WARMIŃSKO-MAZURSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W OLSZTYNIE RACJONALNE ZARZĄDZANIE BUDŻETEM DOMOWYM Olsztyn, 2014 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie Jadwiga Weisbrod Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Olsztyn, 2014 r.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn, tel./fax (89) 535 76 84, 526 44 39, 526 82 29 e-mail: sekretariat@w-modr.pl, www.w-modr.pl W-MODR Oddział w Olecku ul. Kolejowa 31, 19-400 Olecko tel. (87) 520 30 31, 520 30 32, fax (87) 520 22 17 e-mail: olecko.sekretariat@w-modr.pl Dyrektor W-MODR mgr inż. Marek Bojarski Zastępca Dyrektora W-MODR inż. Antoni Parfinowicz Zastępca Dyrektora W-MODR mgr inż. Zdzisław Kamiński Druk: Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel./fax. 89 526 44 39, 89 535 76 84 e-mail: redakcja@w-modr.pl, www.w-modr.pl Nakład: 100 egz. Wydanie I
racjonalne zarządzanie budżetem domowym Pieniądze wprawdzie szczęścia nie dają, ale mogą znacznie ułatwić życie! Sprawne zarządzanie budżetem domowym aby w portfelu zostawało więcej pieniędzy, trzeba nauczyć się racjonalnego gospodarowania budżetem domowym i zacząć kontrolować finanse. obowiązek zarządzania własnymi pieniędzmi i podejmowania finansowych decyzji powinien należeć do każdego z nas. Wiele osób nie radzi sobie z planowaniem finansów osobistych, a liczba comiesięcznych rachunków i opłat może przyprawić o zawrót głowy. gdy do tego wszystkiego dodamy jeszcze nieprzewidziane wydatki, zapanowanie nad domowym budżetem może okazać się nie lada wyzwaniem. trzeba nauczyć się systematycznego planowania i zarządzania własnymi finansami. Przemyślane układanie domowego budżetu początkowo może wydawać się żmudne i niepotrzebne, ale pomoże nam ustrzec się przed popadnięciem w finansowe tarapaty, a nawet zaoszczędzić przysłowiowych parę groszy. najtrudniejsza sytuacja jest wówczas, kiedy rodzinie brakuje pieniędzy na podstawowe potrzeby. czasem jest to przejściowe (utrata pracy, choroba, kradzież). Jeśli natomiast brak jest długotrwały, trzeba głęboko przemyśleć budżet domowy, zaplanować podwyższenie dochodów oraz zmniejszenie wydatków. zmiany w zarządzaniu domowymi finansami warto zacząć od podsumowania, na co wydajemy pieniądze. dzięki temu dowiemy się, jakie mamy wydatki stałe, a które można w razie potrzeby możemy ograniczyć lub całkowicie zlikwidować. Dlaczego nie radzimy sobie z finansami? q dlaczego nie wystarcza mi pieniędzy? q gdzie podziewają się moje pieniądze? q dlaczego ulegam pokusom i wydaję zbyt wiele, a potem tego żałuję? q dlaczego nie udaje mi się oszczędzać? q dlaczego nie radzę sobie z zarządzaniem moimi sprawami finansowymi? Jeśli czasem (lub często) zadajesz sobie takie pytania - przeczytaj ten poradnik! 4 W-modr w olsztynie 2014 r.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Jak efektywnie zaplanować domowy budżet? Racjonalne zarządzanie domowymi finansami wymaga wprowadzenia sformalizowanego planu przychodów i wydatków. Dla gospodarstwa domowego oznacza to sporządzenie budżetu na konkretny okres, najczęściej trzech miesięcy, czasami pół roku, rzadziej na cały rok z góry. Tylko budżet daje możliwość dogłębnej analizy domowego portfela, a tym samym pomaga wprowadzić do niego porządek i zapewnić oszczędności. Sporządzenie, a następnie konsekwentna realizacja planu przyniosą wymierne korzyści zarówno osobom zmuszonym trudną sytuacją życiową do zrewidowania wydatków, jak i tym, którym wiedzie się całkiem nieźle. Zasady konstruowania budżetu domowego Pełną kontrolę nad finansami domu może zapewnić tylko rzetelnie prowadzony budżet. Aby dobrze go skonstruować - należy przede wszystkim znać podstawowe zasady jego budowy, a następnie przebrnąć przez żmudny proces tworzenia i realizacji. Planując finanse domowe nie warto iść na skróty i robić coś intuicyjnie. Dobrze skonstruowany budżet opiera się na pięciu zasadach: q jedności i zupełności - wszystkie przychody i wydatki każdego domownika oraz domu jako