Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu 311[02]-0-102 Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010 Informacje dla zdającego: 1. Materiały egzaminacyjne obejmują: ARKUSZ EGZAMINACYJNY z treścią zadania i dokumentacją, zeszyt ze stroną tytułową KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KARTĘ OCENY. 2. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera stron. Sprawdź, czy materiały egzaminacyjne są czytelne i nie zawierają błędnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materiałach egzaminacyjnych zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoją datę urodzenia, wpisz swój numer PESEL. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoją datę urodzenia, wpisz swój numer PESEL, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratkę z numerem odpowiadającym numerowi zadania, przyklej naklejkę ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj się z treścią zadania egzaminacyjnego, dokumentacją załączoną do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposażeniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po upływie tego czasu przystąp do rozwiązywania zadania. Rozwiązanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac określonych w treści zadania, wykonanie prac związanych z opracowywanym projektem i sporządzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwiązuj w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., jeżeli nie należą do pracy, obwiedź linią i oznacz słowem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie będą oceniane. 8. Po rozwiązaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytułu pracy. Wszystkie materiały, które załączasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytułowej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczbę stron swojej pracy i liczbę sztuk załączonych materiałów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KARTĘ OCENY przekaż zespołowi nadzorującemu etap praktyczny. Powodzenia!
Zadanie egzaminacyjne Laboratorium analityczne otrzymało od firmy zlecenie na zbadanie stężenia roztworu kwasu octowego, którego kolejna partia została dostarczona przez kontrahenta. Firma przekazała próbkę 100 cm 3 roztworu do badania. Opracuj projekt realizacji prac związanych z oznaczeniem stężenia kwasu octowego w otrzymanym roztworze. Uwzględnij etapy procedury analitycznej: przygotowanie odczynników, wykonanie oznaczeń ilościowych oraz postępowanie z niewykorzystanymi roztworami i unieszkodliwianie odpadów poreakcyjnych. Sporządź, z odważki analitycznej, 1 dm 3 roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 0,1 mol/dm 3 oraz wykonaj oznaczenie stężenia kwasu octowego w badanej próbce. Na podstawie uzyskanych wyników dokonaj obliczeń, sporządź protokół i oceń, czy stężenie kwasu octowego w badanym roztworze jest zgodne z wartością podaną na etykiecie produktu. Projekt realizacji prac powinien zawierać: 1. Tytuł pracy egzaminacyjnej. 2. Założenia wynikające z analizy treści zadania i załączonej dokumentacji. 3. Opis metody oznaczania stężenia kwasu solnego, z uwzględnieniem wskaźnika, przygotowania próbki i czystości stosowanych odczynników oraz równania reakcji chemicznej w formie cząsteczkowej i jonowej. 4. Wykazy kolejnych prac, w formie listy prac, dotyczące: organizacji stanowiska do badań analitycznych z uwzględnieniem przygotowania odpowiednich odczynników chemicznych, ze wskazaniem, które odczynniki zostały przygotowane, a które należy przygotować; sporządzenia z odważki analitycznej, 1 dm 3 roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 0,1 mol/dm 3 ; oznaczenia stężenia roztworu kwasu octowego w badanej próbce. 5. Wykaz sprzętu podstawowego i pomocniczego z uwzględnieniem pojemności naczyń laboratoryjnych, niezbędnego do wykonania na stanowisku planowanych prac: sporządzenia roztworu wodorotlenku sodu oraz oznaczenia stężenia badanego roztworu. 6. Dokumentację z wykonania wskazanych prac analitycznych na stanowisku, zawierającą: opis wykonania roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 0,1 mol/dm 3 opis wykonania oznaczenia stężenia roztworu kwasu octowego w badanej próbce, z uwzględnieniem kolejności wykonywanych prac, sposobu zagospodarowania odpadów i roztworów niewykorzystanych oraz stosowania zasad BHP i środków ochrony osobistej. Strona 2 z 6
7. Protokół badań zawierający: wyniki badań, obliczenia niezbędne do określenia stężenia kwasu solnego w badanej próbce, interpretację wyników uzyskanych w laboratorium analitycznym wraz z oceną jakości odczynnika. Do opracowania projektu realizacji prac wykorzystaj: Procedurę oznaczania stężenia kwasu octowego Załącznik 1. Wyciąg z etykiety badanego roztworu Załącznik 2. Wyciąg z Kart Charakterystyk Substancji Niebezpiecznych Załącznik 3. Stanowisko wyposażone w sprzęt laboratoryjny i odczynniki chemiczne oraz otrzymane wraz z arkuszem materiały do wykonania zadania. Zamieszczone w zeszycie Karta Pracy Egzaminacyjnej do sporządzenia - Karta Badań oraz Protokół badań. Uwaga: uwzględniać w obliczeniach stężeń dokładność do 0,0001 mol/dm 3, dla objętości do 0,1 cm 3 Otrzymaną w materiałach próbkę do badań należy oznaczyć swoim nr PESEL, sprawdzić, czy do wykonania wskazanych prac, na stanowisku są przygotowane: wodorotlenek sodu odważka analityczna zawierająca 0,1 mola NaOH; fenoloftaleina 1% roztwór alkoholowy 5 cm 3 ; woda destylowana 2 dm 3. