Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian

WPR polityką zmian

Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce

WPR zmienia się wraz z upływem czasu

Ewolucja WPR a funkcje rolnictwa Traktat rzymski (1957): głównym celem WPR zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego; funkcje produkcyjne Agenda 2000: Europejski Model Rolnictwa; wzrost pozaprodukcyjnej roli sektora rolnego; większy nacisk na rozwój obszarów wiejskich Debata publiczna nt. kształtu WPR po 2013 r. (2010): rolnik dostarczycielem dóbr publicznych

Ewolucja funkcji obszarów wiejskich

Europejski model rolnictwa Kompleksowe łączenie funkcji produkcyjnej, społecznej, kulturowej i środowiskowej działalności rolniczej (wielofunkcyjność rolnictwa) Harmonia ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym (rolnictwo zrównoważone) Funkcjonowanie i rozwój obok gospodarstw wysoce konkurencyjnych rodzinnych gospodarstw rolnych dostarczających dóbr rynkowych poza strukturą agrobiznesu, dóbr pozarynkowych (krajobraz, bioróżnorodność) oraz opartych na pracy własnej członków rodziny, a nie na pracy najemnej

Rolnictwo wielofunkcyjne (1) Wytwarzanie konkurencyjnych towarów rynkowych metodami przyjaznymi dla środowiska; Skracanie drogi od pola do stołu ; Wzrost roli rolnictwa w rozwoju obszarów wiejskich (tworzenie miejsc pracy na wsi, zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi, integrowanie społeczności lokalnych); Poprawa stanu środowiska naturalnego; Zwiększenie walorów turystycznych wsi (rozwój agroturystyki)

Rolnictwo wielofunkcyjne (2) Funkcje produkcyjne dobra rynkowe: żywność, pasza, surowce energetyczne wynagrodzenie: mechanizm rynkowy, tj. transakcje kupna-sprzedaży Funkcje pozaprodukcyjne dobra nierynkowe (publiczne): atrakcyjny krajobraz, dziedzictwo kulturowe, niezdegradowane środowisko mechanizm rynkowy nie zapewnia/wynagradza za dostarczenie dóbr publicznych

Definicja dóbr publicznych Dobra to środki, które mogą być wykorzystywane do zaspokajania potrzeb ludzkich Dobra publiczne to dobra pożądane przez społeczeństwo, a których mechanizm rynkowy nie jest w stanie dostarczyć Bez odpowiednich nakładów (zachęt) dobra publiczne nie są produkowane w odpowiedniej ilości Regulacja dostarczania dóbr publicznych może się odbywać za pomocą systemu wsparcia finansowego, mechanizmów podatkowych oraz przepisów prawnych

Dobra prywatne a dobra publiczne Zachowanie bioróżnorodności Nie są sprzedawane na rynku Nikt nie jest wyłączony z korzyści Sprzedawane na rynku Mechanizm cenowy Własność może być przenoszona

Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa europejskiego Funkcje środowiskowe - produkcja tlenu i pochłanianie (sekwestracja) węgla - ochrona wód gruntowych jako źródła wody pitnej - ochrona gruntów - ochrona bioróżnorodności - ochrona krajobrazu Funkcje społecznokulturowe - tworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku - ochrona dziedzictwa kulturowego wsi - tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich - spójność i żywotność obszarów wiejskich

Wielofunkcyjność rolnictwa i wielofunkcyjność gospodarstwa rolnego Źródło: J. Wilkin, Wielofunkcyjność rolnictwa problem teoretyczny i praktyczny, UW i IRWIR PAN

Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany efektem WPR: zmiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich w Polsce a wielofunkcyjność rolnictwa

Znaczenie gospodarcze sektora rolnego w Polsce Udział rolnictwa w PKB (2009): PL-2,1% UE-27-1,1%