całości powinny być ujęte w budżecie - jedynym planie finansowym gospodarstwa domowego; q szczegółowości - nie wystarczy podać ogólnikowych kwot dochodów i wydatków - muszą one być jak najbardziej precyzyjne; q gospodarności - w budżecie należy w miarę możliwości uwzględnić rezerwę oraz starać się nie przeszacowywać wysokości przychodów; q uprzedniości - podstawę planu finansów stanowi analiza dochodów i wydatków domu w poprzednich okresach budżetowych; q wiarygodności. Powyższe zasady warto traktować jako swoiste drogowskazy w całym procesie sporządzania i realizowania budżetu. Sporządzanie planu to ściśle określony proces składający się z pięciu faz: q zebrania wszystkich przychodów i wydatków z poprzedniego okresu; q analizy dotychczasowych przychodów i wydatków; q konstrukcji właściwego budżetu; q oceny jakości budżetu po zakończeniu danego okresu; q korekt i przesunięć. W-MODR w Olsztynie 2014 r. 5
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym W pracach nad budżetem powinni uczestniczyć wszyscy domownicy, bo tylko w ten sposób każdy z nich może wziąć odpowiedzialność za plan finansów rodziny. Na pierwszy plan wysuwa się pełne panowanie nad domowymi finansami, bo budżet to świetny sposób, by nie wydawać więcej niż się zarabia. Zracjonalizowane rachunki dają z kolei szansę, aby uzyskane w ten sposób dodatkowe środki przeznaczyć na planowe oszczędzanie, co w przyszłości przyniesie kolejne korzyści. Poza tym, nie wolno zapominać, że budżet doskonale sprawdza się w chwilach trudnych dzięki wcześniej zaplanowanej i utworzonej rezerwie - na niespodziewane wydatki lub po prostu na czarną godzinę. Nie należy zresztą patrzeć na budżet domowy jedynie z punktu widzenia korzyści finansowych, ponieważ wnosi on wiele również do niematerialnej sfery życia rodziny. Przede wszystkim niesie korzyści psychologiczne, ponieważ dobrze zorganizowane finanse dają domownikom jakże ważną dla każdego stabilność i poczucie bezpieczeństwa, dzieciom zaś pozwoli uświadomić sobie wartość pieniądza, co będzie miało znaczenie w ich dorosłym życiu. Nie do przecenienia jest również znaczenie budżetu dla jedności rodziny. Jeżeli tylko stanowi on efekt konsensusu wszystkich domowników, potrafi zjednoczyć ich w dążeniu do wspólnie obranych celów (np. oszczędzaniu na wspólny wyjazd wakacyjny). Może im to dać motywację do dyscypliny, sumienności i konsekwencji w życiu codziennym, wzmacniając jednocześnie fundamenty wspólnego życia. Jeden plan finansów wszystkich domowników Zarządzając domowymi finansami, w pierwszej kolejności warto przyswoić sobie zasadę jedności. Oznacza ona, że dochody i wydatki wszystkich domowników, jak również domu jako takiego powinny być ujęte tylko w jednym dokumencie - budżecie. Innymi słowy, finanse żadnego z członków rodziny nie mogą znaleźć się poza budżetem, a jednocześnie nigdy nie wolno dopuścić do sytuacji pojawienia się jakichś specjalnych bądź nadzwyczajnych planów finansowych obok budżetu. Ma być on jedyną podstawą domowego portfela. Nie są to bynajmniej postulaty oderwane od rzeczywistości, przeciwnie - przynoszą wymierne korzyści, wprowadzając w domowe finanse elementarny porządek. Przede wszystkim przestrzeganie tej zasady zapewnia przejrzystość i rzetelność budżetu, również przez wyeliminowanie potrzeby analizowania wszelkiego rodzaju niby-budżetów bądź rachunków pozabudżetowych. Dzięki temu łatwo się zorientować, czy w skali całego gospodarstwa domowego budżet jest rzeczywiście zrównoważony, poza tym pozwala wyeliminować zjawisko pozornych oszczędności, no i oczywiście jasno uwidacznia ogólną kwotę przychodów i wydatków. Tylko tak sporządzony budżet daje szansę oceny potrzeby i pilności poszczególnych wydatków oraz dokonanie na tej podstawie racjonalnych wyborów. Planując oszczędności, nie można tworzyć dla nich osobnego planu, lecz po prostu względnić nadwyżkę w budżecie. Identyczna zasada dotyczy kosztów. Z tego samego powodu nie kon- 6 W-MODR w Olsztynie 2014 r.
