Rynek folii PE w kraju na tle krajowego i europejskiego rynku folii giętkich

Bohdan Czerniawski Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań Rynek folii PE w kraju na tle krajowego i europejskiego rynku folii giętkich Bohdan Czerniawski: Rynek folii PE w kraju na tle Krajowego i Europejskiego rynku folii giętkich. Zarówno w skali światowej, jak i w Polsce wśród tworzyw termoplastycznych PE wykazuje najwyższy wskaźnik produkcji i zużycia. Z uwagi na masowość stosowania folii PE, nie tylko ze względów ekonomicznych, ale także i ekologicznych, szczególnie istotne staje się dążenie do zmniejszenia zużycia tego materiału przez optymalizację jego własności - obniżenie grubości folii. Bohdan Czerniawski: Polyethylene films market in Poland against a background of the Polish and European flexible film markets. Both in the world and in Poland polyethylene presents the highest production and consumption ratę among all thermoplastics. Taking into consideration the mass scalę of the polyethylene film application the strive to decrease the consumption of this materiał through the optimization of its properties - reduction of film thickness becomes particularly essential not only from economic but also from ecological reasons. Jakkolwiek niniejszy artykuł dotyczy rynku folii PE, to jednak wydaje się celowe przytoczenie ogólnych danych w zakresie polietylenu, -z którego folie te są wytwarzane. Zarówno w skali światowej, jak i w Polsce, wśród tworzyw termoplastycznych, PE wykazuje najwyższe wskaźniki produkcji i zużycia. W dziedzinie opakowań PE wykorzystywany jest również w znacznie większych ilościach, w porównaniu z innymi tworzywami sztucznymi. Przykładowo w Polsce w 00 r. zużycie wszystkich odmian PE do celów opakowaniowych stanowiło ok. 66% łącznego krajowego zużycia tego tworzywa oraz ok. 9% udziału w łącznym opakowaniowym zużyciu wszystkich tworzyw sztucznych []. Światowa sytuacja w zakresie rynku PE Szczegółowe informacje dotyczące zarówno aktualnej sytuacji oraz prognozy rozwoju światowego rynku polietylenu przedstawił E. Dosio [], reprezentujący firmę Dow, największego - obok firmy Exxon Mobil - producenta tego tworzywa i dostawcy PE również do Polski. W opracowaniu tym światową zdolność produkcyjną PE w 00 r. szacowano na poziomie 67,9 min ton, przy zużyciu w 00 r. wynoszącym 55, min ton. Celowe wydaje się przytoczenie danych dotyczących udziału różnych technik wykorzystywanych w skali światowej w przetwórstwie poszczególnych odmian PE. Odniesione do 00 r. dane w tym zakresie zestawiono w tab. l []. W powołanym wyżej opracowaniu [], średnie tempo wzrostu zużycia wszystkich odmian PE, w skali światowej, w okresie TABELA l. Udział różnych procesów przetwórstwa w odniesieniu do światowego zużycia podstawowych odmian PE Rodzaj procesu Produkcja folii giętkich Powlekanie przez wytłaczanie Wytłaczanie folii sztywnych ipłyt Wytłaczanie z rozdmuchem Formowanie rotacyjne Inne rodzaje wytłaczania Powlekanie kabli i drutu Formowanie wtryskowe Wytwarzanie rur Inne procesy PE-LD (zużycie PE-LLD (zużycie PE-HD (zużycie 6, min ton),6 min ton), min ton) % w zużyciu % w zużyciu % w zużyciu 6 0 < 5 0 < < 7 < 0 7 0 997-00 określono na poziomie,%, które w odniesieniu do podstawowych odmian kształtowało się następująco: PE-LD; % PE-LLD; 7,5% PE-HD; 5,%. Według przewidywań w latach 00-007, średnie tempo wzrostu zużycia PE, miałoby wzrosnąć do 6,%, odpowiednio dla poszczególnych odmian: PE-LD;,% PE-LLD;,% PE-HD; 7,%. W tab. II przedstawiono średnie tempo wzrostu, obejmujące również prognozę zużycia podstawowych odmian PE, w różnych regionach świata w latach 00-007. TABELA II. Prognozowane przeciętne tempo wzrostu zapotrzebowania na podstawowe odmiany PE, w okresie 00-007, w zależności od regionu świata Tempo wzrostu zużycia PE (w %) w różnych regionach świata Okres Odmiana PE PE-LD PE-LLD PE-HD Azja/kraje Ameryka Oceanu Północna Zachodnia Europa Ameryka Łacińska Środkowy Wschód Spokojnego i Afryka,0 9,,7-0, 7,5 6, 00-007 0, 7, 5,0,, 9,7,,5 7,0 Europa Centralna Wschodnia Zestawione wyżej dane wskazują, że w skali światowej wśród podstawowych odmian polietylenu: w przypadku PE-LLD przewiduje się najwyższą dynamikę wzrostu; przy średnim wskaźniku wzrostu