Dr inż. Marek Janusz Gugała Adiunkt Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin Wydział Przyrodniczy Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Dr inż. Marek Janusz Gugała Adiunkt Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin Wydział Przyrodniczy Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach AUTOREFERAT 1

ŻYCIORYS Imię i nazwisko: Data i miejsce urodzenia: Miejsce zamieszkania: Kontakt: Marek Janusz Gugała 27 kwietnia 1970 r. w Kozienicach Mozolice Duże 52; 26-922 Sieciechów; woj. mazowieckie tel. 692 615 929; e-mail: gugala@uph.edu.pl WYKSZTAŁCENIE 1998-2002 Stacjonarne Studia Doktoranckie na Wydziale Rolniczym, Akademii Podlaskiej w Siedlcach, doktor nauk rolniczych w dyscyplinie Agronomia. 1991-1996 Studia wyższe na Wydziale Rolniczym, Wyższej Szkoły Rolniczo- Pedagogicznej w Siedlcach, kierunek Rolnictwo, specjalność Agrobiznes 1988-1991 Zespół Szkół Rolniczych im. Bohaterów Walki z Faszyzmem w Zwoleniu 3- letnie Technikum Rolnicze, specjalność: Uprawa roślin i hodowla zwierząt 1985-1988 Zespół Szkół Rolniczych im. Bohaterów Walki z Faszyzmem w Zwoleniu, Zasadnicza Szkoła Mechanizacji Rolnictwa, specjalność: Mechanik maszyn rolniczych 1977-1985 Szkoła Podstawowa w Słowikach PRZEBIEG ZATRUDNIENIA Okres zatrudnienia Nazwa i adres pracodawcy Stanowisko od do 11.02.1997 31.12.1998 Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Siedlcach, ul. Kazimierzowska 21, 08-110 Siedlce 01.11.2002 do chwili obecnej 01.10.2009 do chwili obecnej Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Wydział Przyrodniczy, Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin, ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce Na drugim etacie: Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, Instytut Rolnictwa, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska specjalista ds. współpracy z młodzieżą i integracji z Unią Europejską adiunkt starszy wykładowca 2

Osiągnięcie, o którym mowa w art. 16 ust.2 ustawy z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. Nr 65, poz. 595 ze zm.; Dz.U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365 oraz Dz.U. z 2011 r. nr 84, poz. 455): Wpływ wybranych elementów agrotechniki na skład chemiczny bulw ziemniaka jadalnego, które dokumentuje monotematyczny cykl publikacji, opublikowanych po uzyskaniu stopnia naukowego doktora. Wykaz prac naukowych dokumentujących osiągnięcie naukowe: (łączna wartość 12 publikacji wynosi 133 punkty, sumaryczny impact factor publikacji wg listy JCR wynosi 5,245. 1. Gugała M., Zarzecka K., Mystkowska I., 2009: Wpływ herbicydów na wybrane cechy jakościowe bulw ziemniaka. Prog. Plant Prot./Post. Ochr. Roślin, 49(1): 436-439. (6 pkt. według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010) 2. Gugała M., Zarzecka K., 2010: Wpływ insektycydów na wybrane elementy składu chemicznego bulw ziemniaka jadalnego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 557: 209-217. (6 pkt., według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010) 3. Zarzecka K., Gugała M., 2005: The influence of herbicides and their mixtures on general (total) proteins content and on proper proteins in potato tubers. Plant, Soil Environ., 51(11): 517-522. (10 pkt., IF 0,427 według roku opublikowania). 4. Zarzecka K., Gugała M., 2006: Zawartość białka ogólnego i właściwego w bulwach ziemniaka w zależności od sposobów uprawy roli i odchwaszczania. Acta Sci. Pol., Agricultura, 5(2): 107-115. (6 pkt., według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010) 5. Gugała M., Zarzecka K., 2011: Wpływ insektycydów na zawartość fosforu I potasu w bulwach trzech odmian ziemniaka. J. Elementol., 16(1): 43-50. (9 pkt. IF - 0,354, według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010). 6. Zarzecka K., Gugała M., Zadrożniak B., 2009: Oddziaływanie insektycydów na zawartość magnezu i wapnia w bulwach ziemniaaka. J. Elementol., 14(1): 189-195. (9 pkt. IF - 0,354, według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010). 7. Gugała M., Zarzecka K., Mystkowska I. 2011: Copper and zinc contents in edible potato tubers influenced by an application of new generation insecticides. Fresenius Environ. Bull., 20, 7a: 1793-1796. (13 pkt. IF 0,716 według roku opublikowania). 3

8. Zarzecka K., Gugała M., 2009: The effect of cultivation operations on the copper and zinc content accumulation in potato tubers. Fresenius Environ. Bull., 18, 7: 1054-1058. (10 pkt., IF 0,531 według roku opublikowania). 9. Zarzecka K., Gugała M., 2011: The effect of herbicides and soil tillage systems on the content of polyphenols in potato tubers. Polish J. Environ. Studies. 20, 2: 513-517. (13 pkt., IF - 0,947 według roku opublikowania). 10. Zarzecka K., Gugała M., Mystkowska I., 2010: Herbicide residues and nitrate concentration in tubers of table potatoes. J. Toxicol. Environ. Health A, 73: 1244-1249. (32 pkt., IF 1,637 według roku opublikowania). 11. Gugała M., Zarzecka K., 2009: Zawartość azotanów (V) w bulwach ziemniaka w warunkach stosowania insektycydów nowej generacji. Ecological Chemistry and Engineering A, 16, 8: 927-931. (9 pkt., według kryteriów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z maja 2010). 12. Zarzecka K., Gugała M., 2003: The effect of herbicide applications on the content of ascorbic acid and glycoalkaloids in potato tubers. Plant, Soil Environ., 49(5): 237-240. (10 pkt., IF 0,279 według roku opublikowania). I. WSTĘP I CEL BADAŃ Zmieniające się warunki gospodarowania w rolnictwie polskim stwarzają potrzebę poszukiwania sprawniejszych technik wytwarzania, prowadzących do efektywnego wykorzystania energii, a w rezultacie obniżających koszty produkcji. Celowe jest, więc prowadzenie szczegółowych badań dotyczących reakcji roślin na zmieniające się czynniki agrotechniczne. Ich wyniki przyczyniają się do określenia warunków najbardziej sprzyjających uzyskaniu wysokich plonów roślin, o bardzo dobrej jakości, umożliwiających osiągnięcie korzystnych efektów ekonomicznych (Starczewski i in. 2006). W produkcji ziemniaka na cele spożywcze i przemysłowe, równie ważne, jak ilość wyprodukowanej biomasy jest zawartość podstawowych składników pokarmowych takich jak: sucha masa, skrobia białko. Ponadto niezależnie od kierunku użytkowania bulw ziemniaka, cechy jakościowe decydują o ich końcowym przeznaczeniu (Puła i Skowera 2004; Krzysztofik i in. 2005). W pracy przyjęto hipotezę badawczą, że czynniki agrotechniczne takie jak sposoby uprawy roli, zabiegi pielęgnacyjne z zastosowaniem herbicydów czy insektycydów dopuszczonych do obrotu i stosowania w Polsce mogą wpływać na skład chemiczny bulw 4

