KONCEPCJA PARTYCYPACYJNEGO MODELU TWORZENIA POLITYK PUBLICZNYCH - FRDL Istotą idei samorządności lokalnej jest umożliwienie społecznościom lokalnym udziału w sprawowaniu władzy, a tym samym wpływaniu na decyzje dotyczące rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturowego ich otoczenia. Skuteczność działań władz publicznych i obywateli może się wzajemnie warunkować, jeżeli nastąpią między nimi właściwe relacje oparte na zasadach pomocniczości, przejrzystości, sprawności, odpowiedzialności, wiarygodności oraz partycypacji społecznej. W tak działających lokalnych wspólnotach obywatelskich jej członkowie w swojej aktywności kierują sie dobrem wspólnym, zaś cele do których dążą stają się publiczne. Uczestnicząc w formułowaniu i realizacji lokalnych polityk publicznych obywatele mają szanse przekraczania swoich prywatnych interesów i roszczeń, budowania poczucia sprawstwa i odpowiedzialności za ich rezultaty. Wyzwaniem dla samorządów staje się przede wszystkim umiejętność budowania a następnie realizacji, wspólnej z daną społecznością wizji i strategii rozwoju. Wymaga to uruchomienia procesu, w którym społeczność lokalna jest nie tylko adresatem, ale współkreatorem rozwiązań. Cele i założenia: -wypracowanie i przetestowanie mechanizmów dzięki którym administracja publiczna, szczególnie na szczeblu lokalnym, będzie skutecznie współpracować ze społecznością lokalną przy tworzeniu i wdrażaniu lokalnych polityk publicznych w obszarze: zatrudnienie, przedsiębiorczość, integracja społeczna i zrównoważony rozwój ze szczególnym uwzględnieniem roli animatora społecznego. I. Zakres terytorialny i demograficzny: Pilotaż wdrożenia partycypacyjnego modelu tworzenie polityk publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego realizowany przez FRDL obejmie teren całego kraju z wyłączeniem regionów, gdzie podobne działania realizuje partner projektu Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej. Do realizacji tego zadania wybranych zostało osiem ośrodków regionalnych FRDL, z czego każdy z nich swoim działaniem obejmie dwa województwa: 1. Wrocław (województwo dolnośląskie i lubuskie), 2. Opole (województwo opolskie i śląskie), 3. Poznań (województwo wielkopolskie i kujawsko pomorskie), 4. Szczecin (województwo zachodnio pomorskie i pomorskie), 5. Białystok (województwo warmińsko mazurskie i podlaskie), 6. Warszawa (województwo mazowieckie i łódzkie),
7. Kielce (województwo świętokrzyskie i lubelskie), 8. Kraków (województwo małopolskie i podkarpackie). II. Kryteria doboru samorządów do pilotażu: 1. Rodzaj jednostki samorządu terytorialnego: W celu zapewnienia równego dostępu samorządów do udziału w projekcie zakłada się, że w każdym województwie do projektu wybrane zostaną trzy lub cztery samorządy (gminy i powiaty) w tym: gminy miejskie i miejsko - wiejskie do 100 tysięcy mieszkańców, gminy wiejskie powiaty Na spotkania informacyjno rekrutacyjne, które zostaną zorganizowane w każdym mieście wojewódzkim zostaną zaproszeni przedstawiciele samorządów spełniających powyższe kryteria. 2. Deklaracja udziału samorządu w projekcie: Kolejnym kryterium doboru samorządów do pilotażu będzie wyrażenie przez władze samorządowe chęci przetestowania modelu partycypacyjnego tworzenia polityk publicznych a tym samym wyrażenie woli przystąpienia do projektu i podpisania stosownego kontraktu. 