Polityka i wzrost gospodarczy Karol Pogorzelski 1.12.09
Tradycyjne determinanty wzrostu Akumulacja kapitału Postęp technologiczny Kapitał ludzki W skali świata powinniśmy obserwować konwergencję. Dlaczego nie obserwujemy?
Konsensus Waszyngtoński Program reform promowany przez Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, itp: Problem Rozwiązanie Niska produktywność w rolnictwie Brak bodźców proefektywnościowych Brak dochodów budżetowych Monopole brak konkurencji Restrukturyzacja gospodarki Bezrobocie Inflacja Liberalizacja cen Prywatyzacja Reforma podatkowa Liberalizacja handlu Prywatyzacja + reforma systemu finansowego Zabezpieczenie społeczne Niezależny bank centralny
Konsensus Waszyngtoński okazał się nieskuteczny: Ameryka łacińska: w latach 90 jedynie 3 państwa rosły szybciej niż w okresie 1950-1980 Państwa postsocjalistyczne: Produkcja spadła poniżej poziomu z 1990 r. we wszystkich z nich oprócz czterech. Afryka Subsaharyjska: większość państw ma się gorzej niż w czasach kolonialnych. Częste kryzysy gospodarcze: Azja wschodnia, Brazylia, Rosja, Argentyna, Turcja
Konsensus Waszyngtoński - reaktywacja Dodatkowe elementy: Ład korporacyjny, standardy rachunkowości, etc.; Elastyczny rynek pracy; Walka z korupcją; Walka z ubóstwem, poprawa zabezpieczenia społecznego Non-intermediate exchange rate regimes
Ekonomia rozwoju w pigułce Centralne pytanie: które strzałki są najbardziej istotne i dlaczego? Produkt krajowy (dochody) Endogeniczne Wyposażenie w czynniki produkcji Produktywność Częściowo endogeniczne Handel Instytucje Egzogeniczne Położenie geograficzne 6
Geograficzni determiniści: 1. Surowce naturalne, jakość gleb 2. Zdrowie 3. Kolonializm, wojny, migracje 4. Klątwa zasobów Produkt krajowy (dochody) Endogeniczne Wyposażenie w czynniki produkcji Produktywność Częściowo endogeniczne Handel Instytucje Egzogeniczne Położenie geograficzne 7
Specjaliści od handlu międzynarodowego 1. Międzynarodowy podział pracy 2. Import technologii 3. Import instytucji Produkt krajowy (dochody) Endogeniczne Wyposażenie w czynniki produkcji Produktywność Częściowo endogeniczne Handel Instytucje Egzogeniczne Położenie geograficzne 8
My :-) preferujemy instytucje Produkt krajowy (dochody) Endogeniczne Wyposażenie w czynniki produkcji Produktywność Częściowo endogeniczne Handel Instytucje Egzogeniczne Położenie geograficzne 9
Znaczące badania Frankel i Romer (1999) Hall i Jones (1999) Acemoglu, Johnson, Robinson (2001) Dollar i Kraay (2002) Alcala i Ciccone (2002) Easterly i Levine (2002) Rodrik (2003)
Trochę empirii czynniki geograficzne
Trochę empirii handel międzynarodowy
Trochę empirii instytucje
Interludium: Historia upadku Wyspy Wielkanocnej
Interludium: Historia upadku Wyspy Wielkanocnej Ok. 100 osób przypłynęło ok. 400 r. n.e. Liczba ludności zaczęła szybko przyrastać od ok. 1100 r. Maksimum ludnościowe 1400-1600r. 10-20 tys. osób. Maksymalne tempo wycinki lasu ok. 1400 r. Okres rzeźbienia posągów moai ok. 1300-1600 r. powstało 887 posągów. Pod koniec coraz większe(!). Od ok. 1600r. zaprzestano rzeźbienia posągów. Okres głodu, wojen. Epizody kanibalizmu. Zmiana religii i hierarchii społecznej. 1722 r. przybycie żeglarzy europejskich wyspa pozbawiona lasu, ok. 3000 osób. 1800 r. wyspę zamieszkiwało ok. 2000 osób.