ziemniaka. Dotychczasowe badania niejednoznacznie wskazują, że czynniki te mogą powodować niekiedy wzrost lub spadek poszczególnych elementów składu chemicznego, a w konsekwencji obniżenie jakości bulw ziemniaka jadalnego. W pracach dokumentujących osiągnięcie naukowe przedstawiono wyniki badań, których celem było określenie wpływu uprawianych odmian ziemniaka, metod uprawy roli, sposobów pielęgnacji, zwalczania stonki ziemniaczanej przy użyciu insektycydów oraz warunków klimatycznych na skład chemiczny bulw ziemniaka. II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Bulwy ziemniaka to cenne źródło wielu niezbędnych składników odżywczych. Większość cech jakościowych Solanum tuberosum L. uzależniona jest od współdziałania cech genetycznych tej rośliny z czynnikami agrotechnicznyymi, tj. nawożeniem mineralnym, uprawą roli, poziomem ochrony przed chwastami, szkodnikami i chorobami oraz warunkami pogodowymi sezonu wegetacyjnego (Głuska 2000; Leszczyński 2002; Makaraviciute 2003; Sądej i in. 2004; Gugała i in. 2007). W pracy nr 1 opisano wpływ herbicydów stosowanych do odchwaszczania wybranych odmian ziemniaka na zawartość suchej masy, skrobi witaminy C oraz cukrów ogółem w bulwach. Doświadczenie założono jako dwuczynnikowe w trzech powtórzeniach. Czynnik I - stanowiły dwie odmiany ziemniaka, czynnik II cztery sposoby odchwaszczania. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdziłem, że na zawartość suchej masy, skrobi witaminy C i cukrów ogółem w bulwach ziemniaka istotny wpływ miały czynniki doświadczalne. Z badanych odmian wyższą zawartością omawianych składników cechowała się odmiana Balbina niż Irga. Zawierała 20,12% suchej masy, 12,26% skrobi, 210,1 mg. kg -1 kwasu askorbinowego i 0,668% cukrów ogółem. Wyniki te znalazły potwierdzenie w badaniach Zgórskiej i Frydeckiej-Mazurczyk (1999), z których wynika, że zawartość suchej masy i skrobi w większym stopniu jest uzależniona od odmiany niż od warunków pogodowych panujących w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Analizując wyniki badań dowiodłem, że na zawartość poszczególnych składników odżywczych miały wpływ sposoby odchwaszczania, które powodowały obniżenie zawartości suchej masy i skrobi oraz podwyższenie zawartości witaminy C i cukrów ogółem w bulwach ziemniaka. Na koncentrację suchej masy i skrobi istotny wpływ miał herbicyd Racer 250 EC (flurochloridon), który obniżał zawartość suchej masy średnio o 0,21% oraz skrobi o 0,26%, a jednocześnie zwiększał gromadzenie cukrów ogółem. Natomiast herbicydy Plateen 41,5 WG zawierający w składzie substancje czynne flufenacet i metrybuzynę oraz Sencor 70 WG 5

zawierający metrybuzynę nieznacznie obniżały zawartość suchej masy i skrobi w porównaniu do obiektu kontrolnego, ale różnice te były nieistotne. Wyniki te znalazły potwierdzenie w badaniach Urbanowicza (2010), który dowiódł, że bulwy zebrane z obiektów, na których do zwalczania chwastów zastosowano metrybuzynę charakteryzowały się mniejszą zawartością skrobi w porównaniu do bulw z obiektu kontrolnego. Ponadto u wszystkich uprawianych w doświadczeniu odmian, nawet niewrażliwej na stosowaną substancję aktywną odmianie Satina, obserwowano tendencję do obniżenia zawartości skrobi i suchej masy, jednak różnice były statystycznie nieistotne. Natomiast Rychcik i in. (2004) wykazali tendencję do zwiększenia zawartości skrobi pod wpływem chemicznej ochrony plantacji. Natomiast zastosowane w badaniach Pytlarz-Kozickiej (2002) sposoby pielęgnacji nie miały istotnego wpływu na procentową zawartość skrobi w bulwach ziemniaka. Również warunki klimatyczne panujące w poszczególnych sezonach wegetacyjnych wywarły istotny wpływ na zawartość suchej masy, skrobi witaminy C i cukrów ogółem, co znalazło potwierdzenie w badaniach Gawędy (2008), która udowodniła różnice w zawartości skrobi w bulwach ziemniaka w poszczególnych latach. Natomiast z badań Ciećki i in. (2004) wynika, że zróżnicowane warunki meteorologiczne mają stosunkowo niewielki wpływ na zawartość skrobi w bulwach ziemniaka. W publikacji nr 2 omówiono rezultaty badań, których celem była ocena wpływu uprawianych odmian oraz stosowanych do zwalczania stonki ziemniaczanej insektycydów na zawartość suchej masy, skrobi, cukrów w bulwach ziemniaka. Trzyletnie doświadczenie polowe przeprowadzono w układzie, split-plot w trzech powtórzeniach, badanymi czynnikami były: czynnik I trzy odmiany ziemniaka: Wiking, Mors i Zagiel; czynnik II insektycydy stosowane do zwalczania stonki ziemniaczanej: 1. obiekt kontrolny, bez insektycydów, 2. Actara 25 WG w dawce 80 g. ha -1, 3. Regent 200 SC w dawce 0,1 dm 3. ha -1, 4. Calypso 480 SC w dawce 0,05 dm 3. ha -1, 5. Calypso 480 SC w dawce 0,075 dm 3. ha -1, 6. Calypso 480 SC w dawce 0,1 dm 3. ha -1. Otrzymane wyniki badań wykazały, że na zawartość suchej masy, skrobi i cukrów istotnie wpływały uprawiane odmiany i warunki klimatyczne w poszczególnych latach badań Największą koncentracją suchej masy i skrobi cechowała się odmiana Wiking odpowiednio 21,9% i 14,9% najmniejszą zaś odmiana Żagiel. Analizując wpływ stosowanych insektycydów na zawartość suchej masy, skrobi i cukrów stwierdziłem nieznaczne obniżenie ich zawartości w stosunku do obiektu kontrolnego, jednak różnice te nie były istotne statystycznie. Największy wpływ na obniżenie suchej masy miał insektycyd Calypso 480 SC (tiachlopryd) stosowanych w dawkach 0,075 i 0,1 dm 3. ha -1, natomiast na zawartość 6