zapotrzebowania w latach 00-007, szacowanym na poziomie,%, przy aktualnie najwyższym ilościowo zużyciu, wysokądynamikę wzrostu zapotrzebowania przewiduje się także w przypadku PE-HD (średni wskaźnik wzrostu, w okresie 00-007 ma wynieść 7,%, dynamika wzrostu zapotrzebowania na PE-LD jest najniższa, w okresie 00-007 ma wynieść tylko,%, przy czym powyższy wskaźnik wzrostu będzie wynikiem względnie wysokiej jeszcze dynamiki wzrostu zużycia tej odmiany PE w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz w krajach Bliskiego Wschodu i Afryki, z punktu widzenia technologii przetwórstwa, w przypadku PE-LD i PE-LLD największy udział ma wytwarzanie folii,5 0, 6, OPAKOWANIE 6/005

giętkich, to jest odpowiednio 6 i 0%, stosowanych głównie do celów opakowaniowych, a w przypadku PE-HD największy udział wynoszący 0% stanowi wytłaczanie z rozdmuchem, co w zakresie opakowań znajduje swoje odbicie w produkcji butelek, kanistrów, bębnów i beczek. Krajowa sytuacja w zakresie rynku PE Wg danych GUS, łączne zużycie PE w Polsce w 00 r. wyniosło 0 tyś. ton w niżej podanym rozbiciu asortymentowym: PE-LD 00 tyś. ton, PE-HD 0 tyś. ton, PE-LLD 0 tyś. ton. Średni wskaźnik wzrostu zużycia PE w stosunku do 000 r. wyniósł ~%. Wg analizy AMI [], w odniesieniu do tego samego okresu wykazano wyraźne zróżnicowanie wskaźnika wzrostu, w zależności od odmiany PE, szacując go na poziomie % potraktowanym łącznie PE-LD oraz PE-LLD oraz 6% w przypadku PE-HD. Przy tym w przypadku PE małych gęstości wystąpiło bardzo duże zróżnicowanie wskaźników wzrostu. Znacznie wyższy wskaźnik wzrostu zarejestrowano w przypadku PE-LLD. Pięciokrotnie wyższe zużycie PE-LD zadecydowało jednak o ogólnie niskim poziomie określonego łącznie wskaźnika dla PE-LD oraz PE-LLD. Produkcja PE w kraju (wyłącznie PE-LD) w 00 r. wyniosła ok. 50 tyś. ton. W realizowanej inwestycji Basell Orlen, skala produkcji PE- HD, przewidziana do uruchomienia już w roku bieżącym ma osiągnąć poziom 0 tyś. ton/rok. Po uruchomieniu nowej wytwórni ma nastąpić zamknięcie starszej linii PE-LD []. Produkcja PE-LD ma zostać ograniczona do poziomu 05 tyś. ton rocznie. Przedstawione wyżej rozważania dotyczyły PE do wszystkich zastosowań, bez wyodrębnienia zużycia do celów opakowaniowych. Jak wynika z wcześniejszego opracowania COBRO [], łączne zużycie podstawowych odmian PE do celów opakowaniowych wyniosło w 00 r. w kraju odpowiednio: PE-LD łącznie z PE-LLD, tyś. ton, PE-HD 9,0 tyś. ton. W odniesieniu do łącznego krajowego zużycia PE, zużycie do celów opakowaniowych stanowiło tu odpowiednio: w przypadku PE-LD oraz PE-LLD (łącznie) 77%, a w przypadku PE-HD - 5%. Podkreślić przy tym należy, że PE-LLD wykorzystywany jest niemal wyłącznie do celów opakowaniowych głównie w postaci folii rozciągliwych, a w mniejszym stopniu w postaci mieszanek wykorzystywanych w produkcji folii, w celu uzyskania korzystniejszych właściwości funkcjonalnych w porównaniu ze stosowaniem samego PE-LD. Udział opakowań z PE, w łącznym krajowym zużyciu tworzyw sztucznych do celów opakowaniowych jest bardzo wysoki i np. w 00 r. wynosił ponad 9% []. Przedstawione wielkości wskazują na dominujący udział zużycia PE do celów opakowaniowych, w krajowym zużyciu tego tworzywa oraz w łącznym zużyciu tworzyw sztucznych w opakowaniach. Charakterystyka europejskiego rynku opakowań giętkich Analiza perspektyw rozwojowych krajowego rynku folii giętkich z tworzyw sztucznych, zostanie poprzedzona uzyskanymi informacjami dotyczącymi europejskiego, a w pewnym zakresie także światowego rynku opakowań giętkich. Analizując dane dotyczące rynku opakowań giętkich z tworzyw sztucznych, przedstawiane przez analityków zachodnioeuropejskich, należy brać pod uwagę, że samo pojęcie opakowania różni się w sposób istotny od przyjętego w kraju. Pomimo tych odmienności uzyskane informacje są interesujące i mogą mieć pewien wpływ na wyrobienie sobie poglądu na temat perspektyw krajowych w tym zakresie. Dla scharakteryzowania aktualnej sytuacji europejskiego rynku opakowań giętkich wykorzystano analizę przedstawioną przez Paula Gastera reprezentującego Międzynarodowe Stowarzyszenie Konsultantów w zakresie Folii Opakowaniowych (PCI Films Consulting Ltd) [5], w której uwzględniono zarówno