Interludium: Historia upadku Potencjalne wyjaśnienia: Wyspy Wielkanocnej Krótkowzroczność i nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych. Maltuzjańska zależność liczebności populacji od zużycia zasobów, malejące korzyści skali w wykorzystaniu surowców. Tragedia wspólnego pastwiska. Walka klanów o wspólne zasoby (plony rolnicze, las). Wyścig populacji większa populacja zwiększa siłę przetargową w walce o wspólne zasoby.
Interludium w obrazkach:
Interludium w obrazkach II:
Tikopia (gdzieś na Pacyfiku) Wyspa Tikopia i jej ideologia zerowego przyrostu naturalnego, przejawiająca się w wierzeniach i rytuałach: populacja osiągnęła 1200 os. w XIw. i pozostała stała. Przymusowy celibat. Zapobieganie poczęciu (prymitywne formy). Aborcja (...) Zabijanie niemowląt. Wędrówki morskie młodych mężczyzn. Wygnania części populacji. (za: de la Croix i Dottori, 2008)
Możliwych rozwiązań instytucjonalnych jest wiele: Cel Zasady ogólne Rozwiązania Wzrost efektywności produkcji Prawa własności: zapewnić by inwestorzy mogli uzyskać zwrot z inwestycji Jakiego rodzaju prawa własności? Indywidualne, publiczne, spółdzielcze Bodźce: powiązać zysk przedsiębiorstw z korzyściami kosztami społecznymi Rządy prawa: zapewnić przejrzyste, stabilne, przewidywalne i egzekwo-walne reguły prawne. Jaki system prawny? kontynentalny, common law, adaptacja, czy imitacja? Jaka równowaga między swobodną konkurecją a interwencją państwa? Jaki system finansowy najlepiej zmobilizuje oszczędności krajowe? Jak przyczynić się do absorbcji zagranicznych technologii?
Możliwych rozwiązań instytucjonalnych jest wiele, cd. Cel Zasady ogólne Rozwiązania Stabilność makroekonomiczna i finansowa Dobry pieniądz: nie tworzyć płynności powyżej nominalnego popytu na pieniądz przy jak najniższej stopie inflacji Stabilność fiskalna: zapewnić niski i stabilny dług publiczny Regulacje ostrożnościowe: należy zapobiec pokusie nadużycia i podejmowaniu nadmiernego ryzyka przez instytucje finansowe Niezależność banku centralnego: w jakim stopniu? Jak ją zapewnić? Jaki system kursów walutowych? (currency board, kurs sztywny, kurs płynny, pasmo wahań, unia walutowa Reguły fiskalne. Jakiego rodzaju? Jaki rozmiar sektora publicznego? Jakie regulacje przepływów kapitałowych i rynku finansowego?
Możliwych rozwiązań instytucjonalnych jest wiele, cd. Cel Zasady ogólne Rozwiązania Spójność społeczna Ukierunkowanie: redystrybucja powinna być jak najściślej ukierunkowana do konkretnych grup odbiorców Właściwe bodźce: programy redystrybucji nie powinny zakłócać motywacji: powinny zachęcać ludzi do pracy, kształcenia się i aktywności System podatkowy: liniowy, progresywny (w jakim stopniu?) System emerytalny: repartycyjny, kapitałowy, publiczny/prywatny Jakie obszary interwencji: zdrowie, edukacja, dostępność kredytu, rynek pracy, system podatkowy? Redystrybucja majątku na jakich zasadach? Usługi publiczne: samorządy, spółdzielnie, NGO-sy, państwo?
Zastrzeżenia Bardzo trudno jest powiedzieć jakie instytucje działają, a jakie nie i dlaczego. W różnych krajach jest różnie: Gradualizm zadziałał w Indiach, ale nie na Ukrainie Strefy wolnego handlu (EPZ) działają na Mauritiusie, ale nie w Kenii, Wietnamie i Brazylii Spółki spółdzielcze i pracownicze działają w Chinach, ale nie w Rosji Import substituting industrialization (ISI) zadziałała w Brazylii, ale nie w Argentynie