skrobi w dawce 0,075 dm 3. ha -1. Ponadto odnotowałem nieznaczne obniżenie zawartości omawianych składników po zastosowaniu preparatu Regent 200 SC insektycydu z grupy fenylopirazoli i Actara 25WG związku z grupy neonikotynoidów. Natomiast Fidalgo i in. (2000) stwierdzili niewielki wzrost zawartości suchej masy i skrobi pod wpływem deltametryny - insektycydu z grupy syntetycznych pyretroidów, zaś Marwaha (1988) nie wykazał wpływu użytych w badaniach nematycydów na zawartość suchej masy i skrobi. Ponadto z przeprowadzonych badań wynika, że na zawartość omawianych elementów składu chemicznego oddziaływały warunki pogodowe w czasie wzrostu i rozwoju roślin ziemniaka. W pracy nr 3 i 4 badano wpływ herbicydów i ich mieszanin na zawartość białka ogólnego i właściwego w bulwach ziemniaka jadalnego. Analizę wyników wykonano na próbach bulw pochodzących z dwóch doświadczeń polowych, które obejmowały: doświadczenie pierwsze dwa czynniki: I siedem sposobów odchwaszczania z użyciem herbicydów i ich mieszanin i czynnik II trzy odmiany ziemniaka jadalnego i doświadczenie drugie, gdzie badanymi czynnikami były: dwa sposoby uprawy roli: tradycyjny i uproszczony oraz czynnik II siedem sposobów odchwaszczania (1. obiekt kontrolny stanowiła pielęgnacja mechaniczna, natomiast 6 pozostałych mechaniczno-chemiczna z użyciem pojedynczych herbicydów lub ich mieszanin). Stosowane w doświadczeniach herbicydy i ich mieszaniny podwyższały zawartość białka ogólnego i właściwego. Najwięcej omawianych składników zawierały bulwy z obiektów, na których zastosowałem mieszaniny herbicydów: w pierwszym doświadczeniu Sencor 70 WG (metrybuzyna) + Fusilade Super (fluazyfop-p-butylowy) średnia zawartość białka ogólnego wynosiła 9,89%, a białka właściwego 5,02% w suchej masie bulw oraz Basagran 600 SL (bentazon) + Focus Ultra 100 EC (cykloksydym) średnie zawartości omawianych składników wynosiły 9,84 i 5,01%. Natomiast w drugim doświadczeniu największą ilość białka kumulowały bulwy ziemniaka z obiektów, na których aplikowałem mieszaniny herbicydów: Plateen 41,5 WG (flufenacet + metrybuzyna) + Fusilade Forte 150 EC (fluazyfop-p-butylowy) oraz Barox 460 SL (bentazon + MCPA) + Fusilade Forte 150 EC. Wzrost zawartości białka na tych obiektach w stosunku do pielęgnacji mechaniczne wynosił odpowiednio 0,672 i 0,653% suchej masy, natomiast białka właściwego 0,338 i 0,314% suchej masy bulw ziemniaka. Również badania Wichrowskiej i in. (2009) potwierdziły, że bulwy zebrane z obiektów opryskiwanych herbicydami w okresie wegetacji roślin zawierały o 3,7% więcej białka niż bulwy roślin pielęgnowanych tylko mechanicznie. Z uprawianych odmian największą zawartością białka ogólnego średnio 10% i właściwego 5,36% odznaczała się odmiana Rywal, najmniejszą odmiana Baszta. Również 7

warunki klimatyczne w poszczególnych latach badań istotnie różnicowały zawartość białka ogólnego i właściwego. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdziłem, że zawartość białka ogólnego i właściwego modyfikowały systemy uprawy roli. Większą ilość omawianych składników kumulowały bulwy zebrane z poletek uprawianych metodą tradycyjną niż uproszczoną. Natomiast Dzienia i in. (2004) nie wykazali istotnego wpływu metod uprawy na zawartość białka w ziemniaku. Natomiast wyniki badań Klikockiej i Sachajki (2011) potwierdziły istotny wpływ tradycyjnej uprawy roli w porównaniu z uproszczoną na zwiększenie zawartości białka ogólnego w bulwach ziemniaka. Również warunki klimatyczne panujące w poszczególnych latach badań istotnie modyfikowały zawartość obu rodzajów białka w bulwach ziemniaka. Najwięcej tego składnika gromadziły bulwy w ciepłym i suchym sezonie wegetacji. Wartość odżywcza bulw ziemniaka, jako pokarmu dla człowieka wynika z ich składu chemicznego w tym zawartości makro i mikroelementów. Bulwy ziemniaka w świeżej masie zawierają ponad 1% składników mineralnych. W publikacjach nr 5, 6 i 7 omówiono wyniki badań, których celem była ocena wpływu uprawianych odmian oraz stosowanych do zwalczania stonki ziemniaczanej insektycydów na zawartość makro i mikroelementów. W trzyletnim doświadczeniu polowym badanymi czynnikami były: czynnik I trzy odmiany ziemniaka: Wiking, Mors i Zagiel; czynnik II insektycydy stosowane do zwalczania stonki ziemniaczanej: 1. Obiekt kontrolny - bez insektycydów, 2. Actara 25 WG w dawce 80 g. ha -1, 3. Regent 200 SC w dawce 0,1 dm 3. ha -1, 4. Calypso 480 SC w dawce 0,05 dm 3. ha -1, 5. Calypso 480 SC w dawce 0,075 dm 3. ha -1 6. Calypso 480 SC w dawce 0,1 dm 3. ha -1. Najwięcej potasu gromadziły bulwy odmiany Mors średnio 27,19 g. kg 1, istotnie mniej Wiking średnio 25,14 g. kg 1, a najmniej odmiany Żagiel średnio 23,67 g. kg 1. Natomiast najwięcej fosforu zawierała odmiana Mors średnio 3,490 g. kg 1, a najmniej Wiking średnio 2,910 g. kg 1. Z badanych odmian największą zawartością magnezu cechowała się kreacja Żagiel 1,479 g. kg -1, najmniejszą Wiking 1,204 g. kg -1. Analizując wpływ cech odmianowych na zawartość wapnia stwierdzono, że najwięcej tego pierwiastka zawierała odmiana Wiking - średnio 0,889 g. kg -1, a istotnie najmniej Mors średnio 0,798 g. kg -1. Obliczenia statystyczne wykazały, że zawartość cynku istotnie była różnicowana przez cechy genetyczne badanych odmian. Najwięcej tego składnika zawierała odmiana Mors 40,88 mg. kg -1, najmniej Wiking średnio 32,24 mg. kg -1, co znalazło potwierdzenie w 8

