Ekspertyza dotycząca RSI (wstęp do aktualizacji RSI) Analiza danych statystycznych dotyczących innowacyjności gospodarki województwa podkarpackiego na tle kraju Autorzy: Sylwia Dziedzic Leszek Woźniak Dariusz Wyrwa 0
Ekspertyza dotycząca RSI (wstęp do aktualizacji RSI) I Analiza danych statystycznych dotyczących innowacyjności gospodarki województwa podkarpackiego na tle kraju Wstęp Przystępując do przygotowania ekspertyzy, wykonano badania wtórne, a także zakupiono dane statystyczne w Urzędzie Statystycznym w Rzeszowie. Uwagę skupiono na danych istotnych z punktu widzenia aktualizacji RSI. Zrezygnowano z analizy aspektów, w przypadku których urzędy statystyczne nie dysponują danymi (należałoby w takim przypadku wykonać wieloletnie badania pierwotne, bardzo kosztowne), lub nie ma możliwości wykonania analiz porównawczych z innymi regionami Polski, a także z danymi dla całego kraju. Niektóre dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu Ustawy o statystyce publicznej. Należy podkreślić, że w Polsce przez urzędy statystyczne nie są wykonywane ogólnopolskie a także regionalne badania statystyczne dotyczące działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Badania te obejmują głównie firmy zatrudniające więcej niż 49 osób (średnie i duże), tylko niektóre aspekty oficjalnych badań dotyczą także firm zatrudniających od 10 do 49 osób. Także europejskie badania wykonywane przez EUROSTAT nie dotyczą mikroprzedsiębiorstw. Zgodnie z powyższymi uwagami, niemożliwa jest szczegółowa analiza poziomu innowacyjności całego sektora MŚP według kryteriów: sektory gospodarki, sektory wysokiej szansy, przestrzennego z podziałem na podregiony, powiaty i gminy, a w ten sposób niemożliwa jest pełna analiza innowacyjności sektorów gospodarki województwa podkarpackiego. Analiza poziomu innowacyjności sektora MŚP w Polsce i w województwie podkarpackim (analiza danych i badań ankietowych) W Polsce mikroprzedsiębiorstwa stanowią, jak zauważają autorki badań 1 aż 96% wszystkich aktywnych firm, czyli takich, które nie tylko są zarejestrowane, ale też faktycznie działają. 1 M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s.19. 1
Żołnierski podkreśla, że mikroprzedsiębiorstwa są siłą napędową gospodarki (chociażby ze względu na ich wkład w tworzenie PKB) mimo na ogół niewielkiego zasięgu działania i małego wpływu na otoczenie, w którym funkcjonują 2. W Polsce cykliczne badania statystyczne nt. działalności innowacyjnej przedsiębiorstw (przemysłowych i usługowych) w oparciu o metodologię Oslo realizowane są przez Główny Urząd Statystyczny. Wyniki kolejnych edycji badań publikowane są w opracowaniach pt. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw oraz Nauka i technika Należy dodać, że badania realizowane przez GUS nie obejmują mikroprzedsiębiorstw 3. Podkreślono już we wstępie, że obejmują one głównie firmy, w których zatrudnienie przekracza 49 osób. Tylko niektóre aspekty badań dotyczą także firm o liczbie pracujących od 10 do 49 osób (poszerzone badania cykliczne oparte na zharmonizowanych kwestionariuszach opracowanych przez Eurostat w ramach kolejnych edycji programu badawczego CIS). Z tego względu podejmowane przez PARP badania dotyczące innowacyjności mikroprzedsiębiorstw są elementem poszerzającym wiedzę o działalności innowacyjnej prowadzonej przez mikroprzedsiębiorstwa 4. Zakres przedmiotowy badania obejmował populację mikroprzedsiębiorstw działających na terenie całej Polski, z uwzględnieniem podziału regionalnego oraz sekcji PKD. Określając zakres przedmiotowy cytowanych badań oraz pytania badawcze, kierowano się także możliwością porównania otrzymanych wyników z wynikami analogicznego badania przeprowadzonego przez PARP w 2005 r. oraz danymi publikowanymi przez GUS 5. Wyniki tych badań zostały przedstawione w publikacji zatytułowanej Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce 6. Przebadano w sumie 1500 mikroprzedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie całego kraju. Na rys. 1 przedstawiono liczbę oraz lokalizację badanych mikroprzedsiębiorstw z uwzględnieniem atrakcyjności inwestycyjnej województw. W województwie podkarpackim przebadano 49 mikroprzedsiębiorstw. Województwo podkarpackie znajduje się w grupie województw o najniższej atrakcyjności inwestycyjnej. 2 Tamże, s.19. 3 Tamże, s.34. 4 Tamże, s.19. 5 Tamże, s.19. 6 M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010. 2
Rysunek 1 - Liczba i lokalizacja badanych mikroprzedsiębiorstw (wg atrakcyjności inwestycyjnej województw) Źródło: M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 83. W tabeli 1 zamieszczono dane liczbowe dotyczące badanych mikroprzedsiębiorstw w ujęciu branżowym. Największy udział stanowiły mikroprzedsiębiorstwa z sekcji G i K, natomiast najmniejszy C i E. 3
Tabela 1- Struktura badanych przedsiębiorstw (według sekcji PKD 2004*) Źródło: M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 84. Spośród badanych przedsiębiorstw nieco ponad ¼ wskazała, że w ostatnich trzech latach wdrażała innowacje (rys.2). Oznacza to, że zgodnie z międzynarodowymi standardami, można je nazwać innowacyjnymi. Autorki badań zwróciły uwagę na fakt, iż odsetek firm deklarujących wprowadzanie innowacji (26%) jest niższy niż w badaniach dotyczących innowacyjności mikroprzedsiębiorstw zrealizowanych w 2005 r. przez A. Żołnierskiego, który wynosił wówczas ponad 33%. Innowacyjność badanych mikroprzedsiębiorstw jest natomiast nieco 4
wyższa niż innowacyjność firm MSP badanych przez PKPP Lewiatan w okresie styczeń 2007 r. czerwiec 2008 r. (22,5%). Jak zauważają autorki badań, poziom innowacyjności zależy od wielkości przedsiębiorstwa. Udział przedsiębiorstw innowacyjnych w populacji firm dużych jest prawie 3-krotnie wyższy niż w małych. Należy jednak dodać, że analizy porównawcze firm sektora MŚP z firmami dużymi w większości przypadków wypadną na niekorzyść tych pierwszych. Wynika to głównie z tego, że duże przedsiębiorstwa dysponują większym potencjałem kapitałowym i ludzkim, powiązaniami z gospodarką światową, czy też lepszym dostępem do informacji. Mają zatem większe szanse na budowanie swojej pozycji konkurencyjnej przez wdrażanie innowacji. Małe i średnie przedsiębiorstwa, a w szczególności mikroprzedsiębiorstwa charakteryzują się znacznie słabszym potencjałem kapitałowym, niższymi zdolnościami akumulacyjnymi, a często także niższymi kompetencjami pracowników. Powoduje to, że w ich rozwoju mniejsze znaczenie odgrywają bardziej ryzykowne, innowacyjne rozwiązania 7. 7 M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 89. 5