Efekty WPR a wielofunkcyjność polskiego rolnictwa Wskaźniki wielofunkcyjności rolnictwa: rolnictwo ekologiczne, produkty wysokiej jakości, sprzedaż bezpośrednia, poprawa konkurencyjności, dochody pozarolnicze Wskaźniki wielofunkcyjności obszarów wiejskich: poprawa jakości życia, działalność pozarolnicza (w tym agroturystyka), programy rolnośrodowiskowe

Rolnictwo ekologiczne (1) Liczba gospodarstw ekologicznych w latach 2003-2010 25000 20000 15000 10000 7182 9194 12121 17423 15206 20956 5000 2286 3760 0 Źródło: IJHAR-S 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

tys. ha Rolnictwo ekologiczne (2) 600 500 400 300 200 100 Pow ierzchnia upraw w systemie rolnictw a ekologicznego 61.2 82.7 287.5 314.8 228.0 166.3 416.3 518.5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: IJHAR-S

Rolnictwo ekologiczne (3) PL a UE

Produkty wysokiej jakości Produkty zarejestrowane jako: Chronione Nazwy Pochodzenia, Chronione Oznaczenia Geograficzne Gwarantowane Tradycyjne Specjalności 2007 bryndza podhalańska (1) 2008 7 produktów 2009 7 produktów 2010 8 produktów 2011 6 produktów Łącznie: GTS 8 produktów CHOG - 15 produktów CHNP 6 produktów

Sprzedaż bezpośrednia i marginalna Program rozwoju targowisk na obszarach wiejskich Mój Rynek Sprzedaż własnych produktów możliwa jest dwutorowo: - w ramach sprzedaży bezpośredniej - w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL)

Poprawa konkurencyjności

Przemiany strukturalne (1): liczba gospodarstw rolnych Źródło: KE, RD Report 2010

Przemiany strukturalne (2): struktura obszarowa Struktura gospodarstw rolnych w Polsce wg grup obszarowych

Przemiany strukturalne (3): średnia powierzchnia gospodarstwa

Przemiany strukturalne (4): Gospodarstwa rolne wg ESU

Grupy producentów rolnych Obecnie do rejestrów UM wpisanych jest 655 grup producentów rolnych Od 2004 roku liczba zarejestrowanych grup stale rośnie.

Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych Po uzyskaniu akcesji do Unii Europejskiej dochody polskich rolników bardzo wyraźnie wzrosły. Dochody z gospodarstw rolnych zwiększyły się ponad 2-krotnie w przeliczeniu na AWU w porównaniu do okresu przedakcesyjnego Polskie rolnictwo charakteryzuje się niską dochodowością na tle rolnictwa unijnego. Dochód z czynników produkcji w przeliczeniu na pełnozatrudnionego (AWU) w rolnictwie polskim kształtuje się na poziomie ponad 3-krotnie niższym od średniej UE-27.

Wsparcie bezpośrednie i dochód sektora rolnego w PL Źródło: Floriańczyk, IERiGŻ: Dochód polskiego sektora rolnego w latach 2004-2010

Relacje cenowe w sektorze rolnym Rozwój cen w otoczeniu rynkowym był i jest niekorzystny dla rolników Silna tendencja do pogarszania się relacji cenowych w sektorze rolnym UE ( rozwarcie nożyc cen )

Udział dochodów z dodatkowych form działalności Niski poziom dochodów osiągany w rolnictwie powoduje, że w 2007 r. 80% gospodarstw indywidualnych uzyskuje również dochody ze źródeł pozarolniczych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,7 11,4 9,3 28 41 45,6 82,3 88,6 90,7 72 59 54,4 do 5 ha 5-10 ha 10-20 ha 20-30 ha 30-50 ha >=50 ha Struktura dochodów gospodarstw rolnych uzyskujących dochody pozarolnicze wg grup obszarowych w 2006 r. dochód rolniczy dochód pozarolniczy

Relacja dochodów w rolnictwie do średnich dochodów w gospodarce Poziom dochodów w rolnictwie jest niższy od poziomu dochodów w całej gospodarce zarówno w PL, jak i UE