racjonalne zarządzanie budżetem domowym struuje się budżetów równoległych, sporządzanych dla różnych sytuacji, np. dla mniejszych niż spodziewane przychodów bądź większych wydatków. Wystąpienie nadwyżki lub niedoboru można (i należy) przewidzieć w momencie tworzenia właściwego budżetu. Wprowadzanie dodatkowych planów nie tylko nie jest konieczne, ale wręcz zaciemnia obraz domowych finansów, zwłaszcza że zasady ostrożności, rzetelności i realności pozwalają skonstruować budżet, w którym możliwość wystąpienia takiej nadwyżki lub niedoboru będzie znikoma. Budżet domowy to budżet wszystkich domowników Przychody i wydatki każdego domownika należy traktować na równi z przychodami i wydatkami pozostałych. niedopuszczalna jest sytuacja, w której w budżecie uwzględnia się dochody danego członka rodziny przy jednoczesnym pominięciu wydatków na jego potrzeby. naturalnie liczy się dobro całego gospodarstwa domowego, co wiąże się z koniecznością kompromisów. Wielokrotnie zdarza się, że koszty stałe rodziny są na tyle duże, że nie wystarcza już środków na wydatki indywidualne. również temu służy sporządzanie planu finansów. nikt z domowników nie powinien uważać się za pokrzywdzonego przy konstruowaniu budżetu - należy tak obliczyć wydatki, by uwzględnić indywidualne potrzeby każdego z domowników, nie zapominając o głównym celu, jakim jest osiągnięcie finansowej równowagi. budżet domowy to nie budżet pani lub pana domu, ale wszystkich członków rodziny. oznacza to również, że wszyscy oni powinni mieć równy udział w jego tworzeniu. najlepiej wspólnie omówić zasadność poniesienia wydatków, zastanowić się, na co rodzina może sobie pozwolić, a z czego powinna zrezygnować. tylko w ten sposób da się skonstruować budżet najlepiej odpowiadający potrzebom gospodarstwa i tylko w ten sposób domownicy mają szansę poczuć, że stanowi on efekt ich własnych decyzji i przemyśleń. narzucony odgórnie plan nie zachęca do realizacji - w przeciwieństwie do sytuacji, gdy wszyscy członkowie rodziny czują odpowiedzialność za jego konstrukcję oraz wykonanie. Wszystkie bez wyjątku przychody i wydatki Przygotowanie budżetu to proces składający się z kilku etapów. na każdym z nich trzeba pamiętać o uwzględnianiu absolutnie wszystkich przychodów i wydatków, zgodnie z zasadą zu- W-modr w olsztynie 2014 r. 7
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym pełności i szczegółowości. Każdy budżet, w tym domowy, to nie tylko proste zestawienie liczb. Z jednej strony ma pomóc efektywnie wykorzystywać przychody poprzez odpowiednie rozdzielanie ich na poszczególne kategorie wydatków, z drugiej zaś pokazać możliwości finansowe gospodarstwa, a co za tym idzie, zmotywować w odpowiednim momencie do zwiększenia bądź zmniejszenia poszczególnych przychodów lub wydatków. Z tego względu sam budżet nie może być jedynie zbiorem kwot globalnych, ale powinien zostać jak najbardziej precyzyjnie skonstruowany po obu stronach. W praktyce oznacza to, że zarówno samo ustalenie poniesionych w poprzednim