Rysunek 2- Regionalne zróżnicowanie innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce (odsetek firm wprowadzających innowacje %) Źródło: M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 89. Poziom innowacyjności mikroprzedsiębiorstw w Polsce jest wyraźne zróżnicowany regionalnie. Do najbardziej innowacyjnych firm należą te zlokalizowane w województwach opolskim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim oraz łódzkim odsetek mikroprzedsiębiorstw wdrażających innowacje wynosił odpowiednio 63, 49, 35 i 36%. Zdecydowanie najmniej innowacyjne są przedsiębiorstwa w woj. podlaskim tylko 6% z nich deklarowało wprowadzanie innowacji. W pozostałych województwach innowacyjność firm była zbliżona do przeciętnej w kraju 8. 8 M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 89-90. 6
Województwo podkarpackie z odsetkiem 22,4 % innowacyjnych mikroprzedsiebiorstw w województwie plasował się na 10 miejscu na równi z województwem wielkopolskim. Taki rozkład poziomu innowacyjności mikroprzedsiębiorstwa w Polsce może budzić pewne wątpliwości. Najwyższy odsetek firm deklarujących wprowadzanie innowacji zlokalizowany jest bowiem w regionach o najniższej lub niskiej atrakcyjności innowacyjnej. Podobne rozbieżności występują, jeśli porówna się uzyskane wyniki z rankingiem innowacyjności regionów w Polsce. Wyróżniającymi się województwami w ocenie innowacyjności, które uzyskały ponadprzeciętne wartości agregatowego RNSII i sumarycznego indeksu uwzględniającego wagi 10 wskaźników EIS, według danych 2006 r. były: mazowieckie, małopolskie, dolnośląskie, pomorskie, śląskie i wielkopolskie. W rankingu innowacyjności regionów ostatnie trzy miejsca zajęły natomiast województwa: świętokrzyskie (14), warmińsko mazurskie (15) oraz lubuskie (16). Przedstawione rozbieżności wynikają z wewnątrzregionalnego podejścia do analizy. W przypadku zastosowania podejścia międzyregionalnego uzyskuje się wyniki potwierdzające dominację województw mazowieckiego i śląskiego. Na tym terenie zlokalizowanych jest bowiem najwięcej przedsiębiorstw wdrażających innowacje. Ich udział w ogólnej liczbie innowacyjnych mikroprzedsiębiorstwa w Polsce wynosił odpowiednio 15,8 i 9,3%. Kolejne miejsce zajmowało woj. pomorskie, w którym zlokalizowanych było 7,3% mikroprzedsiębiorstw wprowadzających innowacje. Najmniejsza liczba innowacyjnych mikroprzedsiębiorstw występowała w województwach: podlaskim, podkarpackim oraz opolskim 9. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych wdrażających innowacje Analizując aktywność innowacyjną przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych w Polsce widzimy (tab. 2), że w największym stopniu wykazują się tutaj przedsiębiorstwa duże. Ponad 60% firm zatrudniających powyżej 249 pracowników wprowadza innowacje produktowe w swojej działalności. 9 M. Juchniewicz, B. Grzybowska, Innowacyjność mikroprzedsiębiorstw w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 90. 7
Tabela 2 - Przedsiębiorstwa aktywne innowacyjnie w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przemyśle według sektorów własności, klas wielkości oraz sekcji PKD w latach 2006-2008 Przedsiębiorstwa aktywne innowacyjnie w % ogółu przedsiębiorstw w latach 2006-2008 realizujące przynajmniej jeden innowacyjny projekt, WYSZCZEGÓLNIENIE który był przerwany ogółem innowacyjne lub zaniechany przed ukończeniem lub niezakończony na koniec 2008 r. Ogółem 21,9 21,3 6,3 sektor publiczny 33,5 32,6 14,1 sektor prywatny 21,4 20,8 6,0 w tym własność zagraniczna 31,3 30,5 10,5 Przedsiębiorstwa liczące 10-49 pracujących 15,1 14,6 3,4 Przedsiębiorstwa liczące 50-249 pracujących 33,6 32,7 10,4 Przedsiębiorstwa liczące powyżej 249 pracujących 61,8 60,7 27,1 Źródło: Nauka i technika w Polsce w 2008 roku. Główny Urząd Statystyczny. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa 2010. s.158 W ujęciu województw największy procent przedsiębiorstw innowacyjnych w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przemyśle (tab.3) występuje w woj. mazowieckim. Województwo podkarpackie w rankingu tym znalazło się na piątym miejscu. 23,5% ogólnej liczby przedsiębiorstw wykazuje się działalnością innowacyjną w latach 2006-2008, 18,5% wprowadziło nowe lub istotnie ulepszone produkty, zaś 17,4% nowe lub istotnie ulepszone procesy. Największym procentem przedsiębiorstw innowacyjnych w przemyśle może się pochwalić województwo mazowieckie i dolnośląskie. 8
Tabela 3 - Przedsiębiorstwa innowacyjne w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przemyśle według rodzajów wprowadzonych innowacji oraz województw w latach 2006-2008 Przedsiębiorstwa, które wprowadziły innowacje w % ogółu przedsiębiorstw w latach 2006-2008 WYSZCZEGÓLNIENIE nowe lub istotnie w tym nowe lub istotnie ogółem ulepszone ulepszone nowe dla rynku produkty procesy Polska 21,3 15,5 9,3 17,0 Dolnośląskie 24,2 16,2 9,9 19,8 Kujawsko-pomorskie 20,7 16,1 9,6 16,0 Lubelskie 22,2 14,6 7,7 19,2 Lubuskie 14,4 9,5 6,6 11,2 Łódzkie 14,8 11,7 6,2 11,2 Małopolskie 22,2 16,4 10,6 18,1 Mazowieckie 25,3 17,8 11,3 20,9 Opolskie 22,9 18,4 11,1 18,4 Podkarpackie 23,5 18,5 10,9 17,4 Podlaskie 23,7 15,0 9,9 20,3 Pomorskie 25,1 18,0 9,2 19,8 Śląskie 22,4 17,3 11,7 17,4 Świętokrzyskie 20,2 16,1 11,0 16,0 Warmińsko-mazurskie 18,1 13,3 7,2 14,5 Wielkopolskie 18,5 13,3 7,9 15,0 Zachodniopomorskie 17,1 10,7 4,1 14,2 Źródło: Nauka i technika w Polsce w 2008 roku. Główny Urząd Statystyczny. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa 2010. s.169 Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje, w % ogółu przedsiębiorstw przemysłowych, przedstawia tabela 4. 9