badaniach Kołodziejczyka i Szmigla (2005), którzy wykazali istotny wpływ czynnika odmianowego na zawartość azotu, potasu, wapnia i magnezu. Pod wpływem stosowania insektycydów odnotowałem istotne podwyższenie zawartości potasu w bulwach w porównaniu z obiektem kontrolnym średnio od 0,15 do 0,61 g. kg 1 oraz zawartości fosforu średnio od 0,059 do 0,118 g. kg 1. Ponadto zastosowane do zwalczania stonki ziemniaczanej preparaty powodowały jednokierunkowe zmiany. Istotnie największy wpływ na zawartość magnezu i wapnia miał insektycydy Calypso 480 SC (tiachlopryd) w dawkach 0,075 i 0,1 dm 3. ha -1 oraz Regent 200 SC (fipronil). Stosowane w doświadczeniu insektycydy powodowały nieznaczne obniżenie zawartości miedzi i cynku, ale różnice te były nieistotne. Natomiast Kraska i Pałys (2005) stosując insektycydy Decis 2,5 EC (deltametryna), Bancol 50 WP (bensultap) i Mospilan 20 SP (acetamipryd) zaobserwowali wzrost zawartości fosforu i magnezu w suchej masie korzeni ziemniaka. Analizując wpływ czynników atmosferycznych na zawartość fosforu w bulwach ziemniaka stwierdziłem, że najwięcej kumulowały go ziemniaki uprawiane w 2006 r. średnio 3,563 g. kg 1, w którym zanotowano największe opady i temperatury, a najmniej w 2004 r. średnio 2,897 g. kg 1. Sezon wegetacyjny 2004 roku, o najmniejszej średniej temperaturze i stosunkowo równomiernie rozłożonych opadach, sprzyjał gromadzeniu magnezu, natomiast nastąpiło obniżenie zawartości wapnia w bulwach ziemniaka. Odwrotną zależność odnotowano w 2006 roku, który charakteryzował się największą temperaturą w badanym okresie wegetacji i opadach większych o 14,9 mm w porównaniu do średniej z wielolecia. Bulwy ziemniaka zebrane w sezonach wegetacyjnych 2004-2006 różniły się istotnie pod względem zawartości miedzi i cynku. Kumulacji miedzi w bulwach ziemniaka sprzyjała pogoda o stosunkowo równomiernym rozkładzie opadów i temperatur, natomiast cynku najwięcej zawierały bulwy zebrane w 2006 roku, który był najcieplejszy. Z badań przeprowadzonych przez Dobrzańskiego i in. (2003), Zarzecką (2004), Kołodziejczyka i Szmigla (2005), Wadas i in. (2008), Wierzbicką i Trawczyńskiego (2011) wynika, że na zawartość fosforu, potasu, magnezu, wapnia, miedzi, żelaza, manganu i cynku mają wpływ warunki pogodowe panujące w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Celem publikacji nr 8 była ocena wpływu metod uprawy roli i sposobów pielęgnacji na zawartość miedzi i cynku w bulwach ziemniaka odmiany Wiking. Doświadczenie polowe prowadzono w układzie split-plot w trzech powtórzeniach. Badano dwa czynniki I dwie metody uprawy roli (tradycyjna i uproszczona) oraz siedem sposobów zwalczania chwastów (obiekt kontrolny pielęgnacja mechaniczna oraz sześć obiektów, na których zastosowano herbicydy 2. Plateen 41,5 WG, 3. Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, 4. Plateen 41,5 9

WG + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, 5. Barox 460 SL, 6. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC, 7. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC). Zawartość miedzi w bulwach ziemniaka wahała się w granicach 6,447 6,795 mg. kg -1 natomiast cynku od 18,50 do 19,90 mg. kg -1 i była modyfikowana przez czynniki doświadczalne. Zwiększenie liczby zabiegów uprawowych w uprawie tradycyjnej wpłynęło korzystnie na gromadzenie zarówno miedzi jak i cynku. Zaobserwowano, że sposoby pielęgnacji również wpływały na zawartość omawianych składników. Herbicydy nieznacznie zmniejszały zawartość miedzi od 0,133 do 0,168 mg. kg -1 suchej masy, a cynku od 0,23 do 0,54 mg. kg -1. Zawartość tych mikroelementów była także determinowana przez warunki pogodowe panujące w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Zawartość związków fenolowych w bulwach zależy w głównej mierze od: odmiany, warunków klimatycznych w okresie wegetacji, nawożenia, środków ochrony roślin i przechowywania (Kraska, 2002; Mikos-Bielak 2005; Hamouz i in. 2006; Hamouz i in. 2010; Navarre i in. 2010). W pracy nr 9 opisano wpływ sposobów uprawy roli i herbicydów stosowanych do odchwaszczania na zawartość polifenoli w bulwach ziemniaka. Doświadczenie założono jako dwuczynnikowe w trzech powtórzeniach. Czynnik I - stanowiły dwa sposoby uprawy roli (tradycyjna i uproszczona), czynnik II siedem sposobów odchwaszczania (1. Obiekt kontrolny, 2. Plateen 41,5 WG, 3. Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, 4. Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, 5. Barox 460 SL, 6. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC, 7. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC). Zawartość polifenoli w bulwach nieobranych wynosiła średnio 175,3 mg. kg -1, natomiast w obranych 155,7 mg. kg -1. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, że na zawartość omawianego składnika miały wpływ sposoby uprawy roli i odchwaszczania oraz warunki atmosferyczne w poszczególnych latach badań. Większą koncentracją polifenoli zarówno w bulwach nie obranych jak i obranych cechowały się bulwy pochodzące z obiektów, na których prowadzono uproszczoną uprawę roli. Również w badaniach Kraski (2002) zawartość związków fenolowych była istotnie większa na obiektach, na których prowadzono uprawę bezorkową, w porównaniu do uprawy płużnej. Analizując wpływ poszczególnych sposobów odchwaszczania na zawartość polifenoli stwierdziłem, że stosowane w doświadczeniu herbicydy i ich mieszaniny zwiększały zawartość polifenoli w stosunku do obiektu kontrolnego, a różnice były statystycznie istotne. Największą koncentracją tego składnika charakteryzowały się bulwy z obiektu, na którym 10