okresie, jak i planowanych na przyszłość przychodów i wydatków musi być jak najdokładniejsze. Chodzi nie tylko o to, by ustalić ogólną wysokość tych kwot, ale by dysponować na tyle dokładnymi sumami cząstkowymi celem poddania ich szczegółowej analizie. Nie znając wysokości poszczególnych wydatków, nie da się powiedzieć, czy nie były one przypadkiem za duże, a bez tego trudno zaprojektować właściwy budżet na przyszłe okresy. Podsumowując, w budżecie należy uwzględnić wszystkie dochody oraz wydatki - najlepiej zrobić to wspólnie, całą rodziną. W tym miejscu może rzecz jasna dojść do pewnych nieporozumień, zwłaszcza w przypadku gospodarstw wieloosobowych. Każdy spór trzeba jednak załagodzić i znaleźć wspólne rozwiązanie. Domowa burza mózgów i wysłuchanie każdej ze stron tylko ułatwi sporządzenie budżetu i pozwoli ująć w nim wszystkie niezbędne elementy. Z pieniędzmi trzeba ostrożnie Naturalną rzeczą jest, że w procesie konstruowania budżetu nie da się przewidzieć ogółu wydatków, zwłaszcza tych niespodziewanych. Dlatego trzeba uwzględnić w nim specjalną kwotę na ten cel - rezerwę. Podobnie wygląda strona przychodowa budżetu domowego, która pozornie nie budzi wątpliwości, ale i tu można napotkać przeszkodę w postaci nieosiągnięcia zakładanego przychodu, np. z powodu braku obiecanej premii. Tab. 1. Przychody domu można podzielić na pewne i niepewne. Przychody pewne Przychody niepewne z umów o pracę z umów zleceń z umów dzieło z tytułu najmu wynajmowanego lokalu zyski z odsetek od lokat bankowych zyski z tytułu posiadania bezpiecznych papierów wartościowych (obligacji) zyski z polis ubezpieczeniowych z nadgodzin zyski z akcji zyski z udziałów w funduszach powierniczych darowizny spadki 8 W-MODR w Olsztynie 2014 r.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Podstawową zasadą przy konstruowaniu budżetu powinna być zasada ostrożności. Oznacza ona, że najlepiej z góry założyć rezerwę (najlepiej oscylującą wokół 10%) na niespodziewane wydatki, a po stronie przychodów uwzględnić środki, które gospodarstwo domowe z dużym prawdopodobieństwem otrzyma. Z przychodami niepewnymi trzeba postępować ostrożnie. Zbyt optymistyczne ich założenie po stronie przychodów może sprawić, że z powodu braku zakładanych wpływów budżet nie będzie przystawał do rzeczywistości - stanie się fikcyjny. Dobrze skonstruowany budżet domowy po stronie przychodów nie powinien zawierać więcej niż 40% tego typu wpływów. Każde nadprogramowe przychody (w tym pozostałe przychody niepewne) można przeznaczyć na bieżące wydatki w danym lub przyszłym okresie bądź zamienić na oszczędności. Budowa budżetu Tab. 2. Po przeprowadzeniu analizy wszystkich przychodów i wydatków, znając już podstawowe zasady opracowywania budżetu, można przystąpić do jego budowania. Schemat konstrukcji budżetu może wyglądać następująco: Budżet domowy na okres I-XII 2014r. Styczeń Luty Grudzień Razem: styczeń-grudzień 2014 r. Przychody razem: 1. 2. Wydatki razem: 1. 2. Saldo = przychody - wydatki Rozdysponowanie środków Stan środków = saldo rozdysponowanie + środki z okresu poprzedniego Zasada budowy planu jest prosta i przejrzysta. W pierwszej kolejności należy wpisać wszystkie przychody, jakie osiąga gospodarstwo domowe, następnie wszystkie koszty. Różnica powstająca po odjęciu wydatków od przychodów to saldo. W-MODR w Olsztynie 2014 r. 9