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. Procedura oznaczania stężenia roztworu kwasu octowego Załącznik 1 Procedura została opracowana na podstawie S. Rubel Pracownia chemiczna analiza ilościowa. Kwas octowy należy do słabych kwasów. Powstająca w wyniku reakcji z wodorotlenkiem sodu sól octan sodu - wykazuje w roztworze wodnym odczyn alkaliczny (hydroliza). Jako wskaźnik stosuje się roztwór fenoloftaleiny (zmiana barwy wskaźnika w zakresie ph 8-10). 1. Przygotowanie odczynników do oznaczania stężenia roztworu kwasu octowego. 1.2. Przygotowanie roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 0,1 mol/dm 3. Roztwór przygotowuje się z odważek analitycznych zawierających po 0,1 mola NaOH. Zawartość odważki przenieść ilościowo do kolby miarowej o pojemności 1dm 3 i uzupełnić do kreski wodą destylowaną. Strona 3 z 6
2. Przygotowanie sprzętu Należy dobrać sprzęt laboratoryjny oraz biuretę 50 ml. 3. Przygotowanie próbki do badań. Otrzymaną do analizy próbkę badanego roztworu wymieszać. 4. Oznaczanie stężenia roztworu kwasu octowego. 4.1 Sposób wykonania oznaczenia Do kolby stożkowej o pojemności 250 cm 3 pobrać dokładnie 25 cm 3 badanego roztworu. Następnie dodać 35 cm 3 wody oraz 2 krople roztworu fenoloftaleiny jako wskaźnika. Zawartość kolby wymieszać. Silnie mieszając badany roztwór miareczkować roztworem NaOH (0,1 mol/dm 3 ), przygotowanym z odważki analitycznej, do pierwszej zauważalnej zmiany barwy z bezbarwnej na różową. 4.2 Obliczanie wyników Za wynik należy przyjąć średnią arytmetyczną trzech równoległych oznaczeń, nieróżniących się między sobą o więcej niż 0,2 cm 3 użytego do miareczkowania roztworu. Stężenie kwasu octowego w badanym roztworze należy obliczyć według wzoru: C NaOH VNaOH Ckw. oct 25 w którym: C stężenie [mol/dm 3 ] 25 objętość badanego roztworu użytego do miareczkowania [cm 3 ] V- średnia objętość zużyta do miareczkowania [cm 3 ] 5. Sposób postępowania z niewykorzystanymi roztworami i odpadami 5.1 Pozostałą po oznaczeniu próbkę należy zostawić w szczelnie zamkniętej i opisanej butelce do dalszych oznaczeń. 5.2 Niewykorzystane roztwory należy pozostawić w opisanych butelkach do dalszych oznaczeń. 5.3 Odpady poreakcyjne należy przelać do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawić do utylizacji. 6. Interpretacja wyników oznaczenia stężenia roztworu kwasu octowego Kontrahent określa stężenie roztworu kwasu octowego w badanym roztworze na 0,2 mol/dm 3. Na podstawie uzyskanych wyników oceń, czy wartość stężenia kwasu octowego w badanym roztworze jest zgodna z wartością podaną na etykiecie produktu (załącznik 2). Strona 4 z 6
Załącznik 2 Wyciąg z etykiety badanego roztworu kwasu octowego Wzór sumaryczny CH 3 COOH Stężenie molowe w 20 C C = 0,2 [mol/dm 3 ]+/-0,2% WYCIĄG Z KART CHARAKTERYSTYK SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH Załącznik 3 Kwas octowy o stężeniu nieprzekraczającym 12% Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna R: nie dotyczy S: nie dotyczy Postępowanie z substancją: Zapewnić skuteczną wymianę powietrza (wentylacja). Postępować zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Nie opróżniać do kanalizacji. Nie spożywać, nie wdychać, trzymać z dala od środków utleniających. Środki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworzą się pary maska przeciwgazowa ochrona oczu: konieczna - okulary ochronne typu gogle ochrona rąk: konieczna rękawice ochronne, chroniące przed chemikaliami ochrona ciała: konieczna ubranie ochronne Wodorotlenek sodu - roztwór o stężeniu c = 0,1 mol/dm 3, ok. 0,4 % roztwór wodny Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna R: nie dotyczy S: nie dotyczy Postępowanie z substancją: Zapewnić skuteczną wymianę powietrza (wentylacja). Nie opróżniać do kanalizacji. Postępować zgodnie z zasadami obchodzenia się z substancjami żrącymi. Unikać długotrwałego lub wielokrotnego kontaktu ze skórą. Środki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworzą się pary maska przeciwgazowa ochrona oczu: konieczna - okulary ochronne typu gogle ochrona rąk: konieczna rękawice ochronne, chroniące przed chemikaliami ochrona ciała: konieczna ubranie ochronne Strona 5 z 6
Fenoloftaleina - alkoholowy roztwór 1% Symbol i oznaczenie zagrożenia produktu: F; Wysoce łatwopalny. R: 11; Produkt wysoce łatwo palny. S: 7-16; Przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty. Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu, nie palić tytoniu. Postępowanie z substancją: Zapewnić skuteczną wymianę powietrza (wentylacja). Podczas stosowania nie jeść, nie pić, nie palić tytoniu, unikać kontaktu z cieczą, unikać wdychania par. Nie używać skrzących narzędzi, unikać działania na substancję otwartego ognia i wysokiej temperatury. Środki ochrony indywidualnej: ochrona dróg oddechowych: konieczna gdy tworzą się pary maska przeciwgazowa ochrona oczu: konieczna - okulary ochronne typu gogle ochrona rąk: konieczna rękawice ochronne, chroniące przed chemikaliami ochrona ciała: konieczna ubranie ochronne Strona 6 z 6