3. Poziom partycypacji Istotnym kryterium doboru samorządu do projektu będzie określenie poziomu partycypacji występującego w danej gminie/powiecie. Ze względu na to, że pilotaż dotyczy modelowego systemu tworzenia polityk publicznych w partycypacyjny sposób, w projekcie powinny znaleźć się samorządy o różnych poziomach partycypacji. Samorządy, które zadeklarują chęć udziału w projekcie poproszone zostaną o wypełnienie kwestionariusza rekrutacyjnego na podstawie którego będzie można ocenić poziom partycypacji w danym samorządzie i dokonać wyboru do projektu. Przykładowe pytania kwestionariusza rekrutacyjnego: - ile organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest na terenie gminy/powiatu? - czy roczny plan współpracy organizacjami pozarządowymi tworzony był w sposób partycypacyjny?, - czy roczny plan współpracy z organizacjami pozarządowymi był konsultowany?, - czy inne tworzone w gminie/powiecie dokumenty były tworzone w sposób partycypacyjny?, - czy samorząd przeprowadza konsultacje społeczne w sytuacjach kiedy nie są one obligatoryjne?,
- czy gmina/ powiat zleca zadania publiczne organizacjom pozarządowym? - jaki % zeszłorocznego budżetu został przekazany organizacjom pozarządowym?, - jaki był poziom frekwencji wyborczej w ostatnich wyborach samorządowych? - czy w gminie/powiecie powołany jest koordynator ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi?, - czy została powołana i czy działa lokalna Rada Pożytku Publicznego. III Rekrutacja: Rekrutacja samorządów do projektu: Celem działań rekrutacyjnych prowadzonych przez FRDL będzie wyłonienie sześćdziesięciu samorządów z terenu całej Polski, które rozpoczną pilotażowe działania z zakresu partycypacyjnego tworzenia programów lokalnych polityk publicznych. Rekrutacja samorządów do pilotażu zostanie przeprowadzona w dwóch turach: - styczeń 2011 30 jst, które będą pracować w projekcie w roku 2011, - listopad-grudzień 2011 30 jst, które będą pracować w projekcie w roku 2012. W ramach rekrutacji przeprowadzone zostaną spotkania informacyjno - rekrutacyjne w każdym województwie. W styczniu 2011 w ośmiu województwach, natomiast w listopadzie-grudniu 2011 w kolejnych ośmiu województwach. Na spotkania te zaproszeni zostaną przedstawiciele gmin i powiatów z terenu danego województwa, gdzie będzie dokonywana rekrutacja. Efektem tych spotkań powinno być wypełnienie przez samorządy deklaracji chęci uczestnictwa w projekcie wraz z określeniem dwóch wybranych przez siebie obszarów merytorycznych, którymi samorząd chciałby się zająć oraz wypełnienie kwestionariusza rekrutacyjnego na podstawie którego będzie można ocenić poziom partycypacji w danym samorządzie. Na podstawie kryteriów doboru samorządów do projektu komisja rekrutacyjna w skład, której wchodzić będzie: dyrektor ośrodka regionalnego FRDL województwa, którego dotyczy rekrutacja, kierownik projektu oraz koordynator regionalny danego obszaru, dokona wyboru samorządów do pilotażu. FRDL dochowa wszelkich starań, aby liczebność samorządów była zbliżona w każdym z czterech obszarów tematycznych: zatrudnienie, integracja społeczna, zrównoważony rozwój i przedsiębiorczość. W tym celu na etapie rekrutacji samorządy, które wyrażą chęć udziału w projekcie i wypełnią kwestionariusz rekrutacyjny poproszone zostaną o wskazanie dwóch, spośród czterech polityk publicznych, nad którymi chcieliby rozpocząć pracę w projekcie, co pozwoli zachować odpowiednie proporcje.
