KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Program szkolenia z zakresu ratownictwa medycznego (dla strażaków z Ukrainy) Warszawa 2014
Warszawa, dnia listopada 2014 r. I. REALIZACJA SZKOLENIA 1. Cel szkolenia: Celem szkolenia jest przygotowanie ratowników do udzielania pierwszej pomocy w miejscu zdarzenia osobom w stanie zagrożenia zdrowia lub życia. 2. Organizacja szkolenia: a) Szkolenie organizowane jest w szkołach Państwowej Straży Pożarnej. b) Na realizację szkolenia przewidziano 34 godziny dydaktyczne. c) Jedna godzina dydaktyczna trwa 45 minut. d) Warunkiem zaliczenia szkolenia jest obecność na wszystkich zajęciach dydaktycznych przewidzianych programem szkolenia oraz zaliczenie poszczególnych czynności określonych celami praktycznymi. 3. Plan nauczania Liczba godzin Lp. Temat T P R 1. Bezpieczeństwo własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia 1-1 2. Zestawy ratownicze, dezynfekcja sprzętu 1 1 2 3. Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego, badanie wstępne oraz szczegółowe 1 1 2 4. Resuscytacja (dorosły, dziecko, niemowlę, noworodek, sytuacje szczególne) 2 6 8 5. Inne stany nagłe - drgawki, cukrzyca, zawał mięśnia sercowego, udar mózgowy, zatrucia, podtopienie 1-1 6. Urazy mechaniczne i obrażenia - złamania, zwichnięcia, skręcenia, krwotoki, obrażenia klatki piersiowej, brzucha, 1 3 4 kręgosłupa, głowy i kończyn 7. Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne i obrażenia, zagrożenia środowiskowe, akty terroru 1 1 2
8. Wstrząs 1-1 9. Zasady defibrylacji poszkodowanego metodą półautomatyczną i automatyczną 1 1 2 10. Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych 1 2 3 11. Poszkodowany nieprzytomny 1-1 12. Ewakuacja ze strefy zagrożenia. Udzielanie pierwszej pomocy w sytuacjach symulowanych. Zdarzenia z dużą liczbą osób poszkodowanych. 2 5 7 Razem 14 20 34
II. TREŚCI KSZTAŁCENIA 1. Bezpieczeństwo własne, poszkodowanego, miejsca zdarzenia 1T Bezpieczeństwo higieniczno-sanitarne w czasie akcji. Ryzyko zakażeń m.in. WZW i HIV. Zapobieganie kontaktowi z krwią, wydzielinami i wydalinami poszkodowanych. Postępowanie w przypadku zranień przedmiotami mającymi kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami poszkodowanych oraz w przypadku innych ekspozycji na materiał zakaźny. Postępowanie ze zużytymi materiałami opatrunkowymi i innymi odpadami. Higieniczno-sanitarne warunki pozostawiania miejsca zdarzenia. Bezpieczeństwo poszkodowanego: zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne jako wskazania do natychmiastowej ewakuacji. Bezpieczeństwo w miejscu zdarzenia i w czasie ewakuacji. wyjaśnić zasady korzystania ze sprzętu ochronnego, omówić zasady postępowania w przypadku zranień przedmiotami mającymi kontakt z krwią, wydzielinami i wydalinami poszkodowanych oraz innej ekspozycji na materiał zakaźny, omówić zasady postępowania z odpadami medycznymi, omówić zasady oceny zagrożenia dla siebie i poszkodowanego. 2. Zestawy ratownicze, dezynfekcja sprzętu 1T, 1P Elementy składowe zestawów ratowniczych przeznaczenie, możliwości wykorzystania, zasady użycia. Posługiwanie się zestawem ratowniczym w różnych warunkach i sytuacjach ratowniczych, montaż i demontaż poszczególnych elementów zestawów. Zasady zbierania, transportu, przechowywania, dezynfekcji sprzętu i utylizacji środków opatrunkowych potencjalnie zakaźnych. Organizacja punktu odkażania sprzętu ratowniczego. skorzystać ze sprzętu znajdującego się w wyposażeniu zestawów ratowniczych, postępować ze sprzętem medycznym zanieczyszczonym krwią, wydalinami i wydzielinami (materiał potencjalnie zakaźny),