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Tab. 3. Rodzaje salda przychody > koszty przychody = koszty przychody < koszty saldo + nadwyżka saldo O równowaga saldo - deficyt q nadwyżka - przychody wyższe niż koszty - najbardziej pożądana sytuacja, w której można utworzyć rezerwę na inne nieprzewidziane wydatki, q równowaga - przychody są równe kosztom; są dwa typy takiego budżetu: pierwszy zakładający rezerwę na ewentualne zdarzenia losowe oraz drugi - bez założonej rezerwy, q deficyt - przychody niższe niż koszty - stałe występowanie deficytu grozi wpadnięciem spiralę kredytowo-zadłużeniową. Jak z tego wynika bardzo ważna przy konstruowaniu budżetu jest zasada gospodarności, oznaczająca, że wydatki muszą być mniejsze lub w najgorszym wypadku równać się przychodom, czyli rodzina nie powinna wydawać więcej niż zarabia. Zasada ta pozwala zachować równowagę w budżecie domowy, a co za tym idzie stabilność i płynność, które są celem osób sporządzających budżet. Ocena jakości budżetu po zakończonym okresie budżetowym Tab. 4. W trakcie okresu budżetowego na bieżąco należy wpisywać przychody i ponoszone wydatki, a po jego zakończeniu dokonać jego oceny, korzystając np. z rozszerzonego arkusza wynikowego budżetu: Budżet domowy na okres: styczeń 2014 r. Przychody razem: 1. 2. Wydatki razem: 1. 2. Saldo Rozdysponowanie środków Stan środków styczeń kolejny miesiąc plan wykonanie odchylenie plan wykonanie odchlenie 10 W-MODR w Olsztynie 2014 r.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Odchylenia = wykonanie - plan Tab. 5. Rodzaje odchyleń budżetowych Rodzaj odchylenia Przychody Wydatki + większe przychody, dobrze większe wydatki, źle 0 bez zmian bez zmian saldo + nadwyżka mniejsze przychody, źle mniejsze wydatki, dobrze Ocena odchylenia zależy od tego, czy wystąpiło ono po stronie przychodów czy wydatków. Najbardziej pożądane są dwie sytuacje występujące jednocześnie: odchylenia na plus dotyczącego przychodów oraz odchylenia na minus w odniesieniu do kosztów. Oznacza to, że budżet dobrze sporządzono i przynosi wymierne korzyści. Wygenerowaną nadwyżkę będzie można uruchomić w razie wystąpienia wzrostu ważnych nieprzewidzianych wydatków. W trakcie wykonywania budżetu widać, że wydatki podlegają zdecydowanie większym zmianom. Pokazuje to, że po dokonaniu wnikliwej analizy potrzebnej do konstrukcji prawidłowo funkcjonującego budżetu i uwzględnieniu pewnych kwot na zdarzenie losowe, należy założyć pewien margines bezpieczeństwa, który ułatwi wykonanie planu finansowego zgodnie z założeniami. Korekty i przesunięcia Jeśli w trakcie wykonywania budżetu pojawią się istotne odchylenia w przychodach i