ZNACZENIE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO DLA ROZWOJU GOSPODARCZEGO KRAJU

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 17, Nr 1/2013 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach L u d z i e, z a r z ą d z a n i e, g o s p o d a r k a Aleksandra Pisarska 1 ZNACZENIE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO DLA ROZWOJU GOSPODARCZEGO KRAJU Wstęp W ustawie prawo o szkolnictwie wyższym (UPoSW) uczelnia jest definiowana jako szkoła prowadząca studia wyższe, utworzona w sposób określony w tej ustawie [Dz.U. Nr 164, poz. 1365 z 27.07.2005 r.]. Jest ona autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w przepisach. Głównym zadaniem szkół wyższych jest prowadzenie wyspecjalizowanych badań naukowych i wszechstronnej działalności edukacyjnej z uwzględnieniem i poszanowaniem zasad humanizmu, demokracji i tolerancji. Idea poszukiwania prawdy winna się wpisywać w przestrzeń akademickiej wolności badań naukowych i studiów 2. Szkoły wyższe spełniając istotną rolę w procesie kształcenia i rozwoju nauki (jako podmioty wykonujące zadania publiczne), posiadają autonomię zagwarantowaną przepisami Konstytucji. Szkoły wyższe promują również ideę równości, co dotyczy także równego dostępu do nauki, badań naukowych oraz wszystkich innych osiągnięć szkół wyższych. Efektem takiego podejścia będzie równomierny i spójny rozwój społeczno-gospodarczy kraju i wszystkich wydzielonych w jego obszarze terytoriów. W związku z tym finansowanie zadań szkół wyższych powinno być adekwatne do nakładów, jakie należy ponieść, aby działania te były realizowane na najwyższym poziomie, z uwzględnieniem dysproporcji rozwojowych danych obszarów. Adekwatne do zadań finansowanie szkolnictwa wyższego nabiera znaczenia w kontekście czynników jakie odgrywają decydującą rolę 1 Dr Aleksandra Pisarska, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 2 Misja i strategia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach na lata 2011-2020. 83

w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Najważniejszymi z nich są: mobilizacja społeczna, wykształcenie oraz import kulturowy 3. Zadaniem polityki państwa w stosunku do szkół wyższych jest tworzenie warunków i bodźców pobudzających uczelnie do osiągania wysokiego międzynarodowego poziomu w zakresie kształcenia i badań, do troski o studentów, a także do budowania wartościowych relacji z otoczeniem społecznym, gospodarczym i międzynarodowym 4. Optymalne rozlokowanie zasobów państwa, uwzględniające potrzeby społeczeństwa i gospodarki, pozwolą na realizację zadań uczelni, zaspokojenie potrzeb oraz wzrost dobrobytu w dłuższym okresie czasu. Produkt krajowy brutto (PKB) jest istotnym miernikiem rozwoju gospodarczego, stanowiąc sumę wartości wszystkich finalnych produktów wytworzonych na terenie kraju w ciągu określonego czasu. Stanowi kluczową wielkość wyliczaną w ramach Systemu Rachunków Narodowych. Wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca (PKBM) analizowanego obszaru (w przypadku tego opracowania - województwa) jest ważną miarą poziomu rozwoju gospodarczego. Ponieważ najistotniejszy wpływ na rozwój kraju mają: kapitał ludzki i społeczny, wiedza i innowacje oraz infrastruktura, szkoły wyższe, realizując swoje zadania (wpływają na wzmocnienie tych czynników), w dużej mierze przyczyniają się do równomiernego rozwoju kraju. W związku z tym rekomenduje się prowadzenie działań ukierunkowanych szczególnie na wzmocnienie tych czynników na obszarach słabo rozwiniętych (do których w największym zakresie należą obszary wiejskie). Rola kapitału ludzkiego dla długookresowego wzrostu jest ogromna, wykazano to zarówno w pracach teoretycznych, jak i badaniach empirycznych. Wykształcenie i jego odpowiednie wykorzystanie jest jednym z ważniejszych czynników rozwoju ekonomicznego państwa 5. Cel i metody badań Celem opracowania jest określenie wpływu zadań realizowanych przez szkoły wyższe na rozwój gospodarczy kraju. W opracowaniu analizowano dane w podziale na obszary według Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) na poziomie 2 (województwa) zgodnie z Krajowym Rejestrem Urzędowym Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT) 6. Realizowane przez szkoły 3 J.T. Hryniewicz, Endo- i egzogenne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. [w:] Studia Regionalne nr 2(2)/2000, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW (EURO- REG) i Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2000, s. 53. 4 Misja, wizja i cele strategiczne szkolnictwa wyższego w Polsce w perspektywie 2020 roku Raport cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, listopad 2009. 5 W. Kamińska, Kapitał ludzki i społeczny na obszarach wiejskich w Polsce. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011, s. 50. 6 TERYT, Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju rejestr urzędowy podziału terytorialnego kraju prowadzony przez GUS. Został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów ad- 84