kraje Europy Zachodniej oraz Środkowej i Wschodniej, jak i inne źródła literaturowe. Bardzo istotne dla dokonywania porównań stanowi uwzględnienie samej definicji opakowania go, przyjętej w krajach Europy Zachodniej, a przede wszystkim, uwzględnienie, czego nie zalicza się do rynku opakowań giętkich. Definicja przytoczona w powołanym wyżej opracowaniu przez Paula Gastera brzmi: Pojęcie rynku opakowań giętkich obejmuje produkcję, dostawy i przetwórstwo folii z tworzyw sztucznych, folii celulozowych, folii Al i papieru, stosowanych oddzielnie oraz we wzajemnych kombinacjach do bezpośredniego pakowania: żywności i produktów nie zaliczanych do żywności, takich jak: żywność dla zwierząt, wyroby z grupy zrób to sam", produkty higieniczne, detergenty do użytku domowego i niektóre inne grupy wyrobów, np. sprzęt medyczny i produkty farmaceutyczne". Definicja ta wyklucza zakwalifikowanie do grupy opakowań giętkich: owinięć zbiorczych z folii termokurczliwej i rozciągliwej, folii użytej do zabezpieczania jednostek ładunkowych, toreb o nazwie supermarket, toreb wykorzystywanych do ładowania zakupionych w sklepie towarów, worków do kiszonek paszowych, worków do śmieci, a także worków przemysłowych. Oszacowania wykonywane w Polsce obejmują zazwyczaj wszystkie asortymenty materiałów giętkich, w tym nie zaliczane w krajach Zachodniej Europy do rynku opakowań giętkich. Dotyczy to tak masowych asortymentów, jak folie termokurczliwe i rozciągliwe do zabezpieczania jednostek ładunkowych oraz do pakowania zbiorczego. Należy uwzględnić też, że zakres pracy wykonywanej w COBRO obejmował w ujęciu ilościowym wyłącznie rynek opakowań z tworzyw sztucznych i w związku z powyższym nie uwzględniał papieru i folii AL, z wyjątkiem zawierających warstwy z tych tworzyw. Gaster poza analiząilościowąglobalnego rynku europejskiego opakowań giętkich, pozostałe statystyki przedstawił w ujęciu wartościowym. Wg Gastera procentowy udział poszczególnych regionów świata w rynku opakowań giętkich, oszacowany na łączną wartość mld EURO w 00 r. kształtował się zgodnie z podanym w tab. III. W przytoczonym opracowaniu [5] całkowitą wartość europejskiego rynku opakowań szacowano na 0 mld EURO, w tym wartość rynku opakowań giętkich określono na 0, mld EURO, przy udziale krajów Europy Zachodniej i Wschodniej przedstawionym w tab. IV. TABELA III. Procentowy udział różnych regionów w wartości światowego rynku opakowań giętkich w 00 r. Region świata USA Europa Zachodnia Potudn -Wsch. Azja Japonia Centr. i Połudn Ameryka Europa Srodk i Wschodnia Srodk. Wschód i Afryka Udział % TABELA IV. Udział Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej oraz Turcji w wartości Europejskiego rynku opakowań giętkich Region Europa Zach. Europa Sr. i Wsch. Turcja Europa łącznie Przetworzone opakowania Nieprzetworzone opakowania Mld. EURO,00,000 0,969 0, 9, 0,50 0,50,00 w Polsce ok. 6 EURO/mieszkańca 6 Łącznie opakowania 9,00,9 0, 0, Zużycie opakowań giętkich/ /mieszkańca EURO 0 * OPAKOWANIE 6/005

Udział poszczególnych krajów Europy Środkowej i Wschodniej w wartości rynku opakowań giętkich wg powołanego wyżej autora zawiera tab. V. TAĘELA V. Wartościowy udział wyszczególnionych krajów Europy Środkowej i Wschodniej w rynku przetworzonych opakowań giętkich Kraj Udział w wartości <y Rosja Polska Węgry Czechy Rumunia Ukraina Kraje Słowacja inne Sałtyckie 6 Rynek przetwórstwa opakowań giętkich w Polsce, drugi pod względem wielkości w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Gaster oszacował w 00 r. na 5 min EURO, przy zużyciu 6 EURO/mieszkańca. Wg oszacowań tego samego autora, w krajach Europy Środkowej i Wschodniej większe zużycie, to jest EURO/mieszkańca miało miejsce tylko na Węgrzech i w Republice Czeskiej, a w Rosji wyniosło EURO/mieszkańca. Zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech i w Republice Czeskiej w późnych latach 90-tych tempo wzrostu rynku opakowań giętkich Gasferokreślił na poziomie od 7 do %/rok, przy czym w późniejszym okresie obniżyło się ono nawet do %, jednakże w 00 r. już wyraźnie wzrastało. Udział poszczególnych rodzajów surowców, wykorzystanych w rynku opakowań giętkich w krajach europejskich, w 00 r. w tym przypadku w ujęciu ilościowym zawiera