Tabela 4 - Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje w % ogółu przedsiębiorstw przemysłowych (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach 2004-2008 wg PKD 2004 oraz 2006-2008 i 2007-2009 wg PKD 2007. WYSZCZEGÓLNIENIE 2004-2006 2006-2008 2006-2008 2007-2009 wg PKD 2004 wg PKD 2007 POLSKA 23,2 pozycja 21,3 pozycja 21,4 pozycja 18,1 pozycja Dolnośląskie 25,7 6 24,2 3 24,7 4 20,9 2 Kujawsko-pomorskie 20,0 12 20,7 10 20,6 10 17,5 10 Lubelskie 24,3 7 22,2 8 21,1 9 18,1 7 Lubuskie 17,7 16 14,4 16 14,7 16 15,8 15 Łódzkie 19,0 14 14,8 15 15,0 15 14,1 16 Małopolskie 21,3 11 22,2 9 22,8 6 19,3 5 Mazowieckie 23,4 8 25,3 1 25,8 1 16,2 13 Opolskie 28,6 2 22,9 6 22,9 5 17,6 9 Podkarpackie 30,2 1 23,5 5 22,6 7 23,3 1 Podlaskie 25,8 5 23,7 4 25,0 3 19,0 6 Pomorskie 28,5 3 25,1 2 25,1 2 19,9 4 Śląskie 26,4 4 22,4 7 22,6 8 20,9 3 Świętokrzyskie 22,1 10 20,2 11 20,2 11 16,5 12 Warmińsko-mazurskie 23,0 9 18,1 13 18,3 13 17,8 8 Wielkopolskie 19,9 13 18,5 12 18,8 12 16,1 14 Zachodniopomorskie 18,8 15 17,1 14 17,2 14 16,7 11 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie W latach 2004-2006 bardzo dobrze przedstawiła się sytuacja przedsiębiorstw pod względem odsetka tych podmiotów, które deklarowały wprowadzenie innowacji. Pod tym względem województwo podkarpackie było niewątpliwym liderem, gdyż blisko co trzecie przedsiębiorstwo przemysłowe (30,2% ogółu) prowadziło realną działalność innowacyjną w latach 2004-2006. Jest to bardzo dobry wynik, biorąc pod uwagę, że średnia dla kraju w tym okresie wynosiła 23,2%. W latach 2006-2008 województwo podkarpackie uplasowało się na piątej pozycji (już tylko niespełna co czwarte przedsiębiorstwo wdrażało innowacje 23,5% ogółu, przy średniej krajowej niewiele niższej wynoszącej 21,3%). Uwzględniając zmiany jakie zaszły w PKD w 2007 r. w tym samym okresie (2006-2008) województwo plasowało się na siódmej pozycji. W okresie 2007-2009 sytuacja pod względem wdrożeń innowacyjnych rozwiązań znowu uległa poprawie w województwie podkarpackim. Istotne jest jednak to, że wskaźnik w porównaniu z poprzednim okresem niewiele się zmienił (wg PKD 2007 było to 23,3% ogółu przedsiębiorstw przemysłowych), jednak znacznie obniżyła się średnia krajowa (z 21,4% w latach 2006-2008 do 18,1% w kolejnym okresie). Województwo znowu stało się liderem pod względem podmiotów przemysłowych 10
wprowadzających innowacje. Warto zauważyć, że oceniany wskaźnik zawsze był wyższy od średniej krajowej. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje nowe, w % ogółu przedsiębiorstw przemysłowych, przedstawia tabela 5. Tabela 5 - Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje nowe dla rynku w % ogółu przedsiębiorstw przemysłowych (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach 2004-2008 wg PKD 2004 oraz 2006-2008 i 2007-2009 wg PKD 2007. WYSZCZEGÓLNIENIE 2004-2006 2006-2008 2006-2008 2007-2009 wg PKD 2004 wg PKD 2007 POLSKA 7,6 pozycja 9,3 pozycja 9,4 pozycja 7,0 pozycja Dolnośląskie 9,3 2 9,9 7 10,2 7 7,6 5 Kujawsko-pomorskie 8,8 4 9,6 9 9,8 9 6,6 11 Lubelskie 8,0 8 7,7 12 7,4 12 7,1 7 Lubuskie 4,6 16 6,6 14 6,7 14 7,9 4 Łódzkie 5,3 15 6,2 15 6,4 15 6,1 14 Małopolskie 8,8 5 10,6 6 10,8 5 7,3 6 Mazowieckie 6,4 13 11,3 2 11,2 4 6,6 9 Opolskie 8,3 7 11,1 3 11,4 2 9,5 1 Podkarpackie 9,3 3 10,9 5 10,1 8 8,6 2 Podlaskie 6,7 12 9,9 8 10,5 6 6,6 10 Pomorskie 8,6 6 9,2 10 9,6 10 7,0 8 Śląskie 7,9 9 11,7 1 11,6 1 7,9 3 Świętokrzyskie 9,5 1 11,0 4 11,4 3 6,2 13 Warmińsko-mazurskie 7,2 11 7,2 13 7,3 13 5,3 15 Wielkopolskie 7,7 10 7,9 11 8,2 11 6,5 12 Zachodniopomorskie 6,3 14 4,1 16 4,3 16 5,0 16 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Podobnie było w tej kategorii przedsiębiorstw pod względem odsetka podmiotów wprowadzających innowacje nowe dla rynku. Takich podmiotów było oczywiście zdecydowanie mniej, jednak było to zauważalne we wszystkich regionach. Podkarpackie przedsiębiorstwa przemysłowe były pod tym względem bardziej innowacyjne niż średnia w kraju. W zakresie innowacji w sektorze usług (tab.6 i 7), województwo podkarpackie znalazło siei na szóstym miejscu w kraju. W tym przypadku 14,8% firm wprowadziło innowacje, 13,0% w zakresie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i 12,3% w zakresie nowych lub istotnie ulepszonych procesów. W skali kraju najbardziej innowacyjne w sferze usług okazały się województwa mazowieckie, dolnośląskie i pomorskie. 11
Tabela 6 - Przedsiębiorstwa innowacyjne w zakresie innowacji produktowych i procesowych w sektorze usług według rodzajów wprowadzonych innowacji oraz województw w latach 2006-2008 Przedsiębiorstwa, które wprowadziły innowacje w % ogółu przedsiębiorstw w latach 2006-2008 nowe lub w tym nowe lub WYSZCZEGÓLNIENIE istotnie istotnie ogółem nowe dla ulepszone ulepszone rynku produkty procesy Polska 15,6 10,3 6,3 12,3 Dolnośląskie 19,1 12,8 7,9 13,1 Kujawsko-pomorskie 13,2 8,0 4,7 9,5 Lubelskie 9,8 6,0 3,1 7,2 Lubuskie 16,8 8,0 3,0 16,0 Łódzkie 8,4 6,7 4,6 6,6 Małopolskie 14,6 9,8 5,5 11,4 Mazowieckie 21,7 14,5 9,1 17,8 Opolskie 9,4 6,0 2,1 7,3 Podkarpackie 14,8 13,0 5,7 12,3 Podlaskie 9,1 7,0 4,1 8,7 Pomorskie 17,3 9,7 5,6 13,8 Śląskie 16,1 10,7 7,0 12,9 Świętokrzyskie 13,8 11,3 5,4 6,5 Warmińsko-mazurskie 11,1 4,5 4,2 10,7 Wielkopolskie 12,6 8,1 6,1 9,6 Zachodniopomorskie 8,2 6,5 4,9 6,2 Źródło: Nauka i technika w Polsce w 2008 roku. Główny Urząd Statystyczny. Informacje i opracowania statystyczne. Warszawa 2010. s.170 12
Tabela 7 - Udział przedsiębiorstw usługowych, które wprowadziły innowacje w % ogółu przedsiębiorstw usługowych (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach 2004-2008 wg PKD 2004 oraz 2006-2008 i 2007-2009 wg PKD 2007. WYSZCZEGÓLNIENIE 2004-2006 2006-2008 2006-2008 2007-2009 wg PKD 2004 wg PKD 2007 POLSKA 21,2 pozycja 15,6 pozycja 16,1 pozycja 14,0 pozycja Dolnośląskie 25,1 4 19,1 2 20,6 2 12,3 10 Kujawsko-pomorskie 12,4 15 13,2 9 14,6 7 13,9 6 Lubelskie 27,5 1 9,8 12 12,8 10 13,0 8 Lubuskie 11,8 16 16,8 4 17,2 4 8,4 15 Łódzkie 14,7 14 8,4 15 9,0 15 9,0 14 Małopolskie 20,1 8 14,6 7 14,0 8 13,0 7 Mazowieckie 26,2 2 21,7 1 22,0 1 18,1 2 Opolskie 17,0 11 9,4 13 9,6 13 19,9 1 Podkarpackie 19,4 9 14,8 6 17,0 5 9,6 13 Podlaskie 22,6 6 9,1 14 9,2 14 10,0 12 Pomorskie 23,6 5 17,3 3 16,7 6 10,8 11 Śląskie 22,6 7 16,1 5 17,3 3 15,5 3 Świętokrzyskie 25,4 3 13,8 8 12,7 11 5,2 16 Warmińsko-mazurskie 18,8 10 11,1 11 10,7 12 12,4 9 Wielkopolskie 16,0 13 12,6 10 13,2 9 15,3 4 Zachodniopomorskie 16,3 12 8,2 16 7,8 16 14,9 5 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Przedsiębiorstwa usługowe z terenu województwa podkarpackiego były w analizowanym okresie mniej innowacyjne niż przedsiębiorstwa przemysłowe. Jedynie w latach 2006-2008 i to tylko z uwzględnieniem PKD z 2007 r. wynik podmiotów z Podkarpacia (17,0%) był lepszy od średniej krajowej (16,1%). W latach 2007-2009 sytuacja pod względem innowacyjności przedsiębiorstw usługowych była najgorsza, gdyż przy średniej krajowej wynoszącej 14,0%, w przypadku województwa podkarpackiego wskaźnik wyniósł zaledwie 9,6%, co plasowało je na 13 pozycji w kraju. Udział przedsiębiorstw usługowych, które wprowadziły innowacje nowe dla rynku przedstawia tabela 8. 13