wyższe zadania decydują o poziomie przygotowania pracowników do pracy w różnych sektorach gospodarki (prywatnym, publicznym i społecznym), jest to szczególnie ważne dla województw, w których liczba mieszkańców wsi ma największy udział w liczbie ogółem (podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie), a liczba osób z wykształceniem wyższym (odnotowana w roku 2011) jest najmniejsza (opolskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, lubuskie i podkarpackie). Ekonomiści różnych nurtów stali i stoją na stanowisku, że wykształcenie i jego odpowiednie wykorzystanie jest jednym z ważniejszych czynników rozwoju ekonomicznego kraju. Już Adam Smith w XVIII w. zauważył, że kapitał trwały jest zawarty w człowieku, a stanowią go nabyte przez niego wiedza, zdrowie i kompetencje 7. W opracowaniu przedstawiono cele funkcjonowania szkół wyższych, liczbę uczelni w województwach Polski, w tym uczelni niepublicznych. Szkoły wyższe pogrupowano według województw i ustalono ich liczbę w tych obszarach. Analiza dotyczyła również liczby studentów w podziale na studentów w województwach z uwzględnieniem ich liczby w uczelniach niepublicznych oraz pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Przedstawiono wartość produktu krajowego brutto w województwach oraz w podziale na jednego mieszkańca analizowanego obszaru (na poziomie NTS 2). Przeprowadzone badania dotyczyły wszystkich szkół wyższych oraz wszystkich województw w Polsce. Badane szkoły wyższe zostały podzielone na publiczne i niepubliczne według ich liczby w województwach naszego kraju, a PKB ustalone w wartościach przyporządkowanych województwom oraz ustalone na jednego mieszkańca w tych obszarach (zgodnie z opracowaniami GUS). Czasowy przedział badań wybrano, kierując się m.in. tym, że w 2005 roku weszła w życie ustawa prawo o szkolnictwie wyższym, wprowadzająca zmiany w wielu obszarach działalności uczelni, które stopniowo mają doprowadzić do reform systemu szkolnictwa wyższego. Bazą dla tych reform są postulaty zawarte w Deklaracji Bolońskiej podpisanej 19.06.1999 roku przez ministrów edukacji z 29 krajów [www.nauka.gov.pl]. W opracowaniu wykorzystano dane pochodzące z zasobów GUS, zawarte w rocznikach statystycznych województw i rocznikach statystycznych rolnictwa, według danych za lata 2005-2010 r. Wyniki badań analizowano zgodnie z podziałem Polski na województwa, zgodnie z zapisami ustawy, która wprowadziła trójstopniowy podział terytorialny kraju na gminy, powiaty i województwa 8. ministracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego. z dnia 15 grudnia 1998 r. Dz.U. Nr 157, poz. 1031. Rejestr terytorialny jest jawny. 7 W. Kamińska, Kapitał ludzki i społeczny... op.cit., s. 50, za Smith 1776, wyd. polskie 1954. 8 Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24 lipca 1998 r., Dz.U. Nr 96, poz. 603 z późn. zm. 85

Wyniki badań Uczelnie, realizując zadania, zgodnie z Ustawą Prawo o Szkolnictwie Wyższym (UPoSW) wywierają duży wpływ na wiele aspektów życia społecznogospodarczego kraju. Tabela 1 zawiera cele realizowane przez szkoły wyższej zawarte w UPoSW oraz ustalone wymiary, prezentujące syntetycznie obszary działań tych jednostek organizacyjnych. Ustalono grupy nakładów (kosztów), które obciążają realizację ustalonych celów, pogrupowano je następująco: rozwój dydaktyki mierzony nakładami poniesionymi na kształcenie studentów, doktorantów i uczestników innych form kształcenia w każdym aspekcie, rozwój postaw obywatelskich ustalony jako nakłady poniesione na kształtowanie właściwych postaw obywateli, rozwój nauki to nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie i promowanie kadr naukowych, rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej jako nakłady poniesione na działania rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym. Tabela 1. Cele funkcjonowania szkoły wyższej. Cele funkcjonowania uczelni kształcenie studentów i przygotowanie ich do pracy, wychowanie obywateli w poczuciu odpowiedzialności za państwo, prowadzenie badań naukowych, prac rozwojowych i świadczenie usług badawczych, kształcenie i promowanie kadr naukowych, upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki i techniki, kultury narodowej, udostępnianie zbiorów bibliotecznych, kształcenie w celu zdobywania wiedzy i uzupełniania wiedzy, stwarzanie warunków do rozwoju kultury fizycznej studentów, działanie na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych. Natomiast uczelnia zawodowa, prowadząca wyłącznie studia pierwszego stopnia, nie jest zobowiązana do prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych, świadczenia usług badawczych oraz kształcenia i promowania kadr naukowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie UPoSW. Wymiary funkcjonowania uczelni rozwój dydaktyki wartość dydaktyczna (nakłady poniesione na kształcenie studentów, doktorantów, uczestników innych form kształcenia w każdym aspekcie), rozwój postaw obywatelskich wartość wychowawcza obywateli (nakłady poniesione na kształtowanie właściwych postaw obywateli), rozwój nauki wartość naukowa (nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie i promowanie kadr naukowych), rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej wartość rozwojowa społeczności i gospodarki (nakłady poniesione na działania rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym). Polska podzielona jest na 16 województw (mapa 1). W analizowanym okresie (w latach 2005-2010) na terenie kraju przeważały województwa, na obszarze których większość mieszkańców to ludność miast. Do województw, na obszarze których mieszka najmniejsza liczba osób zaliczanych do ludności wiejskiej, należą: śląskie, dolnośląskie i zachodniopomorskie (mapa 1). Województwa, w których większość stanowią mieszkańcy wsi to 4 województwa, do których należą: podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie (mapa 1). Najsłabiej rozwiniętymi gospodarczo obszarami, są tereny na których większość ludności stanowią mieszkańcy wsi. Aktualnie najistotniejszy wpływ na rozwój obszarów wiejskich mają czynniki, takie jak: kapitał ludzki i społeczny, wiedza i innowacje oraz infrastruktura, stąd rekomenduje się prowadzenie działań 86