zastosowano mieszaninę Barox 460 SL (bentazon + MCPA) + Fusilade Forte 150 EC (fluazyfop-p-butylowy), nieobierane 177,1 mg. kg -1, obierane 157,8 mg. kg -1. Gromadzenie się azotanów w bulwach ziemniaka jest procesem złożonym i zależy od wielu czynników: odmiany, nawożenia, terminu zbioru, przechowywania i warunków klimatyczno-glebowych (Zgórska i Sowa-Niedziałkowska 2005; Grudzińska i Zgórska 2008; Marks 2009). W publikacjach nr 10 i 11 omówiłem wpływ czynników agrotechnicznych na zawartość pozostałości substancji aktywnych i azotanów w bulwach ziemniaka. W pierwszym eksperymencie na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdziłem, że na obiektach 2. Plateen 41,5 WG, 3. Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC, 4. Plateen 41,5 WG + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC, 6. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC nie stwierdziłem pozostałości substancji aktywnych w bulwach ziemniaka. Natomiast w bulwach pochodzących z poletek, na których zastosowano 5. Barox 460 SL i 7. Barox 460 SL + Fusilade Forte 150 EC + adiuwant Atpolan 80 EC wykryto śladowe ilości s.a. bentazone, jednak nie przekraczały one dopuszczalnych, najniższych norm, które dla ziemniaka wynoszą 0,1 mg. kg -1. Analizując oddziaływanie czynników eksperymentu na zawartość azotanów NO - 3 w świeżej masie bulw nie obranych nie stwierdziłem istotnego wpływu zarówno sposobów uprawy roli jak i stosowanych w doświadczeniu herbicydów i ich mieszanin, a średnie wartości kształtowały się w granicach od 162,3 do 175,5 mg. kg -1. Natomiast odnotowałem istotny wpływ warunków pogodowych w poszczególnych sezonach wegetacyjnych na gromadzenie azotanów. Najwięcej tych związków kumulowały bulwy zebrane w chłodnym i mokrym roku 2004. W pozostałych dwóch latach wartość omawianego składnika była na zbliżonym poziomie. Proces obierania bulw przyczynił się do zmniejszenia zawartości azotanów w porównaniu do bulw nieobranych średnio o 35,4%. Analizując wyniki badań pochodzące z drugiego doświadczenia publikacja nr 11, gdzie badanymi czynnikami były: I trzy odmiany ziemniaka jadalnego (Wiking, Mors i Żagiel) oraz II sześć kombinacji zwalczania stonki ziemniaczanej (obiekt kontrolny bez użycia insektycydów i pięć obiektów z insektycydami Actara 25 WG (thiametoxam) w dawce 80 g. ha -1, Regent 200 SC (fipronil) w dawce 0,1 dm 3. ha -1 i insektycyd Calypso 480 SC (thiacloprid) w trzech dawkach 0,05; 0,075 i 0,1 dm 3. ha -1. Stwierdziłem, że średnia zawartość azotanów w świeżej masie bulw wynosiła 165,3 mg. kg -1 a zastosowane w doświadczeniu insektycydy nie miały wpływu na zawartość omawianego składnika. Natomiast oceniane w badaniach Kołodziejczyka i in. (2010) warianty zwalczania stonki ziemniaczanej w 11

niewielkim, aczkolwiek istotnym stopniu różnicowały koncentrację azotanów w bulwach. Najmniejszą zawartością tej formy azotu odznaczały się bulwy ziemniaka chronionego zaprawą Prestige 290 FS, istotnie większą bulwy pochodzące z obiektu chronionego insektycydem Regent 200 SC. Badane odmiany gromadziły istotnie różną ilość azotanów, najmniej zawierała ich odmiana Żagiel średnio 163,5 mg. kg -1, najwięcej Mors -168,2 mg. kg - 1. Na zawartość azotanów wpływały również warunki pogodowe w poszczególnych latach badań. Najwięcej tego składnika kumulowały bulwy w sezonie wegetacyjnym, w którym wystąpiły duże i nierównomiernie rozłożone opady i były one większe od średniej sumy z wielolecia. O różnicach odmianowych i wpływie warunków pogodowych na zawartości azotanów w bulwach ziemniaka donoszą w swoich badaniach Zarzyńska i Wroniak (2007), Grudzińska i Zgórska (2008), Wierzbicka (2011). W publikacji nr 12 omówiłem rezultaty badań, których celem była ocena wpływu stosowanych w pielęgnacji herbicydów i ich mieszanin oraz uprawianych odmian na zawartość kwasu askorbinowego i glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka. W doświadczeniu badano siedem sposobów pielęgnacji ziemniaka i trzy odmiany. W przeprowadzonych badaniach dowiodłem, że herbicydy i ich mieszaniny zwiększały zawartość witaminy C w stosunku do bulw z obiektu kontrolnego. Istotnie wyższą koncentrację tego składnika odnotowano na obiektach, na których zastosowano Sencor 70 WG (metrybuzyna), Sencor 70 WG (metrybuzyna) + Fusilade Super (fluazyfop-p-butylowy) oraz Basagran 600 SL (bentazon) + Focus Ultra 100EC (cykloksydym). Ponadto w przeprowadzonych badaniach wykazałem, że stosowane herbicydy i ich mieszaniny nie miały istotnego wpływu na zawartość glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka, co znalazło potwierdzenie w badaniach Zrůsta (1997), który stosując herbicyd Sencor również nie uzyskał istotnych różnic w zawartości glikoalkaloidów w badanych bulwach. Zawartość kwasu askorbinowego w bulwach ziemniaka jest cechą odmianową i w znacznym stopniu zależy od przebiegu pogody w czasie wegetacji (Antonious i in. 2001; Wroniak 2006; Hamouz i in. 2007; Love i Pavek 2008; Navarre i in. 2010; Wierzbicka 2011). Wyniki te znalazły potwierdzenie w badaniach własnych, w których stwierdziłem, że najwięcej kwasu askorbinowego kumulowały bulwy odmiany Rywal średnio 209,3 mg. kg -1, najmniej Baszta średnio 205,1 mg. kg -1. Zmiany w zawartości witaminy C zaobserwowano w latach badań. Najwięcej witaminy C stwierdziłem w ciepłym i wilgotnym sezonie wegetacyjnym. Uprawiane odmiany istotnie wpływały na zawartość glikoalkaloidów w świeżej masie bulw. Najwięcej tego związku gromadziła odmiana Rywal - 72,3 mg. kg -1, najmniej Baszta - 31,1 mg. kg -1. Natomiast warunki pogodowe oraz sposoby pielęgnacji 12