wydatkach, należy natychmiast dokonać korekty planu zwiększając przychody bądź zmniejszając koszty. Jeśli odchylenia nie są duże, wystarczą niewielkie korekty planu. W przypadku istotnych zmian dotyczących zmniejszenia kosztów musimy wejść na teren trudnej sztuki podejmowania decyzji przemyślanych i rozważnych. Dokładnie im się jeszcze raz przyjrzeć i poprawnie uwzględnić w kolejnym planie domowych finansów. Korzyści z budżetu domowego Budżet powinien być jedynym planem domowych finansów, obejmujących ich całość. Jego sporządzenie i konsekwentna realizacja przynosi wymierne korzyści zarówno osobom w trudnej sytuacji finansowej, jak i tym, którym powodzi się nieźle. Konstrukcja i realizacja budżetu przynosi głównie korzyści finansowe: q niezadłużanie się - wydawanie kwoty równej przychodom budżetu q tworzenie rezerwy - na niespodziewane wydatki lub na czarną godzinę q oszczędzanie - niewydane pieniądze przeznaczane są np. na lokatę bankową. W-MODR w Olsztynie 2014 r. 11
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Są też i korzyści niefinansowe, do których zaliczamy: q korzyści psychologiczne - zapewnienie bezpieczeństwa sobie i bliskim q inne korzyści - nauka organizacji pracy, sumienności, dyscypliny, odpowiedzialności. W praktyce budżet domowy wykorzystuje się do oszczędzania. Z reguły na jego stworzenie decydujemy się, gdy zaczyna nam brakować pieniędzy. Jeśli założony cel będzie konsekwentnie realizowany, na pewno niebawem odczujemy korzyści, zarówno finansowe jak i niefinansowe. Aby budżet spełniał swoje cele, nie wystarczy go opracować. Potrzebna jest także jego konsekwentna realizacja. Ścisłe przestrzeganie zapisów - kwot, jakie należy wydać, by jak najmniej odchyleń było w budżecie - wymaga wypracowania kilku nawyków. Wymaga przede wszystkim nawyku samokontroli, czyli unikania zakupów pod wpływem impulsu, czy dany wydatek jest rzeczywiście niezbędny. Jeśli nie, to z punktu widzenia realizacji celu budżetu, korzystna będzie rezygnacja z niego. Na początku będzie to trudne, ale możliwe do osiągnięcia. Wydatki Nie panujemy nad finansami, kiedy nie wiemy, na co rzeczywiście je przeznaczamy. Najpierw poznaj wydatki swojej rodziny i zadaj sobie kilka pytań: ile rodzina wydaje na potrzeby podstawowe (w tym żywność, lekarstwa, środki czystości), ile na inne zakupy (odzież, kosmetyki, zabawki, słodycze, kino i inne przyjemności), a ile na rachunki i raty. Wydatki domowe mogą być stałe, tj. powtarzalne, co pewien okres czasu, najczęściej co miesiąc: q czynsz, q rachunki domowe (prąd, gaz, ogrzewanie, wywóz śmieci, telefon), q raty kredytów, q składki ubezpieczeniowe, q opłaty związane ze szkołą i nauką, q koszty przejazdu (bilety na środki transportu, paliwo). Są też w każdej rodzinie wydatki okazjonalne: q naprawy i remonty, q zakupy wyposażenia (meble, urządzenia domowe, samochód), q zakupy odzieży, q wydatki związane z uroczystościami i świętami, q wakacje i ferie, q koszty choroby i dochodzenia do zdrowia. 12 W-MODR w Olsztynie 2014 r.