ukierunkowanych szczególnie na wzmocnienie tych czynników na obszarach wiejskich 9. 21,8% - 27,1% 27,1% - 32,4% 32,4% - 37,8% 37,8% - 43,1% 43,1% - 48,4% 48,4% - 53,8% 53,8% - 59,1% Miasto Wieś Mapa 1. Udział % ludności wiejskiej w ludności ogółem w województwach średnio za lata 2005-2010. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010. Sektor szkolnictwa wyższego zapewnia zaspokojenie oczekiwań otoczenia społeczno-gospodarczego w zakresie kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych pracowników. Proces ten wymaga jednak szczególnego wsparcia ze strony państwa przede wszystkim dla tych uczelni, które mogą prowadzić kształcenie odpowiadające potrzebom gospodarki (ze szczególnym uwzględnieniem zróżnicowania rozwojowego). Uczelnie przyjmują na siebie publiczną odpowiedzialność za promowanie równości społecznej oraz zasad społeczeństwa integrującego. Kapitał intelektualny, odgrywa coraz ważniejszą rolę w nowoczesnym świecie kreowania wartości. Szczególnie jest to zauważalne w organizacjach stosujących nowoczesne technologie i usługi 10. Najwyższe standardy (dotyczące działalności operacyjnej) 9 J. Rakowska, A. Wojewódzka-Wiewiórska, Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich w Polsce stan i perspektywy rozwoju w kontekście powiązań funkcjonalnych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010, s. 2. 10 M.A. Leśniewski, Kapitał intelektualny w rozwoju organizacji. Wybrane aspekty teoretycznej analizy problemu. [w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i Materiały, rok 15, nr 2/2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011, s. 14. 87

i ich wdrożenie w organizacjach funkcjonujących w danych obszarach zależą w największym stopniu od optymalnie przygotowywanych do ich stosowania pracowników i zleceniobiorców (z uwagi na fakt, że w analizowanych latach, 2005-2010 zwiększyła się liczba osób studiujących nauczyciele akademiccy odgrywają w tym zakresie znaczącą rolę). Na rysunku 1. przedstawiono udział procentowy osób z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie osób mieszkających w obszarach (analizowanych na poziomie NTS 2) Polski (dane te pochodzą z przeprowadzonego w roku 2011 Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011). Liczba mieszkańców z wykształceniem wyższym kształtowała się od 13,6% w województwie opolskim do 23.6% w województwie mazowieckim. Największy udział osób z wyższym wykształceniem odnotowano w województwie mazowieckim (23,6%) jest to przede wszystkim spowodowane tym, że tym województwie stwierdzono również największą liczbę uczelni (publicznych i niepublicznych), studentów oraz nauczycieli akademickich. W pozostałych województwach ludność z wyższym wykształceniem nie przekroczyła 20% udziału. Najmniejszy udział mieszkańców z wykształceniem wyższym stwierdzono w województwach: opolskim (13,6%), warmińsko-mazurskim (14,0%), kujawskopomorskim (14,1%), lubuskim (14,4%) i podkarpackim (14,5%). W tych województwach udział osób z wykształceniem wyższym nie przekroczył 15%. W pozostałej grupie województw odnotowano od 15,9% w śląskim do 17,6% w województwie pomorskim udziału ludności z wykształceniem wyższym w ich liczbie ogółem (rys. 1). Rysunek 1. Udział % osób z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie mieszkańców (w województwach Polski) w roku 2011. Źródło: opracowanie własne na podstawie opracowań GUS za 2011 r. 88

Uczelnia jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w ustawie. Publiczne szkoły wyższe są jednostkami sektora finansów publicznych (ponieważ wykonują zadania publiczne i finansowane są ze środków publicznych). Niepubliczne szkoły wyższe, pomimo wykonywania zadań publicznych, nie należą do sektora finansów publicznych, a są jednostkami organizacyjnymi sektora społecznego (non-profit) 11. W tabeli 2 zawarto liczbę szkół wyższych w województwach Polski, w tym liczbę uczelni niepublicznych. We wszystkich województwach Polski (z wyjątkiem województwa opolskiego) w okresie od 2005 do 2010 roku stwierdzono przeważającą liczbę niepublicznych szkół wyższych w stosunku do jej liczby ogółem. Najwięcej uczelni odnotowano w województwie mazowieckim w roku 2009, było to 107 jednostek, w tym 91 niepublicznych. W tym województwie liczba szkół wyższych przekracza dwukrotnie ich liczbę w stosunku do pozostałych analizowanych obszarów z największą liczbą uczelni (na poziomie NTS 2). Województwa śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie i małopolskie to obszary, w których odnotowano od 32 uczelni (ogółem) w małopolskim w 2008 roku, do 46 w śląskim w roku 2008 roku. Były to województwa z największą liczbą uczelni ogółem w analizowanym kresie. Najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem i najmniejszą przewagę szkół niepublicznych nad publicznymi (w analizowanym) okresie stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim (tabela 2). W tych obszarach ich liczba ogółem (z niepublicznymi) nie przekroczyła liczby 10. Najmniejsza ich liczba funkcjonuje na terenie województwa opolskiego (6 szkół wyższych, w tym 2 niepubliczne), była to stała liczba w analizowanym okresie od 2005 do 2010 roku i lubuskiego (8 szkół wyższych, w tym 5 niepublicznych, z wyjątkiem roku 2008, w którym w danych GUS wykazano w tym obszarze 6 szkół niepublicznych). W województwach, w których przeważają mieszkańcy wsi (podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie, liczba szkół wyższych ogółem nie przekracza 20 (z wyjątkiem województwa małopolskiego). We wszystkich analizowanych województwach (w latach 2005-2010) stwierdzono stosunkowo stabilną liczbę szkół wyższych, pomimo prognoz dotyczących zmniejszającej się liczby studentów (tabela 2). Rozmieszczenie szkół wyższych na mapie naszego kraju (mapa 2) jest nierównomierne, największa ich liczba występuje w obszarze województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i małopolskiego. Natomiast najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem w analizowanym okresie stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim. Jednak dla równomiernego rozwoju społeczno-gospodarcze go kraju ważny jest również fakt równej dostępności do usług świadczonych (zadań realizowanych) przez uczelnie 11 Szerzej na temat w: A. Pisarska, Zasady zarządzania mieniem i finansami szkół wyższych Polsce. [w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i materiały, rok 16, nr 2/2012, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2012. 89