omówić zasady organizacji punktu odkażania sprzętu ratowniczego, zorganizować punkt odkażania sprzętu ratowniczego. 3. Elementy anatomii i fizjologii, ocena poszkodowanego, badanie wstępne oraz szczegółowe 1T, 1P Podstawy topografii narządów i układów. Elementy anatomii i czynności układu oddechowego, krążenia i nerwowego. Rola poszczególnych narządów i układów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Wywiad ratowniczy. Zasady prowadzenia wywiadu ratowniczego. Ocena podstawowych funkcji życiowych, ocena obrażeń ciała. Badanie wstępne, badanie szczegółowe. Wpływ prawidłowości przeprowadzenia badań na skuteczność udzielania pierwszej pomocy. wskazać narządy i układy i omówić ich rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka, przeprowadzić wywiad ratowniczy, ocenić podstawowe czynności życiowe, ocenić obrażenia ciała, przeprowadzić badanie wstępne i szczegółowe. 4. Resuscytacja (dorosły, dziecko, niemowlę, noworodek, sytuacje szczególne) 2T, 6P Zasady postępowania w przypadku nagłego zatrzymania podstawowych funkcji życiowych. Metody udrażniania dróg oddechowych. Metody usuwania ciała obcego z dróg oddechowych. Prowadzenie oddechu zastępczego. Zasady i parametry prowadzania zewnętrznego masażu serca u dorosłego, dziecka, niemowlęcia, noworodka i kobiety ciężarnej. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa dorosłego, dziecka, niemowlęcia lub noworodka, kobiety ciężarnej. wskazać przyczyny nagłego zatrzymania oddychania i krążenia, omówić objawy zatrzymania krążenia i oddychania, omówić zasady oceny oraz ocenić oddychanie algorytm postępowania u osoby
oddychającej i nieoddychającej, omówić zasady oceny oraz ocenić krążenie algorytm postępowania u osoby z wyczuwalnym tętnem i u osoby bez wyczuwalnego tętna, omówić zasady prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej, omówić specyfikę resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dzieci i niemowląt, noworodków i kobiet ciężarnych, omówić zasady udrażniania dróg oddechowych, usunąć ciało obce- płynne z dróg oddechowych, usunąć ciało obce - stałe z dróg oddechowych, ucisk nadbrzusza lub masaż zewnętrzny serca, poprowadzić oddech zastępczy, poprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową u dorosłych, w tym u kobiet ciężarnych, poprowadzić sztuczną wentylację płuc metodą usta - usta, usta - nos, usta - usta lub nos, usta - maska, omówić zasady i parametry prowadzenia zewnętrznego masażu serca, ocenić stan poszkodowanego dziecka w zakresie podstawowych funkcji życiowych (przytomność, oddychanie, krążenie), wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową dziecka, wykonać badanie wstępne noworodka lub niemowlęcia, wykonać bezprzyrządowo resuscytację krążeniowo-oddechową noworodka lub niemowlęcia. 5. Inne stany nagłe drgawki, cukrzyca, zawał mięśnia sercowego, udar mózgowy, zatrucia, podtopienie 1T Ogólne informacje dotyczące objawów padaczki, cukrzycy, zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, zatruć. Postępowanie z chorym na padaczkę w czasie i po ataku oraz w innych napadach drgawkowych. Postępowanie z chorym na cukrzycę: przytomnym i nieprzytomnym. Postępowanie ratownicze w przypadku podejrzenia zawału mięśnia sercowego. Postępowanie ratownicze w przypadku podejrzenia udaru mózgu. Postępowanie ratownicze w przypadku podejrzenia zatruć. Mechanizm tonięcia. Postępowanie ratownicze w przypadku podtopienia. omówić objawy padaczki, cukrzycy, zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu,