racjonalne zarządzanie budżetem domowym najczęstszymi jednak wydatkami są codzienne zakupy: q żywności, q środków czystości, q naszych drobnych przyjemności i przyzwyczajeń (słodycze, papierosy, gazety). bywają także wydatki niechciane : q kary i mandaty, q grzywny i odszkodowania (np. koszt remontu mieszkania sąsiada, którego zalaliśmy wodą nie posiadając odpowiedniego ubezpieczenia), q straty finansowe i koszty błędów (np. podwyższona stawka ubezpieczeniowa za wypadek z naszej winy) q koszty za nieuregulowane w terminie płatności (odsetki). Rady: q spisuj co miesiąc swoje stałe wydatki; q notuj wydatki okazjonalne (np., że remont mieszkania kosztował 3 tys. 5 lat temu, będziesz mieć lepsze rozeznanie trzeba przewidzieć środków na podobny; q Jeśli palisz papierosy, podsumuj ile na to wydajesz miesięcznie - zdziwisz się ile cię to kosztuje! Pohamuj się! drobne wydatki pochłaniają każdego dnia zbyt wiele pieniędzy. uświadom sobie, do jakich sum urasta to przez miesiąc, rok, całe życie. Pohamuj drobne zachcianki i nałogi w imię większej finansowej niezależności. Zadłużenie któż z nas nie zna sytuacji, kiedy brakuje do pierwszego? najpierw przyjemności, potem obowiązkowe rachunki i okazuje się, że znowu na coś brakuje! W takim momencie większość z nas sięga po koła ratunkowe : odraczanie terminów spłat niektórych rachunków, kredyty, pożyczki od rodziny i przyjaciół, w ostateczności spieniężenie czegoś wartościowego. stałe braki w rodzinnym budżecie powinny nas zaalarmować! zamiast sięgać po kolejny kredyt i zakupy na raty, może lepiej pomyśleć, jak przeorganizować sposób kontroli i wydawania pieniędzy. W-modr w olsztynie 2014 r. 13
racjonalne zarządzanie budżetem domowym Pożyczka to świetny sposób, żeby załatać dziurę w budżecie w tej chwili, jednak zarówno spłatę kwoty jak i koszty samej pożyczki trzeba będzie w przyszłości zmieścić w napiętym planie wydatków. W takiej sytuacji bez kontroli budżetu się nie obejdzie. zacznij jak najszybciej! q Jeśli już jesteś zadłużony przyjrzyj się swojemu budżetowi - określ dokładnie dochody i wydatki z poszczególnych grup; q zdecyduj, które wydatki koniecznie muszą pozostać w twoim budżecie; q zaplanuj spłaty tak, żeby nie wpadać w następne zobowiązania; q oszczędzaj choćby minimalne kwoty - to da ci poczucie, ze spłacając i zaciskając pasa budujesz jednocześnie rezerwę i swoją siłę finansową w przyszłości. Źródła oszczędności w rodzinie Mądre zakupy q Planuj zakupy; q zrób listę tego, co chcesz kupić. zdecyduj, ile chcesz za to zapłacić i nie bierz więcej pieniędzy; q dziel zakupy na podstawowe i dodatkowe, za które zapłacisz, jeśli zmieścisz się w ustalonej kwocie; q odkładaj pieniądze na określony cel i planuj z wyprzedzeniem większe zakupy; q kupuj duże opakowania - jednak miej świadomość - ile danego towaru zużywasz w określonym czasie; q Poluj na wyprzedaże mając świadomość, że kupujesz to, co jest potrzebne, a czego sklep chce się pozbyć; q kupuj rzeczy dobrej jakości i bardziej zaawansowane technologicznie (np. żarówki energooszczędne). Usługi bardzo często korzystając z jakichś usług stale, nie kontrolujemy zmieniającej się jakości tych usług i zmiany kosztów ich prowadzenia. a konkurencja jest ogromna i stale rośnie możliwość korzystania z usług alternatywnych o lepszych parametrach jakości i ceny. rozważ różne rozwiązania. Z prawem za pan brat - Nieznajomość prawa szkodzi? Przekraczanie prawa może wpędzić cię w koszty kar, mandatów i grzywien. interesuj się, jakie prawo cię obejmuje i reguluje zasady, do których musisz się stosować. korzystaj z porad 14 W-modr w olsztynie 2014 r.