Ekonomia społeczna w Polsce Ilona Gosk Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych
Czym jest ekonomia społeczna? Specyficzne podejście poszczególnych osób i instytucji do społecznej rzeczywistości w zakresie: - nastawienia do własnych problemów (postawa aktywna, a nie roszczeniowa), - sposobu ich rozwiązywania (w zbiorowości, nie indywidualnie), - stawianych celów (dobro wspólne czy dobro innych, a nie wąskie interesy grupowe czy indywidualne)..
Podstawowa wartość ekonomii społecznej to działanie w specyficznych obszarach rynku, oparte o coś więcej niŝ chęć zysku, mogące być skutecznym mechanizmem odzyskiwania oraz utrzymania niezaleŝności dla osób, instytucji i wspólnot.
Kompetencje działań przedsiębiorstw społecznych
Integracja w ramach rynku pracy Działania prozatrudnieniowe, w bardzo róŝnorodnych formach. Dla wszystkich celem jest podniesienie szans na rynku pracy, albo faktyczne zatrudnianie osób w formach tymczasowych lub stałych.
Dostarczanie usług publicznych 1. Usługi społeczne (poŝytku publicznego): usługi edukacyjne, usługi socjalne, działania w obszarze słuŝby zdrowia, działania na rynku usług pracy i inne. 2. Usługi technicznie (usługi uŝyteczności publicznej): utrzymywania zielni miejskiej i inne prace porządkowe, usługi związane ze zbieraniem odpadów i ich utylizacją, usługi transportowe zarówno dla osób niepełnosprawnych i niedołęŝnych (tzw. para transit), jak i transport ogólnodostępny.
Usługi o charakterze wzajemnym Przedsięwzięcia działające w obszarze rynku i konkurencyjne ze względu na swój wzajemnościowy charakter, np.: - ubezpieczenie wzajemne (TUW-y), - usługi zdrowotno-opiekuńcze, - spółdzielnie telefoniczne etc., - alternatywne mechanizmy wymiany, np. Banki Czasu, LETS-y czy systemy barterowe.
Usługi na otwartym rynku pracy Forma ta dotyczy w szczególności tradycyjnych spółdzielni. Szczególnie interesujące są takie działania przedsiębiorstw, które dostarczając usług, dają jednocześnie pracę specyficznym trudno zatrudnialnym grupom osób. Wśród tego rodzaju usług moŝna wymienić usługi budowlanoremontowe, usługi turystyczne, hotelarskie, usługi w dziedzinie sprzątania czy ochrony mienia, usługi gastronomiczne (np. catering), a takŝe usługi w dziedzinie informatycznej i róŝnych form telepracy.
Dostarczanie dóbr publicznych i rozwój wspólnot lokalnych Sektor przedsiębiorstw społecznych ma specjalne kompetencje w wytwarzaniu dóbr publicznych, czyli takich, z których korzystać mogą wszyscy i nie muszą o nie konkurować. W szczególności dotyczy to działań w sferze ochrony środowiska, ochrony lokalnych tradycji, zabytków i dóbr kultury, bezpieczeństwa publicznego, czyli obszarów, które mają olbrzymi wpływ na ogólną jakość Ŝycia mieszkańców.
Działalność handlowa i produkcyjna Działalność handlowa moŝe dotyczyć dóbr wytwarzanych przez same przedsiębiorstwa społeczne, jak i pośrednictwa w sprzedaŝy dóbr wytworzonych przez innych (np. w ramach sprawiedliwego handlu lub teŝ towarów uzyskanych z darowizn krajowych lub zagranicznych), z której dochód przeznaczany jest na cele społeczne. Przedsiębiorstwa społeczne mogą podejmować działalność produkcyjną. MoŜe to dotyczyć kaŝdej dziedziny.
Kryteria przedsiębiorstwa ekonomii społecznej wg EMES a. ekonomiczne: - produkcja/sprzedawanie usług, - autonomia, - znaczący poziom ryzyka ekonomicznego, - zatrudnienie płatnego personelu; b. społeczne: - wyraźna orientacja na cele społeczne, - oddolny, obywatelski charakter, - udział w decyzjach nie oparty na wielkości udziałów, - partycypacyjna natura, wyraŝająca się we włączaniu w zarządzanie przedsiębiorstwem jego środowiska społecznego, - ograniczona dystrybucja zysków.
N. spełnionych kryteriów EKONOMICZNYCH* 4 3 2 1 Spółdzielnie pracy, spółdzielnie rolnicze "Wirtualne PES" - wg. EMES Pozostałe spółdzielnie Spółdzielnie socjalne Spółdzielnie mieszkaniowe Org. gospodarcze i zawodowe Zakłady Aktywności Zawodowej Fundacje Stowarzyszenia, Centra Integracji Społecznej 0 0 1 2 3 4 5 N. spełnionych kryteriów SPOŁECZNYCH*
Forma prawna Liczba Liczba zatrudnionych organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje) ok. 78 000 ok. 65 000 spółdzielnie ok. 13 000 ok. 500 000 organizacje samorządu gospodarczego ok. 5500 ok. 500 spółdzielnie socjalne 145 ok. 1000 CIS 55 ponad 500 ZAZ 48 ok. 1700 TUW 9 500
W ramach PO KL do kategorii ekonomia społeczna zaliczone zostały: - spółdzielnie socjalne, - spółdzielnie pracy, - spółdzielnie inwalidów i niewidomych, - organizacje pozarządowe, - organizacje kościelne, - stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Reprezentacja sektora - Reprezentacja poszczególnych grup (organizacje pozarządowe, spółdzielnie pracy, spółdzielnie socjalne, banki spółdzielcze itp.) - Małopolski Pakt na rzecz Ekonomii Społecznej. - Stała Konferencja Ekonomii Społecznej
Stała Konferencja Ekonomii Społecznej (SKES) - Interwencje i reprezentacja sektora - Spotkania Ekonomii Społecznej www.skes.pl
Interwencje i reprezentacja sektora - Konsultowanie dokumentów strategicznych i unijnych, - Prace w Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Kapitał Ludzki, - Udział w spotkaniach podkomisji sejmowych, - Konsultowanie ustaw.
Spotkania Ekonomii Społecznej - II Europejska Konferencja Ekonomii Społecznej (Kraków, październik 2004), - Pierwsze Ogólnopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej (Kraków, wrzesień 2006), - II Ogólnopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej (Warszawa, październik 2007).
21. Ostatnich kilka lat było okresem niezwykle intensywnej współpracy między środowiskami ekonomii społecznej w róŝnych krajach Europy. Od innych nauczyliśmy się bardzo duŝo. Wierzymy, Ŝe uda się wypracować instytucjonalne mechanizmy takiej współpracy w przyszłości i Ŝe wykraczać ona będzie takŝe poza UE. Chcielibyśmy, aby to, co udało się osiągnąć w Polsce, mogło stać się takŝe inspiracją dla innych.
Dziękuje za uwagę Ilona Gosk Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych 00-630 Warszawa, ul. Polna 24 lok. 7 T: +48 22 875 07 68-69, F: +48 22 825 70 76 http: www.fise.org.pl