zastosowaniem herbicydów i ich mieszanin wpływały istotnie na zawartość glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka. Również Skrabule i in. (2010) oraz Wierzbicka (2011) potwierdzili, że o kumulacji glikoalkaloidów w bulwach ziemniaka decydowały odmiany i warunki pogodowe panujące w poszczególnych latach badań. III. STWIERDZENIA I WNIOSKI 1. Z przeprowadzonych badań wynika, że skład chemiczny bulw ziemniaka jest cechą odmianową oraz podlega dużej modyfikacji powodowanej przez warunki wilgotnościowo-termiczne panujące w sezonach wegetacji. 2. Sposoby uprawy roli (tradycyjna i uproszczona) istotnie wpływały na badane elementy składu chemicznego bulw ziemniaka. 3. Herbicydy i insektycydy wykorzystane do ochrony ziemniaka przed agrofagami powodowały obniżenie zawartości suchej masy i skrobi a wzrost koncentracji białka ogólnego, właściwego, witaminy C oraz sumy cukrów. 4. Insektycydy zastosowane przeciw stonce ziemniaczanej zwiększały zawartość fosforu, potasu, magnezu i wapnia oraz nieznacznie obniżały gromadzenie miedzi i cynku. Natomiast herbicydy i ich mieszaniny zmniejszały zawartość miedzi i cynku w bulwach ziemniaka jadalnego w porównaniu do bulw zebranych z obiektu kontrolnego. 5. Chemiczne środki chwastobójcze aplikowane na plantacji ziemniaka zwiększały zawartość fenoli, natomiast nie miały istotnego wpływu na kumulację azotanów i glikoalkaloidów. Również insektycydy zwalczające stonkę ziemniaczaną nie powodowały istotnych zmian w zawartości azotanów w bulwach ziemniaka. IV. PIŚMIENNICTWO 1. Antonious G.F., Lee C.M., Snyde J.C. 2001: Sustainable soil menagement practices and quality of potato grown on erodible lands. J. Envir. Sci. Health B., 36(4): 435-444. 2. Ciećko Z., Żołnowski A., Wyszkowski M. 2004: Plonowanie i zawartość skrobi w bulwach ziemniaka w zależności od nawożenia NPK. Annales UMCS, Sec. E, 59, 1: 399 406. 13

3. Dobrzański Z., Kołacz R., Górecka H., Malarz W., Rudnicka A. 2003: Wpływ przemysłu miedziowego na zawartość miedzi ołowiu i cynku w roślinach paszowych. Acta Agroph., 1(2): 233-238. 4. Dzienia S., Szarek P., Pużyński S., 2004. Plonowanie i jakość bulw ziemniaka w zależności od systemu uprawy roli i rodzaju nawożenia organicznego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 500: 235-241. 5. Fidalgo F., Santos I., Salema R. 2000: Nutritional value of potato tubers from field grown plants treated with deltamethrin. Potato Res., 43: 43-48. 6. Gawęda D. 2008: Plonowanie ziemniaka w warunkach zróżnicowanej uprawy roli. Acta Agroph., 11(3): 623-632. 7. Głuska A. 2000. Wpływ agrotechniki na kształtowanie jakości plonu ziemniaka. Biul. IHAR, 213: 173 178. 8. Grudzińska M., Zgórska K. 2008: Wpływ warunków meteorologicznych na zawartość azotanów (V) w bulwach ziemniaka. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 5(60): 98-106. 9. Gugała M., Zarzecka K., Rymuza K. 2007. Oddziaływanie sposobów uprawy roli i herbicydów na wybrane cechy jakości bulw ziemniaka jadalnego. Biul. IHAR, 246: 107 114. 10. Hamouz K., Lachman J., Dvořák P., Čepl J., Šařec P. 2006: Influence of site conditions and cultivars on the contents of antioxidants in potato tubers. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 511: 245-254. 11. Hamouz K., Lachman J., Dvořák P., Dušková O., Čίžek M. 2007: Effect of conditions of locality, variety and fertilization on the content of ascorbic acid in potato tubers. Plant Soil Environ., 53: 252-257. 12. Hamouz K., Lachman J., Hajtamánková K., Pazderů K., Čižek M., Dvořák P. 2010: Effect of natural and growing conditions on the content of phenolics in potatoes with diferent flesch colour. Plant Soil Environ. 56(8): 368-374. 13. Klikocka H., Sachajko J. 2011: Kompleksowa ocena agrotechnologii ziemniaka i pszenżyta jarego. Acta Agroph. Rozpr. i Monog., 4: 5-127. 14. Kołodziejczyk M., Ropek D., Szmigiel A. 2010; Kształtowanie się powierzchni asymilacyjnej roślin ziemniaka oraz składu chemicznego bulw w zależności od metod zwalczania stonki ziemniaczanej. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin, 50(1): 477-481. 14

15. Kołodziejczyk M., Szmigiel A. 2005: Zawartość makroelementów w bulwach ziemniaka jadalnego w zależności od kompleksu glebowego, odmiany oraz nawożenia. Fragm. Agron., 1(85): 436-445. 16. Kraska P. 2002: Wpływ sposobów uprawy, poziomów nawożenia i ochrony na wybrane cechy jakości ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 489: 229-237. 17. Kraska P., Pałys E. 2005: Wpływ systemów uprawy roli, poziomów nawożenia i ochrony na masę i zawartość niektórych makroelementów w korzeniach ziemniaka. Annales UMCS, Sec. E, 60: 145-153. 18. Krzysztofik B., Baran D., Sobol Z. 2005: Zależność pomiędzy zawartością suchej masy i skrobi a wielkością wskaźników mechanicznych uszkodzeń bulw ziemniaka. Inż. Rol., 7: 31-40. 19. Leszczyński W. 2002: Zależność jakości ziemniaka od stosowania w uprawie nawozów i pestycydów. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 489: 47-64. 20. Love S.L., Pavek J. J. 2008: Positioning the potato as primary food source of vitamin C. Am. J. Potato. Res., 85: 277-285. 21. Makaraviciute A. 2003: Effect of organic and mineral fertilizers on the yield and quiality of different potato varietes. Agron. Res., 1: 197-209. 22. Marks N. 2009: Zawartość azotanów i metali ciężkich w bulwach ziemniaka w zależności od długości okresu przechowywania. Inż. Roln., 1(110): 183187. 23. Marwaha R.S. 1988: Nematicides induced changes in the chemical constituents of potato tubers. Pl. Foods Hum. Nutr., 38(2): 95-103. 24. Mikos-Bielak M. 2005: Egzogenne regulatory wzrostu w uprawie ziemniaka. Annales UMCS, Sec. E, 60: 281-292. 25. Navarre D.A, Holden J., Shakya R., Kumar S. 2010: The effect of different cooking methods on phenolics and vitamin C in develomentally young potato tubers. Am. J. Potato Res., 87: 350-359. 26. Puła J., Skowera B. 2004: Zmienność cech jakościowych bulw ziemniaka odmiany Mila uprawianego na glebie lekkiej w zależności od warunków pogodowych. Acta Agroph., 3(2): 359-366. 27. Pytlarz-Kozicka M. 2002: Wpływ sposobów pielęgnowania na wysokość i jakość plonów ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 489: 147-155. 28. Rychcik B., Tyburski J., Zawiślak K. 2004: Kształtowanie się plonu i jakości bulw ziemniaka pod wpływem zmianowania i ochrony roślin. Annales UMCS, Sec. E, 59(3): 1283 1288. 15