tab. VI. TABELA VI. Udział ilościowy surowców, wykorzystanych w opakowaniach giętkich w krajach europejskich w 00 r. (łączne zużycie, min. ton)* Surowiec Uctział ilościowy 6 PE OPP Papier Folia Al CPP PVC PET PA EVOH" OPA Celofan * wymaga uwzględnienia wcześniej podanej definicji, czego rynek opakowań giętkich nie obejmuje ** Wyjaśnienie uzupełniające podane przez Gastera [5]: w przypadku kopolimeru EVOH wskazuje, że podana wielkość dotyczy folii współwytłaczanych ( coex"), z udziałem tego kopolimeru. Należy też zwrócić uwagę, że grubości innych warstw funkcjonalnych, w foliach współwytłaczanych są co najmniej kilkakrotnie większe w porównaniu z warstwą EVOH, co nie dotyczy polimerów wiążących. W opracowaniu zawartym w angielskim czasopiśmie Flexible [6], zilustrowano zużycie surowców stosowanych w opakowaniach giętkich, począwszy od 99 r. wraz z prognozą do 006 r. (tab.vii). Perspektywy rozwojowe krajowego rynku folii z polietylenu W światowym zużyciu podstawowych odmian PE, zużycie folii, obejmujące zarówno folie opakowaniowe, jak również wszystkie pozostałe zastosowania wynosiło odpowiednio []: PE-LD - 6%, PE-LLD - 0%, PE-HD - %. Według analizy zawartej w wykonanym wcześniej opracowaniu COBRO [], w 00 r. udział folii opakowaniowych w globalnym krajowym zużyciu wymienionych odmian PE (do wszystkich zastosowań), wynosił odpowiednio: PE-LD łącznie z PE-LLD -7%, PE-HD -%. Wg przytoczonego wyżej opracowania, opakowaniowe folie PE stanowiły ~% łącznego krajowego zużycia PE. Udział opakowaniowych folii PE w 00 r. stanowił 6% łącznego krajowego zużycia opakowań z tworzyw sztucznych. Podkreślenia wymaga wyraźnie mniejszy w kraju udział folii z PE-HD. 5 5 TABELA VII. Zużycie surowców wykorzystywanych w opakowaniach giętkich w krajach zachodnio europejskich (tyś. ton) Rodzaj surowca PE BOPP CPP PA PVC BOPET Wysoko barierowe wspólwyttaczane z udziałem EVOH Regenerowana celuloza Łącznie folie z tworzyw szt. i nat. Papier opakowaniowy Folia Al > 60 nm Łącznie materiały 99 90 76 5 5 50 65 7 77 70 70 57 lata 999 9 505 6 5 5 7 7 50 66 77 59 000 9 56 7 90 5 55 79 6 9 6 5 66 00 96 55 9 5 5 5 966 60 9 79 006 06 6 7 5 76 7 59 6 7 0 Średnioroczna zmiana %,5,,56,56-5,77-5, -0,, Najogólniej mówiąc folie PE charakteryzują się: względnie niską ceną w porównaniu z innymi foliami, odpornością na przedarcie, wytrzymałością w niskich temperaturach, dobrą zgrzewalnością, bez potrzeby dodatkowego powlekania, dobrą barierowością w stosunku do pary wodnej, dużą przepuszczalnością gazów, np. O lub CO, a także substancji aromatycznych. Brak barierowości w stosunku do gazów i aromatów nie stanowi przeszkody w wykorzystaniu PE jako składnika barierowych materiałów wielowarstwowych. W tym przypadku bowiem, polimer ten poza barierowością w stosunku do pary wodnej i korzystną charakterystyką mechaniczną zapewnia wysoką wytrzymałość połączeń zgrzewanych. Łączne zużycie folii opakowaniowych z wszystkich odmian PE, to jest PE-LD, PE-LLD oraz PE-HD, w odróżnieniu od statystyk zachodnioeuropejskich, uwzględniające folie rozciągliwe i termokurczliwe, szacowano w 00 r. na ok., tyś. ton/rok, w tym ok. 9,0 tyś. ton folii PE wykorzystanych w produkcji wielowarstwowych barierowych folii laminowanych. W ilości tej nie uwzględniono PE w postaci powłok na papierze i na laminatach folii Al z papierem, ani też warstw w wielowarstwowych foliach współwytłaczanych. Z uwagi na masowość stosowania folii PE, nie tylko ze względów ekonomicznych, ale przede wszystkim z uwagi na ochronę środowiska naturalnego, szczególnie istotne staje się dążenie do zmniejszania zużycia materiałowego na jednostkę pakowanego produktu, poprzez optymalizację i obniżanie grubości folii. Warto podkreślić, że np. w wyniku wysokiej wytrzymałości mechanicznej PE-HD, a także dzięki opanowaniu technologii wytwarzania bardzo cienkich folii, stosowane są folie z tego polimeru o grubościach nie przekraczających 0 //m, w przeznaczeniu do torebek do użytku domowego oraz od 0 do 5 /jm, w przypadku toreb do pakowania zakupionych produktów. W wymienionych zastosowaniach torebki i torby z PE-HD, zarówno obecnie, jak i w coraz bardziej rozszerzającej się skali w przyszłości będą zastępowały tego rodzaju opakowania z folii PE-LD, wymagające użycia folii o wyższych grubościach. Stąd też należy oczekiwać znacznie szybszego tempa wzrostu zużycia opakowań z folii PE-HD, w porównaniu z opakowaniami z folii PE-LD. Również i w przypadku innych odmian polietylenu, dostępnych obecnie w szerokim asortymencie, maksymalnie dobra znajomość ich właściwości stwarza realną szansę obniżania grubości folii przy zachowanej funkcjonalności opakowań. OPAKOWANIE 6/005