zgodnie z zapisami UPoSW. Dla wzmocnienia tego założenia należy ze szczególną starannością (po dogłębnych analizach) przydzielać środki na rozwój wszystkich obszarów, z uwzględnieniem ich sytuacji społeczno-gospodarczej w chwili podejmowania decyzji w tym zakresie. Tabela 2. Liczba szkół wyższych w województwach (szt.). Szkoły wyższe według województw Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dolnośląskie Razem 34 35 36 36 38 38 w tym niepubliczne 22 23 24 24 26 26 Razem 21 20 20 19 21 21 Kujawsko-pomorskie w tym niepubliczne 16 15 15 14 16 16 Razem 20 20 19 19 19 18 Lubelskie w tym niepubliczne 13 13 12 12 12 11 Razem 8 8 8 9 8 8 Lubuskie w tym niepubliczne 5 5 5 6 5 5 Razem 27 28 29 31 32 30 Łódzkie w tym niepubliczne 20 21 22 24 25 23 Razem 34 34 34 32 33 33 Małopolskie w tym niepubliczne 20 20 20 18 19 19 Razem 101 101 104 105 107 106 Mazowieckie w tym niepubliczne 85 85 88 89 91 90 Razem 6 6 6 6 6 6 Opolskie w tym niepubliczne 2 2 2 2 2 2 Razem 17 17 17 16 15 16 Podkarpackie w tym niepubliczne 10 10 10 9 8 9 Razem 19 19 19 18 17 18 Podlaskie w tym niepubliczne 14 14 14 13 12 13 Razem 28 28 28 28 28 28 Pomorskie w tym niepubliczne 20 20 20 20 20 20 Razem 43 44 44 46 45 45 Śląskie w tym niepubliczne 32 33 33 35 34 34 Razem 14 14 15 15 15 15 Świętokrzyskie w tym niepubliczne 12 12 12 12 12 12 Razem 9 9 9 9 9 9 Warmińsko-mazurskie w tym niepubliczne 7 7 7 7 7 7 Razem 36 36 38 38 39 40 Wielkopolskie w tym niepubliczne 23 23 25 25 26 27 Razem 21 22 22 22 22 22 Zachodniopomorskie w tym niepubliczne 14 15 15 15 15 14 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2011. Finansowanie szkolnictwa wyższego, wynikające z algorytmów podziału dotacji dla szkół wyższych promują te obszary (te uczelnie), które w chwili przyznawania środków mają już największy potencjał 12. Natomiast rolą polityki państwa w stosunku do szkół wyższych powinno być tworzenie warunków i stwarzanie 12 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych, Dz. U. Nr 160, poz. 957 z 19.07.2011 r. 90

bodźców angażujących uczelnie do osiągania wysokiego poziomu realizowanych zadań. 6-20 20-34,1 34,1-48,1 48,1-62,2 62,2-76,2 76,2-90,3 90,3-104,3 publiczne niepubliczne Mapa 2. Szkoły wyższe w województwach średnio za lata 2005-2010. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010. Tabela 3. Zawiera liczbę studentów w województwach z uwzględnieniem studentów uczących się w uczelniach ogółem, w tym uczących się w uczelniach niepublicznych oraz udział procentowy ogólnej liczby studentów w województwach w liczbie wszystkich studentów w danym roku (ogółem w tym w uczelniach niepublicznych). Pomimo dużej liczby uczelni niepublicznych we wszystkich województwach Polski w okresie od 2005 do 2010 roku stwierdzono przeważającą liczbę studentów w uczelniach publicznych w stosunku do jej liczby ogółem w szkołach wyższych, jest to spowodowane zapewne dużym potencjałem naukowo-dydaktycznym oraz dużymi nakładami na rzeczowe aktywa trwałe (inwestycje rzeczowe) 13 w publicznych szkołach wyższych, co stanowi ważny czynnik ich rozwoju i bodziec wpływający na decyzje w zakresie wyboru uczelni przez kandydatów na studentów. Z uwagi na fakt nierównomiernego rozmieszczenia szkół wyższych na terenie kraju i umiejscowienie ich największej liczby w województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim i małopolskim rów- 13 Szerzej na temat w: A. Pisarska, M. Poborski, Wybrane problemy inwestowania w rzeczowe aktywa trwałe (na przykładzie uczelni publicznych w Polsce), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 241, Wrocław 2011. 91