29. Sądej W., Przekwas K., Bartoszewicz J. 2004: Zmienność plonu i składu chemicznego bulw ziemniaka w warunkach zróżnicowanego wieloletniego nawożenia. Annales UMCS, Sec. E, 59(1): 82-92. 30. Skrabule I. Grauda D., Mikelsone A., Vasariete A. 2010: Adaptation of glycoalkaloids detection method for evaluation of Latvian potato genetic resources. Agronomy Res., 8: 705-710. 31. Starczewski J., Turska E., Czarnocki Sz. 2006: Wpływ zagęszczenia gleby spowodowanego różną liczbą przejazdów ciągnikiem i różną szerokością międzyrzędzi na plon j jakość bulw ziemniaka. Pam. Puł., 142: 479-489. 32. Urbanowicz J. 2010: Wpływ powschodowego stosowania metrybuzyny na plon wybranych odmian ziemniaka. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin, 50(2): 837-841. 33. Wadas W., Jabłońska-Ceglarek R., Kurowska A. 2008: Wpływ stosowania osłon w uprawie ziemniaka na wczesny zbiór na zawartość fosforu i magnezu w bulwach. J. Elementol., 13(2): 275-280. 34. Wichrowska D., Wojdyła T., Rogozińska I. 2009: Zawartość wybranych makroelementów w bulwach ziemniaka przechowywanych w temperaturze 4 o C i 8 o C. J. Elementol., 14(2): 373-382. 35. Wierzbicka A. 2011: Wybrane cechy jakości bulw ziemniaków uprawianych w systemie ekologicznym w zależności od nawadniania. J. Res. Applic. Agricult. Engin., 56(4): 203-207. 36. Wierzbicka A., Trawczyński C. 2011: Wpływ nawadniania i mikroorganizmów glebowych na zawartość makro i mikroelementów w bulwach ziemniaków ekologicznych. Fragm. Agron., 28(4): 139-148. 37. Wroniak J. 2006. Walory żywieniowe ziemniaka jadalnego. Ziem. Pol., 2: 17-20. 38. Zarzecka K. 2004: Zawartość żelaza i manganu w bulwach ziemniaka w zależności od sposobów zwalczania chwastów. Acta Sci. Pol., Agricultura, 3(1): 165-173. 39. Zarzyńska K., Wroniak J. 2007: Różnice w jakości plonu bulw ziemniaków uprawianych w systemie ekologicznym w zależności od niektórych czynników agrotechnicznych. J. Res. Applic. Agricult. Engin., 52(4): 108-113. 40. Zgórska K., Frydecka-Mazurczyk A. 1999: Wpływ warunków uprawy i przechowywania na cechy jakości ziemniaków przeznaczonych do przetwórstwa. Mat. Konf. Nauk. nt. Ziemniak jadalny i dla przetwórstwa spożywczego - czynniki agrotechniczne i przechowalnicze warunkujące jakość. Radzików, 23-25 lutego: 85-87. 16

41. Zgórska K., Sowa-Niedziałkowska G. 2005: Wpływ czynnika termicznego i odmianowego na zmiany jakościowe zachodzące w bulwach ziemniaka w czasie ich długotrwałego przecowywania. Pam. Puł., 139: 327-336. 42. Zrůst J., 1997: Obsah glykoalkaloidu v hlizach bramboru (Solanum tuberosum L.) ovlivneny pestitelskymi opatrenimi a mechanickym poskozenim. Rostl. Vyr., 43(11): 509-515. VI. OMÓWIENIE POZOSTAŁYCH OSIĄGNIĘĆ NAUKOWO-BADAWCZYCH Główne kierunki prac badawczych ujęto w następujące grupy tematyczne: 1. Regulacja zachwaszczenia ziemniaka Badania dotyczące poszukiwania optymalnych sposobów pielęgnowania ziemniaka koncentrowały się wokół trzech zagadnień: dobór wariantów pielęgnacyjnych zapewniających wysoką skuteczność niszczenia chwastów i dobre plonowanie, reakcja badanych odmian jadalnych na chemiczne środki chwastobójcze, wartość odżywcza i konsumpcyjna bulw ziemniaka jadalnego. Wcześniej prowadzone badania były wycinkowe i obejmowały różne kierunki użytkowania ziemniaka, a dotyczyły głównie zwalczania chwastów i związanego z tym plonowania. Stąd postawiono cel - uprawa ziemniaka konsumpcyjnego z uwzględnieniem różnych wariantów pielęgnacyjnych (mechanicznych i mechaniczno-chemicznych) z zastosowaniem herbicydów oraz ich wpływ na zachwaszczenie, wielkość i jakość zebranego plonu. Badania te uwzględniały chwastobójcze i plonochronne działanie. Ponadto w doświadczeniach stosowano środki olejowe (adiuwanty, wspomagacze), które zwiększają biologiczną aktywność środków ochrony roślin, umożliwiają zmniejszenie zużycia herbicydów na l ha i zwiększenie skuteczności ich działania, obniżają nakłady na ochronę i zależność działania środków ochrony roślin od czynników klimatycznych oraz ograniczają zanieczyszczenie środowiska rolniczego. Efekty działania herbicydów porównywano z obiektami kontrolnymi - pielęgnowanymi wyłącznie mechanicznie. Podjęta tematyka badawcza została wykorzystana w rozprawie doktorskiej pt. Wpływ sposobów regulacji zachwaszczenia na plonowanie ziemniaka. Ponadto opublikowano cykl publikacji: II D/a-2; II D/a-3; II D/a-6; II D/a-7; II D/a-8; II D/a-10; II D/a-12; II D/a-14; II D/a-63; II D/b-5. 2. Doskonalenie metod pielęgnacji ziemniaka w warunkach stosowania uproszczeń w uprawie roli 17