Obniżanie grubości folii, rzutuje w konsekwencji na zmniejszenie ilości opakowań, tym samym i zmniejszenie ilości odpadów. Podkreślić należy, że zapobieganie powstawaniu odpadów, w myśl ustaleń dyrektyw UE w powyższym zakresie traktowane jest priorytetowo. Zgodnie z normą PN-EN [7], obniżanie zużycia materiałowego w opakowaniach do funkcjonalnie uzasadnionego minimum, stanowi tzw. redukcję u źródła. W normie tej określono między innymi sposób postępowania dla sprawdzenia, czy w przypadku różnych rodzajów opakowań zostało osiągnięte funkcjonalnie uzasadnione minimum zużycia materiałowego. Wyraźnie wyższe właściwości wytrzymałościowe niektórych odmian PE-LLD (np. oktenowych), stosowanych w kraju zwykle w mieszankach z PE-LD umożliwiają bądź to obniżenie grubości folii, przy zachowaniu dotychczas akceptowanej wytrzymałości, tak jak to ma miejsce np. w przypadku folii do mleka oraz worków transportowych, bądź też wytwarzanie folii o wyższej wytrzymałości, przy dotychczasowej grubości. Jeszcze większe możliwości odnośnie obniżenia zużycia materiałowego uzyskuje się w wyniku stosowania najnowszej generacji polietylenów, to jest metalocenowych, (mpe), wytwarzanych przy dużo ściślej kontrolowanej, strukturze, decydującej o właściwościach uzyskiwanych materiałów. Nazwa mpe pochodzi od nazwy stosowanego w ich produkcji układu katalitycznego. Katalizatory metalocenowe umożliwiają wytwarzanie kopolimerów etylenu, przy zaprogramowanej strukturze, decydującej o właściwościach uzyskiwanych materiałów. Przykładowo: folie z mpe, do których m.in. należy Elitę 500 (firmy Dow Plastics), w porównaniu z PE-LLD (oktenowym), PE-ULLD (o ultra niskiej gęstości) oraz z kopolimerem EVA wykazują wyraźnie wyższą odporność na podwyższoną temperaturę, przy zachowanej początkowej temperaturze zgrzewania, a także wysoką wytrzymałość spoin bezpośrednio po zgrzewaniu (wysoki hot tack") []. W rezultacie mpe znajduje zastosowanie jako warstwa zgrzewalna w foliach wielowarstwowych, zarówno laminowanych, jak i współwytłaczanych, częściej jednak z uwagi na jego wyższą cenę, jako dodatek do tej warstwy. Możliwa do uzyskania wysoka udarność zarówno w normalnej, jak i w niskiej temperaturze wykorzystywana jest np. przy pakowaniu produktów mrożonych. W przypadku mpe można też osiągnąć wysoką udarność przy względnie wysokiej sztywności folii [9]. Podwyższona sztywność folii zazwyczaj ma korzystny wpływ na poprawę warunków mechanicznego przetwórstwa folii PE. Połączenie wszystkich wymienionych cech w jednym materiale sprzyja znacznemu obniżeniu grubości folii, bez obawy o wytrzymałość uzyskiwanych opakowań oraz 0 przetwarzalność folii w systemach formowania, napełniania zamykania opakowań przez zgrzewanie. Doświadczenia użytkowników wskazują, że generalnie przy zastępowaniu konwencjonalnych rodzajów polietylenu, metalocenowymi, obniżenie grubości o 5% nie powoduje jakichkolwiek zmian w warunkach przetwórstwa i przy użytkowaniu opakowań. Wysoka wytrzymałość, przy dużym stopniu rozciągnięcia wykorzystywana jest przy wytwarzaniu folii rozciągliwych, wykazujących szczególnie dużą dynamikę wzrostu zużycia, w ostatnich latach. Szacuje się, że wzrost ten, np. na przestrzeni jednego roku (000/00) wyniósł ok. 0%, a zużycie folii rozciągliwych, stosowanych zarówno do formowania jednostek ładunkowych, jak i do pakowania bezpośredniego osiągnęło w 00 r. poziom 0000 ton. W tab. VIII przedstawiono podstawowe kierunki wykorzystania folii PE z różnych odmian tego polimeru. Strukturę zużycia różnych odmian folii PE w różnych zastosowaniach przedstawiono w tab. IX. Niżej zestawione dane ilustrują pozycję, jaką zajmują folie PE w krajowym zużyciu opakowań z tworzyw sztucznych: udział folii, powłok i warstw w foliach współwytłaczanych z wszystkich odmian PE, w łącznym krajowym zużyciu tego