nież największą liczbę studentów ogółem stwierdzono w tych obszarach. W województwie mazowieckim studiowało od 18,1% w roku 2005 do 17,8% w roku 2009 i 2010 wszystkich studentów (była to jednak jednolita tendencja malejąca), około 10% w województwach: śląskim i małopolskim (tabela 3). Najmniejszy ich udział w liczbie ogółem stwierdzono w województwach: opolskim (od 1,9% w 2005 roku do 2,2% w roku 2010), w tym obszarze była to jednolita tendencja rosnąca, lubuskim nastąpiło zmniejszenie liczby studentów w analizowanym okresie (od 2,0% w roku 2005 do 1,5% w roku 2010, w tym województwie była to tendencja jednolita) i podlaskim (2,7% w latach 2005, 2007, wzrost do 2,8% w latach 2006, 2008 i do 2,9% w latach 2009 i 2010) (tabela 3). Tabela 3. Studenci w województwach z podziałem na studentów w publicznych i niepublicznych szkołach wyższych (osoby w tys. i %). Studenci w uczelniach według województw Lata 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dolnośląskie Razem 169,3 8,7 169,1 8,8 171,8 8,9 173,0 9,1 172,5 9,2 168,5 9,3 w tym niepubliczne 41,3 6,7 43,6 6,8 48,7 7,4 51,1 7,8 52,0 8,2 50,5 8,7 Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Razem Razem 88,9 4,6 86,5 4,5 85,5 4,4 84,2 4,4 85,1 4,5 84,6 4,7 w tym niepubliczne 22,8 3,7 25,2 3,9 27,5 4,2 27,8 4,2 28,6 4,5 28,1 4,8 Razem 108,2 5,6 106,5 5,5 106,4 5,5 105,7 5,5 105,2 5,6 101,5 5,6 w tym niepubliczne 37,6 6,1 37,5 5,8 38,8 5,9 37,9 5,7 38,6 6,1 37,0 6,4 Razem 39,7 2,0 36,4 1,9 34,2 1,8 29,8 1,6 28,2 1,5 26,4 1,5 w tym niepubliczne 3,6 0,6 3,9 0,6 3,6 0,6 3,4 0,5 2,8 0,4 2,3 0,4 Razem 131,1 6,8 134,4 7,0 138,9 7,2 142,5 7,5 134,7 7,2 114,9 6,3 w tym niepubliczne 53,9 8,7 58,5 9,1 63,3 9,6 66,0 10,0 56,1 8,9 35,3 6,1 Razem 199,7 10,3 203,1 10,5 207,1 10,8 211,1 11,0 212,0 11,3 211,9 11,7 w tym niepubliczne 44,7 7,2 48,5 7,6 49,9 7,6 50,5 7,7 50,9 8,0 48,8 8,4 Razem 350,9 18,1 349,8 18,1 348,0 18,1 344,3 18,0 333,8 17,8 323,2 17,8 w tym niepubliczne 157,0 25,3 158,6 24,8 162,0 24,5 160,0 24,3 150,5 23,8 139,6 24,1 Razem 37,4 1,9 36,8 1,9 38,1 2,0 39,2 2,1 40,9 2,2 39,9 2,2 w tym niepubliczne 5,9 0,9 5,7 0,9 6,1 0,9 7,0 1,1 7,7 1,2 7,4 1,3 Razem 78,4 4,0 76,0 3,9 73,8 3,8 75,5 3,9 74,8 4,0 73,3 4,0 w tym niepubliczne 26,6 4,3 26,7 4,2 26,5 4,0 26,3 4,0 24,4 3,9 23,3 4,0 Razem 52,6 2,7 53,1 2,8 52,7 2,7 53,0 2,8 54,3 2,9 53,1 2,9 w tym niepubliczne 20,3 3,3 20,2 3,1 19,2 2,9 18,3 2,8 17,7 2,8 15,3 2,6 Razem 100,2 5,2 102,2 5,3 103,0 5,4 104,8 5,5 105,8 5,6 107,2 5,9 w tym niepubliczne 27,1 4,4 29,9 4,7 31,9 4,8 31,9 4,8 32,6 5,2 32,4 5,6 Razem 207,7 10,7 203,2 10,5 197,8 10,3 192,2 10,1 187,2 10,0 181,3 10,0 w tym niepubliczne 70,3 11,3 69,9 10,9 68,9 10,4 66,2 10,0 62,5 9,9 59,8 10,3 Razem 57,7 3,0 55,0 2,9 51,2 2,7 49,7 2,6 47,8 2,5 45,7 2,5 w tym niepubliczne 28,1 4,5 27,3 4,3 25,2 3,8 24,2 3,7 22,5 3,6 20,6 3,6 Razem 61,4 3,2 60,2 3,1 58,7 3,1 54,5 2,9 52,4 2,8 50,0 2,7 w tym niepubliczne 21,8 3,5 20,6 3,2 18,8 2,8 17,3 2,6 17,1 2,7 15,3 2,6 Razem 170,5 8,8 172,6 9,0 176,5 9,2 173,9 9,1 169,4 9,0 164,2 9,0 w tym niepubliczne 44,6 7,2 49,2 7,7 54,4 8,2 55,2 8,4 53,2 8,4 48,8 8,4 Razem 86,1 4,4 82,9 4,3 79,0 4,1 78,2 4,1 76,2 4,1 71,8 3,9 w tym niepubliczne 15,1 2,4 15,1 2,4 15,6 2,4 16,2 2,5 15,8 2,5 15,9 2,7 Razem 1939,9 100 1927,7 100 1922,7 100 1911,5 100 1880,2 100 1817,5 100 w tym niepubliczne 620,8 100 640,3 100 660,5 100 659,4 100 633,1 100 580,5 100 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2011. 92