Potencjał plonotwórczy ziemniaka jest związany z zapewnieniem optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju rośliny uprawnej poprzez stosowanie przemysłowych środków produkcji oraz odpowiednią pielęgnację eliminującą ujemne oddziaływanie chwastów oraz prawidłową uprawę roli. Ziemniak z uwagi na uprawę w szerokich rzędach i powolny wzrost w początkowych fazach rozwoju stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju chwastów. Straty w plonie bulw ziemniaka spowodowane zachwaszczeniem ocenia się na 20-70%, a zastosowanie uproszczeń w uprawie roli może powodować wzrost zachwaszczenia, które oprócz zmniejszenia plonu wpływa na pogorszenie cech jakościowych bulw. Ponadto pojawiają się stale przypuszczenia, że herbicydy mogą prowadzić do zmian cech jakościowych ziemniaka. Zagadnienia związane ze stosowaniem uproszczeń w uprawie roli mają w praktyce rolniczej coraz szersze zastosowanie. W warunkach uproszczeń po wyeliminowaniu niektórych zabiegów - obserwowano wzrost zachwaszczenia, stąd dobór zbiegów pielęgnacyjnych z użyciem herbicydów Plateen 41,5 WG i Barox 460 SL i ich mieszanin z Fusilade Forte okazały się najbardziej efektywne w ograniczaniu roślinności segetalnej. Znalazło to odzwierciedlenie w plonie ogólnym bulw ziemniaka, który był większy na tych obiektach o 7-20% niż po zastosowaniu zabiegów wyłącznie mechanicznych. Zabiegi mechaniczno-chemiczne oddziaływały również korzystnie na strukturę plonu, występowanie wad, jednostkową wydajność rośliny ziemniaka i plony podstawowych składników odżywczych. Uzyskane wyniki były publikowane w: II D/a-15; II D/a-16; II D/a-18; II D/a- 21; II D/a-22; II D/a-23; II D/a-24; II D/a-26; II D/a-28; II D/a-30; II D/a-33; II D/a-34; II D/a-36; II D/a-38; II D/a-39; II D/a-40; II D/a-42; II D/a-43; II D/a-44; II D/a-46; II D/a-47; II D/a-59; II D/a-60; II D/a-67. 3. Ekonomiczna ocena ochrony ziemniaka przed chwastami Opłacalność uprawy ziemniaka, zależy od wielkości plonu, poziomu cen środków produkcji oraz wielkości zebranego i sprzedanego plonu. Technologia uprawy, a przede wszystkim ochrona przed chwastami jest jednym z elementów decydujących o wielkość i jakości plonu bulw ziemniaka. Wzrost zachwaszczenia pól, jaki obserwowano w ostatnich latach, wymusza potrzebę znajomości nie tylko produkcyjnych, ale i ekonomicznych aspektów ochrony ziemniaka przed chwastami. Przeprowadzone kalkulacje wykazały, że pielęgnacja ziemniaka z zastosowaniem herbicydów jest z ekonomicznego punktu widzenia w pełni uzasadniona i opłacalna. O efektywności ekonomicznej badanych sposobów odchwaszczania decydowały głównie: 18

koszty przeprowadzenia zabiegów, ceny środków ochrony roślin, zebrany plon handlowy i jego wartość. Uzyskane wyniki były publikowane w: II D/a-11; II D/a-17; II D/a-20; II D/a- 31; II D/a-35; II D/a-49; II D/a-53; II D/a-57; II D/a-59; II D/a-68; II D/a-72; II D/a-74; II D/b-8. 4. Skuteczność zwalczania stonki ziemniaczanej Badania prowadzono we współpracy z firmą Bayer Crop Science. Obejmowały one prace badawcze i wdrożeniowe ze środkami ochrony roślin do zwalczania stonki ziemniaczanej, takimi jak: Calypso 480 SC (w trzech dawkach), Regent 200 SC, Actara 25 WG. Preparaty te należą do najnowszej generacji środków dostępnych na rynku krajowym, a zaliczane są do dwóch grup chemicznych: neonikotynoidy (Actara 25 WG, Calypso 480 SC) i fenylopirazole (Regent 200 SC). Żerowanie stonki na roślinach ziemniaka w czerwcu i lipcu powoduje zmniejszenie plonu bulw ziemniaka od 20 do 30%, a w przypadku gołożerów (w latach ciepłych) nawet o 70%. Mimo, że walka ze stonką ziemniaczaną jest prowadzona już ponad 50 lat, ciągle poszukuje się skutecznych w działaniu i bezpiecznych dla otoczenia preparatów owadobójczych. Przeprowadzone badania wykazały, ze zastosowane insektycydy odznaczały się wysoką skutecznością w zwalczaniu zarówno larw jak i osobników dorosłych. Ponadto badane preparaty cechowały się długim okresem działania (przez 3-4 tygodnie od zabiegu chemicznego). Badania nad tym zagadnieniem zostały poszerzone o wpływ insektycydów na cechy jakościowe plonu. Uzyskane wyniki były publikowane w: II D/a-13; II D/a-25; II D/a-45; II D/a-51; II D/a-52; II D/a-58; II D/a-65; II D/a-75. 5. Doskonalenie agrotechniki roślin strączkowych Najnowsze badania dotyczą doskonalenia agrotechniki wybranych roślin strączkowych (groch siewny, łubin żółty i łubin wąskolistny). Produkcja roślin strączkowych w Polsce stabilizuje się, ale konieczna jest poprawa poziomu plonowania i jego jakości. Może to zapewnić właściwa agrotechnika, w tym w dużym zakresie staranne odchwaszczanie plantacji. Mechaniczna pielęgnacja, zwłaszcza przy większej ilości opadów atmosferycznych, nie zawsze daje zadawalające rezultaty. Z tego względu zastosowanie odpowiednich herbicydów daje większą gwarancję utrzymania plantacji w stanie wolnym od chwastów. W uprawie roślin strączkowych, a szczególnie łubinu żółtego i wąskolistnego są ograniczone możliwości w wyborze i stosowaniu herbicydów. Celem prowadzonych badań był dobór optymalnych sposobów ochrony przed chwastami zapewniający wysoki poziom plonowania i jakość otrzymanych plonów. Uzyskane wyniki były publikowane w: II D/a-27; II D/a-48; II 19

D/a-56; II D/a-70; II D/a-76. VII. PODSUMOWANIE DOROBKU NAUKOWO-BADAWCZEGO - Sumaryczny impact factor publikacji naukowych wynosi 6,900 - Liczba cytowani według bazy Web of Science (WoS) wynosi 7 - Indeks Hirscha według bazy Web of Science (WoS): 2 - Suma punktów za publikacje z listy MNiSW wynosi 640 Mój dorobek publikacyjny obejmuje: - 89 punktowanych oryginalnych prac twórczych w recenzowanych czasopismach z listy MNiSW w tym 7 z listy Journal Citation Reports - 9 niepunktowanych oryginalnych prac twórczych - 91 komunikatów i doniesień naukowych opublikowanych w materiałach konferencyjnych - 1 zgłoszony patent - 6 zgłoszony wzorów użytkowych 20