wskazać drogi wnikania trucizn do organizmu, wymienić charakterystyczne objawy zatruć, na przykładzie chloru, amoniaku, tlenku węgla, omówić zasady postępowania ratowniczego w przypadku zatruć, omówić mechanizm tonięcia, przeprowadzić stosowną procedurę w przypadku wystąpienia drgawek, przeprowadzić stosowną procedurę w zaburzeniach krążeniowo-oddechowych w stanach nieurazowych, przeprowadzić stosowną procedurę przy zatruciach wziewnych lub pokarmowych, przeprowadzić stosowną procedurę ratowania po podtopieniu (czynności wykonywane w wodzie i po badaniu wstępnym). 6. Urazy mechaniczne i obrażenia - złamania, zwichnięcia, skręcenia, krwotoki, obrażenia klatki piersiowej, brzucha, kręgosłupa, głowy i kończyn 1T, 3P Rodzaje ran. Podstawy aseptyki i antyseptyki. Rany miksty. Rodzaje krwotoków. Zasady tamowania krwotoków i krwawień zewnętrznych. Zasady opatrywania ran. Opatrywanie poszczególnych obszarów ciała. Zagrożenia związane z krwotokami wewnętrznymi. Rodzaje złamań, objawy i konsekwencje. Urazy stawów. Stabilizacja i unieruchamianie środkami standardowymi i doraźnymi w pozycji zbliżonej do fizjologicznej lub zastanej. Sposoby postępowania w przypadku złamań, zwichnięć, skręceń przy zastosowaniu procedur ratowniczych. Objawy oraz zasady postępowania w obrażeniach kręgosłupa. Podejrzenie urazu kręgosłupa. Udzielanie pomocy poszkodowanemu z podejrzeniem urazu kręgosłupa. Stabilizacja i unieruchamianie kręgosłupa w odcinku szyjnym. Podstawowe objawy oraz ogólne zasady postępowania w przypadku obrażeń głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy. wyjaśnić niebezpieczeństwa związane z ranami (krwotok, zakażenie) oraz ich lokalizacją (np. okolica głowy, klatki piersiowej, brzucha), omówić zasady postępowania z amputowanymi częściami ciała, omówić rodzaje i przyczyny krwotoków, wskazać przebieg głównych naczyń krwionośnych (pod kątem ucisku ręcznego pośredniego), omówić sposoby opatrywania krwotoków oraz okoliczności zastosowania opatrunku uciskowego i opaski zaciskowej,
wyjaśnić niebezpieczeństwa związane z krwotokami zewnętrznymi i wewnętrznymi, omówić pojęcia: złamanie, zwichnięcie i skręcenie, pozycja zbliżona do fizjologicznej, pozycja zastana, wyjaśnić niebezpieczeństwa związane z obrażeniami narządu ruchu oraz wynikające z nieprawidłowego postępowania w sytuacji złamania i zwichnięcia, omówić zasady postępowania w przypadku złamania otwartego i zamkniętego, opisać podstawowe objawy występujące w sytuacji urazu kręgosłupa, wyjaśnić konsekwencje nieprawidłowego postępowania z osobą z urazem kręgosłupa oraz opisać powikłania wynikające z faktu urazu (w podstawowym zakresie np. długotrwałe unieruchomienie poszkodowanego wskutek urazu rdzenia kręgowego), opisać podstawowe objawy wynikające z urazów głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy, omówić niebezpieczeństwa związane z powyższymi urazami (utrata podstawowych funkcji życiowych, krwotok wewnętrzny), omówić zasady stosowania materiałów opatrunkowych do opatrywania ran (elastyczne siatki opatrunkowe, bandaż elastyczny, dziany lub inne), nałożyć opatrunek osłaniający lub chłonny, nałożyć opatrunek uciskowy, użyć aspirator jadu, założyć opatrunek zastawkowy na rany klatki piersiowej, opatrzyć kikut i zabezpieczyć amputowaną część ciała, zastosować procedurę postępowania w sytuacji krwotoku zewnętrznego, wykonać doraźne zatamowanie krwotoku z kończyny, unieruchomić kończynę za pomocą standardowych szyn Kramera i innego sprzętu pomocniczego (np. chusta trójkątna, deska, szyny), zdjąć kask u poszkodowanego motocyklisty, ustabilizować odcinek szyjny kręgosłupa za pomocą kołnierza (jeden lub dwóch ratowników), unieruchomić poszkodowanego z urazem kręgosłupa z wykorzystaniem dostępnego sprzętu unieruchamiającego, udzielić pierwszej pomocy w przypadku obrażeń: głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy, sprawować opiekę nad poszkodowanym (obserwacja podstawowych czynności życiowych i reagowanie).