tworzywa osiąga wielkość rzędu %, w łącznym zużyciu tworzyw sztucznych do celów opakowaniowych udział folii z PE wynosi ok. 6%, udział folii z PE-LD oraz z PE-LLD stanowi aż 65%, łącznego krajowego zużycia tych tworzyw, TABELA VIII. Oszacowanie zużycia folii z różnych odmian PE w 00 r., w zależności od kierunku ich wykorzystania [] Odmiana PE oraz kierunek stosowania folii Folie z polietylenu małej gęstości (PE-LD), w tym również z udziałem PE-LLD Folia termokurczliwa do owinięć zbiorczych oraz w postaci kapturów do obkurczania jednostek ładunkowych Worki transportowe oraz worki do śmieci Torebki i torby na zakupy Folie PE stanowiące warstwy folii laminowanych Folie rozciągliwe bazujące na PE-LLD z udziałem mpe do zabezpieczania jednostek ładunkowych oraz do pakowania jednostkowego Folie z polietylenu dużej gęstości PE-HD Torebki i torby na zakupy Razem: opakowania z folii z różnych odmian PE Tyś. ton 5,0 7,6 5,5 9,0 0,0 6,0,* * nie obejmuje powłok wytłaczanych z PE oraz warstw PE w foliach współwytłaczanych Tabela» w krajowym zużyciu PE-HD do celów opakowaniowych udział folii z PE-HD osiąga wielkość %, w łącznym krajowym zużyciu wszystkich odmian folii PE udział folii z PE-HD stanowi %. Warto zwrócić uwagę na szczególnie szybki w ostatnim czasie wzrost znaczenia i zużycia folii termokurczliwych z PE- LD, co wynika z tendencji zastępowania skrzynek z tworzyw sztucznych owinięciami zbiorczymi z folii termokurczliwej, głównie, ale nie tylko w transporcie napojów i innych produktów w butelkach z tworzyw sztucznych. Dzięki temu nastąpiło wydatne rozszerzenie zakresu dotychczasowych zastosowań owinięć zbiorczych z termokurczliwych folii PE. W odróżnieniu od sytuacji krajów zachodnioeuropejskich, gdzie wśród cienkich folii termokurczliwych (grubości w zakresie od 5 do 0 (urn - mikrometry) dominują folie poliolefinowe zwykle współwytłaczane. W kraju w tym zakresie grubości najczęściej wykorzystywane są znacznie łatwiejsze w wytwarzaniu i wyraźnie tańsze, przynajmniej w przeliczeniu wagowym, termokurczliwe folie z PVC. Dopiero w ostatnim czasie w firmie Opus S.A. w Krakowie, została uruchomiona pierwsza krajowa produkcja cienkich termokurczliwych folii poliolefinowych (grubość 5 /im). Fakt ten może mieć wpływ na zwiększanie udziału cienkich termokurczliwych folii poliolefinowych i stopniowe dochodzenie do modelu zachodnioeuropejskiego w tym zakresie. Jak wcześniej zaznaczono, wśród podstawowych odmian PE, w skali światowej największe tempo wzrostu zużycia, obserwuje się w przypadku PE-LLD, przy czym polimer ten w 0% wykorzystywany jest w produkcji folii. W zależności od użytych w procesie polimeryzacji etylenu nieznacznych ilości innych olefin (buten, heksen, okten) oraz od sposobu prowadzenia procesu wytwarzania, otrzymywane są różniące się w sposób istotny typy PE-LLD. Wieloletnie doświadczenia, w tym również specjalistów COBRO wskazują, że udarność folii stanowi najbardziej miaro- OPAKOWANIE 6/005 9

dajną cechę dla oceny wytrzymałości folii w uformowanym opakowaniu, w warunkach użytkowania. Wzrost udarności umożliwia w efekcie obniżenie grubości folii, a co za tym idzie zmniejszenie zużycia ilościowego. Do najbardziej znaczących zastosowań PE-LLD zalicza się: w grupie pakowania żywności: > folie do laminowania > opakowania do produktów ciekłych > torebki do żywności suchej s- warstwy w barierowych foliach współwytłaczanych *- opakowania do produktów mrożonych s> torebki i worki o podwyższonej wytrzymałości» wkłady do opakowań typu bag in box >- torebki do lodu w grupie opakowań wyrobów przemysłowych: > worki do transportu >- folie rozciągliwe >- folie rozciągliwe do siano-kiszonek >- wkładki do opakowań > folie termokurczliwe» folie pęcherzykowe. Ceny poszczególnych odmian PE-LLD wykazują znaczne różnice i niejednokrotnie są wyższe w porównaniu z cenami PE-LD. Wytwarzanie folii z PE-LLD wymaga ponadto innych urządzeń niż stosowane w przypadku PE-LD. Dążenie do częściowego przynajmniej wykorzystania scharakteryzowanych wyżej właściwości PE-LLD, przy utrzymaniu poziomu cen na akceptowalnym poziomie, wyraża się w stosowaniu mieszanek z PE-LD, w których zawartość PE-LLD wynosi na ogół do 5%. Przy udziale PE-LLD w mieszance, w tym zakresie