W tabeli 4 zaprezentowano liczbę nauczycieli w szkołach wyższych z podziałem na województwa w Polsce. Największa ich liczba pracuje w województwach mazowieckim, małopolskim i śląskim. Pracownicy naukowo-dydaktyczni to największy potencjał wpływający na rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich obszarów. W tych województwach, w których liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy mają największą dostępność do efektów ich pracy, a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na promowanie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej efektywnie pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują jeszcze większy potencjał i mają możliwość dynamiczniejszego rozwoju. Tabela 4. Liczba nauczycieli akademickich w województwach (osoby). Szkoły wyższe według województw Lata Razem 2010-2005 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dolnośląskie 8814 8781 8629 8801 8 916 9 018 204 Kujawsko-pomorskie 4208 4380 4420 4549 4 641 4 624 416 Lubelskie 6266 6417 6347 6492 6 575 6 626 360 Lubuskie 1681 1654 1501 1609 1 550 1 505-176 Łódzkie 7180 7224 7615 7777 7 778 7 554 374 Małopolskie 11874 12096 12206 12385 12 602 12 656 782 Mazowieckie 16385 16325 17401 16770 17 165 17 192 807 Opolskie 1631 1622 1625 1670 1 687 1 701 70 Podkarpackie 3379 3239 3113 3125 3 201 3 237-142 Podlaskie 3012 3039 3036 3171 3 201 3 123 111 Pomorskie 5830 5850 5846 5948 5 979 6 067 237 Śląskie 9921 9943 9633 9684 9 805 9 770-151 Świętokrzyskie 1822 1825 1976 1833 1 825 1 841 19 Warmińsko-mazurskie 2647 2650 2555 2769 2 718 2 670 23 Wielkopolskie 8823 9042 9530 9355 9 616 9 667 844 Zachodniopomorskie 4229 4175 4059 4199 4 302 4 376 147 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010. W niektórych województwach (tabela 4) stwierdzono nieznaczne zmniejszenie liczby pracowników naukowo-dydaktycznych w szkołach wyższych (od 26 pracowników w województwie świętokrzyskim, do 226 pracowników w województwie lubuskim), jest to związane zapewne z restrukturyzacją, jaka stopniowo odbywa się w tych jednostkach. Zmniejszanie liczby pracowników naukowo-dydaktycznych nastąpiło również w województwach: warmińsko-mazurskim (o 57 pracowników i podkarpackim (o 115 pracowników). W większej liczbie województw nastąpiło zwiększenie liczby nauczycieli, jednak z powodu zmniejszającej liczby studentów i związanej z tym czynnikiem malejącej dotacji dla uczelni, zarządzający tymi podmiotami będą musieli podejmować decyzje o stopniowym, ale systematycznym zmniejszaniu liczby pracowników szkół wyższych (w tym również nauczycieli). Tabela 5 zawiera wartość PKB w latach 2005-2010 według województw. We wszystkich analizowanych latach najwyższą wartość PKB stwierdzono w województwie mazowieckim, która kształtowała się od 209 167 mln. zł w roku 2005 do 93

315 826 mln. zł w roku 2010 i była to jednolita tendencja rosnąca. Rozbieżność w zakresie wartości wypracowanego PKB w analizowanych obszarach (na poziomie NTS 2) była bardzo duża i wynosiła od 22 352 mln. zł w roku 2005 w województwie opolskim do 315 826 mln. zł w roku 2010 w województwie mazowieckim. Najniższe wartości PKB w analizowanym okresie (2005-2010) ustalono w województwie opolskim, wartości tego wskaźnika wynosiły od 22 352 mln. zł w roku 2005 do 30 380 mln. zł w roku 2010. Tabela 5. Wartość PKB w województwach (mln zł). 94 Szkoły wyższe według województw Lata Razem 2010-2005 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dolnośląskie 76 770 85 648 96 385 103 412 110 541 120 120 43 350 Kujawsko-pomorskie 46 411 50 098 55 414 59 634 61 788 64 379 17 968 Lubelskie 38 487 40 858 45 504 50 297 51 142 54 042 15 555 Lubuskie 23 413 24 894 27 473 28 898 30 398 31 684 8 271 Łódzkie 61 307 65 812 73 117 79 218 81 976 86 765 25 458 Małopolskie 72 118 79 094 86 974 95 020 99 610 104 089 31 971 Mazowieckie 209 167 229 223 255 560 275 345 293 949 315 826 106 659 Opolskie 22 352 23 293 26 478 29 239 29 730 30 380 8 028 Podkarpackie 37 564 40 006 43 823 48 404 50 740 52 512 14 948 Podlaskie 22 952 24 405 27 321 29 059 30 941 32 090 9 138 Pomorskie 55 825 60 393 66 962 70 342 76 307 79 577 23 752 Śląskie 130 849 138 168 153 066 167 817 175 503 184 038 53 189 Świętokrzyskie 24 816 27 037 30 424 34 048 34 777 35 681 10 865 Warmińsko-mazurskie 28 125 29 815 32 681 35 242 37 160 38 871 10 746 Wielkopolskie 93 047 98 774 109 028 118 483 127 489 131 885 38 838 Zachodniopomorskie 40 101 42 514 46 529 51 051 52 454 54 647 14 546 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010. Tabela 6. Wartość PKBM w województwach (zł). Szkoły wyższe według województw Lata Razem 2010-2005 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dolnośląskie 26 560 29 695 33 470 35 946 38 427 41 750 15 190 Kujawsko-pomorskie 22 445 24 244 26 828 28 859 29 866 31 107 8 662 Lubelskie 17 637 18 783 20 979 23 249 23 679 25 079 7 442 Lubuskie 23 199 24 686 27 242 28 650 30 108 31 348 8 149 Łódzkie 23 743 25 593 28 551 31 046 32 204 34 180 10 437 Małopolskie 22 102 24 204 26 560 28 948 30 251 31 501 9 399 Mazowieckie 40 613 44 383 49 350 53 002 56 378 60 359 19 746 Opolskie 21 297 22 304 25 473 28 260 28 811 29 498 8 201 Podkarpackie 17 906 19 078 20 895 23 079 24 157 24 973 7 067 Podlaskie 19 111 20 378 22 872 24 380 25 983 26 985 7 874 Pomorskie 25 410 27 438 30 346 31 756 34 296 35 597 10 187 Śląskie 27 879 29 542 32 831 36 098 37 800 39 677 11 798 Świętokrzyskie 19 291 21 093 23 816 26 733 27 357 28 134 8 843 Warmińsko-mazurskie 19 689 20 892 22 908 24 707 26 029 27 228 7 539 Wielkopolskie 27 622 29 269 32 236 34 938 37 462 38 629 11 007 Zachodniopomorskie 23 669 25 103 27 487 30 165 30 978 32 268 8 599 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.