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym zanim dokonasz jakiegoś kroku prawnego. Unikaj niepewności w kwestii swojej odpowiedzialności prawnej. Prawo jest po to, by chronić Twoje interesy. Wykorzystuj prawo na swoją korzyść. Żelazne zasady konsumenta Oszczędzanie Najskuteczniejszą metodą oszczędzania pieniędzy jest odłożenie z tego, co zarobimy, określonej kwoty (najlepiej 10% dochodów) ZANIM wypełnimy wszystkie nasze zobowiązania finansowe. Zapewnij dzieciom wychowanie finansowe Wychowuj swoje dziecko na świadomego konsumenta i planistę finansowego. Zrób listę tego, co o pieniądzach i zarządzaniu nimi powinno wiedzieć Twoje dziecko. Zastanów się, jak tego nauczyć. Pokazuj dziecku, że oszczędzasz pieniądze. Dopinguj je, by z każdego kieszonkowego niewielką kwotę wrzucało do skarbonki. Niech to będą np. pieniądze na konkretny zakup. Możesz założyć specjalne konto (lub subkonto). Zamiast konta możesz samodzielnie utworzyć domowy bank pomnażający kieszonkowe dziecka. Uwaga - bądź wypłacalnym bankiem!!! Gospodarstwo domowe i planowanie q Zastanów się, po co prowadzisz własne gospodarstwo domowe. Jakie potrzeby ma ono zaspokajać? Czy nie robisz pewnych rzeczy, nie finansujesz pewnych spraw w swoim gospodarstwie z rozpędu, bez namysłu? Czemu naprawdę ma to służyć? q Zatrzymaj się na chwilę i co najmniej raz do roku podsumuj stan swojego gospodarstwa domowego: czy wiedzie Ci się lepiej, niż przed rokiem? Co chcesz osiągnąć za rok? q Planuj ile musisz wydać pieniędzy na bieżąco i kiedy wypadają terminy płatności rzadszych niż miesięczne; q Planuj wydatki, które czekają Cię w przyszłości, aby być przygotowanym finansowo na podołanie im w odpowiednim czasie; q Oszczędzaj pieniądze na wydatki, których nie możesz precyzyjnie przewidzieć, ale mogą się zdarzyć; q Planuj dochody - w długim okresie czasu dbaj, aby wykonywać skuteczne działania na rzecz poprawy sytuacji finansowej swojej rodziny. Znaczenie harmonii Budżet ma pomóc zapewnić równowagę domowych finansów, co należy rozumieć jako zachowanie odpowiednich relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów i wydatków. Chodzi o równowagę pojmowaną nie tylko jako równość pomiędzy stroną dochodową a wydatkową, ale również W-MODR w Olsztynie 2014 r. 15
racjonalne zarządzanie budżetem domowym jako płynność (zdolność do regulowania zobowiązań gospodarstwa domowego, czyli do zapłaty bieżących wydatków bądź spłaty zadłużenia). z tego względu duże znaczenie ma kontrola całości, a tym samym opracowanie jednego dokumentu, którym będzie właśnie budżet gospodarstwa domowego. dobrze skonstruowany budżet nie musi mieć wysokich dochodów, bo ich poziom nie jest tu istotny. chodzi raczej o sposób rozdysponowania środków, czyli po prostu wydawania pieniędzy. Wszystko może się udać, jeżeli zdecydujemy się na skrupulatnie planowanie. Postępując w ten sposób, nie karajmy się, odmawiając sobie wszelkiej przyjemności, ale nagradzajmy się drobnymi nagrodami za naszą chęć i upór, dzięki którym skutki kryzysu będą jak najmniej odczuwalne. największą nagrodą natomiast będzie to, że w okresie rozkwitu gospodarczego, który z czasem nadejdzie, planowanie będziemy mieli już we krwi, dzięki czemu żaden kolejny kryzys nie będzie nam straszny. 16 W-modr w olsztynie 2014 r.
Racjonalne zarządzanie budżetem domowym Literatura 1. K.Deptuła, Budżet domowy, czyli co musisz wiedzieć o oszczędzaniu, Bielsko-Biała 2011 2. Jak skutecznie poradzić sobie z finansami? 3. www.akademiarodzinnychfinansow.pl W-MODR w Olsztynie 2014 r. 17
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie ul. Jagiellońska 91, 10-356 Olsztyn tel. 89 535 76 84, 89 526 44 39, 89 526 82 29 e-mail: sekretariat@w-modr.pl www.w-modr.pl