możliwe jest wykorzystanie urządzeń stosowanych przy wytwarzaniu folii z PE-LD. W kraju ma to miejsce np. w przypadku folii do mleka, a także w przypadku folii do produkcji worków transportowych. W technice światowej większe znaczenie w stosunku do omawianego typu mieszanek odgrywa jednak współwytłaczanie kompozycji z udziałem PE-LD oraz różnych odmian PE-LLD, sprzyjające w jeszcze większym stopniu obniżaniu grubości folii. Rozważając perspektywy dalszego rozwoju rynku opakowań z folii PE w kraju, poza wieloma czynnikami lokalnymi nie należy pomijać kierunków rozwoju zachodnio-europejskiego rynku opakowań giętkich. Jak na to wskazują dane zawarte w tab. VII średnioroczny wzrost zużycia folii PE w przedziale czasowym lat 99-006, w krajach zachodnioeuropejskich oszacowano na najniższym wśród folii z tworzyw sztucznych poziomie, wynoszącym zaledwie,5%. Przy ciągle najbardziej masowym wykorzystaniu folii PE, w tych krajach, w rynku opakowań giętkich z tworzyw sztucznych (ok. 50% w 00 r.) występuje powolne, ale jednak systematyczne zmniejszanie tego udziału. Przy określaniu perspektyw dalszego rozwoju rynku opakowań z folii PE wzięto pod uwagę niżej wymienione czynniki: W kraju udział wszystkich odmian folii PE, w rynku folii z tworzyw sztucznych jest jeszcze większy w porównaniu z krajami zachodnioeuropejskimi i wg oszacowań COB- RO [0], kształtuje się obecnie na poziomie 65%. Przewiduje się, że w najbliższych latach tempo wzrostu zużycia, łącznie dla folii ze wszystkich odmian PE będzie niższe w stosunku do dotychczasowego. W ujęciu ilościowym będzie to również wynikiem coraz bardziej utrwalającej się tendencji, do obniżania grubości stosowanych folii PE. Wysoka w ostatnich latach dynamika zużycia w kraju folii z PE, w porównaniu ze zużyciem folii z innych tworzyw sztucznych wynika głównie z bardzo wysokiej dynamiki rozwoju produkcji i stosowania folii rozciągliwych, wytwarzanych z PE-LLD, nie tylko typu paletowego, ale również stosowanych do bezpośredniego pakowania, jak też folii termokurczliwych, w tym przypadku do zbiorczego pakowania. Należy oczekiwać, dalszego szybkiego wzrostu zainteresowania zastępowaniem opakowań z folii PE-LD w postaci toreb o różnych wymiarach, tego typu opakowaniami z folii PE-HD, charakteryzującymi się zdecydowanie mniejszymi grubościami, co spowoduje znaczne zróżnicowanie tempa wzrostu zużycia tych odmian PE, na korzyść PE-HD. Czynnikiem sprzyjającym dla wzrostu zużycia opakowań z folii PE-HD, powinno okazać się uruchomienie przez Spółkę Basell Orlen już w 005 r. produkcji 0 tyś. ton nie wytwarzanego dotychczas w kraju PE-HD. Biorąc pod uwagę wyżej wymienione czynniki, a także uwzględniając przewidywania ekspertów zagranicznych, przyjęcie % wskaźnika tempa wzrostu łącznego zużycia opakowaniowych folii ze wszystkich odmian PE, w analizowanym okresie lat 00-007 można uznać za uzasadnione. Niewątpliwie w ramach tego wskaźnika, znacznie wyższe tempo wzrostu wystąpi w przypadku folii z PE-HD, ale także z PE- LLD, w porównaniu z PE-LD. O szybszym tempie wzrostu PE-LLD powinno zadecydować nie tylko wykorzystanie w produkcji coraz bardziej rozpowszechnionych folii rozciągliwych, a także wytwarzanie folii współwytłaczanych z udziałem mieszanek PE-LD z PE-LLD. Założone względnie niskie średnie tempo wzrostu zużycia folii ze wszystkich odmian PE wynika z dominującej dotychczas wielkości zużycia PE-LD w produkcji folii, w porównaniu zarówno z PE-LLD, jak też z PE-HD. Przy założonym % średniorocznym tempie wzrostu, łączne zużycie opakowaniowych folii PE, z wszystkich odmian tego tworzywa wyniosłoby w skali rocznej w okresie 00-007 odpowiednio:. tyś. ton w roku 00 90, 00 9,0 00 06,0 00. 005, 006,7 007. Osiągniętą wielkość zużycia opakowaniowych folii PE oraz przewidywany wzrost tego zużycia do roku 007 zilustrowano na rysunku. Przewidywania rozwojowe w zakresie krajowego rynku opakowań giętkich z tworzyw sztucznych Odnośnie całego krajowego rynku opakowań giętkich z tworzyw sztucznych należy oczekiwać, że postęp w tej dziedzinie w najbliższej przyszłości będzie wyrażał się głównie w dalszym rozwoju produkcji i stosowania: opakowań z materiałów giętkich spełniających wymagania jednej z form poużytkowego odzysku, wśród których jak należy oczekiwać przez wiele najbliższych lat w kraju, będzie dominował recykling materiałowy, opakowań z materiałów giętkich zarówno jednowarstwowych, jak i składających się z dwu i więcej warstw, o grubościach sprowadzonych do funkcjonalnie uzasadnionego minimum (tzw. zapobieganie powstawaniu odpadów u źródła"), 0 OPAKOWANIE 6/005