W tabeli 6 zawarto wartości PKBM według województw, w tym zakresie odnotowano znaczne rozbieżności. Województwo mazowieckie to obszar, w którym w latach 2005-2010 PKBM był najwyższy kształtował się od 40 613 zł do 60 359 zł. W analizowanych latach stwierdzono w tym zakresie jednolitą tendencję rosnącą. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na mieszkańca był najniższy w województwach: lubelskim i podkarpackim. W obszarze województwa lubelskiego wypracowane PKBM wynosiło od 17 637 zł w roku 2005 i wzrosło do 25 079 w roku 2010 (w tym okresie była to jednolita tendencja rosnąca). W województwie podkarpackim PKB na mieszkańca wynosiło od 17 906 zł w roku 2005 do 24 973 zł w roku 2010. W tym i we wszystkich pozostałych województwach Polski wystąpiła jednolita tendencja rosnąca PKBM. Wnioski W opracowaniu określono zadania szkół wyższych i ustalono ich znaczenie w społeczeństwie i wpływ jaki wywierają na rozwój gospodarczy kraju (w podziale na województwa) mierzony wartością PKB i PKBM, szczególnie dla obszarów najsłabiej rozwiniętych. Szkoły wyższe zostały pogrupowane według województw i ustalono ich liczbę w tych obszarach. Ustalono również liczbę studentów i nauczycieli w obszarach na poziomie NTS 2. Przeprowadzone badania dotyczyły wszystkich szkół wyższych funkcjonujących w Polsce (które podzielono na publiczne i niepubliczne) i wszystkich województw. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące wnioski: 1. Sektor szkolnictwa wyższego zapewniając zaspokojenie oczekiwań otoczenia społeczno-gospodarczego w zakresie kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych pracowników wymaga szczególnego wsparcia ze strony państwa przede wszystkim w tych obszarach gdzie rozwój społeczno-gospodarczy jest najniższy. Zarządzający uczelniami przyjmując na siebie publiczną odpowiedzialność za promowanie równości społecznej oraz zasad społeczeństwa integrującego muszą ze szczególną troską realizować swoje zadania na obszarach o najsłabszym poziomie rozwoju gospodarczego. 2. Rozmieszczenie szkół wyższych na mapie naszego kraju jest nierównomierne, największa ich liczba występuję w obszarze województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i małopolskiego. Natomiast najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem w analizowanym okresie stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim. We wszystkich analizowanych województwach (w latach 2005-2010) stwierdzono stosunkowo stabilną liczbę szkół wyższych pomimo prognoz dotyczących zmniejszającej się liczby studentów. 3. Na obszarach o najniższym poziomie PKB i PKBM stwierdzono również niski wskaźnik procentowy udziału osób z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie mieszkańców. Natomiast w województwach, w których stwierdzono największy udział osób z wyższym wykształceniem (m.in. mazowieckie, dolnośląskie, małopolskie, pomorskie) wskaźniki PKB i PKBM były również naj- 95