Tabela 8 - Udział przedsiębiorstw usługowych, które wprowadziły innowacje nowe dla rynku w % ogółu (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) w latach 2004-2008 wg PKD 2004 oraz 2006-2008 i 2007-2009 wg PKD 2007. WYSZCZEGÓLNIENIE 2004-2006 2006-2008 2006-2008 2007-2009 wg PKD 2004 wg PKD 2007 POLSKA 7,4 pozycja 6,3 pozycja 6,5 pozycja 4,4 pozycja Dolnośląskie 12,7 1 7,9 2 8,4 2 6,0 2 Kujawsko-pomorskie 3,5 13 4,7 10 5,0 8 1,4 14 Lubelskie 7,7 4 3,1 14 3,3 13 4,0 7 Lubuskie 0,8 16 3,0 15 3,1 14 2,9 11 Łódzkie 3,2 14 4,6 11 4,3 10 1,3 16 Małopolskie 6,3 7 5,5 7 5,8 6 4,3 6 Mazowieckie 11,9 2 9,1 1 9,3 1 6,7 1 Opolskie 6,3 8 2,1 16 2,1 16 5,9 3 Podkarpackie 6,2 9 5,7 5 7,0 4 3,3 9 Podlaskie 4,1 12 4,1 13 3,6 11 3,5 8 Pomorskie 8,0 3 5,6 6 5,3 7 2,0 13 Śląskie 6,1 10 7,0 3 7,9 3 4,9 5 Świętokrzyskie 7,5 5 5,4 8 2,4 15 1,4 15 Warmińsko-mazurskie 1,2 15 4,2 12 3,4 12 2,7 12 Wielkopolskie 6,6 6 6,1 4 6,0 5 5,2 4 Zachodniopomorskie 6,0 11 4,9 9 4,4 9 3,1 10 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie W przypadku tej kategorii przedsiębiorstw widoczna jest również duża rozbieżność odsetka podmiotów wdrażających innowacje nowe dla rynku. Pozwoliły one co prawda podkarpackim przedsiębiorstwom usługowym plasować się na miejscach 4, 5 i 9. Jednak należy zauważyć, że w latach 2007-2009 odsetek takich firm był w tym okresie dwukrotnie niższy niż w odniesieniu do województwa mazowieckiego, dla którego wynosił 6,7%. Potencjał innowacyjny podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego Liczba osób pracujących w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego na przestrzeni lat 2004-2009 w województwie podkarpackim zmniejszyła się z 34570 do 25804 osób. Drastyczny spadek nastąpił w okresie od 2008 do 2009 roku, z 36316 do 25804 osób. W tym samym czasie w Polsce zanotowano duży wzrost zatrudnienia w tego typu podmiotach, od 1112341 osób w 2004 roku do 1460650, z niewielką obniżką na przestrzeni lat 2008-2009. W przypadku województwa podkarpackiego zdecydowanie dominuje zatrudnienie w tego typu dużych podmiotach (250 i więcej osób pracujących), zanotowany w analizowanym okresie 14
duży spadek zatrudnienia budzi wiec poważny niepokój, wskazuje bowiem na odpływ zagranicznego kapitału z dużych firm, co oznacza zarazem ograniczenie ich innowacyjnego potencjału. Zasadniczo to właśnie duże podmioty są w stanie najwięcej zainwestować w nowoczesne, innowacyjne produkty i procesy. Szczegółowe dane zaprezentowano w tabelach od 9 do 14. 15
Tabela 9 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2009 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących osób WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 od 10 do 49 od 50 do 249 250 i więcej podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA 22176 1460650 13946 33965 4491 102891 2615 298611 1124 1025183 Dolnośląskie 2210 138489 1358 3233 455 10567 279 30997 118 93692 Kujawsko-pomorskie. 555 37206 299 774 120 2767 93 11308 43 22357 Lubelskie. 318 16715 201 497 47 1159 50 5761 20 9298 Lubuskie. 765 35432 471 1119 168 3857 99 11685 27 18771 Łódzkie... 915 67317 492 1388 213 5129 150 16083 60 44717 Małopolskie 1381 82962 915 2147 270 6132 138 15146 58 59537 Mazowieckie 8135 526545 5566 12851 1444 32312 760 87806 365 393576 Opolskie 461 23622 296 728 79 1866 64 7360 22 13668 Podkarpackie 326 34292 183 423 68 1742 47 6323 28 25804 Podlaskie. 126 8915 79 200 13 322 23 2932 11 5461 Pomorskie 1270 60078 791 2106 270 6187 157 17282 52 34503 Śląskie 2002 158821 1122 2992 479 10644 267 30587 134 114598 Świętokrzyskie 177 18366 92 230 33 935 31 4345 21 12856 Warmińsko-mazurskie 309 14011 194 499 71 1489 31 3639 13 8384 Wielkopolskie 1962 190871 1058 2749 491 11733 289 32528 124 143861 Zachodniopomorskie 1264 47008 829 2029 270 6050 137 14829 28 24100 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 16
Tabela 10 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2008 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących osób WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 od 10 do 49 od 50 do 249 250 i więcej podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA 21092 1531668 12764 33148 4509 104329 2645 301002 1093189 Dolnośląskie 2112 149644 1237 3087 470 10807 283 30624 105126 Kujawsko-pomorskie 537 38376 288 987 116 3040 88 10600 45 23749 Lubelskie 329 21647 204 519 51 1232 53 6183 21 13713 Lubuskie 776 37455 465 1272 188 4521 95 11211 28 20451 Łódzkie 867 68781 437 1281 213 5131 156 17489 61 44880 Małopolskie 1251 86283 790 1989 279 6580 125 13500 57 64214 Mazowieckie 7622 535589 5002 11833 1484 33382 765 88655 371 401719 Opolskie 462 25292 288 762 77 1800 74 8330 23 14400 Podkarpackie 317 44569 176 503 55 1477 50 6273 36 36316 Podlaskie 127 10130 75 227 14 326 25 2898 13 6679 Pomorskie 1216 67890 731 2204 255 5761 177 19321 53 40604 Śląskie 1882 157527 1037 3177 443 9868 264 29799 138 114683 Świętokrzyskie 164 17571 78 221 38 1076 25 3521 23 12753 Warmińsko-mazurskie 291 15224 173 407 71 1473 33 4022 14 9322 Wielkopolskie 1923 205417 1005 2639 492 11755 289 33256 137 157767 Zachodniopomorskie 1216 50273 778 2040 263 6100 143 15320 32 26813 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 17