7. Urazy chemiczne, termiczne, elektryczne i obrażenia, zagrożenia środowiskowe, akty terroru 1T, 1P Objawy i zagrożenia w przypadku urazów i obrażeń termicznych, chemicznych i elektrycznych. Drogi wnikania i działanie na organizm ludzki niektórych substancji chemicznych. Procedury postępowania w przypadku urazów termicznych, chemicznych i elektrycznych. Dekontaminacja. opisać charakterystyczne cechy oparzenia I, II i III stopnia, omówić ogólne zasady postępowania w przypadku odmrożeń, omówić zasady postępowania w przypadku wychłodzenia organizmu (hipotermii), z uwzględnieniem tlenoterapii, zasady wentylacji poszkodowanych oraz badania tętna i masażu zewnętrznego serca, omówić zasady postępowania ratowniczego w przypadku oparzeń chemicznych, omówić zasady przeprowadzania dekontaminacji wstępnej, omówić zasady podstawowego postępowania ratowniczego w przypadku porażenia prądem elektrycznym. zastosować procedury postępowania w przypadku: oparzeń termicznych, odmrożeń, oparzeń chemicznych, przeprowadzić dekontaminację wstępną oparzonego substancją chemiczną. 8. Wstrząs 1T Zagrożenie wstrząsem. Przyczyny i objawy wstrząsu. Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym we wstrząsie. Pozycja przeciwwstrząsowa. scharakteryzować objawy wstrząsu, omówić zasady postępowania z poszkodowanym we wstrząsie. ocenić stan poszkodowanego pod kątem zagrożenia wstrząsem, zabezpieczyć poszkodowanego we wstrząsie, w tym: opatrzeć obrażenia, zapewnić komfort termiczny, zastosować tlenoterapię, ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej klasycznej oraz zapewnić komfort psychiczny.
9. Zasady defibrylacji poszkodowanego metodą półautomatyczną i automatyczną 1T, 1P Defibrylator zautomatyzowany zasada działania, wskazania i przeciwwskazania do jego użycia. Obsługa defibrylatora zautomatyzowanego. Defibrylacja jako element resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Uruchomienie urządzenia, zasady przykładania elektrod, postępowanie zgodne z komunikatami z urządzenia, bezpieczeństwo pracy. omówić wskazania i przeciwwskazania do użycia defibrylatora zautomatyzowanego, wyjaśnić rolę defibrylacji w procesie ratowania życia, omówić zagrożenia dla poszkodowanego i ratownika wynikające ze stosowania defibrylatora, omówić zasady bezpiecznej obsługi defibrylatora zautomatyzowanego, wykonać, w przypadku zatrzymania krążenia, defibrylację przy użyciu defibrylatora zautomatyzowanego. 10. Psychologiczne aspekty wsparcia poszkodowanych 1T, 2P Wpływ sytuacji trudnych na sprawność funkcjonowania ratownika i poszkodowanych. Stres, jego objawy oraz sposoby radzenia sobie ze stresem. Rola wsparcia psychicznego dla poszkodowanego i ratownika. Zasady organizacji wsparcia psychicznego dla ofiar zdarzenia, w szczególności dla dzieci. Nawiązywanie kontaktu, udzielanie wsparcia. wyjaśnić wpływu sytuacji trudnych na sprawność funkcjonowania ratownika i poszkodowanego, omówić pojęcie stresu (rodzaje, źródła, objawy, skutki) w działaniach ratowniczych, wyjaśnić konieczności wsparcia psychicznego poszkodowanych oraz ratowników, omówić zasady organizacji wsparcia psychicznego dla ofiar zdarzenia, nawiązać kontakt z poszkodowanym i udzielić mu wsparcia psychicznego, poradzić sobie z sytuacjami trudnymi w kontakcie z poszkodowanymi, poradzić sobie ze stresem i trudnymi emocjami.