wyższe. Jest to zapewne spowodowane m.in. tym, że tych województwach stwierdzono również największą liczbę uczelni (publicznych i niepublicznych), studentów oraz nauczycieli akademickich. Najmniejszy udział mieszkańców z wykształceniem wyższym stwierdzono w województwach: opolskim (13,6%), warmińsko-mazurskim (14,0%), kujawsko-pomorskim (14,1%), lubuskim (14,4%) i podkarpackim (14,5%). W tych województwach udział osób z wykształceniem wyższym nie przekroczył 15%. Na tych obszarach ustalono również najniższe wartości PKB i PKBM. W tych województwach, w których liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy mają największą dostępność do efektów ich pracy, a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na promowanie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej efektywnie pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują jeszcze większy potencjał, mają możliwość dynamiczniejszego rozwoju 4. W opracowaniu ustalono również grupy nakładów (kosztów), które obciążają realizację ustalonych celów, pogrupowano je następująco: rozwój dydaktyki mierzony nakładami poniesionymi na kształcenie studentów, doktorantów i uczestników innych form kształcenia w każdym aspekcie), rozwój postaw obywatelskich ustalony jako nakłady poniesione na kształtowanie właściwych postaw obywateli, rozwój nauki to nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie i promowanie kadr naukowych, rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej jako nakłady poniesione na działania rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym. Wysokość nakładów w tych obszarach w poszczególnych uczelniach odzwierciedla znaczenie poszczególnych celów dla zarządzających tymi jednostkami organizacyjnymi i całej społeczności akademickiej. Literatura 1. Europen University Association, Deklaracja Lizbońska, Europejskie Uniwersytety po 2010 roku, Różnorodność przy wspólnym celu, 2007, Bruksela. 2. GUS, 2006-2012, Rocznik statystyczny województw. Wydawnictwo GUS, Warszawa. 3. GUS, 2006-2012, Rocznik statystyczny rolnictwa. Wydawnictwo GUS, Warszawa. 4. Hryniewicz J.T., Endo- i egzogenne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. [w:] Studia Regionalne nr 2(2)/2000, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW (EUROREG) i Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2000. 5. Kamińska W., Kapitał ludzki i społeczny na obszarach wiejskich w Polsce. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011. 6. Leśniewski M.A., Kapitał intelektualny w rozwoju organizacji. Wybrane aspekty teoretycznej analizy problemu. [w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i Materiały, rok 15, nr 2/2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011. 7. Misja i strategia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach na lata 2011-2020. 8. Misja, wizja i cele strategiczne szkolnictwa wyższego w Polsce w perspektywie 2020 roku Raport cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst & Young Business Advisory. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Listopad 2009. 96

9. Pisarska A., Rola i zasady funkcjonowania szkół wyższych we współczesnym społeczeństwie (na przykładzie systemu akademickiego w Polsce) [w:] The Peculiarity of Man Życie w konsumpcji konsumpcja w życiu konsumpcja życia: Współczesny człowiek w społeczeństwie konsumpcyjnym, nr 15, red. Ryszard Stefański, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń-Kielce 2012. 10. Pisarska A., Poborski M., Wybrane problemy inwestowania w rzeczowe aktywa trwałe (na przykładzie uczelni publicznych w Polsce). Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 241, Wrocław 2011. 11. Rakowska J., Wojewódzka-Wiewiórska A., Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich w Polsce stan i perspektywy rozwoju w kontekście powiązań funkcjonalnych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010. 12. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych, Dz.U. Nr 160, poz. 957 z 19.07.2011 r. 13. Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776, PWN, wyd. polskie Warszawa 1954. 14. Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. Nr 164, poz. 1365 z 27.07.2005 r. z późn. zm. 15. Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24 lipca 1998 r., Dz.U. Nr 96, poz. 603 z późn. zm. Abstrakt: Celem opracowania jest określenie zadań i znaczenia szkół wyższych w społeczeństwie, jest to szczególnie dla obszarów wiejskich (w latach 2005-2011). W opracowaniu przedstawiono liczbę szkół wyższych w województwach Polski, w tym uczelni niepublicznych. Analiza dotyczyła również liczby studentów w podziale na studentów w województwach z uwzględnieniem ich liczby w uczelniach niepublicznych oraz pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Szkoły wyższe wpływając na osiąganie narodowych celów społecznych i gospodarczych, budują kapitał intelektualny i społeczny kraju. Jego dwie zasadnicze, powiązane ze sobą funkcje (kształcenie i prowadzenie badań naukowych) mają kluczowe znaczenie dla zdolności dostosowywania się jednostek gospodarczych i społeczności do zmian oraz wpływają na kształtowanie przyszłości. Z uwagi na fakt nierównomiernego rozmieszczenia szkół wyższych na terenie kraju i umiejscowienie ich największej liczby w województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim i małopolskim również największą liczbę studentów ogółem stwierdzono w tych obszarach. Najmniejszy ich udział w liczbie ogółem stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i podlaskim. Największa liczba nauczycieli akademickich pracuje w województwach mazowieckim, małopolskim i śląskim. Pracownicy naukowo-dydaktyczni to największy potencjał wpływający na rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich obszarów. W tych województwach, w których liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy mają największą dostępność do efektów ich pracy, a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na promowa- 97

nie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej efektywnie pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują jeszcze większy potencjał, mają możliwość dynamiczniejszego rozwoju i wypracowują najwyższe wartości PKB i PKBM. The importance of higher education in economical development of the country The aim of this paper is to determine the aims and importance of higher education institutions in society what is extremely important to rural areas (in the years 2005-2011). The number of public and non-public academies in voivodeships in Poland is presented in the study. The analysis also concerns the number of students in repartition to students according to voivodeships, including the number of students of non-public academies and the number of scientists and scientific and didactic employees. Academies influence achieving national social and economical aims, build intellectual and social capital of the country. Both main and strongly related functions (that are educating and conducting research) have great significance to the ability of economical entities and societies to adapt to changes and influence the shape of our future. In view of the fact that academies are distributed unevenly among the country and the biggest number of them is set in voivodeships: mazowieckie, śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie and małopolskie. The biggest number of students in general is also stated there. The lowest share in general number of students is stated in voivodeships: opolskie, lubuskie and podlaskie. The biggest number of academics work in voivodeships: mazowieckie, małopolskie and śląskie. Scientific and didactic employees are the greatest potential influencing social and economical development of all areas. In the voivodeships, in which the number of academics is the biggest, the residents can access the effects of their work most easily and as a result have the greatest chance to develop. In view of promotion and additional financing of academies employing the biggest and the most effectively working group of scientific and didactic workers they cumulate even greater potential and the voivodeships can develop dynamically and elaborate the highest value of GDP and GDP per capita. PhD Aleksandra Pisarska, assistant professor, Jan Kochanowski University in Kielce. 98