrozumienia tego tematu. Wśród źródeł, w których akietowani natknęli się na hasła związane z nanotechnologią, przeważają Internet oraz czasopisma popularno-naukowe oraz naukowe (rys. 6). Zaskakujący jest fakt, iż 48.8% (rys. 6) badanych wskazała jako źródło telewizję. Jest to o tyle interesujące, że w telewizji publicznej oraz komercyjnych w Polsce w ostatnich latach nie wyemitowano prawie żadnych programów na temat nano. Budującym jest fakt, że zdecydowana większość ankietowanych (92.7%, rys. 7) określiło, że wpływ nanotechnologii na nasze życie jest istotny, a nawet bardzo istotny (71%). Ponadto aż 89.4% (rys.8) badanych stwierdziło, że nanotechnologia może wywołać korzystne zmiany w życiu człowieka, oraz 81.2% (rys. 12) potwierdziło chęć dalszego zainteresowania poszerzaniem swojej wiedzy w tej dziedzinie. Podobnie jeśli chodzi o ilość osób, które zwróciłyby większą uwagę na kształcenie w kierunku nowych technologii - 85.9% (rys. 10), co może prowadzić do wniosku, że jednak świadomość odnośnie istotności nanotechnologii w przyszłości jest duże. Ciekawe wyniki dostarcza pytanie odnośnie wpływu naszej nauki na rozwój nanotechnologii. 43.5% (rys. 11) ankietowanych określiło ten wpływ jako duży lub przeciętny. Niewiele więcej jako niewielki lub prawie żaden (49.8%, rys. 11). Zatem nie jesteśmy pewni odnośnie tego, czym dokładnie zajmuje się nasza nauka (badani, którzy odpowiedzieli przeciętny lub niewielki: 63.3%, rys. 11). Jesteśmy świadomi, że pewne badania są prowadzone, jednak ciężko byłoby z określeniem osiągnięć polskich naukowców. Na zakończenie warto jeszcze wspomnieć o źródłach, w których najchętniej poszukiwalibyśmy informacji o nanotechnologii. Jak można było się spodziewać, zdecydowana większość jako podstawowe źródło wskazała Internet - aż 89.4% (rys. 13). Poza tym książki (43.9%, rys. 13) oraz czasopisma (47.3%, rys. 13). 12
5 Podsumowanie Celem niniejszego badania było określenie stopnia wiedzy nt. nanotechnologii w Polsce. Oczywiście badanie to może być traktowanie wyłącznie jako pierszy krok do stworzenia pełniejszego i bardziej wiarygodnego obrazu. Jednakże jako pierwsze tego rodzaju badanie w Polsce może stać się inspiracją do dalszych rozważań w tym zakresie. Wyniki ankiety prowadzą do następujących wstępnych wniosków: 1. sama wiedza odnośnie nanotechnologii nie jest dostatecznie dobra - niewiele ponad 50% ankietowanych znało ponade hasła, 2. prawie wszyscy badani uznali, iż nanotechnologia będzie miała istotny wpływ na nasze życie oraz że należy postawić na lepszą edukację w tym kierunku, 3. ankietowani nie byli przekonani o osiągnięciach polskiej nanonauki, 4. podstawowym źródłem informacji o nanotechnologii jest Internet, dlatego też należy postawić przede wszystkim na propagowanie nano tą właśnie drogą. 6 Informacje dodatkowe Nazwa projektu: Badanie poziomu wiedzy nt. nanotechnologii w Polsce Czas przeprowadzenia ankiety: III-X.2007 Pomysłodawca: Jakub M. Tomczak Realizacja: Jakub M. Tomczak, NanoNet.pl Ilość ankietowanych: 207 Dalsze cele: przeprowadzenie badania na większej próbce, stworzenie ankiet dla różnych grup zawodowych Kontakt: jakub.tomczak@nanonet.pl 13