11. Poszkodowany nieprzytomny 1P Przyczyny utraty przytomności. Niebezpieczeństwa wynikające z utraty przytomności u poszkodowanego oraz znaczenie zachowania drożności dróg oddechowych i czynności oddychania u osoby nieprzytomnej. Procedura postępowania z nieprzytomnym. Pozycja boczna bezpieczna. Omdlenie. Ocena stanu przytomności. Zasady postępowania w przypadku nagłego zatrzymania podstawowych funkcji życiowych. wskazać przyczyny utraty przytomności u poszkodowanego w różnych sytuacjach, np.: wypadek drogowy, pożar, emisja substancji niebezpiecznej, wyjaśnić dlaczego utrata przytomności jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, omówić procedury postępowania przy ocenie stanu poszkodowanego w zakresie podstawowych funkcji życiowych: ocena poszkodowanego w zakresie doznanych urazów, ocena przytomności - algorytm postępowania u osoby nieprzytomnej oraz u osoby przytomnej, ocenić stan poszkodowanego w zakresie podstawowych funkcji życiowych, w tym: ocena przytomności, ocena oddychania, ocena krążenia, ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej, zapewnić komfort cieplny, spokój i bezpieczeństwo do chwili przekazania poszkodowanego zespołom ratownictwa medycznego, przekazać poszkodowanego i informację o nim oraz o podjętych działaniach zespołom ratownictwa medycznego. 12. Ewakuacja ze strefy zagrożenia. Zdarzenia z dużą liczbą osób poszkodowanych 2T, 5P Zasady identyfikacji zagrożeń dla poszkodowanych i ratowników oraz wyznaczania strefy zagrożenia. Sposoby ewakuacji poszkodowanych w różnych warunkach taktycznych. Sposoby układania poszkodowanych po urazach. Układanie na noszach. Zasady ewakuacji poszkodowanych na noszach. Pokonywanie przeszkód terenowych w czasie ewakuacji. Organizacja działań ratowniczych w nocy oraz w warunkach niskich temperatur, a także w innych niekorzystnych warunkach atmosferycznych. Organizacja i przeprowadzenie bezpiecznej ewakuacji osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia. System segregacji START vi JumpSTART.
omówić zasady ewakuacji poszkodowanego z urazami lub obrażeniami kręgosłupa, omówić zasady ewakuacji poszkodowanych z urazami lub obrażeniami innych okolic ciała (głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy), omówić zasady ewakuacji poszkodowanych z innymi urazami lub obrażeniami (np. złamania, krwotoki, rany różnych okolic ciała), opisać charakterystyczne cechy ułożenia poszkodowanych oraz sytuacji, w których są one wykonywane, opisać zalecenia w odniesieniu do prowadzenia działań i sprawowania opieki nad poszkodowanym w nocy oraz w niekorzystnych dla poszkodowanego warunkach atmosferycznych, omówić zasady organizacji ewakuacji z miejsca zagrożenia. rozpoznać zagrożenia dla poszkodowanych (wewnętrzne i zewnętrzne), w tym: wyznaczanie strefy zagrożenia, z której obowiązuje ewakuacja, stosowanie procedur ratowniczych podczas ewakuacji poszkodowanych, wybrać właściwy sposób układania na noszach, ułożyć poszkodowanych w pozycjach: bocznej ustalonej (i modyfikacje), resuscytacyjnej, przeciwwstrząsowej, półsiedzącej, półsiedzącej z opuszczonymi nogami, przemieścić poszkodowanego jednoosobowo (chwyt Rauteka lub modyfikacje metody), przemieścić poszkodowanego sposobami zespołowymi, ze szczególnym uwzględnieniem poszkodowanego z urazem kręgosłupa, ułożyć poszkodowanego w przypadku urazu głowy, klatki piersiowej, brzucha i miednicy, podejrzenia wstrząsu, kobiety w ciąży, przeprowadzić transport osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, omówić zasady działania w przypadku dużej liczby poszkodowanych.