Tabela 11 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2007 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących osób WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 od 10 do 49 od 50 do 249 250 i więcej podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA 18515 1453733 10905 28318 4035 94511 2467 283692 1108 1047212 Dolnośląskie 2048 135850 1239 3029 427 9847 267 29734 115 93240 Kujawsko-pomorskie 520 40595 256 766 124 3120 94 11634 46 25075 Lubelskie 329 15428 217 469 45 1140 50 5887 17 7932 Lubuskie 793 36748 482 1194 183 4454 98 11555 30 19545 Łódzkie 808 62612 399 1178 211 5179 137 15205 61 41050 Małopolskie 1110 84256 719 1737 220 4910 121 13598 50 64011 Mazowieckie 5930 514887 3714 9292 1215 28194 657 75875 344 401526 Opolskie 459 25452 282 726 76 1882 78 8513 23 14331 Podkarpackie 294 43995 161 405 57 1422 40 4597 36 37571 Podlaskie 114 9260 66 201 13 286 24 3089 11 5684 Pomorskie 1190 65252 711 2061 263 5907 164 17311 52 39973 Śląskie 1861 147496 1032 3014 446 9882 257 29754 126 104846 Świętokrzyskie 161 19031 72 190 37 1013 28 3852 24 13976 Warmińsko-mazurskie 247 15862 137 327 62 1268 35 4395 13 9872 Wielkopolskie 1488 186342 695 1836 389 9799 277 33258 127 141449 Zachodniopomorskie 1163 50667 723 1893 267 6208 140 15435 33 27131 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 18
Tabela 12 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2006 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących osób WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 od 10 do 49 od 50 do 249 250 i więcej podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA 18015 1313359 10652 28301 4009 2346 91198 269887 1008 923973 Dolnośląskie 1962 116119 1203 2847 409 8942 253 28413 97 75917 Kujawsko-pomorskie 485 34254 240 710 122 2947 85 10369 38 20228 Lubelskie 336 15076 225 494 46 1160 47 5400 18 8022 Lubuskie 718 34850 424 1028 175 4156 89 10493 30 19173 Łódzkie 792 55295 407 1342 202 4939 133 15257 50 33757 Małopolskie 1092 84818 704 1821 226 4828 117 13263 45 64906 Mazowieckie 5934 460058 3749 9656 1237 27760 642 74045 306 348597 Opolskie 428 22416 257 671 83 1960 68 7415 20 12370 Podkarpackie 298 39303 166 427 60 1383 38 4724 34 32769 Podlaskie 102 7735 59 168 14 293 21 2776 8 4498 Pomorskie 1127 63174 658 1898 256 5526 161 16881 52 38869 Śląskie 1708 128629 942 2837 430 10003 218 25358 118 90431 Świętokrzyskie 166 18099 74 210 38 1016 31 4157 23 12716 Warmińsko-mazurskie 265 20641 154 375 56 1213 33 3696 22 15357 Wielkopolskie 1436 167187 655 1811 383 9080 279 32789 119 123507 Zachodniopomorskie 1166 45705 735 2006 272 5992 131 14851 28 22856 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 19
Tabela 13 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2005 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 osób od 10 do 49 osób od 50 do 249 osób 250 i więcej osób podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA 16837 1186148 9860 26914 3856 86950 2221 257131 900 815153 Dolnośląskie 1831 100040 1127 2918 391 8787 225 25295 88 63040 Kujawsko-pomorskie 457 31661 217 669 118 2647 86 10224 36 18121 Lubelskie 332 13790 216 475 55 1296 45 5406 16 6613 Lubuskie 682 30387 411 1090 160 3848 83 10052 28 15397 Łódzkie 726 47929 363 1175 186 4375 139 16553 38 25826 Małopolskie 920 77642 546 1469 225 4651 106 11731 43 59791 Mazowieckie 5530 421478 3440 9033 1191 26465 634 74198 265 311782 Opolskie 420 20683 256 705 89 2126 56 6465 19 11387 Podkarpackie 271 36525 150 365 54 1242 38 4793 29 30125 Podlaskie 100 6500 61 182 14 339 17 2183 8 3796 Pomorskie 1041 56081 618 1891 240 5533 139 15091 44 33566 Śląskie 1652 117367 912 2782 421 9563 203 22672 116 82350 Świętokrzyskie 148 15796 62 183 37 946 30 3938 19 10729 Warmińsko-mazurskie 268 20474 160 365 57 1165 35 4269 16 14675 Wielkopolskie 1385 147226 667 1808 355 8436 253 29918 110 107064 Zachodniopomorskie 1074 42569 654 1804 263 5531 132 14343 25 20891 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 20
Tabela 14 - Pracujący w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego według województw i klas wielkości podmiotu w 2004 roku Ogółem Podmioty według liczby pracujących WYSZCZEGÓLNIENIE podmioty pracujący do 9 osób od 10 do 49 osób od 50 do 249 osób 250 i więcej osób podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący podmioty pracujący POLSKA. 15816 1112341 9257 26113 3603 81814 2117 244125 839 760289 Dolnośląskie 1758 90922 1094 2938 374 8386 204 22781 86 56817 Kujawsko-pomorskie 433 31180 212 658 101 2534 87 10691 33 17297 Lubelskie 308 14798 199 450 50 1145 40 4650 19 8553 Lubuskie 637 27179 374 898 159 3661 78 9057 26 13563 Łódzkie 699 42162 353 1143 185 4346 124 15010 37 21663 Małopolskie 844 76470 497 1405 210 4634 101 11797 36 58634 Mazowieckie 5026 398678 3107 8613 1066 23598 612 70160 241 296307 Opolskie 412 18563 259 682 86 1950 47 5283 20 10648 Podkarpackie 251 34570 134 345 53 1215 36 4498 28 28512 Podlaskie 95 7318 53 148 14 314 18 2300 10 4556 Pomorskie 943 52887 555 1746 223 5216 122 13281 43 32644 Śląskie 1624 109176 909 2808 401 9259 217 24981 97 72128 Świętokrzyskie 170 18737 83 200 34 901 34 4458 19 13178 Warmińsko-mazurskie 278 19988 160 391 64 1283 38 4417 16 13897 Wielkopolskie 1345 132777 654 1896 343 7998 243 28188 105 94695 Zachodniopomorskie 993 36936 614 1792 240 5374 116 12573 23 17197 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie 21
Rada Ministrów na posiedzeniu 21 lipca 2010 r. przyjęła wstępną listę priorytetów polskiego przewodniczenia w Radzie Unii Europejskiej. Lista obejmuje: wzmocnienie rynku wewnętrznego, stosunki ze Wschodem, wzmocnienie zewnętrznej polityki energetycznej UE, podniesienie sprawności UE w sferze zarządzania kryzysowego i obronności, negocjacje wieloletnich ram finansowych 2014-2020 oraz pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy. Troska o zasoby ludzkie powinna stanowić centralne zagadnienie na poziomie Unii Europejskiej, państw członkowskich oraz regionów (poziom NUTS 2), tym bardziej, że już dziś rysuje się w tym zakresie wiele niepokojących zjawisk. Mimo wysokiego poziomu bezrobocia, spowodowanego kryzysem światowym, szacuje się, że w Unii Europejskiej może pozostawać kilka milionów wolnych miejsc pracy, co wynika z braku odpowiednich kwalifikacji oraz niskiej mobilności pracowników. Od wielu lat przedstawiciele wielu środowisk wskazują na niskie zainteresowanie naukami ścisłymi oraz pogłębiający się deficyt kompetencji w zakresie zawodów związanych z naukami ścisłymi. Unia Europejska notuje niższy poziom kompetencji podstawowych (np. pisanie, czytanie, obsługa komputera), kompetencji zawodowych (np. inżynierskich, księgowych) czy kompetencji związanych z funkcjonowaniem w gospodarce globalnej (np. zarządzanie wirtualnymi zespołami, praca w otoczeniu wielokulturowym, generowanie innowacji) w porównaniu do wielu państw świata (INSEAD). Istotnym analizowanym w tej kategorii wskaźnikiem są pracujący ogółem w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego oraz w rozbiciu na firmy mikro, małe, średnie i duże. Tendencje w zakresie pracujących ogółem w firmach z udziałem kapitału zagranicznego w zależności od liczy zatrudnionych, przedstawiają rysunki 3-7. 22