Ostatnim etapem rekrutacji samorządu do projektu będzie podpisanie z FRDL kontraktu, który zobliguje samorząd do przetestowania modelu partycypacyjnego tworzenia wybranej przez siebie jednej polityki publicznej w postaci wypracowania dokumentu/programu przy współudziale doradcy merytorycznego FRDL z kluczową rolą animatora społecznego. Animator zostanie wskazany przez władze samorządowe. Może nim być pracownik samorządu lub jego jednostki pomocniczej, który: - posiada znajomość środowiska lokalnego, - posiada umiejętność pracy w zespole, - jest komunikatywny i posiada umiejętności interpersonalne, - jest chętny do podnoszenia własnych kwalifikacji, - posiada doświadczenie we współpracy z różnymi grupami społecznymi / środowiskami. Animator zostanie przeszkolony z zakresu animacji społecznej przez partnera projektu Fundację Partnerstwo dla Środowiska. Ponadto korzystać może ze wsparcia merytorycznego koordynatora regionalnego FRDL oraz doradcy FRDL. Ponadto korzystać może z e-platformy stworzonej w celu wymiany doświadczeń pomiędzy animatorami oraz brać udział w ogólnopolskich forach animatorów jak również seminariach Teoria i praktyka animacji lokalnych polityk publicznych. Rekrutacja przedstawicieli społeczności lokalnej do projektu: Po podpisaniu przez samorząd kontraktu z FRDL animator rozpocznie działania zmierzające do wyłonienia przedstawicieli społeczności lokalnej, uwzględniając równomierny udział tych społeczności z terenu całej gminy czy powiatu. Ponadto animator dołoży starań, aby ci przedstawiciele wywodzili się z organizacji pozarządowych, liderów grup nieformalnych oraz mieszkańców gotowych do udziału w pracach nad tworzeniem lokalnych programów polityk publicznych wraz z przedstawicielami samorządu. W przypadku gmin wiejskich dodatkowo włączona zostanie reprezentacja sołtysów. FRDL zadba o dochowanie zasady równości szans, w tym równości płci przy dokonywaniu rekrutacji społeczności lokalnej. IV Budowa i zadania zespołu ds. partycypacyjnego modelu tworzenia polityk publicznych Zespół ds. partycypacyjnego modelu tworzenia polityk publicznych składać się będzie z 15-25 osób (przedstawiciele samorządu i strony społecznej) w zależności od liczebności mieszkańców. Prace zespołu trwać będą 12 miesięcy. W tym czasie odbędzie się pięć spotkań roboczych każdego z nich. W skład zespołu wchodzić będą: ANIMATOR - osoba odpowiedzialna za doprowadzenie do współpracy na zasadzie partycypacyjnej stron samorządowej i społecznej, a zwłaszcza za animowanie strony społecznej do współudziału w projekcie oraz wdrażanie metodologii procesu partycypacyjnego, KOORDYNATOR GMINNY/POWIATOWY osoba odpowiedzialna za organizację pracy zespołu od strony logistycznej, zapewnienie udziału odpowiednich pracowników gminy/powiatu w zespole, pilnowanie kalendarza spotkań oraz przygotowywanie dokumentów na potrzeby prac zespołu.
DORADCA MERYTORYCZNY FRDL - specjalista w jednej z czterech polityk publicznym oraz doświadczony ekspert z zakresu partycypacji społecznej. Każdy doradca będzie brał czynny udział we wszystkich pięciu spotkaniach zespołu oraz konsultował opracowywane dokumenty podczas wizyt w samorządach jak również poprzez rozmowy telefoniczne oraz e-mail. Każdy zespół otrzyma 60 godzin doradztwa w ciągu roku z czego 70% czasu doradztwa stanowić będzie doradztwo bezpośrednie. KOORDYNATOR REGIONALNY FRDL osoba koordynująca pracę całego zespołu, dbająca o terminowość prac i zgodność działań z celami projektu a także odpowiedzialna za wypracowanie ostatecznych produktów jakimi są programy lokalnych polityk publicznych. PRZEDSTAWICIELE SAMORZĄDU naczelnicy wydziałów, pracownicy odpowiednich komórek organizacyjnych, radni itp. Ponadto w pierwszym i piątym spotkaniu zespołu ds. partycypacyjnego modelu tworzenia polityk publicznych brać będą udział władze samorządowe (wójt, burmistrz, prezydent lub sekretarz). SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA przedstawiciele organizacji pozarządowych, liderów grup nieformalnych, reprezentacji mieszkańców, którzy są gotowi do udziału w pracach nad tworzeniem lokalnych programów polityk publicznych. Zakres zadań i etapy prac zespołu: Każdy zespół dokona wyboru rodzaju dokumentu ściśle związanego z wybraną przez siebie polityką publiczną nad którym rozpocznie pracę. Przykładowe dokumenty programowe, które mogą być przedmiotem prac zespołów: INTEGRACJA SPOŁECZNA: - Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych, - Program Integracji Społecznej, - Program Budowy Społeczeństwa Obywatelskiego, - Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii, - Program Aktywności Lokalnej, - Program Pomocy Dziecku i Rodzinie, - Diagnoza Problemów Społecznych, - Plan Rozwoju Usług Społecznych.