Produktywność pracy (1)

Zmiana produktywności pracy

Zatrudnienie w rolnictwie

Poziom bezrobocia na wsi 2002 2003 2004 2005 2006 2008 2009 2009/2003 Bezrobotni ogółem (w tys.) 1341 1325 1261 1180 1004 671 833 0,63 Bezrobotni w wieku (w tys.): 24 lata i mniej 427 401 360 317 250 165 226 0,56 25-34 382 383 365 342 288 192 238 0,62 35-44 291 282 262 242 202 128 153 0,54 45-54 214 228 235 232 210 138 157 0,68 55 lat i więcej 25 30 37 46 51 47 59 1,96 Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2007, GUS, Warszawa 2007. Obszary wiejskie w Polsce, GUS, Warszawa, 2011

Pracujący poza rolnictwem Rok Pracujący poza rolnictwem ogółem miasta wieś miasta wieś w % pracujących w tys. ogółem poza rolnictwem 2003 11 284 8 208 3 076 73% 27% 2004 11 479 8 302 3 177 72% 28% 2005 11 840 8 477 3 363 72% 28% 2006 12 466 8 836 3 630 71% 29% 2007 13 169 9 283 3 886 70% 30% 2008 13 805 9 628 4 177 70% 30% 2009 13 899 9 655 4 244 69% 31% 2010 14 057 9 743 4 314 69% 31% Źródło: na podstawie GUS Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2010, Warszawa 2011

Pozarolnicza działalność gospodarcza Około 7,5 % mieszkańców wsi prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Około 4,5 % rolników prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Na terenach wiejskich zlokalizowanych jest 892,5 tys. przedsiębiorstw prowadzących działalność pozarolniczą, - w tym 115,2 tys. przedsiębiorstw prowadzonych jest w gospodarstwach rolniczych

Agroturystyka w Polsce Województwo Gospodarstwa agroturystyczne Liczba miejsc noclegowych Dolnośląskie 400 4 720 Kujawsko-pomorskie 183 2 010 Lubelskie 250 2 115 Lubuskie 66 711 Łódzkie 108 1 379 Małopolskie 823 9 952 Mazowieckie 238 2 316 Opolskie 91 933 Podkarpackie 1 006 8 567 Podlaskie 482 4 441 Pomorskie 405 4732 Śląskie 211 2 556 Świętokrzyskie 220 2 006 Warmińsko-mazurskie 451 4 594 Wielkopolskie 272 3 244 Zachodniopomorskie 308 3 265 Polska 5 514 57 541 Źródło: dane GUS pochodzące z Ewidencji Obiektów Turystycznych, stan na 31.03.2010 r.

Wieś jako miejsce zamieszkania Migracje na pobyt stały na wsi Wyszczególnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Napływ na wieś (w tys.) 114 130 138 130 146 164 192 194 Odpływ ze wsi (w tys.) 96 99 96 97 111 116 154 153 Saldo +18 +31 +42 +33 +35 +48 +38 +41 Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2007, GUS, Warszawa 2007. Obszary wiejskie w Polsce, GUS, Warszawa, 2011.

Programy rolno-środowiskowe Wsparcie dla gospodarstw prowadzących produkcję w sposób sprzyjający ochronie środowiska, zachowaniu bioróżnorodności i krajobrazu; 120 290 rolników uczestniczy obecnie w programie rolno-środowiskowym (z czego 64 200 to beneficjenci w ramach PROW 2007-2013) Obszar 2,2 mln ha Łącznie wypłacono 3,6 mld zł

Przyszła WPR będzie ewoluować Rosnące oczekiwania społeczne Wyzwania globalne: bezpieczeństwo żywnościowe, wysoka zmienność cen surowców rolnych Wyzwania środowiskowe: bioróżnorodność, zmiany klimatyczne dążenie do niskoemisyjnej gospodarki Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i żywotności obszarów wiejskich (innowacje)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ saepr@fapa.org.pl tel. 22 623 19 81