100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Lubelskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie Rysunek 3 - Pracujący ogółem w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Rzeszowie Zatrudnienie ogółem w firmach z udziałem kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim w latach 2004-2009 kształtowało się w granicach od 34292 osób w roku 2009 do 44569 osób w roku 2008. W przeciągu jednego roku nastąpił spadek o ponad 10 tys. osób. Tak duży spadek pracujących nie wystąpił w żadnym ościennym województwie. W porównaniu do regionów sąsiadujących zatrudnienie na Podkarpaciu jest ponad dwa razy wyższe niż w województwie lubelskim (16715 osób w roku 2009) i prawie dwa razy wyższe niż w województwie świętokrzyskim (18366 osób). 23
2500 2000 1500 1000 500 Lubelskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 4 - Pracujący w podmiotach zatrudniających do 9 osób z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Rzeszowie W województwie podkarpackim zatrudnienie w podmiotach mikro z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009 kształtowało się w granicach 345 503 osoby, przy czym wartość najniższą odnotowano w roku 2004, zaś najwyższą w 2008 roku. Na koniec 2009 roku zatrudnienie wyniosło 423 osoby. Wskaźnik ten jest jedynie prawie dwa razy wyższy niż w województwie świętokrzyskim (230). W województwie lubelskim zatrudnienie na koniec 2009 roku wyniosło niewiele więcej, bo 497 (o 74 osoby więcej), natomiast w województwie małopolskim było ponad pięciokrotnie wyższe (2147 osób). 24
7000 6000 5000 4000 3000 2000 Lubelskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie 1000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 5 - Pracujący w podmiotach zatrudniających od 9 do 49 osób z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Rzeszowie Zatrudnienie w firmach małych z udziałem kapitału zagranicznego w województwie podkarpackim w latach 2004-2009 systematycznie rosło. W 2004 roku wynosiło 1215 osób, zaś na koniec 2009 roku 1742. Jest wyższe niż województwie świętokrzyskim (935 osób) i lubelskim (1159 osób) i ponad 3,5 razy niższe niż w województwie małopolskim (6132). 25
16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 Lubelskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie 2000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 6 - Pracujący w podmiotach zatrudniających od 50 do 249 osób z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Rzeszowie Na Podkarpaciu zatrudnienie w średnich firmach z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009 kształtowało się od 4498 osób w roku 2004 do 6323 w roku 2009. Wskaźnik ten jest wyższy niż w województwie świętokrzyskim (w 2009 roku - 4345 osób) oraz województwie lubelskim (5761 osób) i prawie 2,5 razy niższy niż w Małopolsce (15146 osób). 26
70000 60000 50000 40000 30000 20000 Lubelskie Małopolskie Podkarpackie Świętokrzyskie 10000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 7 - Pracujący w podmiotach zatrudniających ponad 250 osób z udziałem kapitału zagranicznego w latach 2004-2009. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Rzeszowie W firmach dużych z udziałem kapitału zagranicznego zatrudnienie na Podkarpaciu w latach 2004 2009 kształtowało się od 28512 osób do 37769 osób, przy czym wartość najniższa wystąpiła w roku 2004, zaś najwyższa w roku 2007. Na koniec 2009 roku zatrudnienie wyniosło 25804 osoby i było dwa razy wyższe niż w województwie świętokrzyskim (12856 osób) i ponad 2,5 razy wyższe niż w województwie lubelskim (9298 osób) oraz ponad dwa razy niższe w porównaniu do województwa małopolskiego (59537 osób). Ogólna liczba podmiotów z kapitałem zagranicznym, które w okresie 2004-2009 ponosiły wydatki na pozyskanie aktywów trwałych, w województwie podkarpackim zmniejszyła się ze 168 do 153, w skali kraju na przestrzeni tych lat województwo podkarpackie plasowało się na w kraju na miejscach od 12 do 13. Spadek liczby podmiotów tego typu dotyczył zarówno podmiotów zatrudniających do 9 osób, jak i 10 i więcej. Podmioty te znacznie ograniczyły wydatki inwestycyjne, ogółem z 1094,4 mln zł w 2004 roku do 903,0 mln zł w 2009 roku. Należy jednak podkreślić, że znacznie większy spadek sumy tych wydatków zanotowano we wskaźnikach dla całego kraju, co pozwala na wyciagnięcie wniosku, że województwo podkarpackie należy do regionów, które najlepiej radziły sobie z tym problemem. Wyrażony liczbą tego typu podmiotów potencjał innowacyjny w województwie podkarpackim nie uległ tak dużemu zubożeniu jak w wielu innych regionach Polski. Szczegółowe dane zaprezentowano w tabelach od 15 do 20. 27
Tabela 15 - Wydatki poniesione w 2009 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE Wydatki inwestycyjne a ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 28 Liczba podmiotów ogółem w tym na nowe środki trwałe w milionach złotych POLSKA a 10944 66884,5 50938,4 c 7193 56007,1 42497,0 Dolnośląskie a 1046 4472,7 3846,0 b 310 494,1 452,2 c 736 3978,7 3393,8 Kujawsko-pomorskie a 286 1750,4 1307,6 b 62 54,1 30,0 c 224 1696,3 1277,6 Lubelskie a 157 777,7 660,7 b 54 433,8 410,6 c 103 343,9 250,1 Lubuskie a 384 863,6 745,4 b 138 130,9 71,1 c 246 732,8 674,2 Łódzkie a 495 2953,8 2656,7 b 123 31,6 26,7 c 372 2922,2 2630,0 Małopolskie a 624 2301,3 1985,1 b 220 347,9 326,9 c 404 1953,5 1658,1 Mazowieckie a 3781 31549,1 22078,3 b 1522 6902,7 4882,1 c 2259 24646,4 17196,2 Opolskie a 229 809,3 759,3 b 79 62,8 55,3 c 150 746,4 704,1 Podkarpackie a 168 1094,4 861,4 b 44 14,1 8,6 c 124 1080,3 852,8 Podlaskie a 63 274,8 259,7