folii z nowych odmian polietylenu, w tym z polietylenów metalocenowych, cienkich folii rozciągliwych o podwyższonej rozciągliwości i wytrzymałości, zwłaszcza typu paletowego, orientowanych cienkich folii polipropylenowych wytwarzanych przez współwytłaczanie, a także laminatów z ich udziałem, cienkich folii o podwyższonej barierowości, nie tylko przez metalizację, ale obecnie również, np. w wyniku plazmowego nakładania warstw barierowych, a także stosowania polimerów ciekłokrystalicznych, materiałów laminowanych, z udziałem cienkich folii z warstwami o wysokiej barierowości, folii współwytłaczanych, z udziałem cienkich warstw o najwyższej barierowości, i folii wytwarzanych z kompozytów tworzyw sztucznych, z surowcami mineralnymi, w tym z nanokompozytów, i giętkich materiałów biodegradowalnych, w tym również papieru z powłokami z tworzyw biodegradowalnych, Poligrafia dla ambitnych Cezar zachęca studentów do pracy w branży W Instytucie Poligrafii w Warszawie odbyło się spotkanie przedstawicieli drukarni Cezar ze studentami i 5 roku. Tematem spotkania było przedstawienie idei Instytutu Nowoczesnych Technologii jako połączenia strategii biznesowej, technologii i ludzkiej wiedzy. Chcieliśmy zachęcić studentów do podejmowania pracy w swoim zawodzie, ponieważ poligrafia jest dziedziną bardzo pojemną i dynamicznie się rozwijającą. Każdy z młodych LITERATURA [ ] Czerniawski B.: Analiza zużycia tworzyw sztucznych w dziedzinie opakowań. COBRO, grudzień, 00. [] Dos/o E.: Dow polyolefines & elastomers. Referat podczas sympozjum firmy Dow pt. The high performance experience. Warszawa, hotel Marriott, 0.09.00. [] Applied Market Information. AMI00 Directory of plastics processing in Poland. [] Basel Orlen polyolefines. Reporter chemiczny, nr 5, lipiec, s., 00. [5] GasterP.: Challenges & opportunitiesforflexible packaging in the European market. Referat wygłoszony podczas konferencji pt. Central Eastern Europę Flexpak Markets & Technology, zorganizowanej przez Centre for Management Technology w Moskwie, 07-0.0.00. [6] Anonimowo: Back in Fashion. Flexible, The Journal of Plastics Packaging Technology. PIRA International, May/June, s., 00. [7] PN-EN :00 Opakowania-Szczegółowe wymagania w zakresie wytwarzania i składu -Zapobieganie przez redukcję u źródła. [] Food and specialty packaging applications. Technical Information of Dow Plastics. [9] Heavy duty consumer and industrial films. Technical Information of Dow Plastics. [0] Czerniawski B.: Stan aktualny, perspektywy i prognoza rozwoju branży opakowań z tworzyw sztucznych. Warszawa, COBRO, 00. adeptów sztuki drukarskiej decydując się na pracę w drukarni, może wybierać specjalizacje i zdobywać praktyczne umiejętności" - powiedział Cezary Nazar, prezes firmy Cezar. Po obejrzeniu prezentacji Cezara, studenci mogli zadawać pytania dotyczące szans zatrudnienia i rozwoju, zwłaszcza że w perspektywie pojawia się realna szansa na ufundowanie przez firmę Cezar programu stypendiów i staży w porozumieniu z władzami Instytutu Poligrafii. (Na podstawie informacji prasowej) Opakowania styropianowe Produkcja: - opakowania i kształtki styropianowe do sprzętu AGD, RTV urządzeń elektronicznych itp., - pudełka styropianowe różnych kształtów i wymiarów, - narożniki styropianowe, jako element zabezpieczający produkt w czasie transportu, - kształtki styropianowe jako element konstrukcyjny wyrobu, - pudła izotermiczne, - skrzynki do żywności, - realizacja nietypowych projektów, - projektowanie i wykonastwo form, - modele Lost Foam". lii Producent: MARBET Sp. z o.o. -6 Bielsko-Biata, ul. Chochołowska tel. (0) -7-5, fax: (0) -7-7 e-mail: marketing@marbet.com.pl; www.marbet.com.pl Chipsy" styropianowe: - doskonały wypełniacz wolnych przestrzeni między towarem a kartonem, - optymalna ochrona w czasie transportu, - duże oszczędności porto, - łatwe i szybkie wypełnianie pustych przestrzeni.