Warszawski Uniwersytet Medyczny Wydział Nauki o Zdrowiu Justyna Kinga Stępkowska Ilościowa ocena wybranych antygenów nowotworowych u zdrowych kobiet stosujących dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną Quantitative assessment of chosen carcinoma antigens in healthy women taking combined hormonal contraception Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w dyscyplinie medycyna przedłożona Radzie Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Praca doktorska przygotowana pod kierunkiem Dr hab. n. med. prof. WUM Ewy Dmoch-Gajzlerskiej w Zakładzie Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Warszawa 2016
Słowa kluczowe: antykoncepcja hormonalna, dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna, antygeny nowotworowe, CA 125, CA 15-3, SCC-Ag Key words: hormonal contraception, combined hormonal contraception, carcinoma antigens, CA 125, CA 15-3, SCC-Ag 2
S t r e s z c z e n i e Wprowadzenie W Polsce rocznie ponad 40 000 kobiet umiera przedwcześnie z powodu nowotworów złośliwych, z których blisko połowę stanowią pierwotne nowotwory układu rozrodczego. Podobna sytuacja ma miejsce w innych krajach Europy i w USA. Globalnie stwierdza się tendencję do wzrostu liczby zachorowań na nowotwory. Pomimo rozwoju technik diagnostycznych i terapeutycznych umieralność w przypadku chorób onkologicznych jest bardzo wysoka. W takiej sytuacji największą rolę w rozwoju nauk medycznych należy przypisać zagadnieniom profilaktyki oraz metodom jak najwcześniejszego wykrywania procesu nowotworowego. Cel badań Celem badań była ocena stężeń antygenów nowotworowych: CA 125, CA 15-3, SCC-Ag w surowicach krwi zdrowych młodych kobiet przyjmujących dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną (DAH), w zależności od ocenionych w wywiadzie i badaniu lekarskim zmiennych: długości okresu stosowania DAH, wieku, wieku menarche, faktu rozpoczęcia współżycia seksualnego, wieku inicjacji seksualnej, BMI, wyniku badania cytologicznego, stosowania antykoncepcji mechanicznej, palenia papierosów, grupy krwi w układzie AB0 oraz Rh. Metodologia W badaniach wzięły udział 333 kobiety. Do ostatniego etapu badań zakwalifikowano 138 zdrowych kobiet, które nie chorowały nigdy na schorzenia nowotworowe i u wstępnych nie było stwierdzonych złośliwych nowotworów ginekologicznych, w wieku od 18-35 r. ż.; 68 kobiet stosowało DAH (grupa badana) a 69 nigdy nie stosowało antykoncepcji hormonalnej (grupa kontrolna). Kwalifikacja do badań prowadzona była w oparciu o wyniki szczegółowego wywiadu i badania lekarskiego oraz o wyniki badań dodatkowych (w tym badania cytologicznego oraz ultrasonograficznego). W doborze grupy badanej i grupy kontrolnej uwzględniono jednorodność grup pod względem wieku i pozostałych zmiennych. 3
Stężenia antygenów nowotworowych oznaczano następującymi metodami: CA 125: metoda elektrochemiluminescencji, COBAS 8000 e 602, Roche CA 15-3: metoda elektrochemiluminescencji, COBAS 8000 e 602, Roche SCC-Ag: metodą chemiluminescencji, ARCHITECT i2000sr, Abbott Wyniki Stężenie CA 15-3 wykazuje dodatnią korelację z długością stosowania dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. Stosowanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej wiąże się z niższymi stężeniami CA 125 oraz SCC-Ag. Stężenie SCC-Ag jest istotnie niższe u kobiet, które nie rozpoczęły współżycia seksualnego. Konkluzja Stosowanie DAH wpływa na wartości stężeń antygenów nowotworowych: CA 125, CA 15-3 oraz SCC-Ag. Zależności między stosowaniem środków hormonalnych (DAH) a wartościami stężeń antygenów nowotworowych zaobserwowano u kobiet w młodym wieku, co powinno być uwzględnione w profilaktyce i wczesnej detekcji chorób nowotworowych. 4
A b s t r a c t Introduction Every year in Poland, over 40 000 women die untimely owing to malignant tumours among which nearly a half are primary tumours of the reproductive system. Similar situation is observed in other European countries and in the USA. Globally we can notice a rising tendency in the number of tumour cases. Despite the development of diagnostic and therapeutic strategies, mortality rates in oncological disorders is still very high. Such situation calls for a focus on prevention and early-detection of tumour processes. Objectives The objective of the research was to assess concentrations of tumor antigens: CA 125, CA15-3 and SCC-Ag in sera of healthy young women taking combined hormonal contraception (CHC), in relation to the variables obtained in medical interviews and examinations: the treatment duration, the age of women, the age of menarche, the start of sexual life, the age of sexual initiation, BMI, the result of cytological examination, the use of barrier contraception, smoking, the group of blood in the system of AB0 and Rh. Methodology The research included 333 women. To the final stage of the research were included 138 healthy women which had never cancer disease and without gynecological malignant tumours in the family, age: 18-35 years old: within 68 taking CHC (the experimental group) and 69 who have never taken CHC (the control group). The qualification was based on detailed interview and physical examination results and results on additional examinations (including cytology and ultrasonography). Sets was formed respecting the uniformity of age and other characteristics. Designations of cancer antigens was carried out by the following methods: CA 125: electrochemiluminescence assay COBAS 8000 e 602, Roche CA 15-3: electrochemiluminescence assay, COBAS 8000 e 602, Roche SCC-Ag: chemiluminescence assay, ARCHITECT i2000sr, Abbott 5
Results The concentration of CA 15-3 shows a positive correlation with the length of duration of CHC use. Using of CHC is connected with the decrease of the concentrations of CA 125 and SCC-Ag in sera. The concentration of SCC-Ag in sera is significantly lower in women who have not begun sexual life. Conclusions The levels of the carcinoma antigens: CA 125, CA 15-3 and SCC-Ag were affected by CHC using. Significant relationship between the use of hormonal contraception (CHC) and the values of the tumor antigens concentrations was observed in young women what should be taken into consideration in prevention and early detection of cancer. 6