b 20 60,9 55,6 c 43 213,9 204,1 Pomorskie a 652 3935,7 3167,1 b 241 243,4 193,0 c 411 3692,4 2974,1 Śląskie... a 1088 6095,3 5495,2 b 315 424,5 395,9 c 773 5670,8 5099,3 Świętokrzyskie... a 97 706,8 589,3 b 18 1,6 1,5 c 79 705,1 587,8 Warmińsko-mazurskie a 139 301,5 250,9 b 41 35,2 28,3 c 98 266,3 222,6 Wielkopolskie a 1102 6160,8 3737,6 b 299 212,4 152,4 c 803 5948,5 3585,2 Zachodniopomorskie a 633 2837,2 2538,2 b 265 1427,6 1351,4 c 368 1409,6 1186,8 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Tabela 16 - Wydatki poniesione w 2008 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE a - ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 29 Liczba podmiotów Wydatki inwestycyjne ogółem w tym na nowe środki trwałe w milionach złotych POLSKA a 11630 81607,4 65198,3 b 4180 15533,7 13527,3 c 7450 66073,7 51670,9 Dolnośląskie a 1157 5366,9 4379,6 b 389 625,7 517,0 c 768 4741,2 3862,7 Kujawsko-pomorskie a 318 1951,7 1851,7 b 90 158,3 148,9
c 228 1793,4 1702,8 Lubelskie a 174 528,9 446,4 b 62 35,6 23,2 c 112 493,3 423,2 Lubuskie a 393 1172,5 1016,7 b 141 223,6 178,9 c 252 948,9 837,9 Łódzkie a 530 2578,8 2359,7 b 138 147,2 121,9 c 392 2431,6 2237,8 Małopolskie a 680 3589,1 2869,1 b 262 663,8 346,5 c 418 2925,3 2522,6 Mazowieckie a 4018 40441,9 30277,5 b 1647 11526,7 10310,6 c 2371 28915,1 19966,9 Opolskie a 238 743,3 667,5 b 79 56,6 41,4 c 159 686,8 626,1 Podkarpackie a 179 1440,8 1141,2 b 52 17,0 14,8 c 127 1423,8 1126,4 Podlaskie a 69 470,3 415,4 b 20 4,8 0,9 c 49 465,5 414,5 Pomorskie a 680 3124,0 2754,2 b 243 435,5 378,4 c 437 2688,5 2375,9 Śląskie a 1128 7293,2 6424,9 b 355 442,9 362,8 c 773 6850,2 6062,1 Świętokrzyskie a 100 1106,7 1011,2 b 19 2,3 2,1 c 81 1104,4 1009,1 Warmińsko-mazurskie a 141 600,4 544,8 b 46 50,2 41,8 c 95 550,2 503,1 Wielkopolskie a 1162 8047,0 6509,5 b 354 880,3 849,6 c 808 7166,7 5659,9 Zachodniopomorskie a 663 3152,0 2528,8 b 283 263,1 188,7 30
Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie c 380 2889,0 2340,2 Tabela 17 - Wydatki poniesione w 2007 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE a ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 31 Liczba podmiotów Wydatki inwestycyjne Investment outlays ogółem w tym na nowe środki trwałe w milionach złotych POLSKA a 10759 75128,2 54944,4 b 3785 11231,1 6488,0 c 6974 63897,1 48456,4 Dolnośląskie a 1147 8396,3 5262,6 b 422 649,9 410,2 c 725 7746,5 4852,4 Kujawsko-pomorskie a 315 1504,3 1335,0 b 70 146,3 135,4 c 245 1357,9 1199,5 Lubelskie a 166 507,3 314,5 b 64 181,7 132,3 c 102 325,6 182,2 Lubuskie a 399 1130,2 1034,7 b 127 83,6 47,5 c 272 1046,6 987,2 Łódzkie a 523 2404,2 2047,5 b 136 108,4 60,0 c 387 2295,7 1987,5 Małopolskie a 607 3380,9 2684,3 b 248 429,7 324,5 c 359 2951,2 2359,8 Mazowieckie a 3424 33470,5 22398,9 b 1378 8435,8 4644,2 c 2046 25034,7 17754,7 Opolskie a 243 696,5 595,3 b 82 30,5 7,4 c 161 666,0 587,9
Podkarpackie a 172 942,4 834,2 b 47 14,1 12,6 c 125 928,3 821,6 Podlaskie a 67 919,6 543,5 b 19 2,8 1,6 c 48 916,8 541,9 Pomorskie a 703 3639,0 3056,1 b 259 201,8 109,3 c 444 3437,2 2946,9 Śląskie a 1130 8066,0 7038,9 b 384 529,1 309,2 c 746 7536,9 6729,7 Świętokrzyskie a 101 741,1 619,0 b 18 5,2 4,9 c 83 736,0 614,0 Warmińsko-mazurskie a 149 675,4 637,2 b 47 15,6 14,6 c 102 659,8 622,5 Wielkopolskie a 972 6335,3 4831,1 b 232 225,0 189,3 c 740 6110,3 4641,8 Zachodniopomorskie a 641 2319,1 1711,7 b 252 171,6 84,8 c 389 2147,5 1626,8 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Tabela 18 - Wydatki poniesione w 2006 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE a-ogółem b- do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 32 Liczba podmiotów Wydatki inwestycyjne Investment outlays ogółem w tym na nowe środki trwałe w milionach złotych POLSKA. a 10402 66098,0 46783,9 b 3678 10185,0 7159,8 c 6724 55913,0 39624,1 Dolnośląskie a 1075 7753,7 5322,3
b 383 829,7 521,7 c 692 6924,0 4800,5 Kujawsko-pomorskie a 294 726,9 626,8 b 67 17,2 7,4 c 227 709,7 619,5 Lubelskie a 153 282,9 243,4 b 53 # # c 100 # # Lubuskie a 365 765,9 696,2 b 117 50,1 38,6 c 248 715,8 657,6 Łódzkie. a 522 1836,7 1626,1 b 165 72,1 40,7 c 357 1764,7 1585,4 Małopolskie a 574 5218,4 2519,3 b 222 349,2 172,9 c 352 4869,2 2346,4 Mazowieckie a 3421 28946,6 19843,1 b 1386 7415,9 5216,5 c 2035 21530,7 14626,6 Opolskie a 231 494,9 436,9 b 82 70,3 65,3 c 149 424,6 371,6 Podkarpackie a 157 1166,1 691,9 b 37 9,5 7,9 c 120 1156,7 684,0 Podlaskie a 49 # # b 9 # # c 40 # # Pomorskie a 668 3932,4 2345,7 b 243 534,6 # c 425 3397,8 # Śląskie a 1025 6091,7 5428,0 b 341 438,7 382,3 c 684 5652,9 5045,7 Świętokrzyskie a 113 620,4 427,2 b 26 6,2 5,8 c 87 614,2 421,4 Warmińsko-mazurskie a 150 # # b 52 # # c 98 # # Wielkopolskie a 964 5307,2 4097,7 33
b 244 170,7 140,9 c 720 5136,6 3956,8 Zachodniopomorskie a 641 1796,4 1579,7 b 251 109,1 59,3 c 390 1687,4 1520,4 Znak umowny: # - oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Tabela 19 - Wydatki poniesione w 2005 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE a ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 34 Liczba podmiotów Wydatki inwestycyjne ogółem w tym na nowe środki trwałe w milionach złotych POLSKA a 9950 55069,5 37105,6 b 3540 5297,9 4154,5 c 6410 49771,7 32951,1 Dolnośląskie a 1010 5041,4 3516,0 b 379 180,3 148,3 c 631 4861,1 3367,7 Kujawsko-pomorskie a 292 716,8 609,9 b 72 9,3 6,3 c 220 707,6 603,5 Lubelskie a 155 324,3 255,7 b 51 37,2 26,0 c 104 287,2 229,7 Lubuskie a 372 662,1 600,9 b 141 67,8 49,3 c 231 594,3 551,7 Łódzkie a 500 1661,6 1451,4 b 153 52,0 34,0 c 347 1609,5 1417,3 Małopolskie a 501 1975,0 1664,3 b 166 134,5 85,4 c 335 1840,5 1578,9
Mazowieckie a 3231 27679,8 16024,5 b 1283 3658,0 2843,8 c 1948 24021,8 13180,6 Opolskie a 238 630,1 469,2 b 81 23,2 18,0 c 157 606,9 451,3 Podkarpackie a 158 911,5 785,0 b 43 38,9 38,1 c 115 872,6 746,8 Podlaskie a 56 271,6 264,7 b 18 1,2 0,8 c 38 270,3 263,9 Pomorskie a 633 3387,1 1962,9 b 242 640,6 580,8 c 391 2746,5 1382,1 Śląskie a 1030 4318,1 3726,8 b 357 157,5 104,9 c 673 4160,6 3621,9 Świętokrzyskie a 102 692,4 643,3 b 20 49,4 49,4 c 82 643,0 593,9 Warmińsko-mazurskie a 137 751,3 720,4 b 42 11,3 10,0 c 95 740,1 710,4 Wielkopolskie a 924 4726,2 3473,4 b 251 124,8 100,3 c 673 4601,4 3373,1 Zachodniopomorskie a 611 1320,1 937,3 b 241 111,9 59,0 c 370 1208,2 878,3 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Tabela 20 - Wydatki poniesione w 2004 roku przez podmioty z kapitałem zagranicznym na pozyskanie aktywów trwałych w Polsce według województw WYSZCZEGÓLNIENIE a ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących 35 Liczba podmiotów Wydatki inwestycyjne ogółem w tym na nowe środki trwałe