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ: - Program Rozwoju Przedsiębiorczości w Gminie, - Program Promocji Przedsiębiorczości, - Program Partnerstwa na Rzecz Rozwoju Inicjatyw Ekonomii Społecznej, - Program Współpracy Samorządu z Biznesem, - Program Społecznego Zaangażowania Biznesu. ZATRUDNIENIE: - Powiatowe Strategie Zatrudnienia, - Powiatowe Programy Promocji Zatrudnienia, - Strategie Promocji Przedsiębiorczości, - Programy Aktywności Lokalnej, - Programy Rozwoju Edukacji. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ: - Gminne i Powiatowe Strategie Zrównoważonego Rozwoju, - Programy Rozwoju Turystyki, - Lokalne Agendy 21, - Programy Ochrony Środowiska, - Plany Zagospodarowania Przestrzennego. Pierwszym etapem po podpisaniu kontraktu z FRDL będzie spotkanie tzw. małego zespołu składającego się z władz samorządu, wyznaczonego animatora i koordynatora gminnego/powiatowego oraz koordynatora regionalnego i doradcy ze strony FRDL. Konkluzją tego spotkania będzie wybór rodzaju dokumentu, nad którym zespół będzie pracował oraz ustalony zakres prac zespołu. Kolejnym etapem będzie utworzenie zespołu ds. partycypacyjnego modelu tworzenia polityk publicznych składającego się z animatora, przedstawicieli samorządu oraz rekrutowanych przez animatora przedstawicieli społeczności lokalnych jak również koordynatora gminnego/powiatowego, koordynatora regionalnego FRDL oraz doradcy. Na pierwszym spotkaniu zespołu animator przedstawi cele i zasady pracy grupy. Zespół ustali harmonogram prac nad wybranym dokumentem programowym i rozpocznie pracę. Pierwsze trzy spotkania zespołu służyć będą inwentaryzacji dokumentów, ich analizie oraz wypracowaniu wspólnego stanowiska. Pomiędzy spotkaniami trwać będzie praca nad dokumentem w małych grupach roboczych. Efektem końcowym czwartego spotkania roboczego będzie projekt dokumentu, który po uzyskaniu rekomendacji doradcy FRDL zostanie poddany konsultacjom społecznym poprzedzonym akcją informacyjną. Konsultacje przeprowadzą członkowie zespołu ds. partycypacyjnego modelu tworzenia polityk publicznych, reprezentanci zarówno samorządu jak i strony społecznej. Uczestnicy projektu dochowają wszelkich
starań, aby wybrana forma konsultacji zapewniała szeroki dostęp członków organizacji społecznych jak i pojedynczych obywateli z uwzględnieniem środowiska kobiet. Podczas piątego spotkania zespół zapozna się z uwagami wynikającymi z przeprowadzonych konsultacji i zdecyduje o ich uwzględnieniu lub odrzuceniu, uzasadniając każdorazowo swoją decyzję i podając informację do publicznej wiadomości. Końcowym efektem prac zespołu będzie opracowany dokument programowy wybranej polityki lokalnej, który następnie zostanie przekazany jako projekt do Biura Rady Gminy/Powiatu. Po uchwaleniu dokumentu przez Radę Gminy/Powiatu nastąpi faza wdrożeniowa przyjętego uchwałą Rady programu polityki lokalnej, która będzie przedmiotem odrębnej koncepcji. V Rezultaty: Rezultatem prac zespołów pilotażowych będzie stworzenie co najmniej 56 lokalnych programów polityk publicznych oraz przygotowanie poradnika opisującego doświadczeń pilotażu partycypacyjnego modelu tworzenia lokalnych polityk publicznych.