w milionach złotych POLSKA a 9540 46596,3 35171,9 b 3463 5529,1 4401,7 c 6077 41067,2 30770,2 Dolnośląskie a 971 3362,2 2560,3 b 369 256,2 176,8 c 602 3106,0 2383,5 Kujawsko-pomorskie a 284 539,6 453,8 b 83 9,9 6,7 c 201 529,7 447,1 Lubelskie a 155 260,3 207,9 b 54 32,5 26,6 c 101 227,8 181,3 Lubuskie. a 347 599,5 516,6 b 116 19,1 12,9 c 231 580,4 503,7 Łódzkie a 474 1188,8 812,3 b 147 30,5 12,1 c 327 1158,2 800,3 Małopolskie a 503 2270,9 1970,1 b 182 134,6 106,7 c 321 2136,3 1863,4 Mazowieckie a 3054 23789,5 17124,3 b 1239 4354,7 3583,9 c 1815 19434,8 13540,5 Opolskie a 215 536,5 366,8 b 76 22,8 11,8 c 139 513,6 355,1 Podkarpackie a 153 903,0 662,1 b 45 43,1 36,8 c 108 859,9 625,2 Podlaskie a 54 261,8 143,5 b 15 0,6 0,3 c 39 261,2 143,2 Pomorskie a 591 1787,8 1207,1 b 225 81,9 62,1 c 366 1705,9 1145,0 Śląskie a 1021 3379,6 2901,6 b 360 96,6 81,0 c 661 3283,0 2820,6 Świętokrzyskie a 96 720,9 571,3 b 16 1,2 1,0 36
c 80 719,8 570,3 Warmińsko-mazurskie a 151 376,4 358,4 b 43 6,2 5,5 c 108 370,2 352,9 Wielkopolskie a 881 4952,1 3967,2 b 238 262,3 229,0 c 643 4689,8 3738,2 Zachodniopomorskie a 590 1667,3 1348,5 b 255 177,0 48,5 c 335 1490,4 1300,0 Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Kapitał podstawowy w spółkach z kapitałem zagranicznym, na przestrzeni lat 2004-2009, w województwie podkarpackim wzrósł z 2221,8 mln zł do 2235,3 mln zł, a więc nieznacznie, a dynamika w tym zakresie była znacznie niższa niż dla całego kraju, gdzie wzrost ten zawarł się odpowiednio w przedziale od 128225,9 do 179877,8 mln zł. W województwie podkarpackim wzrosła zarówno liczba firm z udziałem kapitału zagranicznego zatrudniających do 9 osób (ze 134 w 2004 r. do 183 w 2009 r.) jak i zatrudniających 10 i więcej pracujących (ze 117 do 143), drastycznie natomiast zmalał kapitał podstawowy w tego typu firmach zatrudniających do 9 pracujących, z 949,9 mln zł do 90 mln zł, natomiast wzrósł w firmach zatrudniających 10 i więcej osób, ze 1271,9 mln zł do 2145,0 mln zł. Przedstawiony trend pokazuje, na tle znacznie mniejszej zmienności liczby firm, proces zmniejszania się lub odpływu kapitału. Szczegółowe dane zaprezentowano w tabelach od 21do 26. Tabela 21 - Kapitał podstawowy w spółkach z kapitałem zagranicznym w 2009 roku według województw Kapitał podstawowy WYSZCZEGÓLNIENIE a - ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących Liczba podmiotów ogółem krajowy osób fizycznych osób prawnych zagraniczny rozproszony w mln zł POLSKA a 22176 179877,8 21954,1 3120,1 18834,0 153577,8 4345,9 b 13946 35047,2 8694,3 1006,7 7687,7 26300,5 52,3 c 8230 144830,6 13259,7 2113,4 11146,3 127277,3 4293,6 Dolnośląskie a 2210 16944,9 2211,8 491,2 1720,6 14364,2 368,9 b 1358 1239,8 204,8 141,5 63,3 1034,7 0,3 37
c 852 15705,1 2007,0 349,7 1657,3 13329,5 368,6 Kujawsko-pomorskie a 555 2811,5 234,8 163,9 70,9 2502,1 74,6 b 299 105,0 13,1 10,1 3,0 91,8 - c 256 2706,5 221,6 153,7 67,9 2410,3 74,6 Lubelskie a 318 991,7 118,0 54,0 64,1 827,9 45,7 b 201 175,2 18,3 8,4 9,9 119,8 37,1 c 117 816,5 99,8 45,6 54,2 708,1 8,6 Lubuskie a 765 2492,3 270,7 25,3 245,4 2220,0 1,6 b 471 # # # # # - c 294 # # # # # 1,6 Łódzkie a 915 4441,0 214,1 94,4 119,7 4222,7 4,1 b 492 456,4 22,9 18,8 4,1 432,8 0,8 c 423 3984,5 191,2 75,6 115,6 3789,9 3,4 Małopolskie a 1381 11635,2 682,9 200,3 482,6 10904,8 47,5 b 915 955,9 345,5 103,1 242,3 610,2 0,2 c 466 10679,2 337,4 97,1 240,3 10294,5 47,3 Mazowieckie a 8135 89806,0 11091,7 840,3 10251,4 75490,9 3223,3 b 5566 25700,0 6749,1 256,7 6492,4 18949,3 1,6 c 2569 64105,9 4342,6 583,6 3759,0 56541,7 3221,7 Opolskie a 461 1683,1 210,4 22,6 187,9 1472,5 0,2 b 296 191,1 20,4 10,9 9,5 170,5 0,2 c 165 1492,0 190,0 11,6 178,4 1302,0 0,1 Podkarpackie a 326 2235,3 115,4 31,2 84,2 2040,6 79,3 b 183 90,2 20,3 13,5 6,9 69,9 - c 143 2145,0 95,1 17,8 77,3 1970,7 79,3 Podlaskie a 126 419,8 109,2 18,0 91,2 303,1 7,5 b 79 44,0 6,4 5,9 0,5 37,6 - c 47 375,8 102,8 12,1 90,7 265,5 7,5 Pomorskie a 1270 6221,1 1913,8 215,8 1698,0 4203,5 103,8 b 791 805,2 181,7 72,4 109,3 619,8 3,8 c 479 5415,8 1732,1 143,4 1588,7 3583,7 100,0 Śląskie. a 2002 16621,4 2934,5 373,0 2561,5 13432,3 254,6 b 1122 1744,1 596,8 102,5 494,2 1146,1 1,3 c 880 14877,2 2337,7 270,5 2067,2 12286,2 253,3 Świętokrzyskie a 177 3003,1 256,4 220,8 35,6 2671,8 74,8 b 92 # # # # # - c 85 # # # # # 74,8 Warmińsko-mazurskie a 309 1653,5 175,2 40,9 134,3 1458,9 19,5 b 194 195,1 88,3 31,9 56,4 106,8 0,0 c 115 1458,4 86,9 9,0 77,9 1352,1 19,4 Wielkopolskie a 1962 14442,8 1059,9 225,7 834,1 13352,0 30,9 b 1058 1591,3 122,0 66,7 55,3 1469,3 0,1 38
c 904 12851,4 937,9 159,1 778,8 11882,7 30,8 Zachodniopomorskie a 1264 4475,4 355,2 102,7 252,5 4110,5 9,7 b 829 572,0 69,1 44,1 25,0 496,0 7,0 c 435 3903,4 286,1 58,6 227,5 3614,6 2,7 Znak umowny: (-) - zjawisko nie wystąpiło # - oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Rzeszowie Tabela 22 - Kapitał podstawowy w spółkach z kapitałem zagranicznym w 2008 roku według województw Kapitał podstawowy WYSZCZEGÓLNIENIE a - ogółem b - do 9 pracujących c - 10 i więcej pracujących Liczba podmiotów ogółem krajowy osób fizycznych osób prawnych zagraniczny rozproszony w mln zł POLSKA a 21092 170997,1 21313,1 3196,7 18116,3 145996,9 3687,1 b 12764 30619,4 7760,3 907,7 6852,6 22816,5 42,6 c 8328 140377,7 13552,7 2289,0 11263,7 123180,3 3644,6 Dolnośląskie a 2112 15526,5 1627,9 360,2 1267,7 13410,3 488,3 b 1237 824,4 131,6 113,8 17,8 692,8 0,0 c 875 14702,1 1496,4 246,4 1250,0 12717,4 488,3 Kujawsko-pomorskie a 537 2564,4 241,1 81,0 160,1 2246,3 77,1 b 288 157,5 19,1 12,8 6,3 138,3 0,0 c 249 2407,0 222,0 68,2 153,8 2107,9 77,1 Lubelskie a 329 897,4 174,8 35,2 139,6 722,1 0,5 b 204 97,1 17,1 7,7 9,4 80,0 - c 125 800,3 157,7 27,5 130,2 642,1 0,5 Lubuskie a 776 2136,3 195,6 27,3 168,3 1939,5 1,3 b 465 631,4 12,0 10,4 1,6 619,4 - c 311 1505,0 183,6 17,0 166,6 1320,1 1,3 Łódzkie a 867 4094,3 229,9 83,8 146,2 3860,3 4,1 b 437 270,7 22,2 16,6 5,6 247,8 0,7 c 430 3823,6 207,8 67,2 140,6 3612,5 3,3 Małopolskie a 1251 11308,0 617,7 186,0 431,8 10636,2 54,1 b 790 808,5 290,3 42,7 247,5 518,2 0,0 39